Sègle XIII

../.. | Sègle XI | Sègle XII | Sègle XIII | Sègle XIV | Sègle XV | ../..

Istòria

1201-1206 : començament d'una guèrra novèla entre França e Anglatèrra. Permetèt au rèi Felip II de França de conquistar Normandia e Peitieus.

Article detalhat : Quatrena Crosada.

1202 : començament de la Quatrena Crosada que concentrèt sei fòrças a Venècia. Pasmens, lei Crosats podián pas pagar l'utilizacion de la flòta veneciana. En cambi dau sostèn dei naviris de la Republica, lo dòga Enrico Dandolo demandèt l'ajuda dei Crosats per reconquistar lo pòrt de Zara, una vila crestiana tenguda per Ongria. Aquò entraïnèt l'abandon de l'expedicion per plusors chivaliers. Lo rèsta e lei Venecians foguèron excomunicats per lo papa après lo pilhatge de Zara.

Partiment de l'Empèri Bizantin a l'eissida de la Quatrena Crosada.

1203-1204 : après lo pilhatge de Zara, perseguida de la Quatrena Crosada vèrs Constantinòble. Aprofichant de conflictes de succession entre lei diferenteis emperaires de la dinastia deis Ange, prenguèron la capitala de l'Empèri Bizantin e la pilhèron. Puei, lei venceires se partejèron la màger part dau territòri bizantin per i fondar d'estats crosats. De son caire, Venècia recebèt leis illas de la Mar Egèa. Per lei Bizantins, maugrat la formacion de divèrsei principats que permetèron la reconstitucion de l'Empèri (Desporat d'Epira, Empèri de Nicèa...), aquela desfacha marquèt lo començament dau declin definitiu.
1205-1207 : guèrra entre lei Bizantins retirats dins la vila de Nicèa e divèrsei princes crosats, bizantins e turcs. Capitèron finalament d'establir sei posicions dins la region e d'estabilizar lo territòri de l'Empèri de Nicèa.

Article detalhat : Genghis Khan.

1206 : en Mongolia, acabament dei guèrras d'unificacion dei diferentei tribüs mongòlas menadas per lo cap Temudjin. Foguèt proclamat Genghis Khan per l'assemblada dei clans.

Article detalhat : Sultanat de Delhi.

1206 : aprofichant lo declin de la poissança samanida, lo governador de Lahore, Qutb ud Din Aibak venguèt independent e fondèt lo Sultanat de Delhi.
1206-1207 : en Occitània Centrala, multiplicacion deis accions de legats pontificaus e de monges catolics còntra lo catarisme. Pasmens, en causa de l'abséncia de reaccion deis autoritats localas, poguèron gaire demenir l'influéncia de la Glèisa Catara. En 1207, lo legat Pèire de Castelnòu excomuniquèt Ramon VI de Tolosa e prononcièt l'interdich sus sei territòris (→ 1208).
1207 : somission de plusors tribüs quirguizas de la region dau Lac Baikal a l'autoritat de Genghis Khan. En parallèl, lei Mongòls comencèron d'incursions còntra l'Empèri Tangut.
1208 : a l'eissida de negociacions sus la question catara entre lo còmte de Tolosa e lei legats pontificaus, assassinat dau legat Pèire de Castelnòu per un chivalier occitan. Aquò entraïnèt l'apèu a la Crosada (« En avans ! Chivaliers dau Crist ! En avans recrus coratjós de l'armada crestiana ! Que lo crit universau de dolor de la Glèisa Santa vos entraïna !... ») còntra lei catars e sei protectors (→ 1209).

Esquèma generau de la Crosada deis Albigés.

Article detalhat : Crosada deis Albigés.

1209 : en despiech de son ostilitat au projècte, Felip II de França autorizèt l'organizacion d'una crosada còntra lei catars. L'expedicion ataquèt lo domeni Trencavel e prenguèt Besièrs e Carcassona sensa dificultat. Lo vescòmte Ramon Rogièr Trencavèl foguèt assassinat e sei tèrras donadas a Simon IV de Montfòrt que venguèt lo cap principau dei Crosats.
1209 : somission deis Oigors a Genghis Khan. Relativament avançats a respècte deis autrei pòbles nomadas, leis Oigors anavan tenir un ròtle major dins l'organizacion e l'estructuracion de l'Empèri Mongòl.
1209-1210 : ataca generala de l'Empèri Tangut per lei Mongòls de Genghis Khan. Durament batuts, lei Tanguts acceptèron de venir vassaus dau khan.
1210 : après son succès de l'an precedent, lei Crosats de Simon IV de Montfòrt ataquèron e prenguèron lei fortalesas dei vassaus principaus de Ramon Rogièr Trencavèl (Tèrme, Menèrba..). Someteguèron ansin totalament sei fèus e i chaplèron lei catars capturats.
1211 : en Anatolia Occidentala, un ensemble complèx de combats entre Latins, Bizantins de Nicèa e Seldjokids de Rum s'acabèt per una demenicion de la poissança turca dins la region.
1211-1212 : en China Septentrionala, ataca dei Mongòls de Genghis Khan còntra l'Empèri Jin. Fòrça violenta (chaples, destruccion dei vilas e zònas agricòlas...), la campanha s'acabèt en causa de la bleçadura de Genghis Khan per una sageta (→ 1213).

Representacion medievala (vèrs 1375) de la batalha de Murèth.

1211-1213 : après aver ben establit sei posicions dins lei domenis Trencavel, lei Crosats de Simon de Montfòrt comencèron d'atacar lo Comtat de Tolosa per isolar sa capitala. Maugrat l'intrada en guèrra dau Comtat de Fois, lei Tolosencs foguèron obligats de demandar la proteccion dau rèi Jaume II d'Aragon. Pasmens, aquò empediguèt la perseguida de la Crosada qu'esquichèt pas la coalicion occitanoaragonesa a la batalha de Murèth (1213). Aqueu combat veguèt tanben la mòrt dau rèi d'Aragon e marquèt la fin de la premiera partida de la Crosada deis Albigés.
1212 : dins l'estèpa, lei Khitans reconoguèron la senhoriá dei Mongòls. Aquò foguèt un eveniment important per la formacion de l'Empèri Mongòl car aqueu pòble aviá un mestritge important de la construccion d'armas de sètge. Ansin, leis armadas de Genghis Khan poguèron desenant menar de sètges pus eficaç còntra leis estats sedentaris.
1212 : gràcias a la somission dei Jurchens, lei Mongòls prenguèron lo contraròtle de Manchoria.

Localizacion de la batalha de Las Navas de Tolosa e representacion de sei consequéncias territòrialas.

Article detalhat : Batalha de Las Navas de Tolosa.

1212 : dins la Peninsula Iberica, grèva desfacha deis Almohades a la batalha de Las Navas de Tolosa còntra una coalicion d'estats crestians. Entraïnèt l'afondrament de la poissança militara musulmana dins la region.
1213-1214 : represa de l'invasion mongòla de l'Empèri Jin. En despiech de quauquei succès defensius, lei Jin foguèron obligats d'acceptar lo pagament d'un important tribut per obtenir lo retirament de seis adversaris (→ 1215).
1213-1214 : guèrra novèla entre França e Anglatèrra (sostenguda per Flandra e per lo Sant Empèri). L'armada francesa bateguèt durament seis adversaris ai batalhas de La Roche-aux-Moines e de Bouvines e poguèt confiscar plusors fèus rebèls. De son caire, seis adversaris deguèron faciar de trèbols intèrnes grèus.
1214 : conquista d'una partida dau litorau de la Mar Negra per l'Empèri de Nicèa.

Fotografia de la Magna Carta.

1215 : afeblit per sei desfachas de 1214, lo rèi Joan I^èr d'Anglatèrra foguèt obligat d'adoptar la Magna Carta. Aqueu tèxte limitava l'arbitrari reiau e assegurava lo drech a la libertat individuala ò lo contraròtle de l'impòst per lo Grand Conseu dau Reiaume. Dins aquò, lo rèi assaièt de retirar son tèxte e lei barons anglés prepausèron alora la corona dau reiaume au Loís de França (→ 1216).
1215 : sancionant la desfacha tolosenca, lo concili de Latran donèt la quasi totalitat dei fèus dau còmte Ramon VI de Tolosa a Simon de Montfòrt. Lo venceire s'installèt a Tolosa e aviá juridicament ganhat la guèrra. Pasmens, son autoritat èra totjorn pas reconeguda per la populacion, per lei faidits e — pus important — per lei còmtes de Fois e de Tolosa (→ 1216).
1215-1216 : represa de la guèrra entre lei Mongòls e l'Empèri Jin. Leis envaïsseires prenguèron e pilhèron Pequin mai se turtèron a una resisténcia acarnada. Per la rompre, deguèron començar lo chaple sistematic de la populacion (→ 1217).
1216 : en Mesopotamia, combats entre lei tropas dau Califat Abbassida e aquelei dau Sultanat de Khwarezm. En dificultat, leis Abbassidas capitèron de resistir gràcias ais atacas organizadas per Genghis Khan en Asia Centrala.
1216 : en Anglatèrra, mòrt dau rèi Joan. Sei vassaus reconoguèron alora son fiu coma successor e arrestèron de sostenir lo Loís de França. En cambi d'una indemnitat importanta, aqueu darrier renoncièt a la corona anglesa.
1217 : revirada d'una revòuta dei Naimans còntra Genghis Khan menada per lo cap Kuchlug. Aquò permetèt a Genghis Khan de sometre lei Karakitans qu'acceptèron aisament sa dominacion en causa de sa politica de tolerància religiosa.
1217-1223 : en China, demenicion de l'intensitat dei combats entre Mongòls e Jin car Genghis Khan comencèt de s'interessar a l'Asia Centrala. Pasmens, laissèt de tropas dins la region que contunièron sa politica d'exterminacion dei populacions sedentàrias per conquistar lei províncias de Shanxi, Hebei e de Shangdong.

Placa contemporanèa a Tolosa marcant lo luòc de la mòrt de Simon IV de Montfòrt durant lo sètge de la vila.

1216-1218 : revòuta quasi generala dei senhors occitans còntra lei Crosats de Simon de Montfòrt. La temptativa de còntra-ofensiva dau cap crosat mau capitèt e Montfòrt foguèt tuat en assetjant Tolosa (1218). Foguèt remplaçat per son fiu Amalric de Montfòrt.
1218 : crisi diplomatica entre l'Empèri Mongòl e lo Sultanat de Khwarezm après la destruccion d'una caravana marchanda mongòla. Lo refús de Khwarezm de pagar d'indemnitats decidèt Genghis Khan d'organizar l'invasion de l'Asia Centrala (→ 1219).
1219 : en Occitània intervencion dau Loís de França en favor dei Crosats. Pasmens, maugrat lo chaple deis abitants de Marmanda, mau capitèt de conquistar Tolosa. De son caire, leis Occitans destruguèron la màger part de la cavalariá pesuca crosada a la batalha de Basièja.
1219 : per obtenir l'aliança dei Sèrbs, l'emperaire bizantin de Nicèa Teòdor Lascaris donèt l'autocefalia a la Glèisa de Serbia.
1219-1221 : invasion dau Sultanat de Khwarezm per lei tropas mongòlas de Genghis Khan. Aprofichant la dispersion dei tropas dau Sultanat, lei Mongòls prenguèron e destruguèron Samarcanda, Bokharà e Urgench avans d'anientar lei darrierei fòrças enemigas en Afganistan. Lo sultan Ala ad-Din Muhammad moriguèt dins una illa de la Mar Caspiana e son fiu Jalal ad-Din foguèt obligat de s'enfugir a la cort de Delhi (→ (1224).
1220-1221 : en Occitània, darriera temptativa d'ataca de part d'Amalric de Montfòrt. Pasmens, foguèt batut au sètge de Castèlnòu d'Arri (→ 1223).
1221 : data probabla dau començament d'una revòuta maia còntra lei senhors d'origina toltèca de Chichen Itza que dominavan la peninsula de Yucatan dempuei lo sègle X. Una guèrra civila rapida entraïnèt l'afondrament de la ciutat e de son autoritat. Lei venceires, gropats a l'entorn dau generau Hunac Ceel, decidiguèron de bastir una capitala novèla que venguèt la vila fortificada de Mayapan, darrier grand centre urban maia. Lo sobeiran maia novèu foguèt chausit au sen dei Cocomes mai divèrsei dinastias importantas obtenguèron una plaça assegurada au sen dau govèrn.
1222 : dins l'Empèri de Nicèa, mòrt de l'emperaire Teòdor Lascaris que foguèt remplaçat per son gendre Joan III Dukas Vatatzès. Energic e letrut, l'emperaire novèu menèt una politica de renfòrçament de l'Empèri dins lei domenis militars e economics.
1223-1224 : en Occitània, sètge de Carcassona per lei senhors occitans e brèva victòria còntra la Crosada. D'efiech, lei partisans d'Amalric de Montfòrt quitèron lo país. Pasmens, Almaric i laissèt totei sei drechs au rèi de França (→ 1226).
1224 : aprofichant de trèbols en Anglatèrra, lo rèi Loís VIII de França ataquèt e ocupèt La Rochèla. Divèrsei liberalitats li permetèron d'obtenir la somission rapida de tota la region.
1225 : en Mesopotamia, mòrt dau califa abbassida An-Nasir que foguèt remplaçat per son fiu Az-Zahir (→ 1226).
1226 : en Occitània, intervencion dau rèi de França Loís VIII per restablir sei « drechs » dins la region. Capitèt de conquistar Avinhon après un sètge malaisat mai moriguèt quauquei jorns après la fin de la batalha. Dins aquò, obtenguèt la somission dei domenis Trencavel. Un senescau, Humbert de Beaujeu, demorèt dins la region amb una pichona armada. Loís IX, encara un enfant, venguèt rèi de França sota la regéncia de sa maire Blanca de Castelha.
1226 : mòrt dau califa Az-Zahir a l'eissida d'un rèine fòrça brèu. Foguèt remplaçat per son fiu Al-Mustansir.
1228-1229 : en Occitània, somission dau còmte Ramon VII de Tolosa après l'adopcion d'una tactica novèla, basada sus la destruccion sistematica dei culturas, per lei tropas francesas. La patz permetèt au rèi de França d'integrar lei domenis Trencavel dins son domeni personau. De mai, Ramon VII foguèt obligat d'adoptar lo fraire de Loís IX de França coma eiretier e successor.
1230 : dins la Peninsula Iberica, integracion definitiva dau Reiaume de Leon dins aqueu de Castelha.
1230-1231 : guèrra sensa resultat entre França e una aliança gropant Anglatèrra e Bretanha (→ 1234).
1233 : en Occitània, generalizacion de l'Inquisicion per reprimir lo catarisme. Pasmens, maugrat quauquei succès, leis inquisitors se turtèron a una resisténcia populara importanta.
1234 : represa de la guèrra entre França e Bretanha. Batuts, lei Bretons deguèron liurar divèrsei plaças frontalieras. Aquò privèt Anglatèrra d'aliat continentau e lo rèi Enric III d'Anglatèrra deguèt acceptar una trèva amb Loís IX de França.
1234-1235 : rompedura diplomatica entre lei Mongòls e lei Song e començament d'una lònga guèrra entre lei dos camps (→ 1236).
1236 : en China, presa de Xiangyang e de Chengdu per lei Mongòls. Lei doas vilas foguèron pilhadas e destruchas. Dins aquò, lei Chinés capitèron de fortificar una partida de sa frontiera per limitar l'efiech de la cavalariá advèrsa (→ 1239).
1236 : dins la Peninsula Iberica, presa de Còrdoa per lei fòrças castelhanas (→ 1238).
1238 : conquista de Valéncia per leis Aragonés.
1239 : reconquista de Xiangyang per lei Song (→ 1241).

Representacion europèa de la batalha de Mohi entre Mongòls e Ongrés (sègle XIII).

1241 : incursions mongòlas importantas en Euròpa Centrala dirigidas còntra Polonha, Ongria e Transilvània. Lei nomadas ganhèron plusors batalhas e pilhèron Pest e Zagrèb avans de se retirar per participar a la designacion dau successor d'Ogedei. L'ataca aguèt de consequéncias politicas en Polonha car la mòrt dau duc Enric II lo Piós sus lo prat batalhier entraïnèt la fragmentacion de son domeni.
1241 : en China, reconquista de totei lei territòris perduts còntra lei Mongòls (franc de Chengdu) per leis armadas Song.
1242-1251 : encalament dau conflicte entre Mongòl e Song.
1243-1244 : sètge de Montsegur e eliminacion dei caps principaus de la Glèisa Catara. Aquò marquèt lo començament dau desmantelament dau catarisme en Occitània.
1244 : decision dau rèi Loís IX de França d'organizar una crosada novèla (→ 1248).
1246 : maridatge de Carles I^èr d'Anjau e Beatritz, filha dau còmte de Provença Ramon Berenguièr IV. Aquò entraïnèt l'intrada de Provença au sen de l'esfèra d'influéncia capeciana.
1248 : dins la Peninsula Iberica, conquista de Sevilha per lei fòrças castelhanas.

Article detalhat : Setena Crosada.

1248-1250 : ataca d'Egipte per la Setena Crosada (França, Chipre, òrdres monastics). Maugrat la pèrda dau pòrt de Damieta, lei Mamelocs capitèron de resistir a la batalha de Mansura e capturar lo rèi Loís IX de França. Aquela victòria permetèt a Chajar ad-Durr de venir de facto sobeirana d'Egipte e de fondar lei dinastias mamelocas qu'anavan dirigir lo país fis au sgle XVI. Loís IX foguèt liberat en cambi d'un recapte e de l'evacuacion de Damieta.
1250 : presa dau poder per la dinastia Folkung amb l'eleccion de Valdemar I^èr coma rèi. Pasmens, dins lei fachs lo poder demorèt entre lei mans de son paire Birger Jarl (→ 1252).
1251 : reconoissença de Lituània coma estat crestian per lo papa Innocenci IV après lo batejament dau grand duc Mindraugas. En principi, aquò empediguèt desenant l'organizacion d'una crosada còntra la region.
1251 : invasion d'Itàlia per l'emperaire Conrad IV per sostenir sei revendicacions sus lo Reiaume de Sicília. Gràcias ais esfòrç de son fraire naturau Manfred, ocupèt la màger dau reiaume franc de Nàpols e de Càpoa.
1251 : reglament dei tensions entraïnadas per la mòrt dau khan Guyuk amb l'eleccion de Mongke. Dins lei fachs, lo Grand Khan novèu laissèt una autonòmia importanta a son fraire Kublai Khan (China) e a Hulagu (Khorasan, Iraq, Caucàs...). Aquò menèt pauc a pauc a la fragmentacion de l'Empèri.
1252 : en Suècia, fondacion de la vila d'Estocòlme per Bilger Jarl.
1254 : invasion mongòla de Corèa. Dins aquò, lei fòrças dau reiaume de Goryeo, comandadas per lo generau Choe Ui, assaièron de resistir (→ 1258).
1255 : famina grèva en Portugau.
1257 : en Egipte, assassinat de Chajar ad-Durr que foguèt remplaçada per Al-Mansur Ali.
1258 : tractat de Corbeil entre França e Aragon. Permetèt de definir clarament la frontiera qu'èra contestada dempuei la Crosada deis Albigés.
1258 : invasion mongòla de Lituània. S'acabèt probablament per un resultat indecís.

Pintura persana representant lo sètge de Bagdad e l'utilizacion de maquinas de sètge per lei Mongòls (sègle XIV).

Article detalhat : Sètge de Bagdad (1258).

1258 : invasion mongòla de Mesopotamia e presa de Bagdad. La capitala abbassida foguèt pilhada e destrucha (entre 90 000 e un milion de mòrts). Aquò marquèt la fin de l'independéncia deis Abbassidas amb la fugida dei subrevivents de la dinastia en Egipte ont obtenguèron la proteccion dei Mamelocs. En mai d'aquò, la destruccion deis òbras intellectualas gardadas dins lei bibliotecas de la ciutat entraïnèt lo declin dei sciéncias arabas. Enfin, Mesopotamia, region centrala dins l'istòria umana dempuei l'Antiquitat Auta perdiguèt tota importància fins au sègle XX.
1258 : en Corèa, assassinat dau generau Choe Ui qu'èra partisan de perseguir lo combat còntra lei Mongòls. Foguèt remplaçat per un partisan de la patz, Wonjong, qu'acceptèt vassau de l'Empèri Mongòl. Pasmens, après la retirada dei Mongòls, una guèrra civila comencèt entre partisans e adversaris de Wonjong.
1258 : revirada d'una ataca mongòla d'amplor còntra lei fortificacions Song de Sichuan. Em mai d'aquò, una epidemia decimèt pauc a pauc leis asalhidors.
1259 : tractat de París entre França e Anglatèrra. Permetèt de restaurar la patz entre lei dos reiaumes. Anglatèrra retrobèt ò gardèt la possession de Lemosin, de Perigòrd, de Guiana, de Carcin, d'Agenés e dau sud de Charanta. Pasmens, la senhoriá francesa i foguèt clarament tornada afiermar.

Cultura

1223 : a l'iniciativa dau califa An-Nasir (1180-1225), començament de trabalhs importants d'agrandiment dau Sanctuari d'Al-Hussayn ibn Ali de la vila de Kerbala. Aquò foguèt la segonda etapa majora de la construccion dau sanctuari actuau.

Intrada de la Granda Mosqueta de Divrigi en 2006.

1228 : acabament de la Granda Mosqueta de Divrigi que venguèt famosa per l'importància de seis ornamentacions exterioras. Foguèt classada au Patrimòni Mondial de l'Umanitat en 1985.

Sciéncias e tecnicas

1202 : publicacion dau Liber abaci per Leonardo Fibonacci. Aquela òbra presentava lo sistèma de chifres arabes e favorizèt sa difusion sus lo continent europèu.
1206 : publicacion per Al-Jazari dau Libre de la Coneissença dei Dispositius Mecanics Engenhòs que depintava un centenau de sistèmas mecanics. En particular, explicava lo foncionament d'unei sistèmas automatics e de divèrsei relòtges.
1214 : premiera observacion dau ròtle dau pus durant una infeccion per lo mètge italian Uc de Luca. Capitèt tanben d'utilizar dau vin coma antiseptic.
1217 : en Toledo, traduccion en latin de la Teoria planetària de l'astronòm arab Alpetragius per lo sabent escocés Michael Scot. Aquò permetèt de difusar en Euròpa l'idèa d'utilizar d'orbitas excentricas per depintar lo movement dei planetas.
1227 : premiera recomandacion coneguda, facha per Gilbertus de Aguila, d'embarcar de fruchs sus lei naviris per prevenir l'escorbut.
1231 : dins la vila de Damasc, fondacion de la premiera escòla unicament destinada a l'ensenhament de la medecina.
1242 : premiera descripcion de la circulacion dau sang dins lo còrs uman realizada per lo mètge arabi Ibn al-Nafis (1213-1288).
1247 : mencion de la pouvera dins un trabalh de l'Anglés Roger Bacon.
1247 : publicacion dau premier libre tractant de medecina legala per lo mètge e foncionari chinés Song Ci (1186-1249).
1247 : publicacion dau Liber de proprietatibus rerum (« Libre dei proprietats dei causas » en occitan) escrich per lo monge anglés Bartholomeus Anglicus. Aquela òbra èra una enciclopedia de 19 libres qu'es considerada coma una dei premiers trabalhs de vulgarizacion scientifica. Fins au sègle XIV, conoguèt mai d'una traduccion en occitan, en francés, en anglés, en neerlandés, en alemand e en italian.
1248 : publicacion dau Libre dei medicaments simples dau mètge arabe Ibn al-Baitar (vèrs 1190 - 1248). Èra una compilacion fòrça importanta dau saber medicau arabe e aguèt una gròssa influéncia sus la medecina medievala.
1250 : premiera descripcion en Euròpa de la nèu (→ 135 avC) per Albertus Magnus.
1250 : acabament de la redaccion dau Compendium medicinae dau prèire e mètge anglés Gilabèrt l'Anglés. Traduch en ebrieu, en catalan, en anglés e en alemand, aqueu tractat foguèt fòrça utilizat en Euròpa durant lei darriers sègles de l'Edat Mejana. Èra format de plusors libres regardant la tèsta, lo còr, lo sistèma respiratòri, lei fèbres e lei malautiás.
1258 : destruccion sistematica dei bibliotècas de Bagdad per lei Mongòls. Aquò entraïnèt la disparicion definitiva de plusors tèxtes antics grècs.

Decès

• Ala ad-Din Muhammad, sultan de Khwarezm.
• Albertus Magnus, sabent e teologian alemand.
• Alienòr d'Aquitània, duchessa d'Aquitània e rèina de França e d'Anglatèrra.
• Al-Jazari, engenhaire arabe.
• Al-Mansur Ali, sultan d'Egipte.
• Al-Mustansir, califa abbassida.
• Al-Mustasim, califa abbassida.
• An-Nasir, califa abbassida.
• Az-Zahir, califa abbassida.
• Bartholomeus Anglicus, sabent e monge anglés.
• Chajar ad-Durr, sultana d'Egipte.
• Conrad IV, emperaire germanic.
• Enric II lo Piós, duc de Polonha.
• Enrico Dandolo, dòga venecian.
• Felip II, rèi de França.
• Folquet de Marselha, trobador e evesque occitan.
• Genghis Khan, khan de l'Empèri Mongòl.
• Gilabèrt l'Anglés, mètge anglés.
• Guiraut de Bornelh, trobador occitan.
• Ibn al-Baitar, mètge arabe.
• Innocenci III, papa catolic.
• Innocenci IV, papa catolic.
• Jalal ad-Din, sultan de Khwarezm.
• Leonardo Fibonacci, matematician italian.
• Loís VIII, rèi de França.
• Loís IX, rèi de França.
• Michael Scot, sabent escocés.
• Mindraugas, grand duc de Lituània.
• Mongke, khan de l'Empèri Mongòl.
• Ogedei, khan de l'Empèri Mongòl.
• Pèire de Castèlnòu, legat pontificau.
• Qutb ud Din Aibak, sultan de Delhi.
• Ramon VI de Tolosa, còmte de Tolosa.
• Ramon VII de Tolosa, còmte de Tolosa.
• Ramon Rogièr de Fois, còmte de Fois.
• Roger Bacon, sabent e filosòf anglés.
• Rogièr IV de Fois, còmte de Fois.
• Simon IV de Montfòrt, cap militar de la Crosada deis Albigés.
• Song Ci, mètge chinés.
• Teòdor Lascaris, emperaire de Nicèa.
• Uc de Luca, mètge italian.
• Valdemar I^èr, rèi de Suècia.

Liames intèrnes

• Catarisme.
• Crosada deis Albigés.
• Empèri Mongòl.
• Genghis Khan.
• Quatrena Crosada.
• Reconquista.