Sètge de Montsegur (1243-1244)

Sètge de Montsegur (1243-1244)
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Vestigis contemporanèus dau castèu de Montsegur
Informacions generalas
Data	Prima de 1243 - 2 de març de 1244
Luòc	Montsegur
Eissida	Victòria francesa
Belligerants
Reiaume de França	Senhoriá de Montsegur
Comandants
Hugues d'Arcis	Pèire Rogièr de Mirapeis
Fòrças en preséncia
Unei milièrs d'òmes	Un centenau d'òmes
Pèrdas

Lo sètge de Montsegur (var. sièti de Montsegur) se debanèt de la prima de 1243 au 2 de març de 1244 durant leis annadas consecutivas a la Crosada deis Albigés (1209-1229) e la repression dau catarisme. D'efèct, lo castèu de Montsegur assostava un nombre important de caps de la Glèisa catara e èra estat ja la buta de tres sètges de 1212 a 1241 per lei Crosats de Simon de Montffòrt o per lo còmte de Tolosa Ramon VII. Aqueu quatren sètge foguèt decidit per l'execucion de dos inquisitors per una tropa formada d'òmes de la garnison dau castèu en 1241 a Avinhonet. Una tropa importanta foguèt donc mandada per lo rèi de França sota lo comandament d'Hugues d'Arcis per prendre lo contraròtle dau castèu e arrestar l'activitat catara dins la region que Montsegur èra sa basa principala.

Menat dins de condicions malaisidas en causa de la posicion defensiva fòrta dau castèu, dei dificultats dau relèu de la region e de l'ostilitat d'una partida de seis abitants, lo sètge s'acabèt lo 2 de març de 1244 per la capitulacion de la garnison. Un nombre grand de membres de la Glèisa catara, compres de membres importants de la ierarquia, foguèron alora capturats. La màger part refusèt d'abjurar e mai de 200 personas foguèron cremadas a l'eissida dau sètge. Aqueu darrier foguèt donc una desfacha importanta per la Glèisa Catara que conoguèt per la seguida de dificultats permanentas d'organizacion que van menar a sa disparicion.

Lo contèxte dau sètge

La Crosada deis Albigés e sei consequéncias

La Crosada deis Albigés se debanèt de 1209 a 1229 a l'iniciativa de la Glèisa Catolica per anientar lo catarisme considerada coma una eresia. Tre lo començament, la guèrra religiosa se transformèt en guèrra de conquista quand Simon de Montfòrt acceptèt de venir lo senhor de Carcassona que son cap legitim, Ramon Rogièr Trencavel, èra estat capturat e condamnat coma complici deis eretics. Pasmens, en 1223, lei Montfort e seis armadas foguèron replegats per lei senhors occitans. La papautat decidiguèt alora d'encoratjar l'intervencion dirècte dau rèi de França que capitèt en 1229 d'impausar sa dominacion sus lo Comtat de Tolosa e l'imposicion d'un tractat permetent ai Capetians de prendre possession d'aqueu comtat a la mòrt de son senhor Ramon VII de Tolosa.

De son caire, la Glèisa decidiguèt d'adoptar de metòdes novèus per luchar còntra l'eresia e creèt l'Inquisicion per enquistar sus lei populacions e condamnar leis eretics. Leis autoritats localas deguèron l'ajudar. D'efèct, aprofichant lo conflicte e la resisténcia fòrta dei principats occitanas a la conquista francesa, la Glèisa catara èra paradoxalament mai poderosa en 1229 qu'en 1209 demostrant lo caractèr politic e non religiós de la guèrra. Pasmens, lei metòdes deis inquisitors e la manca d'ajuda de certaneis autoritats localas, i comprés certaneis evesques locaus, creèron un maucontentament fòrt dins la populacion. De mai, Ramon VII èra decidit d'obtenir la revision dau tracat marcant sa desfacha de 1229. Per aquò, deviá eliminar l'Inquisicion o, au mens, limitar son poder e fisar la repression de l'eresia ais autoritats eclesiasticas localas qu'èran egalament ostilas ais inquisitors. Deviá tanben obtenir la revision dei clausas de successions donant a sa mòrt son comtat au fraire dau rèi de França.

La revòuta de 1242 e sa revirada

En 1242, Ramon VII decidiguèt donc de s'aliar ambé lo rèi d'Anglatèrra e d'autrei vassaus majors de França per afeblir la corona francesa. Assaièt de suscitar un eveniment capable d'entraïnar l'afebliment de seis advèrsaris e l'insureccion dei províncias dirèctament ocupadas per lei Francés dins la region de Carcassona. Ordonèt lo 1^en de mai de 1242 a l'evesque d'Agen de s'ocupar dirèctament de la repression de l'eresia dins son diocèsi e ajudèt la garnison de Montsegur d'eliminar dos inquisitors a Avinhonet.

La novèla de l'assassinat dei dos inquisitors entraïnèt l'insureccion prevista. Pasmens, lo 21 de julhèt de 1242, leis Anglés foguèron esquichats a Taillebourg e una trèva de cinc ans foguèt signada entre França e Anglatèrra lo 1^en d'aost seguent. Ramon VII prefiriguèt alora acceptar sa desfacha avans l'arribada dei tropas francesas e obtenguèt una patz relativament clementa e confirmant solament lei clausas de 1229. En revènge, un concili reünit a Besiers decidiguèt de prendre lo castèu de Montsegur qu'èra la basa principala dei catars de la region e aviá participat dirèctament a l'execucion deis inquisitors.

Lo chaple d'Avinhonet

Lo chaple d'Avinhonet se debanèt dins la nuech dau 28 au 29 de mai de 1242. Ambé l'ajuda e lo sostèn dau comtat de Tolosa, d'una partida deis autoritats localas e deis abitants dau vilatge, un grop de soudats de Montsegur massacrèt leis inquisitors Guillaume Arnaud e Etienne de Saint-Thibéry. Lor seguida de nòu autrei personas foguèt tanben tuada e lei documents e registres de l'Inquisicion destruchs. Èra pas lo premier còp que de membres dau clergat assaiant de luchar còntra l'eresia catara èran tuats per la populacion. Pasmens, l'afaire d'Avinhonet entraïnèt una insureccion generalizada còntra leis autoritats reialas e leis inquisitors èran de personas importantas de la Glèisa Catolica. Lo resclatiment de l'assissat foguèt donc considerable.

Lo concili de Besièrs

La decision de mandar una armada francesa per conquistar lo castèu de Montsegur foguèt probablament adoptada per lo concili de Besiers que se reuniguèt en abriu de 1243. Aqueu darrier concili deviá estudiar leis accions necessàrias per contuniar la lucha còntra lo catarisme après la revòuta de 1242 e reglar lei dissensions entre lei poders dau còmte, de l'Inquisicion e dau clergat locau. L'objectiu de l'operacion èra d'eliminar un centre major de la resisténcia a la repression religiosa e a la conquista reiala. Per aquò, certaneis autoritats catolicas dau sud de França, coma l'evesque d'Albi o l'archevesque de Narbona, van mobilizar de còrs d'unei centenaus d'òmes per renfòrçar l'armada reiala dau senescau de Carcassona Hugues d'Arcis. De mai, meme lo sètge se podiá ja justificar per l'aplicacion de la lèi feodala entre un sobeiran e de vassaus rebèls, lo sostèn dei caps catolics de la region li donèt una legitimitat suplementària.

Lo ròtle de Montsegur dins la resisténcia au catolicisme e a l'òrdre reiau

Vestigis deu castrum de Montsegur.

Lo castèu de Montsegur èra estat bastit a partir deis annadas 1204-1206 per Raimon de Perelha sus lei vestigis d'un sèti fortificat ancian. L'objectiu èra alora de crear una sosta provisòria per lei Catars. Pendent la Crosada deis Albigés, lo luòc venguèt la residéncia principala de Raimon de Perelha. En 1232, aqueu darrier acceptèt d'acuelhir d'un biais permanent unei membres importants de la ierarquia catara coma l'evesque Guilhabèrt de Castras. De 1232 a 1244, Montsegur venguèt donc lo centre principau de la resisténcia religiosa. D'efèct, situat dins un país isolat que sei rotas d'accès èran fòrça malaisadas, lo castèu permetèt de mandar de predicators dins lei regions vesinas ambé, s'èra necessari, de soudats per lei protegir. Ansin, vèrs 1240, la communautat catara representava au mens 200 personas que tenián divèrseis obradors permetent d'entretenir de ligams comerciaus ambé lo rèsta de la region. Aquò permetiá d'avitalhar lo castèu car Montsegur teniá pas d'activitat agricòla vertadiera. La durada dau sètge mostrarà l'importància dei resèrvas acampadas dins lo castèu durant d'annadas gràcias a aquela organizacion.

De lor caire, lei senhors de Montsegur e sei chivaliers representavan un grop important de chivaliers faidits e partisans dau catarisme. Èran capables de protegir lei predicators catars, de realizar d'operacions de guerilha coma lo chaple d'Avinhonet e de sostenir leis insureccions localas còntra lei Francés. Per exemple, Pèire Rogièr de Mirapeis partiguèt en 1240 jónher l'armada de Raimon Trencavel pendent la revòuta de la Senescauciá de Carcassona.

Ansin, se la decision oficiala d'atacar foguèt adoptada en causa de la mòrt deis inquisitors a Avinhonet, se fau constarar que la conquista de Montsegur èra venguda una necessitat tant per la Glèisa Catolica que per lo rèi de França per fin d'eliminar un centre de resisténcia a la repression dau catarisme e a l'instauracion de l'òrdre feodau francés. Es la rason perqué lei doas institucions decidiguèron de mobilizar de fòrças importantas per s'assegurar de l'eissida de la batalha.

Lei fòrças en preséncia

L'armada francesa

A respèct de la garnison dau castèu, lei fòrças assailhidoiras son relativament mau conegudas car la màger part dei testimònis pertocant lo sètge son aquelei dei subrevisquents de la populacion de Montsegur. De mai, en causa de la caracteristica provisòria dau servici d'ost dei combatents que formavan l'armada francesa, seis efectius evolucionèron regularament. L'estimacion dau nombre de sei combatents es donc fòrça malaisada. Pasmens, deviá pas despassar quauquei milièrs d'òmes car lei dificultats logisticas per mantenir un còrs gròs dins una region montanhosa èran fòrça importantas au sègle XIII.

Lo comandament generau d'aquela armada èra exercit per lo senescau de Carcassona Hugues d'Arcis. Tres categorias d'òmes la compausèron durant lo sètge. Lo premier foguèt lei soudats francés formant lo còr de l'armada reiala. Lo segond foguèt lei contingents de volontaris occitans formats per leis evesques locaus coma Durand de Bèucaire, evesque d'Albi, o a l'iniciativa dei predicators de la Crosada còntra Montsegur coma lei Gascons de Lomanha. Enfin, lo darrier foguèt compausat per lei tropas dei senhors de la region enviroutant Montsegur. Gaire decidits, aquelei soudats foguèron generalament pauc combatius e certanei ajudèron mai o mens la garnison e permetèron de còps lo passatge de messatgiers e meme d'avitalhaments.

La garnison e la populacion de Montsegur

Au començament dau sètge de Montsegur, au mens 361 personas vivián a Montsegur. La garnison ne'n teniá un centenau. Son còr èra lo clan Mirapeis-Perelha dirigit per Pèire Rogièr de Mirapeis, cap militar de la garnison, e Raimon de Perelha, senhor oficiau dau castèu. Èra compausat de quinze combatents, dix domestics e tretzes fremas. En fòra d'aqueu clan, Montsegur assostava uech chivaliers que sept èran faidits. Enfin, i aviá 65 autrei combatents qu'èran sergents, aubarestiers o òmes d'arma, 10 messatgiers e un engenhaire per lei maquinas de guèrra.

De son caire, la populacion civila èra compausat d'un mens 250 personas qu'un cinquantenau solament èran de laïcs. Lo rèsta formava la communautat religiosa catara dau castèu dirigida per Bertran Marti qu'èra dempuei 1240 l'evesque de la region de Tolosa. L'evesque de Rasès, Raimon Agulhes, èra tanben present. Unei caps catars de l'evescat tolosenc èran egalament a Montsegur au començament dau sètge. Pasmens, la màger part dei cresents vivent dins la fortalesa son pas coneguts per leis archius e lei fònts istorics. Coma lei catars aguent receput lo consolament èran defenduts de combatre, s'ocupavan de tenir d'obradors que sei produccions permetián de comprar l'avitalhament dau castèu.

Configuracion dau castèu de Montsegur e de sei defensas

Lo castèu modèrn de Montsegur es pas la fortalesa que resistiguèt au sètge dei Crosats en 1243-1244. D'efèct, segon la lèi canonica, lo castèu bastit per lei faidits foguèt destruch coma assosta d'eretics avans d'èstre rebastit per Guy II de Lévis. La representacion dau castèu dich cstar es donc malaisada. Lei descripcions dei cronicaires contemporanèus parlavan d'un castèu e d'un vilatge fortificats protegits per un barri, un fossat e una barbacana. Aquel ensems èra situat a la cima èst (vèrs 1 200 m d'altitud) de la crèsta d'una montanha enviroutada de bauç rocassós. Un agachon èra bastit per susvelhar la partida orientala de la crèsta (vèrs 800 m d'altitud). Lo castèu teniá donc una posicion defensiva fòrça favorabla car un assaut dirèct èra impossible e lei maquinas de sètge de l'epòca èran pas capablas de tirar còntra lei fortificacions dempuei lo plan en dessota de la montanha.

Lo debanament dau sètge

Vestigis de la batalha sus lo pech de Montsegur.

La data precisa dau començament dau sètge es pas coneguda. Se situa durant la prima de 1243. En causa dau relèu malaisat de la region a l'entorn de Montsegur, l'enceuclament totau dau castèu foguèt pas realizat immediatament. De mai, meme durant lei darriereis operacions dau sètge, èra possible per de grops de soudats o de messatgiers de la garnison d'intrar o de sortir de Montsegur gràcias a de complicitats ambé lei combatents mobilizats per Hugues d'Arcis dins leis environs dau castèu.

Lei combats dei sièis premiers mes son fòrça mau coneguts. Pasmens, quauquei membres de la garnison i foguèron tuats o bleçats. Lei possibilitats estrategicas dei Francés èran malaisadas car un assaut dirèct èra pas impossible en causa de la posicion defensiva fòrça favorabla de Montsegur. Pasmens, coma l'enceuclament e l'isolament dau castèu èran tanben complicats, la chausida dau blocus entraïnava una batalha lònga. De son caire, gràcias a de reservas de manjar fòrça importantas, Pèire Rogièr de Mirapeis podiá assaiar de resistir fins a l'ivèrn per descoratjar leis assalhidors. De mai, una intervencion dau còmte de Tolosa èra possibla coma durant lo sètge de Montreal d'octòbre de 1240 onte Raimon VII aviá permés de negociar l'evacuacion dei faidits enceuclats dins la vila. Semblèt que Raimon VII acceptèsse d'ajudar Montsegur mai deviá avans faire un viatge en Itàlia per reglar d'afaires ambé lo papa e l'emperaire dau Sant Empèri Roman Germanic. Dins aquò, coma l'ivèrn de l'annada 1243-1244 foguèt pas fòrça freg, la segonda possibilitat venguèt l'esperança principala de la garnison.

Aven des Escaliers, pas luenh deu Roc de la Tor, sus la montanha.

L'avantatge foguèt prés per leis assalhidors en decembre de 1242 quand un grop pichon de soudats capitèron d'escalar lo bauç orientau de la montanha, de sosprendre lei gardas e d'i ocupar l'agachon. Après aqueu succès, lei Francés deguèron consolidar aquela posicion e avançar vèrs l'èst de lòng de la crèsta per agantar lei premierei defensas dau castèu espereu. Pasmens, coma la penda èra encara sobda, la progression foguèt lenta. Se lo detalh dei combats es pas conegut, leis arqueologs an descubèrt un nombre grand de vestigis de sagitas d'arc, de carrèus d'aubarestas e de pèiras d'armas de sètges mostrant que lei defensors assaièron mai d'un còp d'alentir o de replegar l'avançada francesa. Pasmens, lei Francés èran pus nombrós e l'agachon foguèt pas reconquistat per la garnison. Per Nadau, la situacion èra venguda tant marrida que l'evesque Marti decidiguèt d'evacuar lo tesaur de la communautat catara de Montsegur. Aqueu tesaur es totjorn a l'ora d'ara lo subjècte de divèrsei legendas mai sa composicion pus probabla es un nombre important de pèças de moneda que permetián au castèu de comprar lei bens necessaris per sa vida quotidiana. Vengut inutil, l'argent podiá encaura èstre utilizat per d'autrei communautats cataras, especialament dins lo nòrd d'Itàlia.

Au començament de 1244, lei Francés agantèron lei defensas dirèctas de Montsegur e un premier assaut foguèt replegat. De mai, en genier e febrier, la garnison recebiguèt de renfòrç d'òmes e d'armas. Lei principaus foguèron un engenhaire d'armas de sètge mandat per lo còmte de Tolosa e un grop de quatre combatents venguts amb un messatgier rintrant au castèu. Pasmens, a partir de febrier, lei Francés foguèron capables d'alinhar uneis armas de sètge sus la crèsta per bombardar dirèctament lei defensas e lo vilatge de Montsegur. Lei pèrdas de la garnison aumentèron fòrtament durant aqueu periòde e Raimon VII èra totjorn pas rintrat de son viatge. Ansin, lo 2 de març, Pèire Rogièr de Mirapeis acceptèt de negociar la rediccion dau castèu.

La rediccion de la garnison e l'execucion dei catars

La durada lònga dau sètge aviá escagassat lei dos camps. Lei condicions d'Hugues d'Arcis foguèron donc relativament excepcionalas se se considera que Montsegur èra per la Glèisa Catolica e lo rèi de França un nís d'eretics e de nobles rebèls copables de l'assassinat de dos inquisitors. Una trèva de quinze jorns foguèt acordada avans l'intrada dei Francés dins lo castèu. A la fin d'aqueu periòde, lei catars serán liurats ai representants de la Glèisa ambé la possibilitat d'abjurar. Leis autreis abitants serán interrogats per leis inquisitors mai ges de mesura especiala foguèt adoptada còntra elei. Au contrari, una amnistia foguèt meme obtenguda per lei membres de la tropa qu'aviá assassinat leis inquisitors a Avinhonet.

Leis abitants e lei soudats non catars aprofichèron aquelei condicions per quitar Montsegur. En revènge, lei Catars refusèron d'abjurar e la mòrt venenta encoratjèt 21 personas suplementàrias de demander, e d'obtenir, lo consolament ais evesques Marti e Agulher. Lo 16, quand Hugues d'Arcis prenguèt oficialament lo contraròtle dau castèu, lei Catars foguèron reünits per l'archevesque catolic Pierre Amiel. Après la formulacion dau refús d'abjurar per cada catar, un lenhier gigant foguèt bastit e 224 personas foguèron cremadas per eresia. Maugrat la preséncia d'inquisitors a Montsegur, l'execucion se debanèt sensa procès ni senténcias oficialas. Un ponhada de catars foguèron pas cremats immediatament coma Alazaïs Raseire que foguèt cremada dins son vilatge natau.

Consequéncias dau sètge

Monument modèrn bastit en memòria dei catars cremats a la fin dau sètge.

La consequéncia principala dau sètge de Montsegur foguèt l'anientament de la ierarquia catara que dirigiguèt la resisténcia religiosa còntra la Glèisa Catolica dins lei regions de Tolosa e de Fois e lo declin rapid de l'eresia. Una autra consequéncia foguèt la destruccion d'un centre important de la resisténcia dei faidits còntra la conquista. Aquò será una etapa decisiva vèrs la fin de la conquista francesa. D'efèct, s'après lo sètge, quauquei zonas demorèron sota lo contraròtle de nobles faidits coma Niòrt o Querbús, la guerilha dei faidits foguèt plus capabla de menaçar dirèctament lo còr dei conquistas francesas mai solament la frontiera entre França e Aragon. Vèrs 1255, de tensions entre lei dos reiaumes van entaïnar lo sètge e la conquista d'aquelei posicions per lei tropas dau rèi Loís IX de França. La guerilha s'acabèt definitivament quauqueis annadas après la presa d'aquelei castèus.

Per la Glèisa Catara, lei consequéncias foguèron tanben grèvas car la pèrda de Montsegur entraïnèt la disparicion d'una sosta segura e dei mejans militaras utilizadas per la proteccion dei catars en mission de predicacion. De mai, l'Inquisicion èra d'ara endavant d'enquistar dins de regions novèlas o còntra de personas novèlas. Entre 1245 e 1246, una tièra d'enquistas dins la region de Tolosa entraïnèt la destruccion d'unei rets eretics dins la noblesa locala, sostèn principau dau catarisme. Lo Catarisme declinèt donc fòrça rapidàment dins lo país tolosenc. Dins lo Comtat de Fois, lo nombre de fidèus pus important permetèt de nomar un evesque novèu. Pasmens, la repression entraïnèt pauc a pauc l'arrestacion o l'exil dei caps catars locaus e tre leis annadas 1250, l'eresia èra fòrtament afeblida e son clergat aviá quasi disparegut. Lo catarisme i demorèt quauquei generacions coma tradicion familiala.

Ligams intèrns

• Crosada dels albigeses.
• Sètge de Montsegur (1241).

Bibliografia

• Michel Roquebert, L'Epopée Cathare, Tomes I à IV, Privat.
• Michel Roquebert, Les Cathares - de la chute de Montségur aux derniers bûchers : 1244-1329, Perrin, 1998.
• Michel Roquebert, Histoire des Cathares, Perrin, 2002.
• Jean Duvernoy, Le Registre d'Inquisition de Jacques Fournier, Mouton, 1978.