Anglés

L'anglés (/aŋˈgles/ ; autonim: English [ˈɪŋɡlɪʃ] ) es una lenga indoeuropèa dau grop germanic qu'es principalament parlada en America dau Nòrd, dins leis Illas Britanicas e en Oceania. Lenga principala dei relacions internacionalas (politica, economia, sciéncia...) dempuei la premiera mitat dau sègle XX, aviá, au començament dau sègle XXI, aperaquí 400 milions de locutors primaris e, benlèu, un miliard de locutors segondaris.

Anglés

English
Parlat en	Austràlia, Canadà, Estats Units, Reialme Unit e 69 autres païses
Region	Euròpa, America, Africa, Oceania
Locutors	380 milions (1èra), e 600 milions (segonda lenga)
Tipologia	SVO [7]
Classificacion lingüistica
Indoeuropèu Lengas germanicas Lengas germanicas occidentalas Anglés
Estatut oficial
Oficial de	Austràlia, Canadà e autres païses (Estats Units e Reialme Unit = lenga de facto). L'ONU e l'Union Europèa
Estatut de conservacion
Atudat EXExtinct (Atudat) Menaçat CRCritically endangered (En dangièr critic) SESeverely endangered (En dangièr sevèr) DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu) VUVulnerable (Vulnerable) Segur NENot Endangered (Non en dangièr) ICHEL Red Book: Not Endangered Classada coma lenga segura (NE) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond
Còdis lingüistics
ISO 639-1	en
ISO 639-2	eng
ISO 639-3	eng
ISO 639-6	eng
Ethnologue	eng
Glottolog	stan1293
Linguasphere	52-ABA
ASCL	1201
IETF	en
Mòstra
Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'Òme Article 1 All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.
Mapa
Lenga oficiala      Lenga alloctona a estatut oficial

Sa formacion comencèt au sègle VI apC ambé l'invasion de l'archipèla britanic per plusors tribüs germanicas pendent lei Grandeis Invasions. Durant l'Edat Mejana, l'anglés vielh foguèt fòrça influenciat per lo noroèc, per lo normand e per lo francés. Parlat inicialament per lei classas popularas, comencèt de venir la lenga de l'elèit d'Anglatèrra a partir dau sègle XV. Aprofichant l'expansion coloniala britanica, se difusèt sus totei lei continents e formèt d'ensems lingüistics importants en fòra de l'archipèla britanic, ais Estats Units, en Canadà e en Austràlia.

Istòria

L'anglosaxon

Article detalhat: Anglosaxon.

La premiera forma d'anglés foguèt la lenga anglosaxona (ò vièlh anglés), parlada dau sègle VI apC a 1066. Se desvolopèt a partir dei lengatges d'un ensems de tribüs germanicas originàrias de Frísia, de Saxònia, de Jutlàndia e dau sud de Suècia (Angles, Saxons e Jutes). Aprofichant l'afondrament de l'Empèri Roman, desbarquèron dins leis Illas Britanicas e comencèron de repossar lei populacions cèltas, que parlavan britonic e latin, vèrs l'oèst.

Lo vièlh anglés èra devesit entre quatre grops de dialèctes que correspondián ai parlars de Mercia, de Northumbria, de Kent e dei principats saxons occidentaus. Après divèrsei conflictes, especialament còntra leis invasions vikingas, lo Reiaume de Wessex s'impausèt coma la principala poissança, durant lo rèine d'Alfred lo Grand (871-899), e lo saxon occidentau venguèt la basa de l'estandard escrich. Pasmens, lei diferents dialèctes subrevisquèron lòngtemps a l'orau, benlèu fins au sègle XIII.

En parallèl d'aquela evolucion, l'anglosaxon adoptèt l'alfabet latin en plaça d'un alfabet runic. Aqueu fenomèn aguèt luòc dins lo corrent dau sègle VI e sembla relativament rapid. D'efiech, leis inscripcions runicas son raras e fòrça ancianas. Dins aquò, en despiech d'aqueu cambiament, lo vièlh anglés èra relativament alunchat de l'anglés dau sègle XXI. Sa gramatica èra pròcha de l'alemand actuau e i aviá un sistèma de declinasons per lei noms ò un sistèma de conjugason pus complèx. L'òrdre dei mots èra pereu fòrça liure.

L'anglés mejan

Division deis Illas Britanicas a la fin dau sègle IX avC.

Article detalhat: Anglés mejan.

Lo tèrme « anglés mejan » designa divèrsei formas de la lenga anglesa, parladas entre lo sègle VIII e lo sègle XVI. Durant aqueu periòde, l'anglés conoguèt mai d'una evolucion importanta en causa de contactes ambé de populacions vikingas e francesas (subretot normandas). L'apòrt dei Nordics aguèt principalament entre lei sègles VIII e IX quand lei Vikings conquistèron la mitat d'Anglatèrra e i fondèron un ensems territòriau dich Danelaw. Aqueleis envaïsseires parlavan lo noroèc e influencièron lei dialèctes anglosaxons pus septentrionaus. Aquò entraïnèt la difusion au sen de l'anglosaxon de trachs nordics coma lei pronoms començant per th- (they, them, their) que remplacèron seis equivalents anglosaxons (hie, him, hera).

L'autre apòrt major dau periòde foguèt entraïnat per la conquista normanda d'Anglatèrra en 1066. Après de combats saunós, lo duc de Normandia Guilhem lo Conquistaire venguèt rèi d'Anglatèrra e i importèt lo sistèma feudau francés. La tèrra foguèt ansin donada a de senhors d'origina francesa e mai occitana ambé leis evolucions dinasticas ulterioras. Aquò impausèt de lengas d'oïl, principalament l'anglonormand e lo francés, coma lengatge deis elèits. Favorizèt tanben la difusion d'un gròs nombre d'emprunts, especialament dins lei domenis de la politica, de la legislacion e dau prestigi sociau.

L'invasion normanda aguèt un autre efiech major regardant l'evolucion de l'anglés car permetèt la simplificacion de sa gramatica. D'efiech, l'anglosaxon e lo noroèc demorèron d'aqueu temps la lenga dei classas popularas. Òr, aquelei lengas èran morfologicament pròchas. Lo besonh d'una comunicacion aisada entraïnèt donc l'abandon progressiu deis estructuras gramaticalas divergentas. En particular, i aguèt una disparicion dau destriament entre nominatiu e acusatiu. L'instrumentau dispareguèt tanben e l'utilizacion dau genitiu foguèt limitada a la descripcion de la possession. De mai, plusors formas irregularas foguèron suprimidas. En contrapartida de la disparicion dei declinasons, l'òrdre dei mots venguèt mens liure.

L'anglés premodèrne

L'anglés premodèrne designa l'anglés parlat entre 1500 e 1700. Sei caracteristicas principalas son l'evolucion dei vocalas lòngas de l'anglés mejan, que cambièron de prononciacion, e un esfòrç important d'estandardizacion.

L'evolucion de la prononciacion dei vocalas lòngas, dich grand cambiament vocalic, comencèt tre lo sègle XIV e durèt fins a la fin dau sègle XVI. En anglés mejan, lei vocalas lòngas avián la meteissa prononciacion que son equivalent dau bas latin, lei vocalas « puras ». En plaça, en anglés premodèrne, aquelei vocalas lòngas venguèron de diftongs ò veguèron son autor aumentar. Per exemple, lo /aː/ evolucionèt pauc a pauc vèrs [eɪ] (coma dins make) ò lo /eː/ venguèt [iː] (coma dins mice). Aquelei transformacions explican lei diferéncias actualas de prononciacion entre lei vocalas anglesas e lei meteissei letras dins d'autrei lengas.

Durant aqueu periòde, lo prestigi de l'anglés aumentèt fòrtament e, ambé lo declin de l'usatge de l'anglonormand e dau francés a la Cort, la lenga foguèt tornarmai parlada per leis elèits. Aquò permetèt l'emergéncia d'un estandard novèu que se desvolopèt a partir de divèrsei fònts :

• una origina administrativa, centrada sus lei dialèctes de Londres e deis East Midlands, utilizada tre leis ans 1430 per la cancelariá de Westminster. En 1476, aquela nòrma foguèt adoptada per William Caxton, qu'introduguèt l'estampariá en Anglatèrra, çò que ne favorizèt la difusion.
• una origina literària ambé d'autors fòrça influents coma William Shakespeare (1564-1616), Ben Jonson (1572-1637), Thomas Dekker (1572-1632), John Fletcher (1579-1625), Francis Beaumont (1584-1616) e John Webster (vèrs 1580 - vèrs 1634).
• una origina religiosa ambé divèrsei traduccions de la Bíblia ordonadas per leis autoritats, especialament aquela demandada per lo rèi Jaume Stuart (1604-1625).

L'anglés modèrne

L'anglés modèrne apareguèt dins lo corrent dau sègle XVIII. A respèct de la forma premodèrna de la lenga, l'usatge de l'auxiliar do se generalizèt, aqueu dei cas se limitèt a solament quauquei pronoms (she, he, her'...) e l'òrdre SVO foguèt adoptat. Regardant la conjugason, lei formas progressivas en -ing foguèron a l'origina de construccions novèlas e la demenicion dau nombre de vèrbes irregulars contunièt de demenir.

En parallèl d'aqueleis evolucions, l'anglés modèrne foguèt clarament codificat e son estandard foguèt largament ensenhat gràcias a la formacion de sistèmas educatius destinadas a tota la populacion. Entre lei trabalhs pus importants, pòdon èsser citats lei diccionaris A Dictionary of the English Language, escrich en 1755 per Samuel Johnson (1709-1784), que permetèt de fixar la nòrma dins leis Illas Britanicas, e l’American Dictionary of the English language, publicat en 1828 per Noah Webster (1758-1843), qu'aguèt un ròtle similar per l'anglés american. D'autra part, l'usatge de dialèctes non estandards foguèt fòrça estigmatizat, especialament au Reiaume Unit. Aquò menèt a la disparicion progressiva dei parlars pus populars.

A partir dau sègle XVII, l'anglés comencèt de se difusar sus totei lei continents gràcias a l'expansion coloniala britanica. En particular, la lenga s'implantèt en America dau Nòrd, en Oceania, en Índia, dins lo Sud-Èst Asiatic e dins divèrsei territòris africans. Au sègle XX, lei periòdes sucessius de dominacion de l'Empèri Britanic e deis Estats Units d'America entraïnèron lo remplaçament dau francés per l'anglés coma lenga dominanta dei relacions internacionalas. Pasmens, dempuei 1945, lo primat politic, economic e culturau estatsunidenc a entraïnat un desplaçament dau centre de gravitat de la lenga vèrs leis Estats Units.

• 
  Alfabet runic utilizat avans l'adopcion de l'alfabet latin per escriure l'anglosaxon.
• 
  Extrach dau poèma Beowulf escrich en anglosaxon entre lei sègles VII e X.
• 
  Poèma The Wife of Bath's Tale, escrich en anglés mejan.
• 
  Premiera pagina de The Tragedie of Gorboduc, pèça de teatre escrich en anglés premodèrne (1565).
• 
  Extrach de la Bíblia dau rèi Jaume VI e I (vèrs 1611).
• 
  Pagina dau Dictionary of the English Language de Samuel Johnson (1755).
• 
  Pagina de l’American Dictionary of the English language de Noah Webster (1828).

Classificacion

L'anglés es una lenga indoeuropèa que fa partida dau grop occidentau dei lengas germanicas. Au sen d'aquel ensems, es enclusa dins lo sosgrop anglofrison que se devesís entre lei lengas anglosaxonas (anglés, scòts e anglosaxon) e lo frison.

Difusion geografica e usatges de la lenga

Difusion geografica

Percentatges de locutors primaris de l'anglés.

Percentatges de locutors de l'anglés au sen dei diferents país.

L'anglés fa partida dei lengas pus difusadas dins lo mond amb, en 2006, 400 milions de locutors primaris e 1,1 miliards de locutors segondaris. Pasmens, aqueleis estimacions varian fòrça segon lo biais d'estimar lo nivèu requist per èsser considerat coma locutor.

L'anglés èra, en 2017, la lenga mairala de la màger part de la populacion deis Estats Units (257 milions), dau Reiaume Unit (60 milions), de Canadà (20,9 milions), d'Austràlia (17,8 milions), d'Irlanda (4,2 milions) e de Nòva Zelanda (4,0 milions). Una gròssa comunautat anglofòna existís tanben en Africa dau Sud (5,2 milions). Enfin, i a plusors país pichons, generalament eissits de l'Empèri Britanic, que son considerats coma de país anglofòns coma Jamaica, Guyana, Belize, divèrseis illas antilhesas.

Pasmens, l'anglés es lenga oficiala dins plusors autrei país ont es mestrejat solament per una pichona partida de la populacion. Dins aqueu cas, pòu tanben tenir lo ròtle de lenga veïculara, de lenga d'ensenhament ò de lenga marchanda. Es sovent lo cas de territòris que faguèron partida de l'Empèri Britanic sensa conóisser un poblament europèu important e que gardèron una partida de seis institucions pròprias. D'exemples caracteristics son Índia e Nigèria.

Enfin, en causa de l'influéncia internacionala actuala deis Estats Units dins lei domenis scientifics e economics, l'anglés es parlat per la màger part deis elèits mondiaus. En mai d'un país, coma França, son ensenhament es vengut obligatòri e certanei populacions, coma aquelei dei regions escandinavas, an desenant l'anglés coma lenga segonda de la vida vidanta.

Dialèctes

En causa de la difusion mondiala, l'anglés es una lenga que presenta un gròs nombre de dialèctes. Segon seis originas e seis influéncias, es possible de lei classar dins cinc ensems principaus que son lei dialèctes deis Illas Britanicas, dialèctes d'America dau Nòrd, lei dialèctes d'Oceania, l'ensems dei dialèctes caribs, africans e sud-asiatics e lei dialèctes filipins.

Lei dialèctes deis Illas Britanicas

Leis Illas Britanicas presentan de variacions basadas sus la region e sus la classa sociala dau locutaire. Lo pus prestigiós es lo dialècte dich Received prononciation (RP) qu'es utilizat per l'elèit dau sud-èst d'Anglatèrra e, normalament, per lei mèdias nacionaus coma la BBC. Dins aquò, son usatge vertadier es limitat a 3% de la populacion.

Per lo rèsta, i a quatre dialèctes principaus en Anglatèrra (nòrd, centrau, sud-oèst e sud-èst), dos en Irlanda (anglés d'Ulster e anglés irlandés), un au País de Galas e un en Escòcia. Totei an mai d'un sosdialècte. Lei parlars pus septentrionaus presentan de trachs eissits dau noroèc (per lei dialèctes nòrd, escocés e d'Ulster) e dau scòts (en Escòcia e en Ulster). Au País de Galas, lei parlars utilizan plusors mots cèltas coma « cwm » en plaça de « coombe » (« vau » en occitan). Enfin, lei dialèctes irlandés an gardat de formas gramaticalas disparegudas dins leis autrei dialèctes e presentan plusors variacions de prononciacions.

Lei dialèctes d'America dau Nòrd

A respèct de l'archipèla britanic, l'America dau Nòrd presenta una certana omogeneïtat dialectala. D'efiech, lei transicions entre dialèctes son continuas, lei diferéncias relativament feblas e lei trachs principaus identics. Lo parlar nòrd-american estandard es dich « General American » (GA). Un aspèct major dei dialèctes americaas es la prononciacion dau son /r/ qu'es generalament realizada, au contrari dei dialèctes britanics que l'an abandonada. L'anglés american, especialament ais Estats Units, a tanben un ensems de mots que li son pròpri. Certanei son passats dins l'anglés internacionau coma « O.K. », « human resources » ò « blizzard ».

D'un biais generau, es possible de destriar sièis ensems dialectaus en America dau Nòrd que son lei cinc parlars estatsunidencs principaus (nòrd, interior, sud e oèst), l'anglés african vernacular (parlat per lei populacions d'origina africana) e l'anglés canadenc. Lei pus marcats son lo dialècte estatsunidenc meridionau, l'anglés african vernacular e l'anglés canadenc. A respèct dau GA, presentan sustot de diferéncias dins la prononciacion dei vocalas.

Lei dialèctes d'Oceania

Oceania foguèt colonizada per lei Britanics a partir de 1788. Inicialament, i mandèron de presoniers, de foncionaris e de militars. Pasmens, pauc a pauc, i aguèt tanben un movement d'imigracion, especialament après la descubèrta de jaciments de metaus preciós dins lo corrent dau sègle XIX. Ansin, lei dos dialèctes anglés principaus de la region, aquelei d'Austràlia e de Nòva Zelanda, son relativament pròches e son demorats similars a l'anglés sud-african – egalament un anglés d'origina coloniala – e a l'anglés dau sud-èst d'Anglatèrra (pròche dau GA). Son marcats per un contrast marcat entre vocalas lòngas e cortas. Au nivèu gramaticau, l'anglés australian imita l'anglés estatsunidenc en conjugant lei subjèctes pluraus collectius a la tresena persona dau singular.

Lei dialèctes caribs, africans e sud-asiatics

Lei dialèctes caribs, africans e sud-asiatics de l'anglés fòrman ges d'ensems omogenèu. Lei dialèctes estandards sud-african e indian son basats sus la gramatica dau RP britanic. Pasmens, lo premier a tendància de prononciar certanei sons sensa aspiracion (/p, t, t͡ʃ, k/) e lei r son sovent prononciats [ɾ] en plaça dau r fricatiu present dins lo RP. Lo segond presenta de diferéncias dins la prononciacion dei consonantas /t/, /d/, /θ/ e /ð/. De còps, lei locutors de l'anglés indian utilizan de prononciacions que marcan la preséncia d'un h mut (per exemple, dins « ghost »).

Dins leis autrei regions anglofònas africanas e sud-asiaticas e dins lei Caribas, l'anglés tèn generalament un estandard locau, basat sus lo RP, qu'es concurrenciat per un creòl, generalament parlat per la màger part deis abitants. Lo cas pus caracteristic es Jamaica onte la populacion utiliza tant l'anglés jamaïcan que lo creòl jamaïcan. L'usatge d'aquelei parlars despend dau contèxte : lo creòl es sovent adoptat per la vida vidanta e l'anglés locau per leis eveniments pus formaus.

Lei dialèctes filipins

Ai Filipinas, lo dialècte principau es l'anglés filipin qu'es basat sus l'anglés estatsunidenc generau en causa de la colonizacion de l'archipèla per Washington. En causa d'aquela influéncia, totei lei /r/ son prononciats e l'accent dei Filipins educats presenta de similaritats amb aqueu de Califòrnia. Pasmens, l'anglés filipin presenta de diferéncias importantas de prononciacion de plusors autrei sons. Son liadas ai lengas mairalas (tagalòg, cebuano...) deis abitants dau país. Regardant la gramatica, l'anglés filipin seguís aquela de l'anglés estatsunidenc mai a adoptat de manieras pròprias de notar lei datas e leis enumeracions.

Usatges de la lenga

En 2018, l'anglés èra la lenga oficiala de jure ò de facto de 54 estats sobeirans e de 27 entitats non sobeiranas. Es tanben lenga oficiala e lenga de trabalh de la màger part deis institucions internacionalas coma l'Organizacion dei Nacions Unidas (ONU), de l'Organizacion dau Tractat de l'Atlantic Nòrd (OTAN) ò l'Organizacion Mondiala dau Comèrci. De facto, es pereu la lenga premiera de la màger deis institucions de l'Union Europèa (UE).

De mai, dempuei la segonda mitat dau sègle, l'anglés s'es impausat coma la lenga principala dei sciéncias e dei tecnicas. Ansin, uei, totei lei publicacions pus prestigiosas, coma Nature, son anglofònas e la quasi totalitat deis articles scientifics importants son traduchs en anglés. Dins lo camp tecnic, l'usatge de l'anglés es preponderant dins la quasi totalitat dei domenis novèus coma l'informatica ò l'aviacion.

Enfin, la lenga a una influéncia culturala majora, especialament dins lo cinèma, en causa de l'importància culturala deis Estats Units d'America dins lo mond actuau. Aquò contribuís fòrtament a la difusion de la lenga, generalament dins sa forma nòrd-americana.

Escritura e prononciacion

Alfabet

L'anglés utiliza l'alfabet latin de 26 letras. Utiliza de còps de diacritics per escriure de mots d'origina estrangiera, especialament per leis emprunts dau francés (fiancé, à la carte, soupçon...).

Vocalas

Lo tablèu aicí dessota representa la prononciacion estandarda dei vocalas anglesas :

Prononciacion estandarda

	Anteriora		Centrala		Posteriora
	corta	lònga	corta	lònga	corta	lònga
Sarrada	/ɪ/ fifteen (quinze)	/iː/ sea (mar)			/ʊ/ goods (bens)	/uː/ moon (luna)
Mejana	/ɛ/ men (òmes)		/ə/ sister (sòrre)	/ɜː/ first (premier)		/ɔː/ wall (muralha)
Duberta	/æ/ man (òme)		/ʌ/ sun (soleu)		/ɒ/ hot (caud)	/ɑː/ car (veitura)
Diftongs	/eɪ/ : snake (sèrp) /aɪ/ : five (cinc) /ɔɪ/ : oil (òli) /aʊ/ : cow (vaca) /əʊ/ ò /oʊ/ : road (rota) /ɪə/ : beer (bièrra) /ɛə/ : hair (peu) /ʊə/ : poor (paure)
Triftongs	/eɪə/ : layer (jaç) /aɪə/ : fire (fuòc) /aʊə/ : flour (farina)

Consonantas

Lo tablèu aicí dessota representa la prononciacion estandarda dei consonantas anglesas :

	bilabiala	labiodentala	dentala	alveolara	postalveolara	palatala	velara	glotala
oclusiva	/p/ : pie (tarta) /b/ : to bring (portar)			/t/ : tear (lagrema) /d/ : hard (dur)			/k/ : cat (cat) /ɡ/ : glass (veire)
nasala	/m/ : mother (maire)			/n/ : no (non)			/ŋ/ : song (cançon)
batuda				[ɾ] (/r/) better (melhor)
fricativa		/f/ : fly (voler) /v/ : living (vivent)	/θ/ : bath (banh) /ð/ : then (puei)	/s/ : to sleep (dormir) /z/ : nose (nas)	/ʃ/ : shoe (cauçadura) /ʒ/ : usual (abituau)			/h/ : house (ostau)
africada					/tʃ/ : church (glèisa) /dʒ/ : bridge (pont)
espiranta				/ɹ/ : run (córrer)		/j/ : year (annada)
laterala espiranta				/l/ : labour (trabalh)

	labiovelara
spiranta	/w/ : to wash (lavar) [ʍ] : whine (gingolar)

Gramatica

L'anglés es una lenga SVO que sa gramatica despend de l'òrdre dei mot e de l'utilizacion d'auxiliars.

Noms

L'anglés destria pas lo genre de sei substantius franc d'aqueu deis individús, dei país e dei naviris (considerats coma femenins) e, dins certanei cas, deis animaus. Lo plurau es generalament marcat per l'apondon d'un -s a la fin dau mot. Dins certanei cas, aquò entraïna una transformacion limitada de la fin dau substantiu coma, per exemple, process que vèn processes, church que vèn churches ò story que vèn stories. I a tanben quauqueis excepcions, sustot de tèrmes eissits dau latin, qu'an un plurau pròpri coma fungus que vèn fungi.

Se, dins lo corrent de son evolucion, l'anglés a abandonat la quasi totalitat de son sistèma de cas, n'a gardat una traça per marcar la possession. D'efiech, lo genitiu es totjorn utilizat dins aqueu cas. Se fòrma ambé l'apondon de l'ensems « 's » ò d'un apostròf après l'objècte tengut. Per exemple, the cat's ball (« la bala dau cat ») ò James' ball (« la bala de James »).

Pronoms

Lo tablèu aicí dessota presenta lei diferents pronoms anglés. Aquelei escrichs en italics son arcaïcs ò informaus.

			pronom personau			pronom possessiu	adjectiu possessiu
			subjècte	complement	reflexiu
premiera persona	singular		I	me	myself	mine	my
	plurau		we	us	ourselves ourself (c.f. reiau we)	ours	our
segonda persona	singular	estandard	you	you	yourself	yours	your
		informau arcaïc	thou	thee	thyself	thine	thy thine (avans vocala)
	plurau	estandard	you you all	you you all	yourselves	yours	your
		arcaïsme	ye	you	yourselves	yours	your
		non estandard ò informau	y'all youse etc...	y'all youse	y'all's selves	y'all's	y'all's
tresena persona	singular	masculin	he	him	himself	his	his
		femenin	she	her	herself	hers	her
		neutre	it	it	itself	-	its
		comun/epicèn (formau)	one	one	oneself	-	one's
		comun/epicèn (non estandard)	they	them	themself, themselves	theirs	their
	plurau		they	them	themselves	theirs	their

Adjectius

Leis adjectius anglés son invariables. L'adjectiu epitèt se plaça sistematicament avans lo substantiu que qualifique.

Conjugason

La conjugason anglesa se caracteriza per un nombre limitat de formas verbalas que son usatge despend principalament de l'aspèct de l'accion. Conoís tres personas au singular e au plurau, cinc mòdes (indicatiu, participi, infinitiu, condicionau e subjonctiu) e doas votz (activa e passiva). Lo genre es portat per lo pronom ò per lo contèxte. Es jamai marcat dins la forma verbala.

L'anglés utiliza diferenteis auxiliars coma be (èsser), have (aver), do, shall/will (marca d'una accion futura), should/would (marca dau conditionau)... etc. Son mestritge precís deis auxiliars es important que permèton d'exprimir tota la subtilitat de la conjugason anglesa. En aparéncia, la conjugason anglesa es relativament simpla car lei vèrbes regulars i an solament quatre formas. Pasmens, i a plusors vèrbes irregulars, especialament au sen dau vocabulari de la vida vidanta.

Vocabulari

L'anglés a ges d'institucion que recensa oficialament lo lexic e i a ansin ges de lista complèta dau vocabulari anglés. L'ensems dei diccionaris pus importants, coma l’Oxford English Dictionary (600 000 intradas) ò lo Webster's Third New International (450 000 intrada), permet d'agantar un totau d'au mens 750 000 mots mai de tèrmes novèus son creats cada jorn, especialament dins lo domeni scientific. Aquò constituís lo lexic pus important entre lei lenga actualas.

Aquela basa lexicala fòrça larga a tres originas principalas que son la lenga d'oïl (28,3%), lo latin (28,2%) e l'ensems anglosaxon/noroèc (25%). La premiera es liada ais apòrts entraïnats per la conquista normanda d'Anglatèrra. La segonda regarda subretot de mots scientifics e tecnics d'aparicion recenta. Enfin, la tresena representa lei parlars ancians deis envaïsseires germanics e vikings.

En fòra d'aquelei basas majoras, se tròban doas fònts menoras que lo grèc (5,3%) e lei mots derivats de noms pròpris (3,3%). Aperaquí 4% dau lexic a una origina etimologica desconeguda ò pas clara e 1% es format d'emprunts divèrs.

Annèxs