Tolosa

Pels articles omonims, vejatz Tolosa (omonimia).

Tolosa ^ⓘ (Toulouse en francés) es la segonda vila d'Occitània, la quatrena vila de França, capluòc de la region d'Occitània, prefectura del departament de la Nauta-Garona.

Tolosa
Toulouse

De naut en bas e d'esquèrra a drecha: Lo pont de Sant Pèire · Ariane 5 (Ciutat de l'Espaci) · Basilica de Sant Sarnin · Plaça del Capitòli · Airbus A380 · Musèu dels Augustins .

Bandièra

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

43° 36′ 16″ N, 1° 26′ 38″ E

Geografia politica

Lengadòc

Tolosan

França

(Capluòc)

(prefectura)

Tolosa (Capluòc)

Capluòc de 15 cantons

Intercom
243100518

Comunautat urbana del Grand Tolosa

Cònsol

Jean-Luc Moudenc (2020–2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2013)

458 298 ab.

Evolucion de la populacion

466 219 ab.

Densitat

km² ? ab./km²

Autras informacions

Escais

La Ciutat Mondina
La Vila Ròsa

Gentilici

tolosenc -a
tolosan, -a

Còde INSEE

31555

toulouse.fr

Al sègle v, la vila foguèt la capitala del reialme visigòt, e una de las capitalas del reialme d'Aquitània dal sègle vii al sègle ix, puèi la capitala del comtat de Tolosa e de Lengadòc

Tolosa es istòricament situada en Lengadòc, taversada per Garona e lo Canal de las Doas Mars. Son escais es la Vila Ròsa a causa de la color del principal material de construccion tradicional local: la brica de tèrra cuèita. Dins le passat se disiá tanben La Ciutat Mondina, per referéncia a la dinastia dels comtes de la vila que se son sovent sonats Raimon.

Geografia

L'altitud mejana es de 141 mètres.

La vila es situada sus un coide de Garona provenent dels Pirenèus, s'orienta al nòrd-èst vèrs la Mediterranèa, càmbia de direccion a Tolosa e se dirigís al nòrd-oèst vèrs l'Atlantic.

Le relèu es marcat per la convergéncia de las valadas d'afluents de Garona :

Arièja al sud dominat pels versants penjaluts del Lauragués de Tolosa Vièlha que venon dominar la vila sul Puèg Dàvid.
L'Èrs Mòrt que se geta al nòrd de Tolosa en una plana vasta dicha de « Lalande » separat a l'èst del sit de la vila per una linha feblament accidentada, damb particularament les puèges de Montaudran e de Jolimont.
A l'oèst de la vila, a bèla distància del centre urban (6 a 7 km en mejana), tres terrassas s'estajan per aténher les travèrses de Gasconha.

Sus la riba esquèrra entre le riu de Toish que s'escampa al nòrd de Purpan e l'actuala diga del Bazacle ga natural agençat, la corba del flume a evoluit forçant l'implantacion urbana antica de la vila sus la riba dreta platèu mai naut al recès de las inondacions.

Le canal del Miègjorn que repren una corsa artificiala de la Garona vèrs la Mediterranèa remana al sud-èst la valada de l'Èrs mòrt.

La comuna de Tolosa fa 11 830 ha de superfícia, es a dire un pauc mai que París : 10 539 ha.

Carta topografica de Tolosa.
Canal del Miègjorn, a proximitat de Tolosa.

Onomastica

La Mapa Occitana e sa cartografia collaborativa : Geoccitania (Institut d'Estudis Occitans)^[1].

Mapa occitana de Tolosa (Geoccitania:IEO-BdTopoc).

Administracion

Lista dels cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta
març 2014	2026	Joan-Luc Moudenc	UMP, LR
març 2008	2014	Pierre Cohen	PS
març 2004	2008	Joan-Luc Moudenc	UMP
març 2001	2004	Philippe Douste-Blazy	UDF-AD, UMP
març 1983	2004	Dominique Baudis	UDF-CDS
març 1971	1983	Pèire Baudis	CD, UDF-CDS
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

Al recensament de 2004, Tolosa es la quatrena vila de França damb 426 700 abitants (populacion intra muros – cf. tablèu çai contra), le cinquen airal urban de França damb 1 130 000 abitants (recensament de 2007) e la seisena aglomeracion de l'estat damb 940 000 abitants (recensament de 2010) (aprèp París, Lion, Marselha, Lilla-Roubaix-Tourcoing e Niça-Canas). Es tanben le pus grand centre universitari en defòra de la region parisenca damb mai de 120 000 estudiants.

La populacion de la vila aumenta principalament gràcias a un salde migratòri largament positiu, degut a una posicion geografica interessanta (clima, situacion estrategica entre mai d'un bacin toristic – Pirenèus, mar Mediterranèa, còstas basca e landesa, terradors miègjorn-pirenencs) e a un imatge fòrtament positiu (qualitat de vida, varietat de las filièras de formacion, posicionament socioeconomic sus d'industrias e de servicis de fòrta valor ajustada aeronautica, espaci, biotecnologias, sistèmas embarcats, electronica).

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 458298, totala: 466219

47 899

50 558

51 689

52 328

59 639

77 372

90 225

94 227

96 564

103 144

113 714

126 936

124 852

130 105

140 289

147 617

149 791

149 963

149 841

149 438

149 576

175 434

180 771

194 564

213 220

264 411

268 863

323 724

370 796

373 796

347 995

358 688

390 350

437 715

439 453

439 553
446 340

2009

2010

440 204
447 396

441 802
449 328

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

**Evolucion de la populacion**
	Aglomeracion	Airal urban
1695	43 000
1750	48 000
1790	52 863
1801	50 171
1831	59 630
1851	95 277
1872	126 936
1911	149 000
1936	213 220
1946	264 411
1954	268 865
1962	329 044
1968	439 764	474 000
1975	509 939	585 000
1982	541 271	645 000
1990	650 336	797 373
1999	761 090	964 797
2007	851 945	1 118 472
2011	892 115	1 250 251

font : INSEE

Clima

La vila benefícia, de per sa posicion a l'interseccion de las influéncias oceanicas e mediterranèas, d'un clima temperat doç de davalada a la prima e pro caud e sec d'estiu. Les vents dominants son, per òrdre d'importància, le vent d'oèst (que mena generalament l'umiditat de l'ocean Atlantic), le vent de sud-èst (tanben apelat vent d'autan, puslèu caud e sec) e le vent del nòrd, netament mens frequent e generalament freg e sec (que mena l'aire de las massas anticiclonicas frejas plaçadas sul nòrd d'Euròpa).

Urbanisme

Vista aeriana del centre vila, damb endavant la plaça del Capitòli

La vila es organizada en mantuna zòna mai o mens concentrica :

la vila romana de las carrièras estretas e tòrtas, que garda mai o mens le plan de la ciutat romana;
S'i ajusta la ciutat de l'Edat Mejana (lo borg de Sent Sarnin);
les quartièrs del sègle XVIII al sègle XIX ;
la banlèga contemporanèa, bastida a l'entorn d'ancians vilatges (Sent Simon, La Landa) o de residéncias nòblas (Le Miralh) annexats a la comuna ;

La ciutat se desvolopèc primièr le long de la riba dreta de Garona, al nivèl del ga del Bazacle, le sol mejan natural per passar Garona. Atanben la riba dreta es plan mai elevada a respècte del flume que non pas la riba esquèrra e se tròba naturalament aparada de las aigadas. La posicion privilegiada d'aquel punt d'inflexion del flume (que ven del sud e que vira cap al nòrd-oèst), al contacte de la val d'Èrs, perlongament de la via naturala cap a la mar Mediterranèa, fasquèc de Tolosa un caireforc comercial.

A las vias de comunicacions que constituisson les rius naturals se son ajustadas le long dels sègles de vias que ligan la ciutat a sas vesinas : via romana, de la Mediterranèa fins a Aquitània, le Canal del Miègjorn e le Canal lateral, ligasons rotièras e ferroviàrias cap al nòrd (rota de Montalban), cap al sud (rota de Fois), sud-oèst (Murèth puèi Tarba), oèst (cap a Aush) e èst (cap a Albi, Rodés). Aquelas vias son totjorn presentas dins le teissut urban e fòrman le rastèl d'esquina dels Barris, avengudas mercadièras dels ancians quartièrs populars (Avenguda de Murèth, dels Minimes, del barri Bonafé).

Al centre urban, vironat dels Baloards qu'emplacèron las muralhas ancianas, s'ajustèron al sègle XVIII les grands jardins (de las plantas, Reial e le Redond Grand) estructurats per una tièra d'andanas largas e plantadas (Jules Guesde, Pau Feuga, Frederic Mistral).

Le sègle XIX fosquèc le del traucament de tres grandas avengudas Haussmanianas : la carrièra de Metz, l'avenguda d'Alsàcia Lorena/del Lengadòc e la carrièra Ozenne. Aquel traucament destrusiguèc de carrièras e d'ostals dels pus vièlhs de la ciutat. Se dobriguèron al meteis moment les grands axes cap al canal puèi la gara (Joan Jaurés, Matabuòu, Raimon IV).

Un element emblematic del bastit, un còp èra reservat als ortalans de la periferia, es representat per las tolosencas "tolosencas", ostalets damb un òrt, sens estatge ne cava mès provesit d'un trast.

L'espandiment urban de Tolosa es de còps qualificat d'extrèm, damb una densitat de populacion flaca per una ciutat tan granda. Ça que la la crisi de creissença actuala de la ciutat buta a una densificacion del bastit damb la realizacion de mantun programa d'urbanisme.

Transpòrts

Articles detalhats: Transpòrts en comun de Tolosa e Mètro de Tolosa.

Mapa del malhum de mètro

Le rastèl d'esquina de la ret de transpòrts en comun de la ciutat son las duas linhas de mètro inauguradas en junh de 1993, un VAL e una linha SNCF cadenciada. En setembre de 2003 la linha C fosquèc completada per quatre estacions intermediàrias en mai de las tres inicialas. En decembre de 2003, la linha A fosquèc alongada de Jolimont a Balmar de tres estacions mai, per un nombre de 18 estacions per 12 km de linhas. Una segonda linha de mètro, la B que corrirà segon un ais nòrd-sud serà normalament mesa en servici al començament de 2007, damb 20 estacions per 15 km.

Un malhum de 64 linhas de buses en estèla permet de religar les quartièrs periferics tan coma las comunas de la corona al centre, mai que mai mercé a de plataformas multimodalas (Mètro-Busses-Parcatges) coma Arenas, Bassacamba o Bèlmont.

D'autras linhas de transpòrts en sit pròpri son previstas o son a s'acabar per asondar les bacins d'emplecs de las comunas perifericas (Blanhac, Colomèrs, Labeja e limitar la congestion automobila suls grands axes (per exemple las linhas E e E' que desserviràn respectivament Blanhac centre e aeroconstellacion e l'aeropòrt internacional de Blanhac o la linha F cap a Murèth).

Les projèctes d'urbanisme començan atanben d'estudiar les mejans de demesir l'empresa automobila pel profièit dels transpòrts en comun o de la bicicleta que Tolosa es una de las ciutats mens avançada sus aquel sicut de l'estat francés a causa de son urbanisme pauc densificat e plan espandit.

Istòria

Article principal : Istòria de Tolosa.

Antiquitat

Mapa de Tolosa en l'an 1631.

La Tolosa antica e medievala.

Abans l'installacion romana, la region de Tolosa èra ocupada per una tribú celtica, les Vòlcas Tectosages qu'arribèron al sègle III abans Crist en dominar d'autoctòns de mal definir, benlèu d'ibèrs o d'aquitans. Les cèltas s'èran installats non pas sul sit actual mès sus las sèrras al sud de la ciutat, mai que mai a Vièlha Tolosa ont les arqueològs trobèron mantun potz que contenon d'objèctes preromans e romans.

Le territòri dels Vòlcas Tectosages fosquèc integrat a l'Empèri Roman en 118 abans Crist e èra le punt mai a l'oèst de la novèla Provincia de Narbonesa.

Les romans fondèron Tolosa sus son sit actual e la vila s'espandissiá del Capitòli als Salins. Le forum se situava a l'entorn de la plaça Esquiròl sul Cardio Maximus (l'ais actual carrièra Sent Roman/ carrièra dels filatièrs).

Tolosa èra un centre administratiu e intellectual màger de la Provincia.

En 413, les visigòts envasisson la vila e la causisson per capitala, aquò serà le reialme de Tolosa. En 507 les francs de Clodovèu vencisson les visigòts d'Alaric II a la batalha de Vouillée van ocupar Aquitània tota e prene Tolosa en 508.

Edat Mejana

A l'Edat Mejana, la vila fosquèc longtemps independenta. Les comtes de Tolosa espandiguèron lor domeni sus la mai granda partida del Miègjorn de França constituissent atal la província de Lengadòc. Aprèp la Crosada contra les Albigeses, Lengadòc es restacat al reialme de França en 1271. Testimoniatge de la preséncia dels comtes de Tolosa, las rèstas de las fondacions del castèl comtal son estadas recentament mesas a jorn prèp de la pòrta sud de la vila medievala a l'emplaçament de la plaça del salin.

A la Renaissença

A la Renaissença (fin del sègle XV, XVI, Tolosa conesquèc un periòde de granda prosperitat, gràcias a l'industria del pastèl. Dos simbòls de la vila, le Pont Nòu e le Canal del Miègjorn, son realizats respectivament en 1632 e en 1682.

A l'Edat Modèrna

Le Capitòli es bastit, el, al sègle XVIII. En 1762 se debana l'afar dels Calàs : le cas d'un protestant injustament condemnat provòca una intervencion celèbra de Voltaire.

Tolosa èra, coma se deu, de la diocèsi civila de Tolosa, de l'archidiocèsi de Tolosa, de la senescauciá de Tolosa ^[2].

Pendent l'Ancian Regime, las parròquias intra-muros son : catedrala de St Estève, Nòstra Dòna de la Dalbada, Nòstra Dòna de la Daurada, Nòstra Dòna del Taur, Sent Agustin, Sent Micolau (o Nicolau), Sent Pèire de las Cosinas, Sent Sarnin. Las parròquias del gardiatge (nom occitan supausat) son Crotz Daurada (vocable de la glèisa : Sent Grapasi), La Landa (vocable de la glèisa : Senta Magdalena), Montaudran (vocable de la glèisa : Sent Estève), Povorvila (vocable de la glèisa : Senta Magdalena, annèxa de Sent Anhe, Sent Supèri (vocable de la glèisa : Sent Supèri, ara Sent Miquèl), Sent Martin de Toish (vocable de la glèisa : Sent Martin), Sent Miquèl del Barri (vocable de la glèisa : Sent Miquèl), Sent Miquèl de Toish (vocable de la glèisa : Sent Miquèl) o Sent Miquèl Ferrèri (L'Ardena), Sent Simon (vocable de la glèisa, annèxa de Portèth de Garona : Sent Simon) ^[3]. Cal ajustar Vilanovèla de Sent Simon, comunautat non parròquia erigida en comunautat cap a 1780 del territòri de Tolosa, diocèsi civila e senescauciá de Tolosa; en 1790, ven comuna del canton de Tolosa, mès dispareis abans l'an IV ^[4].

A l'Epòca Contemporanèa

En 1790, Tolosa èra caplòc de canton, de districte e de departament; en l'an IX, la comuna fosquèc despartida en 4 cantons (Tolosa nòrd, oèst, centre e sud) ; en 1973, Tolosa fosquèc despartida en 15 cantons ^[5].

En 1814, la batalha de Tolosa opausa les angloespanhòls de Wellington als franceses del marescal napoleonian Soult, que mentre qu'aguèsson capitat a resistir son constrents de se retirar.

Dins las annadas 1920, Tolosa fosquèc la vila dels pionièrs de l'aviacion, jos l'impulsion de Pierre-Georges Latécoère, qu'instaurèc de ligasons dambe Casablanca e Dakar. En 1927, l'Aeropostala fosquèc creada, dambe de figuras coma Antoine de Saint-Exupéry e Jean Mermoz.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, la vila fosquèc estalviada pels combats, mès la Resisténcia s'i desvolopèc fòrtament. Forquèc abandonada per las tropas d'ocupacion alemandas pauc aprèp le desbarcament de Normandia.

Aprèp la victòria de Franco en 1939 de nombroses refugiats republicans espanhòls venguèron a Tolosa, e al començament de las annadas 1960, fòrça rapatriats d'Argeria venguèron tanben s'installar, çò que modifiquèc sensiblament le païsatge demografic de la vila. Tolosa venguèc prefectura de la region de Miègjorn-Pirenèus.

Le nombre d'abitants de la comuna aumenta fòrça rapidament, de 269 000 abitants en 1954 a 380 000 en 1968 puèi 390 350 en 1999 per aténher 426 700 abitants en 2004.

Lengas

Senhalizacion bilingüa a Tolosa

La lenga istorica de Tolosa es l'occitan. La particularitat de la ciutat es qu'es situada sus la termièra entre les parlars lengadocians e les gascons. Mai se la legenda vòl que se parle gascon a Sant Çubran (riba esquèrra de Garona) e lengadocian al centre de la ciutat, les primièrs vilatges gascons son, dins la comuna de Tolosa, Sent Martin de Toish e Sent Simon.

Le parlar lengadocian de Tolosa, le tolosan, de còps sonat mondin (de "Raimondin", referéncia a la dinastia comtala), es un parlar sud-lengadocian. Fosquèc mai que mai illustrat per Pèire Godolin.

L'occitan quitèc d'èstre regularament ausit per carrièras dins las annadas 1920 fòra cèrts quartièrs populars coma la Landa, Sant Çubran o Bonafé ont se podiá ausir fins a las annadas 1960.

Le francés penetrèc las classas nautas de la ciutat a la fin de l'Edat Mejana e le cambiament de lenga (almens a l'escrit e dins les registres formals) per l'elèit se passèc entre 1500 e 1530. Le francés parlat a Tolosa aguèc longtemps una marca occitana, que siá dins la pronóncia (l'accent caracteristic), dins la sintaxi o dins le vocabulari. Aquel francés regional (francitan) es tanben a se pèrdre.

Cal notar l'importància qu'aguèron las comunautats castelhanofòna e catalanofòna dins las annadas 1950 e 60 a causa de l'immigracion massissa, politica (la retirada) o economica. Tolosa fosquèc un centre de creacion teatrala, mai que mai antifranquista, en castelhan e catalan dins aquel periòde.

Administracion

Article detalhat: lista dels cònsols de Tolosa.

Les cònsols precedents èran :

30 de març de 2014:Joan-Luc Moudenc
2008-2014 : Pèire Cohen
2004-2008 : Joan-Luc Moudenc
2001-2004 : Felip Douste-Blazy (UMP), demissionari le 30 d'abril, aprèp son accession al Govèrn, coma Ministre de la Santat
1983-2001 : Domenge Baudis (UDF)
1971-1983 : Pèire Baudis
1958-1971 : Loís Bazerque
1944-1958 : Ramon Badiou

Tolosa es devesida en 15 ; veire tanben cantons de la Nauta Garona :

Le Canton de Tolosa-1 es format d'una partida de Tolosa (26 342 abitants)
Le Canton de Tolosa-2 es format d'una partida de Tolosa (26 890 abitants)
Le Canton de Tolosa-3 es format d'una partida de Tolosa (36 207 abitants)
Le Canton de Tolosa-4 es format d'una partida de Tolosa (31 016 abitants)
Le Canton de Tolosa-5 es format d'una partida de Tolosa (26 686 abitants)
Le Canton de Tolosa-6 es format d'una partida de Tolosa (18 578 abitants)
Le Canton de Tolosa-7 es format d'una partida de Tolosa (28 578 abitants)
Le Canton de Tolosa-8 es format d'una partida de Tolosa e de las comunas de Balmar, Bèlpuèg, Dremil e La Faja, Florenç, Montdosilh, Monts, Monrabe, Pin Balmar e Quint e Fontsagrivas (46 383 abitants)
Le Canton de Tolosa-9 es format d'una partida de Tolosa e de la comuna de Ramonvila e Sant Anha (42 467 abitants)
Le Canton de Tolosa-10 es format d'una partida de Tolosa (37 298 abitants)
Le Canton de Tolosa-11 es format d'una partida de Tolosa (29 456 abitants)
Le Canton de Tolosa-12 es format d'una partida de Tolosa (42 892 abitants)
Le Canton de Tolosa-13 es format d'una partida de Tolosa e de la comuna de Colomièrs (37 809 abitants)
Le Canton de Tolosa-14 es format d'una partida de Tolosa e de las comunas d'Aucamvila, Castèlginèst, Fenolhet, Fontboscat, Ganhac de Garona, Launaguet e Sant Alban (41 093 abitants)
Le Canton de Tolosa-15 es format d'una partida de Tolosa e de las comunas de Castèlmauron, Montberon, Puègbonieu, Rofiac Tolosan, Sant Ginèst, Sant Joan le Vièlh, Sent Lop e L'Union (51 774 abitants)

Ensenhament superior e recèrca

Les tres pòls universitaris son :

L'Universitat Tolosa 1 Capitòli (UT1 - Tolosa-I) : sciéncias socialas, particularament damb l'Institut d'Estudis Politics de Tolosa, le dret e l'economia.
L'Universitat de Tolosa-Joan Jaurés (UTM - Tolosa-II) : sciéncias umanas, disciplinas artisticas e literàrias.
L'Universitat Pau Sabatièr (UPS - Tolosa-III) : medecina, farmacia e sciéncias duras.

L'importància de la vida universitària a Tolosa se manifèsta tanben per la riquesa e la diversitat dels laboratòris de recèrca presents suls campus universitaris e dels centres ospitalo-universitaris.

Las grandas escòlas principalas :

L'Institut d'Estudis Politics de Tolosa (IEP Tolosa)
L'Escòla Superiora de Comèrci de Tolosa (ESC Tolosa)
L'Escòla nacionala veterinària de Tolosa
L'Escòla Superiora d'Agricultura de Purpan
L'Escòla d'Arquitectura de Tolosa
Supaéro (ENSAE)
L'ENAC
L'ENSIACET
L'ENSEEIHT
L'ICAM
L'INPT
L'INSA
L'IPSA
L'ENSICA
L'ENSAT.

Economia

Agricultura, cultura ortalana

Coma la màger part de las grandas vilas situadas en plana alluviala, Tolosa a desvolopat una cultura ortalana que li permet un aprovesiment regular de produits frescs. Atal, le sud-èst e le nòrd de la vila son de zònas tradicionalament dedicadas a aquel tipe de culturas. Çaquelà, aquesta practica es a desparéisser, las superfícias disponiblas se demesisson a causa de la pression fonzièra.

Tolosa es tanben coneguda per la cultura de la violeta, per sas flors e son perfum.

Le domeni de Candie es una bòria de mai 300 ectaras qu'aparten a la comuna e qu'es espleitada en regia agricòla municipala.

Aeronautica e espaci

Dempuèi la Primièra Guèrra Mondiala, Tolosa entreten una relacion particulara damb l'aviacion. Per aquel periòde las industrias aeronauticas mudèron a Tolosa, pr'amor la vila èra considerada coma pro alunhada de las zònas de combat. Las usinas Latécoère dispausan aital d'obradors en plena vila.

D'autras entrepresas o centre de recercas seguiguèron, que siá dins le domeni de l'aviacion e de le de l'espaci: le CNES, MATRA, ALCATEL, la SNPE (carburant de fusèa), e AIRBUS. Tolosa possedís las cadenas d'assemblatge dels avions de l'entrepresa europèa (damb Amborg) mès tanben de centres de recèrcas e d'ensages. Las usinas del grop se situan a l'oèst de l'aglomeracion sus las comunas de Tolosa (Sent Martin de Toish), Blanhac e Bausèla. Las usinas son una de las destinacions màgers dels viatges de caps d'Estat o de govèrn: Joan Carles I d'Espanha, Elisabèt II del Reialme Unit, le primièr ministre de la Republica Populara de China.

Quimia

Situat principalament dins la zòna sud de la vila, le pòl quimic compren d'entrepresas dels sectors de la quimia pesuga (AZF : fertilizant azotats), de carburants, explosius e fuòcs d'artifici (SNPE, Ets Lacroix), de la quimia farmaceutica, de la pintura (pigments)

Le pòl quimic tolosenc a conegut una importanta activitat fins a la catastròfa del 21 de setembre de 2001 : l'explosion de l'usina AZF a fait 30 mòrts e environ 2500 ferits, e mai de degalhs materials considerables (Universitat de Tolosa-Le Miralh, quartièr En Palòt, La Reinariá, Ranguèlh e l'espital psiquiatric Marchand en particular).

Aquesta activitat tend dempuèi a se reorientar vèrs la quimia fina e la quimia farmaceutica, jutjadas mens polluentas e mens menaçantas per la populacion.

Informatica

De nombrosas entrepresas del sector son implantadas a Tolosa, beneficiant de la qualitat de la formacion universitària e de las grandas escòlas localas. Especialament las SSII Atos Origin, Capgemini, Unilog, CS, Coframi e IBM.

La comunautat d'aglomeracion de la Grand Tolosa s'es dotada dempuèi la fin de 2001 d'una excellenta infrastructura metropolitana de telecomunicacions (IMT). Compausada de cinc boclas totalizant 77 km de fibra optica l'IMT s'espandís sus la Grand Tolosa del nòrd al sud e d'èst en oèst altorn de Tolosa, de Blanhac a Labeja e de L'Union a Tornafuèlha. Passant principalament pel mètro tolosenc, le Periferic e le Canal del Miègjorn. Cada cable se compausa de 144 fibras opticas negras, cada parelh de fibra ofrís una capacitat de 2,5 Gbit/s dins les dus senses.

Vejatz le sit oficial de l'IMT dins les ligams.

Meteorologia

Le Centre Nacional de Calcul de Météo-France es installat dempuèi 1982 a Tolosa. Es en particular dins aquel centre que son efectuadas las previsions meteorologicas per França tota.

Le "Météopôle" de Tolosa regropa en mai le Centre Nacional de Recèrcas Meteorologicas (CNRM).

Mèdias

Unas televisions son installadas a Tolosa :
- TLT es la television locala de Tolosa. Es installada dins la novèla Mediatèca José Cabanis, a Marengo (a l'origina son sèti èra a Compans-Cafarelli). Acaba d'emetre en julhet de 2015 per causa de dificultats financièras
- Tv Bruits son de televisions associativas qu'emeton tanben a Tolosa.
- OC-TV es una television sus Internet
- France 3 Sud es la television regionala del Sud, sos estúdios son situats a la Cepièra.
- M6 a tanben un descrocatge local a Tolosa.

Tolosa abrita les estúdios de las ràdios :
- Ràdio Occitània
- Sud Radio
- lo Mouv'
- Canal sud
- FMR, Radio-Radio (partejan la meteissa frequéncia)
- Booster Fm, Radio Plus (partejan la meteissa frequéncia)
- Radio Présence
- Radio Campus

Per la premsa escrita jornalièra, se trapa essencialament le sèti social del quotidian regional La Dépêche del Miègjorn.
Per la premsa escrita setmanièra, se trapa Le Journal des Toulousains.
Per la premsa satirica, se trapa Satiricon [1]
Sèti de las Edicions Hubert (Murèth)

Cultura

Patrimòni Mondial de l'Unesco
Basilica de Sant Sarnin

Lo campanal.
Coordonats	{{{coordonats}}}
Estat	França
Subdivision	Occitània
Tipe	cap
Critèris	cap
Reconeissença	1998
Ficha	{{{ligamficha}}}

La vida culturala tolosenca es rica :

d'apòrts particulars ligats a divèrsas ondas d'immigracion (espanhòla pendent la Guèrra Civila, pè-negre dins las annadas 1960, maugrabina dins las annadas 1970) ;
de la diversitat e de la joinesa de la populacion dels estudiants;
dels movements culturals alternatius.

Teatre

Tolosa fosquèc le brèç de companhiás de teatre de carrièra coma Royal de Luxe e de tot un movement d'artistas ligats a la scèna urbana.

Divèrsas scènas coma le Teatre de la ciutat, le Granier-Teatre - Teatre Daniel Sorano o le Teatre de la Levada aculhisson de pèças cada annada.

La vida teatrala amatritz coneis tanben una activitat importanta.

Cinèma

N'es Tolosa una de las vilas exagonalas melhor dotada (franc París de segur!!!) per aquò tot que de cinèma de qualitat se tracta damb, bèla primièra:

la Cinematèca de Tolosa, carrièra del Taur fondada per en Raimond Bòrdas (1920-2004) devèrs las annadas 1950 e qu'a un fons unic al mond

Se ne salvèc per exemple tot un tròç de L'Edat d'aur d'en Luis Buñuel o ne ten una version mai completa qu'enlòc mai del filme subrecultissim qu'es Freaks.

Tanben se ne possedís le negatiu original de La màger illusion d'en Joan Rainoard.

N'a tanben una bibliotèca pro rica de libres e revistas (e totes autres documents) subre le 7^en art.

Tot parièr se ne pòt notar un malhum de cinèmas d'art e ensag pro ric damb

l' ABC, carrièra de Sant Bernat que se ne formèc un santfum de generacions de cinefils dempuèi ara mai de 50 ans d'existéncia (n'a tanben una bibliotèca plan rica )

American Cosmograph[2] (Contunha l'activitat de l'UTOPIA Tolosa a partir de junh de 2016)

Tot parièr se n'organiza ara a la Cinematèca e dins tota la vila dempuèi mai de 20 ans les festenals Cinèma d'America Latina e Cinespaña que pro succès ne rescontran alprèp del public tolosan.

Un molon d'autras manifestacions mai pontualas a l'entorn del cinèma se debanan cada an en per tota la ciutat.

Musica

Las opèras son prepausadas per le Teatre del Capitòli de Tolosa dins l'Orquèstra Nacionala del Capitòli de Tolosa que s'es fait una reputacion internacionala dins le domeni de la musica classica, jos la direccion de Michel Plasson.

Entre autres, la "Halle aux grains", sala prestigiosa reputada per son acostica, e qu'abritava un mercat.

Tolosa a tanben una reputacion de vila dinamica dins le domeni de la musica de las annadas 1980 e 1990.

Dins un autre domeni, mantun artistas e grops tolosencs se son fait una reputacion nacionala en chanson française coma :

Claudi Nogaròu damb entre autras sa cançon intitulada Tolosa ;
Emile e Images ;
Zebda ;
KDD
Projet Factor X
Dadoo
Sang-Mêlé
Fabulous Trobadors
Les Capitoligams
"Les beautés vulgaires"

Doblidem pas subretot la celèbra « Tolosenca » del compositor Louis Deffès. (cantata aicí per Benjamin Auriol).

Espectacles

Salas :

Le Bikini, pichona sala mitica de Tolosa, ont de nombroses artistas renomenats se son produits. En 2007, sièis ans après la destruccion de la sala per l'explosion AZF, una sala novèla foguèt bastida a Ramonvila e Sant Anha, a ras del canal. La sala novèla es estat concebuda per l'arquitècte Didier Joye e ten una capacitat modulabla de 400 a 1500 plaças sus dos nivèls per un empont de 20 mètres e un exterior amb piscina.
Le Zénith de Tolosa, la sala cobèrta mai granda de França (9000 pers.) aprèp Bercy (15 000 pers.) ;
Le Palais dels Espòrts de Tolosa. Tornèc èstre bastit entièrament, sas estructuras portairas an sofèrt tanben de la catastròfa d'AZF ;
La glèisa de Sant Pèire de las Cosinas es estada recentament dobèrta coma auditòri e sala d'espectacle.

Festenals :

Piano aux Jacobins
Prima de Setembre
Houfastival
Ça bouge encore
Festival del cinèma d'America Latina
Rio Loco
Aiguill'ART
Tolosa les Orgues
Convivéncia
Le Forum de l'Imatge
Festival N7
Printemps de l'INP

Fotografia

Galariá del Castèl d'Aiga.

La Galariá del Castèl d'Aiga met en scèna regularament d'exposicions fotograficas. Jean Dieuzaide ne fosquèc un actor renomenat e sovent expausat.

D'eveniments a l'entorn de la fotografia coma la « prima de setembre » o « le Forum de l'Imatge » son parièrament organizats jos forma de festenals.

Gastronomia

Al còr del Sud-Oèst, Tolosa ocupa una plaça estrategica a proximitat de Gasconha. Les restaurants de la vila servisson donc fòrça especialitats a basa d'anet gras. Çaquelà le plat mai conegut es sens dobte le caçolet, a basa de salsissa de Tolosa e de mongetas, qu'apaissa atal una brega ancestrala entre les partisans del caçolet de Castèlnòu d'Arri e les del caçolet de Tolosa sus sas originas.

De remarcar tanben le Cachou Lajaunie, inventat en 1880 a Tolosa per Léon Lajaunie, farmacian.

Monuments e luòcs toristics

Tolosa es classificada vila d'art e d'istòria. Les baloards de cintura determinan le sector salvagardat mai grand de França (220 ha).

Fòrça luòcs tolosencs son de descobrir en landrejant. Le patrimòni de bastiments religioses es particularament ric, damb qualques curiositats coma la glèisa dels Jacobins (qu'a una nau damb de corondas centralas en palmièrs). Tolosa es la vila francesa que compta le pus grand nombre d'ostals particulars de la Renaissença, aquò es degut a l'edat d'aur del pastèl.