Jòcs Olimpics
Lei Jòcs Olimpics son un ensemble de competicions esportivas mondialas organizadas cada quatre ans. Originalament tenguts en Grècia Antica, lei Jòcs Olimpics Antics recampavan lei diferentei ciutats grègas e èran l'ocasion d'una alta-au-fuòc generala dins la region. Abolits coma totei leis autreis eveniments pagans per leis autoritats romanas en 394, foguèron restaurats en 1896 a l'iniciativa dau Francés Pierre de Coubertin. Dempuei aquela data, son venguts l'eveniment esportiu pus important de la planeta. En 1924, foguèron creats de Jòcs d'Ivèrn destinats ai disciplinas necessitant la preséncia de nèu ò de glaç. Leis autreis espòrts fan partida dau programa dei Jòcs d'Estiu.
Istòria
Lei Jòcs Antics
L'aparicion dei Jòcs Olimpics
Segon la legenda, lei Jòcs Olimpics foguèron creats en 776 avC per lo rèi Ifitos e l'atlèta Koroïbos es lo premier campion mencionat[1]. Pasmens, aquò es mau segur car d'autrei tradicions fixan la creacion dei Jòcs a 884 avC. En revènge, la màger part dei racòntes s'acòrdan sus lo ròtle d'Ifitos, desemparat per lei conflictes tocant Peloponès durant aqueu periòde. Per amaisar la colèra dei dieus, auriá demandat l'avejaire de l'oracle de Dèlfes. La respònsa li diguèt de fondar de Jòcs dins lo santuari d'Olimpia. Obtenguèt alora l'ajuda de Licurg, lo legislator legendari d'Esparta per organizar l'eveniment.
Dins lei fachs, la creacion dei Jòcs Olimpics s'inscriu dins una tradicion de jòcs locaus relativament anciana. Avián un caractèr religiós important e una trèva militara èra observada per totei lei ciutats grègas durant lo periòde. Fasián partida d'un ensemble de quatre jòcs que son dichs jòcs panellenics[2] car totei lei ciutats podián i participar.
Lo santuari d'Olimpia
Santuari de Zèus, Olimpia èra un complèx important que permetiá d'acuelhir leis atlètas e una fòga d'au mens 45 000 espectators. Ansin, lei Jòcs èran un eveniment major, sovent associat amb de fieras comercialas. Relativament ben conegut gràcias a l'arqueologia, l'endrech èra organizat a l'entorn de plusors construccions :
- lo pritanèu èra una mena d'ostalariá destinat a l'aubergament deis atlètas. Per leis invitats pus importants, existiá lo leonidaïon.
- lei prèires restavan dins un sector reservat, dich theokolion.
- lo bouleuterion èra l'endrech reservat ais arbitres dei competicions.
- un gimnasi èra destinat a l'entraïnament (e ai discussions filosoficas).
- la palèstra (per la lucha), l'ipodròm (per lei corsas de chivaus) e l'estadi (per l'atletisme) permetián l'organizacion deis espròvas.
Totei lei ciutats grègas, liuras ò colonizadas, avián lo drech de participar. En revènge, lei « barbars »[3] e leis esclaus èran excluchs. La durada dei Jòcs èra de cinc jorns, marcats per divèrsei ceremònias religiosas. Lei venceires recebián una corona de fuelhas d'olivier, un bendèu de lana roja e, pus tard, una pauma. De mai, d'autrei guierdons èran sovent decidits per leis autoritats de lor ciutat d'origina (estatua, exempcion d'impòsts...).
Lo declin dei Jòcs Olimpics Antics
Tre l'Antiquitat, i aguèt de debats sus la plaça e lo ròtle de l'espòrt au sen de la societat. D'un caire, de pensaires idealistas coma lo poèta Pindar (518-438 avC ?) èran entosiasmats per lei valéntias deis atlètas. D'autre caire, d'intellectuaus coma Xenofont (430-355 avC) ò Platon (427-347 avC) avián una vision igienista e militarista de l'activitat fisica. De mai, a partir dau sègle V avC, plusors incidents son recensats coma una temptativa d'empachar la participacion d'Esparta en 420 avC ò una condamnacion d'un atlèta atenenc en 332 avC après una temptativa de corrupcion[4].
Lo declin comencèt donc amb d'afaires de corrupcion avans de s'accelerar après l'integracion de Grècia dins l'esfèra d'influéncia de Macedònia e la conquista de la region per Roma en 146 avC. Lo programa dei Jòcs veguèt l'integracion d'espròvas novèlas coma de combats de gladiators e la durada passèt de cinc jorns a sièis mes. Venguts una atraccion toristica, lei Jòcs dispareguèron en 394 apC quand l'emperaire Teodòsi Ièr (379-395) decidèt d'enebir lo paganisme dins l'Empèri Roman.
La redescubèrta de l'olimpisme
.jpg)
L'exploracion dei roïnas d'Olimpia comencèt en 1723 amb lei trabalhs dau monge francés Bernard de Montfaucon (1655-1741). Puei, durant lo rèsta dau sègle XVIII, d'autreis arqueològs menèron de cavaments sus lo site coma Johann Joachim Winckelmann (1717-1768), Abel Blouet (1795-1853) e Ernst Curtius (1814-1896). Aquò permetèt de descubrir de vestigis novèus e de suscitar un interès per lei Jòcs Olimpics Antics en Euròpa.
Tre 1833, en Suècia a l'iniciativa de Gustav Schartau (1794-1852), foguèron creats de Jòcs Escandinaus mesclant concors esportius e literaris. En 1849, en Anglatèrra, apareguèron de « festivaus olimpics » e una Olympian Society foguèt creada en Galas. Puei, après son independéncia, Grècia jonhèt lo movement amb un « concors olimpic » organizat per Evanghelis Zappas (1800-1865). Pasmens, en 1875, mau capitèt una temptativa de metre en plaça una fiera olimpica.
La restauracion dei Jòcs
L'òbra de Pierre de Coubertin
La fondacion dei Jòcs Olimpics Modèrnes es lo resultat d'una tiera d'iniciativas francesas. D'efiech, en 1832, coma dins mai d'un autre endrech en Euròpa, de « Jòcs Olimpics » foguèron creats per un seminari de la vila de Grenòble. Regularament organizats durant un sègle, adoptèron de rites eissits d'Olimpia e inventèron lo concèpte de medalha en 1895. De mai, lo monge Henri Didon (1840-1900), venceire de plusors espròvas, inventèt la devisa actuala dei Jòcs citius, altius, fortius (« mai lèu, mai aut, mai fòrt » en occitan).
En parallèl, la question de l'educacion venguèt un afaire important dins la vida politica. En particular, l'educacion fisica èra l'objècte de debats pedagogicas intens. Fondada per lo jornalista Paschal Grousset (1844-1909), la Liga Nacionala de l'Educacion Fisica (LNEP) èra en favor de l'instauracion d'una educacion inspirada per la Grècia Classica. Èra tanben fòrça anticlericala. En fàcia, l'Union dei Societats Francesas deis Espòrts Atletics (USFSA) èra a assaiar de metre en plaça un sistèma basat sus l'amatorisme e leis idèas crestianas. Pasmens, se dispausava de sostèns importants, aviá de dificultats per unificar la totalitat de l'espòrt francés.
Relativament moderat dins aqueu contèxte, Pierre de Coubertin (1863-1937) èra convencut de l'importància de l'espòrt dins l'educacion mai favorable a l'amatorisme. Inspirat per lo modèl aristocratic britanic, fasiá partida de l'USFSA e anoncièt sa volontat de tornar crear de Jòcs Olimpics mondiaus en 1892. En despiech de l'incredulitat de son auditòri, establiguèt de liames amb d'autrei país e acceptèt de laissar intrar d'estrangiers dins son associacion. En junh de 1894, aquò li permetèt de reünir a la Sorbona un « congrès internacionau d'educacion fisica » encargat d'estudiar la possibilitat de restaurar lei Jòcs e de crear un comitat internacionau per leis organizar.
La fondacion dei Jòcs Modèrnes
Lo congrès de 1894 foguèt un succès per Pierre de Coubertin amb la creacion dau Comitat Internacionau Olimpic (CIO), presidit per lo Grèc Demetrios Vikelas (1835-1908). Aqueu congrès adoptèt la devisa de Didon, vengut un actor important de l'olimpisme, e acceptèt la proposicion de Coubertin d'organizar lei premiers Jòcs Olimpics Modèrnes a Atenas en 1896. Coma durant l'Antiquitat, la periodicitat de l'eveniment es de quatre ans. En 1924, de Jòcs Olimpics d'Ivèrn foguèron creats e lei jòcs tradicionaus venguèron lei Jòcs Olimpics d'Estiu. Fins a 1992, foguèron organizats la meteissa annada. Dempuei 1994, i a una alternància de dos ans entre Jòcs d'Estiu e d'Ivèrn.
Olimpiadas particularas
Se lei Jòcs Olimpics son normalament politicament neutres, mai d'una edicion foguèt l'objècte de demonstracions individualas ò collectivas destinadas a promòure una causa ò a afiermar la poissança dau país encargat d'organizar la competicion :
1920 : lei Jòcs de 1920, organizadas a Anvèrs en reconoissença dau ròtle de la vila durant la Premiera Guèrra Mondiala, veguèron la premiera politizacion dei Jòcs amb lo refús d'i invitar Alemanha, Àustria e URSS.
1936 : lei Jòcs de 1936 son lo cas de politizacion pus famós dei Jòcs Modèrnes amb l'organizacion de la competicion per l'Alemanha Nazi d'Adolf Hitler. D'efiech, leis autoritats dau IIIa Reich i veguèron l'ocasion d'utilizar lei tèmas antics per exaltar sa vision racista e antisemita.
1952 : lei Jòcs d'Helsinki veguèron la premiera participacion de l'Union Sovietica. Pasmens, dins un contèxte de Guèrra Freja, seis atlètas deguèron restar dins un vilatge olimpic separat.
1956 : durant aquelei Jòcs, tres estats (País Bas, Espanha, Soïssa) refusèron de participar per protestar còntra la repression sovietica en Ongria e quatre autrei país (Egipte, Cambòtja, Liban, Iraq) leis imitèron en causa de la crisi de Suèz.
1964 : encara presenta en 1960, l'Africa dau Sud foguèt exclucha dau movement olimpic per lo CIO. Son retorn aguèt luòc en 1992 après la fin de l'apartheid.
1968 : organizats dins la Ciutat de Mexic, lei Jòcs de 1968 foguèt marcats per la repression dau movement de protestacion deis estudiants mexicans avans la ceremònia de començament (300 mòrts) e per la protestacion deis atlètas negres estatsunidencs còntra la segregacion raciala.
1972 : lei Jòcs de 1972 veguèron la presa d'ostatges d'una partida de la delegacion israeliana per un comandò palestinian. 11 membres de la delegacion, 5 terroristas e un policier foguèron tuats dins lei combats.
1976 : la màger part dei país africans decidèt de boicotar la competicion per protestar còntra l'abséncia de sancions còntra Nòva Zelanda après la descubèrta de cambis esportius entre jogaires de rugbi neozelandés e sud-africans.
1980-1984 : après l'invasion d'Afganistan per l'URSS, leis Estats Units e plusors país dau blòt de l'Oèst refusèron de participar ai Jòcs de 1980 organizats a Moscòu. Quatre ans pus tard, l'Union Sovietica e la màger part dau blòt de l'Èst decidèt donc de boicotar lei Jòcs organizats a Los Angeles.
2008 : lei Jòcs de 2008 foguèron marcats per la demonstracion de la poissança economica novèla de la China. Veguèron tanben la segonda rompedura modèrna de la trèva olimpica amb l'ataca menada per Georgia còntra lei fòrças russas presentas en Ossetia dau Sud.
Aficha dei Jòcs de 1920.
Ceremònia de començament dei Jòcs de 1936.
Protestacions d'atlètas estatsunidencs còntra la segregacion raciala en 1968.
Placa commemorativa en l'onor deis atlètas tuats durant la presa d'ostatges de Munic en 1972.
L'aparicion de criticas dau movement olimpics
Dempuei leis ans 1970, lo movement olimpic internacionau es l'objècte de criticas que se concentran sus lo CIO e son foncionament. En particular, Avery Brundage, president de 1952 a 1972, foguèt accusat de racisme e d'antisemitisme en causa de sei posicions sus l'apartheid en Sud-Africa e en Rodèsia, de son refús de boicotar lei Jòcs de 1936 e de sa volontat d'acabar normalament lei Jòcs de 1972. Un autre president discutit foguèt Juan Antonio Samaranch que dirigiguèt lo Comitat de 1980 a 2001. Durant aqueu periòde, leis accusacions de corrupcion e de nepotisme au sen dau CIO se multipliquèron durant lei vòtes de designacion dei vilas organisatritz. Plusors enquistas menèron a l'exclusion de certanei sòcis mai d'escàndols an totjorn luòc.
Un autre ensemble de criticas es aparegut amb la crisi environamentala liada au rescaufament climatic e la multiplicacion dei crisis economicas. D'efiech, lei Jòcs necessitan de trabalhs importants que son una fònt de pollucion per produrre e transpòrtar lei materiaus, bastir leis edificis e leis infrastructuras requistas e assegurar l'arribada deis atlètas e deis espectators. De mai, lo budget de l'organizacion es sovent superior a 4 ò 5 miliards de dolars per doas a tres setmanas de competicion. En particular, l'abandon complèt de complèxs olimpics bastits per lei Jòcs de 2004 e de 2012 es considerat coma una demonstracion dau gaspilhatge de ressorsas que representariá lei Jòcs Modèrnes.
Lo movement olimpic modèrne
La Carta Olimpica
La Carta Olimpica es lo tèxte fondamentau que definís lo foncionament e lei principis dau movement olimpic modèrne. Publicada en 1908, es inspirada per un ensemble de règlas edictadas en 1899 per Pierre de Coubertin. Es compausada de 6 capítols e de 71 articles. Foguèt regularament emendada per tenir còmpte de l'evolucion dei Jòcs. Entre seis elements principaus, contèn :
- la promocion d'una filosofia de vida basada sus un equilibri entre lei qualitats dau còrs, de la volontat e de l'esperit.
- una definicion de l'olimpisme, movement desirós de metre l'espòrt au servici dau desvolopament armoniós de l'òme en vista de bastir una societat pacifica.
- la definicion dau ròtle dau CIO e lei critèris de respectar per ne'n faire partida.
- la definicion de principis d'organizacion de l'espòrt per d'organismes independents.
- la definicion de principis d'educacion de la joinessa sensa discriminacion.
- la definicion dau simbòl olimpic format per cinc anèus representant lei cinc continents poblats de la Tèrra.
- la reconoissença de la practica esportiva coma un drech fondamentau de l'èsser uman.
- la codificacion dei règlas de foncionament dei Jòcs.
Per participar a una competicion olimpica, un atlèta dèu respectar la Carta, lei règlas de la federacion internacionala encargada d'organizar son espòrt e èsser inscrich per un Comitat Nacionau Olimpic (CNO). Lei nòrmas definidas per la federacion internacionala dèvon respectar la Carta Olimpica. Entre lei ponchs pus importants d'aquelei tèxtes, se tròban sistematicament :
- la necessitat de respectar un esperit de fair-play e de non violéncia.
- l'enebiment d'utilizar de substàncias ò de procès d'entraïnament dopants.
- l'enebiment d'activitats publicitàrias durant lei Jòcs.
- l'enebiment de recebre una contrapartida financiera per participar ai Jòcs.
Leis institucions olimpicas
Lo Comitat Internacionau Olimpic
.jpg)
Lo Comitat Internacionau Olimpic (CIO) es l'organisme qu'assegura l'organizacion dei Jòcs Modèrnes. Fondat en 1894 a l'iniciativa de Pierre de Coubertin, es compausat de 130 sòcis que son cooptats entre lei ressortissants dei país tenent un Comitat Nacionau Olimpic. Avans 1966, lei membres dau CIO èran designats a vida. Pasmens, dempuei aquela data, dèvon abandonar sei foncions a 80 ans. Lo sèti dau Comitat se situa dins la vila soïssa de Lausana. Organiza au mens una session cada an e pòu delegar de poders a una comission executiva e crear de comissions permanentas. Es dirigit per un president elegit per un mandat d'uech ans. Un president en plaça pòu èsser tornat elegir per un segond de quatre ans solament.
Lo CIO pòu egalament convocar de congrès olimpics. Es una reünion excepcionala dau movement olimpic destinada a estudiar una question donada. Relativament frequents fins a 1930, aquelei reünions son desenant raras amb solament tres congrès organizats dempuei la Segonda Guèrra Mondiala.
Lei Comitats Nacionaus Olimpics
Lei Comitats Nacionaus Olimpics (CNO) son la declinason nacionala dau Comitat Internacionau Olimpic. Son encargats de difusar lei principis fondamentaus de l'olimpisme dins son país e d'assegurar la creacion d'institucions que respectan l'esperit olimpic. Representan tanben son país durant lei competicions organizadas per lo CIO.
Lei Federacions Internacionalas de l'Espòrt
Lei Federacions Internacionalas de l'Espòrt (FIE) son d'organizacions internacionalas non governamentalas qu'administran au mens un espòrt au nivèu mondiau. Gropan de federacions nacionalas e pòdon èsser reconegudas per lo CIO. Per aquò, sei règlas de foncionament dèvon respectar lei principis de la Carta Olimpica. En revènge, lo Comitat reconoís l'autonòmia de la federacion dins l'organizacion de l'espòrt considerat. La reconoissença d'una FIE novèla necessita un vòte dau CIO.
Lei FIE reconegudas per lo CIO an l'estatut de Federacion Internacionala Olimpica (FIO). Aquò permet a l'espòrt administrat per la federacion de faire partida dau programa dei Jòcs e d'obtenir ansin una visibilitat considerabla e, sovent, d'ajudas de part deis autoritats. En mai d'aquò, lei FIO a per mission :
- d'establir e d'aplicar lei règlas permetent la practica esportiva.
- d'assegurar lo desvolopament de son espòrt dins lo mond entièr.
- d'assegurar lo contraròtle e la direccion tecnica deis espròvas inscrichas au programa olimpic.
- de provesir una assisténcia tecnica au programa de Solidaritat Olimpica.
Lo Tribunau Arbitrau de l'Espòrt
Fondat en 1981, lo Tribunau Arbitrau de l'Espòrt (TAE) es una estructura que dèu permetre ais atlètas e ais organizacions esportivas de reglar sei desacòrdis sensa passar per lei tribunaus ordinaris. Es compausat de 50 juristas independents designats per un mandat de quatre ans. Un conseu internacionau de 20 juristas es encargat d'assegurar son contraròtle e son finançament. Sei decisions son basadas sus lo principi de l'arbitratge.
L'organizacion dei Jòcs
Designacion de la vila organisatritz
A l'ora d'ara, l'organizacion dei Jòcs comença amb l'anóncia d'una candidatura per una vila. De delegacions dau CIO organizan alora plusors visitas per conselhar lo candidat e avalorar sei capacitats. Lo vòte formau de designacion a luòc sèt ans avans lo començament de la competicion. D'efiech, l'organizacion dei Jòcs Modèrnes es un eveniment internacionau major qu'a un còst fòrça important, de l'òrdre de quauquei miliards de dolars au minimom. Mobiliza donc generalament una partida de l'economia dau país de la vila chausida e sei consequéncias pòdon èsser positivas (realizacion de trabalhs de modernizacion...) ò negativas (crisi economica...). Après lo vòte, l'organizacion dei Jòcs es fisat per lo CIO au CNO regardat que forma un Comitat d'Organizacion dei Jòcs Olimpics (COJO]] gropant de sòcis dau CIO, dau CNO, de representants de la vila ostessa e dei representants de l'Estat.
Elements dau protocòli olimpic
L'organizacion dei Jòcs dèu respectar un protocòli estricte. Lei lengas oficialas dei Jòcs son ansin l'anglés e lo francés, e mai se lo premier predomina fòrça dins la realitat. Lei Jòcs dispausan tanben d'un simbòl, d'un drapèu e d'un imne e lei ceremònias marcant lo començament e la fin dei Jòcs Olimpics son d'eveniments internacionaus de premiera importància que pòdon recampar de desenaus de caps d'Estat e de govèrn. D'efiech, dempuei 1920, la dubertura dei Jòcs es marcada per una ceremònia d'acuelh oficiau de cada delegacion nacionala, per la lectura dau jurament olimpic que remembra lei principis de basa de l'olimpisme e per l'arribada de la flama olimpica dins l'estadi de la vila ostessa[5].
La flama olimpica es un simbòl major dei Jòcs Modèrnes dempuei 1928. Inspirada per lei fuòcs sacrats presents dins certanei temples grècs, es atubada dins lo santuari d'Olimpia segon un rite fixat en 1936. Puei, es portada vèrs la vila d'acuelh dei Jòcs per un relèu de plusors portaires. Lo camin es sovent chausit per passar dins un maximom de país e per visitar plusors endrechs simbolics de l'Estat òste. Enfin, es amorçada a la fin dei Jòcs durant la ceremònia de fin.
Lei decoracions olimpicas
Creadas tre la restauracion dei Jòcs en 1896, lei medalhas e diplòmas olimpics son atribuïts ai venceires deis espròvas. Lo venceire recebe una medalha d'aur, lo vice-campion recebe una medalha d'argent e lo tresen recebe una medalha de bronze. Lei medalhas mencionan l'espòrt de l'atlèta. Son remesas dins leis espròvas individualas e collectivas e dins certanei disciplinas, es possible de donar doas medalhas de bronze[6]. Un diplòma es decernit amb lei medalhas e dins certaneis espòrts ais atlètas arribats entre la quatrena e l'uechena plaça.
D'autrei guierdons olimpics existisson :
- la copa olimpica es destinat a una organizacion ò a una vila aguent trabalhat en favor de l'olimpisme.
- l'òrdre olimpic assegura lo meteis ròtle que la copa olimpica mai es conferit a d'individús.
Leis espòrts olimpics
La lista deis espòrts olimpics es variabla e definida per lo CIO. Dins lei fachs, es compausada d'un nuclèu relativament estable d'espòrts tradicionaus coma l'atletisme, la natacion, l'alterofilia, l'escrima e lo ciclisme e d'un ensemble de disciplinas novèlas qu'apareisson e dispareisson segon lei mòdas. De mai, leis espòrts que se professionalizèron rapidament foguèron sovent excluchs dei Jòcs. Per exemple, es lo cas dau tennis que perdiguèt son estatut olimpic entre 1924 e 1988.
Au sen d'un meteis espòrt, es possible d'organizar plusors competicions olimpicas. Per exemple, es lo cas en atletisme, espòrt caracterizat per l'existéncia de plusors disciplinas intèrnas fòrça diferentas. Leis espòrts inscrichs au programa dei Jòcs d'Ivèrn necessitan la preséncia de nèu ò de glaç. Leis autreis espòrts fan partida dei Jòcs d'Estiu. En consequéncia, lei Jòcs d'Ivèrn actuaus duran generalament doas setmanas còntra tres per lei Jòcs d'Estiu.
Jòcs d'Estiu
- Alterofilia
- Atletisme
- Badminton
- Basquetbòl
- Bòxa anglesa
- Cabús
- Canoè-caiac
- Ciclisme
- Equitacion
- Escrima
- Fotbòl
- Gimnastica
- Gòlf
- Handbal
- Judo
- Lucha
- Natacion
- Natacion sincronizada
- Oquei pelena
- Pentatlon modèrne
- Rem
- Rugbi de VII
- Taekwondo
- Tennis
- Tennis de taula
- Tir
- Tir amb arc
- Triatlon
- Vela
- Voleibòl
- Volèi de plaja
- Waterpolo
Jòcs d'Ivèrn
Annèxs
Liames intèrnes
- Atletisme.
- Comitat Internacionau Olimpic.
- Comitat Nacionau Olimpic.
- Corrupcion.
- Pierre de Coubertin.
- Drapèu olimpic.
- Espòrt.
- Flama olimpica.
- Jòcs Olimpics Antics.
- Jòcs Olimpics d'Estiu.
- Jòcs Olimpics d'Ivèrn.
- Medalha olimpica.
- Olimpia.
- Recòrd olimpic.
- Trèva olimpica.
- Tribunau Arbitrau de l'Espòrt.
- Patz.
Bibliografia
- (fr) Alain Arvin-Bérod, Les enfants d'Olympie (1796-1896), Cerf, 1996.
- (fr) H. Charpentier e E. Boissonnade, 100 ans de Jeux Olympiques, France-Empire, 1996.
- (fr) D. Costelle e E. Berlioux, Histoire des Jeux Olympiques, Larousse, 1980.
- (fr) Violaine Vanoeke, La naissance des Jeux Olympiques et le sport dans l'Antiquité, Les Belles Lettres, 1992.
Nòtas e referéncias
- ↑ Auriá ganhat la corsa de l'estadi (192,27 m).
- ↑ Leis autrei jòcs majors èran lei Jòcs Istmics, lei Jòcs Pitics e lei Jòcs Nemeans.
- ↑ Es a dire lei personas qu'èran pas grècs.
- ↑ L'incident de 332 avC veguèt tanben la premiera menaça de bòicot dei Jòcs car leis Atenencs refusèron de tornar participar avans l'annulacion de l'emenda decidida per lei responsables dei Jòcs
- ↑ Leis estadis aguent acuelhit una ceremònia olimpica pòdon adoptar l'apelacion onorifica « d'estadi olimpic »
- ↑ Per exemple, ai dos semifinalistas.