Nèu
La nèu (var. neu, neja, nhèu[1][2][3]) es una precipitacion d'aiga sota la forma d'una multitud de cristaus de glaç que fòrman d'assemblatges dichs « flòcs de nèu ». Mescla d'aiga e d'èr, a una composicion granulara e leugiera après sa formacion. Per sòu, subís pauc a pauc un procès de compatatge marcat per l'eliminacion de l'èr. Aquò aumenta pauc a pauc sa densitat e entraïna sa transformacion en glaç. Pasmens, generalament, la fonda intervèn a la prima avans l'acabament d'aqueu procès.
Lo procès de formacion de la nèu a luòc dins de nívols fòrça fregs onte se tròban de gotetas d'aiga subrefondudas. Se lei condicions lo permèton (preséncia de cristaus de glaç ò de particulas solidas), aquelei gotetas s'acampan per formar de cristaus que van tombar vèrs lo sòu en causa de sa massa. Durant aquela tombada, l'embolh entre diferents cristaus dòna naissença ai flòcs. La formacion de nèu a generalament luòc ai latituds mejanas, especialament dins lei zònas de pression bassa e lòngs dei frònts meteorologics. L'altitud ò la preséncia d'estendudas d'aiga pòdon tanben favorizar lei tombadas de nèu.
Au sòu, la nèu afecta leis activitats umanas e leis ecosistèmas. D'efèct, sa preséncia perturba l'utilizacion de la ròda e geina l'esplecha deis aeropòrts. Influéncia tanben l'arquitectura dei regions tocadas per de casudas de nèu recurrentas car lei bastiments an alora besonh de resistir au pes de la nèu durant tota la sason freja. En revènge, dins lei regions montanhosas, a favorizat lo desvolopament d'activitats economicas centradas sus la practica deis espòrts ivernencs, especialament l'esquí.
Istòria modificar
La premiera descripcion coneguda de la nèu data de 135 avC e foguèt publicada dins un libre escrich per lo Chinés Han Ying que comparèt la simetria dei flòcs de nèu e dei flors. Lo poèta Hsaia Tung e lo filosòf Chu Hsi l'observèron tanben respectivament au sègle VI e au sègle XII.
En Euròpa, la descripcion pus anciana foguèt probable aquela d'Albertus Magnus (vèrs 1200-1280) en 1250. Foguèt seguit tres sègles pus tard per Johannes Kepler (1571-1630) qu'assaièt d'explicar la simetria exagonala dei flòcs en 1611 dins un obratge dich Strenaseu De Nive Sexangula. En 1675, un progrès important foguèt realizat per Friderich Martens (1633-1695) que descurbiguèt l'existéncia de plusors tipes de cristaus de nèu e ne'n identifiquèt 24. Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX, lo desvolopament de la fotografia e dau microscòpi permetèt de realizar lei premierei fotografias d'aquelei cristaus.
Pasmens, lo mecanisme de formacion dei flòcs de nèu demorèt desconegut fins ai trabalhs dau Japonés Ukichiro Nakaya (1900-1962) que capitèt de crear de cristaus de nèu artificiaus entre 1936 e 1949. En 1954, publiquèt un diagrama, que portava son nom, que permetiá un liame entre la formacion de nèu, la temperatura e la saturacion de vapor d'aiga[4]. Aqueu modèl foguèt confiermat e melhorat per un autre Japonés, Teisaku Kobayashi, qu'establiguèt lo diagrama de Kobayashi entre 1960 e 1962. Puei, dins lo corrent deis ans 1980, d'experiéncias menadas dins l'espaci permetèron tornarmai de confiermar lei mecanismes de creissença dei flòcs de nèu prevists per aquelei trabalhs.
Formacion e precipitacion modificar
Formacion modificar
La nèu se desvolopa dins de nívols que fan partida de sistèmas climatics pus largs. Lei pus importants son lei zònas de bassa pression e lei frònts fregs e cauds. Pasmens, localament, d'autreis efècts favorables a la formacion de nèu pòdon se manifestar au dessüs deis estendudas d'aiga e dei montanhas.
Zònas de bassa pression modificar
Lei ciclòns extratropicaus son de zònas de bassa pression caracteristicas dei latituds mejanas entre +30° et +60°. Son associats ai frònts e son capablas de produrre d'episòdis nevós fòrça variats que van de la nevada suava a la burla. Aqueu fenomèn pòu aver luòc d'automna, d'ivèrn e a la prima quand l'atmosfèra au dessüs dei continents es pron freja per entraïnar un refrejament de la troposfèra.
Frònts modificar
Un frònt freg, lo limit d'una massa d'èr freg, pòu èsser a l'origina d'un frònt de nevadas intensas, que son dichs borrascas de nèu[5], se la temperatura de la superficia es pròcha de la temperatura de fusion de l'aiga. D'efèct, dins aqueu cas, pòu se formar un frònt de nevadas fòrça intensas que se situa quauquei quilomètres a l'avans ò a l'arrier dau frònt. Aqueu tipe de nevada es sovent brèu (mens de 30 mn) car se desplaça ambé lo desplaçament dau frònt. Dins aquò, pòu percórrer de distàncias fòrça lòngas.
Dins certanei cas particulars, lo frònt freg pòu entraïnar la formacion de dos a tres frònts successius de nevadas que son generalament separadas d'un quarantenau de quilomètres. Aquò causa una succession rapida de doas ò tres nevadas e pòu favorizar la formacion de cumulonimbus. Lei condicions son alora similaras a una chavana mai la plueja es remplaçada per d'importantei quantitats de flòcs.
Un frònt caud pòu tanben produrre de la nèu durant certanei periòdes. D'efèct, la proximitat entre una massa d'èr caud e umid e una massa d'èr freg entraïna frequentament de precipitacions. Se lei condicions son reünidas, de la nèu pòu se formar. Pasmens, ben sovent, aquela nèu fond quand arriba dins lo sector caud.
Influéncia dei lacs e deis oceans modificar
Dins certanei condicions, leis estendudas d'aiga (lacs, mars, oceans) pòdon entraïnar una nevada. Aquò a luòc quand una massa d'èr freg passa au dessüs d'una estenduda d'aiga pus cauda. La massa d'èr freg va alora se dilatar e captar de la vapor d'aiga. Arribada dins lei jaç superiors demorats fregs, aquela umiditat va se condensar e formar de flòcs de nèu. Aquel efèct es renfòrçat per la preséncia de relèus auts situats lòng dei ribas.
Influéncia dei montanhas modificar
Coma leis estendudas d'aiga, lei montanhas pòdon aver un efèct sus la formacion de nèu. Aquò se debana quand una massa d'èr en movement se digirís en direccion d'un relèu. Son altitud va alora aumentar entraïnant un refrejament adiabatic e, fin finala, una condensacion de l'aiga e de precipitacions. En causa de la temperatura freja dei mitans montanhós, aquelei precipitacions son sovent formadas de flòcs. Coma la temperatura demenís ambé l'altitud, l'efèct dau relèu sus la formacion de nèu se renfòrça ambé l'altitud[6].
Formacion dei flòcs de nèu modificar
Un flòc de nèu es format d'aperaquí 1019 moleculas d'aiga que son liats entre elei segon d'organizacions dependentas de la temperatura e de l'umiditat atmosfericas durant sa formacion e durant sa casuda vèrs lo sòu. Un nombre de flòcs diferents existisson donc, compres durant una meteissa nevada. Pasmens, d'ensems similars existisson que permèton de realizar una classificacion[7].
La formacion de cristaus de nèu comencèt ambé la congelacion de gotetas d'aiga subrefondudas d'aperaquí 10 µm de diamètre[8]. Aqueu fenomèn pòu tanben èsser causat per la preséncia de poussas solidas que pòdon venir un nuclèu permetent la cristallizacion dei gotetas[9][10]. Aquelei particulas solidas son generalament naturalas (arena, argiela, particulas biologicas...) mai pòdon de còps èsser artificialas e introduchas per l'òme (iodur d'argent, cristaus de glaç eissuch).
Après la congelacion d'una goteta ò la formacion d'un nuclèu de glaç a l'entorn d'una particula solida, l'ensems format grandís car vèn un supòrt de cristallizacion per d'autrei gotetas d'aiga subrefondudas. La creissença d'aquelei cristaus li permèton d'agantar una talha que va de quauquei centenaus de micromètres a mai d'un millimètre[11]. A mesura qu'un cristau cresca, sa massa aumenta. Vèn donc susceptible de tombar vèrs lo sòu, çò qu'es a l'origina de la nevada. Durant aqueu procès, lei tuerts entre cristaus son frequents. Entraïnan la formacion d'agregats que fòrman pauc a pauc lei flòcs qu'arriban au sòu[12].
Classificacion dei cristaus modificar
Un nombre important de cristaus de nèu existisson e certanei classificacions ne tròban plusors desenaus (fins a 80[13]). Pasmens, la pus frequenta es encara aquela definida per Ukichiro Nakaya :
| Temperatura | Saturacion | Tipes de cristaus | |
|---|---|---|---|
| °C | g.m-3 | En dessota de la saturation | Au dessüs de la saturacion |
| 0 a -3,5 | 0 a 0,5 | Placas solidas | Placas primas Dendritas |
| -3,5 a -10 | 0,5 a 1,2 | Prismas solides Prismas curats |
Prismas curats Agulhas |
| -10 a -22 | 1,2 a 1,4 | Placas primas ò solidas | Placas Dendritas |
| -22 a -40 | 0,1 a 1,4 | Placas primas ò solidas | Colonas ò prismas |
Acumulacion, transformacion e desplaçament modificar
Acumulacion modificar
Per sòu, la nèu s'acampa se lei condicions fisicas, especialament la temperatura, permèton d'empedir la fusion. Dins lei regions pus frejas, coma lei regions polaras ò lei glaciers, aquela acumulacion pòu venir permanenta.
Episòdis nevós modificar
Divèrsei tipes de nevadas existisson ambé de duradas e d'intensitats variablas. La visibilitat es sovent utilizada coma critèri de classament per destriar entre lei diferenteis intensitats :
- leugiera se la visibilitat es superiora a 1 000 mètres.
- moderada se la visibilitat es entre 500 e 1000 mètres.
- importanta se la visibilitat es inferiora a 500 mètres.
L'importància d'una tombada de nèu pòu tanben èsser estimada ambé l'autor de nèu fresca. Es definida per l'autor de nèu mesura sus un pòst amb una règla a l'eissida d'un periòde de 24 oras. Pasmens, la fusion ò lo compactatge de la nèu complica sovent lo calcul.
Enfin, la burla (ò blisard) es un tèrme que correspond a una nevada conjugada amb un vent moderat ò violent. Dins aquelei condicions, la temperatura e la visibilitat demenisson fòrça rapidament entraïnant l'aparicion de dangiers importants per lei bastiments, leis infrastructuras e leis abitants.
Glaciers, nèus eternalas e nèus sasonieras modificar
Lei glaciers e nèus eternalas son de concentracions permanentas de nèu compactada. Cuerbon aperaquí 10% de la superficia terrèstra, principalament dins lei regions polaras e dins lei massís montanhós pus auts. Lei nèus sasonieras son raras dins lei zònas tropicalas e eqüatorialas franc dei regions pus autas. En revènge, son frequentas dins l'emisfèri nòrd, especialament au dessüs de la latitud 35°. Ansin, la mitat d'aquel emisfèri pòu de còps èsser cubèrta de nèu.
Segon una estimacion de 1987, aperaquí 40 milions de quilomètres carrats pòdon èsser cubèrts per de nèus sasonieras ambé de variacions anualas fòrça importantas. Lo rescaufament climatic entraïna una demenicion progressiva aquela superficia, estimada a 0,5 milion de quilomètres carrats entre 1972 e 2006[14].
Transformacion modificar
Après son depaus, la nèu se transforma segon dos biais diferents : lo compactatge e la fusion. Lo premier fenomèn es liat a la disparicion progressiva de l'èr que fòrma, a l'origina, la màger part de son estructura. Aqueu « vuege » permet lo desplaçament de vapor ò de gotetas d'aiga que van pauc a pauc emplir lei zònas mens densas. Lo pes de la nèu entraïna pereu son afaissament. Lo segon fenomèn es liat a la fin dei sasons frejas e es a l'origina de la disparicion de la nèu.
Pasmens, dins certanei condicions, la fusion de la nèu arriba pas ò èsser fòrça retardada. La nèu va alora perseguir son compactatge per agantar 50% de la densitat de l'aiga liquida a la fin de la prima. Evoluciona alora per formar un nevier, es a dire un ensems format de nèu granulara parcialament fonduda e recongelada. Puei, lo procès de compactatge contunia e lo nevier vèn un firn que sa densitat passa 0,83. Enfin, lo glaç dei glaciers se fòrma a cha pauc a partir dau firn[15].
Desplaçament modificar
Après sa casuda, la nèu subís mai d'un desplaçament, çò que favoriza sa transformacion. Lo premier factor de desplaçament es lo vent que pòu entraïnar la formacion d'acumulacions susceptiblas d'agantar plusors mètres d'espessor. Aquelei formacions pòdon alora evolucionar de tres biais diferents segon lo luòc :
- sus lei glaciers, la nèu va seguir un procès de compactatge que s'acaba ambé sa transformacion en glaç.
- sus lei relèus sobdes, la massa dau jaç de nèu pòu entraïnar son afondrament brutau. Aqueu fenomèn, dich avalanca, es caracterizada per la descenda rapida e violenta d'una gròssa quantitat de nèu. Es un dangier important dins lei regions montanhósas e ennevadas.
- dins leis autreis endrechs, la nèu va fondre a la fin de la sason freja. Aquò es a l'origina d'una aumentacion dau debit dei rius passant dins una region ennevada.
Impactes sus leis activitats umanas modificar
Lei tombadas de nèu entraïnan una transformacion dei condicions per sòu qu'a d'efècts sus leis activitats umanas, especialament dins lei domenis de l'agricultura, dei construccions, dei transpòrts e de l'economia. Ansin, segon lei ponchs de vista, la nèu es considerada coma una causa positiva ò, au contrari, coma una fònt de problemas potencialament grèus.
Agricultura modificar
Dins lei regions agricòlas, la nèu pòu aver dos efècts que regardan la proteccion dei tèrras e l'aigatge. Lo premier aspèct es liat a sei proprietats isolantas que permèton d'empachar un refrejament tròp important dau sòu quand la temperatura exteriora vèn fòrça freja. Lo segond despend de la fonda dei nèus que se debana a la prima e que permet de portar d'aiga ai plantas durant aqueu periòde. Per exemple, es lo cas dei rius indians (Ganges, Brahmaputra...) situadas en aval d'Imalaia.
Construccions modificar
En causa de sa massa e de sa capacitat de demorar en plaça durant un periòde lòng, la nèu es un aspèct de considerar per construrre un bastiment. Per exemple, pòu entraïnar l'afondrament d'una teulissa pas pron resistenta. Aquò a donc necessitat lo desvolopament d'adaptacions arquitecturalas per renfòrçar la resisténcia de l'estructura ò per demenir lei quantitats de nèu que pòdon s'accumular.
Transpòrts modificar
Circular dins de condicions nevosas es un problema fòrça important dempuei l'aparicion dei mejans de desplaçament. D'efèct, lei ròdas i foncionan mau car la fòrça de friccion entre la rota e la ròda vèn tròp febla per permetre l'aderéncia. Per leis engenhs de traccion animala ò per un desplaçament uman a pè, la dificultat es de trobar de supòrts sus un sòu mai ò mens gelat ò dins un cubèrt nevós tròp espés.
Transpòrt rotier modificar
Lo transpòrt rotier, que representa la màger part dei desplaçaments dins lo mond, es fòrca sensible a la preséncia de nèu. La perturbacion principala es liada a la pèrda d'aderéncia. Pasmens, pendent lei nevadas, d'autrei dificultats apareisson coma la degradacion dei condicions de visibilitat ò la necessitat de s'aparar còntra lo vent. Enfin, un autre aspèct major dau transpòrt rotier sus un sòu ennevat es la necessitat de protegir e de restaurar regularament leis infrastructuras còntra lei degalhs entraïnats per l'aiga e lo freg.
Per faciar aquelei problemas, doas estrategias diferentas existisson. La premiera consistís a aumentar la capacitat d'aderéncia dei ròdas. Es a dire, generalament, dei pnèus. Aqueu resultat pòu èsser obtengut ambé l'utilizacion de gomas especialas susceptiblas de se deformar per aumentar la superficia de contacte ambé la rota. Una autra possibilitat es d'apondre un element capable de s'encrocar a la rota ò au jaç de nèu coma de cadenas, de crampons ò de clavèus. Quin que siegue la solucion retenguda, es totjorn necessari d'adaptar la conducha dau veïcul, principalament de redurre la velocitat, car l'aderéncia es totjorn pus febla que dins de condicions normalas.
Totjorn per melhorar l'aderéncia, la màger part dei país pertocats per la nèu tèn de servicis de maintenença dau ret rotier equipats de mejans de desnevament. En general, son dotats de caçanèus que son de veïculs amb un sistèma de lamas permetent de rasclar la cauçada e de caçar la nèu en fòra de la rota. L'autre veïcul estandard de la lucha còntra la nèu es la salarela que permet de depausar de sau sus l'asfalt. L'interès es d'empedir ò d'alentir la formacion d'un jaç de nèu sus la cauçada car una mèscla d'aiga e de sau a un ponch de fusion pus bas que 0°C. A l'ora d'ara, aquelei dos tipes de veïculs (caçanèu e salarela) son combinats au sen d'un ensems unic.
Regardant leis infrastructuras, lo fenomèn de congelacion e decongelacion de l'aiga contenguda dins la nèu pòu entraïnar una degradacion importanta de l'asfalt. De mai, lei mejans de desnevament (caçanèu, sau...) entraïnan tanben de degalhs importants a la cauçadura. Per limitar aqueu problema, es donc necessària de bastir lei rotas ambé de materiaus adaptats ai condicions ivernencas (asfalt especiau...) e d'organizar una maintenença regulara.
Transpòrt aerian modificar
Dins lo transpòrt aerian, la nèu es tanben una fònt importanta de dificultats car pòu empachar l'utilizacion dei pistas. De mai, en causa dei règlas estrictas en vigor dins l'aeronautica, lo desnevament es somés a certanei limits. Per exemple, l'utilizacion de sau es enebit car leis ions clorurs pòdon atacar l'alumini dei fuselatges. Per aquela rason, l'eliminacion de la nèu es principalament mecanica e necessita l'utilizacion de caçanèus e de ventilators gigants. De mai, dins certanei cas, leis avions son tractats ambé de substàncias permetent d'alentir ò d'empedir la formacion ò lo depaus de nèu sus son fuselatge.
Transpòrt ferroviari modificar
Lo transpòrt ferroviari es fòrça sensible a la preséncia de nèu car la friccion dau contacte acier-acier entre lo tren e lo camin de fèrre es ja relativement febla dins lei condicions normalas de circulation. De mai, leis infrastructuras son sovent situadas dins d'endrechs d'accès malaisat quand lo sòu es ennevat.
Per permetre lo desnevament, lei companhiás ferroviàrias utilizan donc de caçanèus especiaus montats sus de locomotivas. Coma sus lei rotas, la concepcion de sei lamas dèu permetre de rebutar la nèu en fòra de la via. Pasmens, per defugir de degalhs liats a la gelada de l'aiga, dèu pereu eliminar la nèu entre lei ralhs. Dins aquò, aquela solucion es pas totjorn aplicabla dins lei regions onte lo risc de nevadas importantas existís.
Dins aqueu cas, especialament dins lei regions montanhosas, l'opcion generalament adoptada es de cubrir la via amb un tunèu artificiau. Aquò empedís lo depaus de nèu sus lei ralhs permet tanben de lei protegir còntra leis avalancas.
Torisme e industria de la montanha modificar
Dempuei lo sègle XIX, l'aparicion deis espòrts d'ivèrn a entraïnat lo desvolopament dau torisme ivernenc dins certanei regions montanhosas, principalement dins leis Aups, dins lei Pirenèus e dins leis estacions d'America dau Nòrd. L'esquí aupenc i èra la disciplina pus practicada. Pasmens, fau nòtar l'existéncia de l'esquí de fons e de la taula de nèu (snowboard) que demoran ò vènon d'activitats pas negligiblas.
Aqueu torisme necessita d'investiments importants per amainatjar lei pistas (construccion de remontadas mecanicas, d'abitacions, de rotas...) e es donc generalament destinat a de practicas eissits dei classas aisadas dei país desvolopats. Ansin, dins lo mond, lo nombre de toristas deis espòrts d'ivèrn èra solament d'aperaquí 110 milions cada an au començament dau decenni 2010. França, leis Estats Units e Àustria èran lei destinacions principalas. L'importància locala de l'industria dau torisme d'ivèrn pòu èsser considerabla. Per exemple, en França, en 2016, representava 0,75% dau PIB nacionau e èra a l'origina de 120 000 emplecs.
Guèrra modificar
L'irrupcion de la nèu sus lei prats batalhiers entraïna totjorn d'importantei complicacions per lei militars. D'efèct, perturba lei desplaçaments, l'utilizacion deis equipaments e necessita de protegir lei soudats còntra lei temperaturas bassas. Ansin, fins au sègle XIX, leis operacions ivernencas foguèron raras dins lei regions regardadas per lei tombadas de nèu. Per exemple, dins lo corrent dau sègle XIII, lei Mongòls menèron una campanha d'ivèrn per conquistar Russia gràcias a sei cavaus acostumats ai condicions nevosas. Pasmens, aqueu succès demorèt lòngtemps excepcionau.
Uei, la màger part dei fòrças armadas susceptiblas de faciar un prat batalhier ennevat dispausan d'unitats especializadas que son generalament consideradas coma de tropas d'elèit. Es lo cas, per exemple, des caçaires aupencs francés.
Dins aquò, dins lo corrent dei sègles XIX e XX, i aguèt mai d'un conflicte que veguèt de fòrças « normalas » obligadas de combatre dins la nèu coma lei guèrras napoleonencas, la Guèrra d'Ivèrn ò lei doas guèrras mondialas. Dins aqueu cas, lei linhas logisticas son somesas a una gròssa pression per mantenir lo liame ambé leis unitats de combat, per provesir rapidament lo materiau necessari (esquís, vèstits cauds e blancs, carburant amb un ponch de fusion bas...) e per gardar operacionalas leis infrastructuras. Un entraïnament es tanben de còps necessari per aprene ai soudats d'utilizar d'esquís.
En causa d'aqueleis obstacles nombrós, la nèu es donc d'ara endavant utilizada per organizar una ataca suspresa ò una defensa eficaça còntra un adversari mau preparat. D'exemples coneguts son la deconstruccion de l'armada francesa en Russia en 1812 ò la viva resisténcia dei Finlandés a l'invasion sovietica de 1939.
Impactes sus leis ecosistèmas modificar
Flòra modificar
Nèu e vegetacion interagisson entre elei de doas manieras diferentas mai similaras : la nèu a una influéncia sus l'aire de reparticion dei plantas e lei plantas an d'efècts importants sus la reparticion e lo desplaçament de la nèu. D'efèct, la nèu es un agent de seleccion dei vegetaus que dèvon trobar una solucion per se protegir de sei consequéncias (freg, abséncia de lutz...). De mai, en causa dau fenomèn de fonda, favoriza la creissença d'aquelei qu'an besonh d'una gròssa quantitat d'aiga a la prima.
A l'opausat, la flòra pòu modificar lei condicions de fonda de la nèu segon doas tendàncias contràrias. Lei brancas, especialament aquelei dei conifèrs, favorizan la fonda car permèton d'expausar mai la nèu au raionament solar e limitan l'accumulacion de nèu au pè de l'aubre. En revènge, la preséncia d'un cubèrt de fuelhas demenís la velocitat de fonda car assosta la nèu. D'autra part, la vegetacion a tendància de tenir lei flòcs per sòu. Aquò limita lei desplaçaments liats au vent e alentís fòrtament lei procès d'accumulacion e de compactatge.
Fauna modificar
.jpg)
Existís mai d'un organisme capable de viure dins ò sus la nèu. Entre lei pus pichons, se tròban d'invertebrats (aranhas, escaravais, vèspas...) que pòdon foncionar a de temperaturas bassas gràcias a la produccion de compausats antigèus per son metabolisme. La capacitat de subreviure sensa oxigèn es de còps tanben utilizada[17].
Regardant lei vertebrats, quauqueis espècias de pichona talha pòdon demorar activas coma la salamandra de montanha que pòu subreviure fins a 2 800 m d'altitud. Lei mamifèrs, elei, an tendància d'iverner pendent la sason freja. Pasmens, lei pus pichons (generalament mens de 250 g) pòdon adoptar una estrategia diferenta e aprofichar l'isolacion termica provesida per la nèu per s'aparar còntra lo freg. Per lo manjar, fòrman d'estiu de resèrvas, ben sovent de granas.
Enfin, au nivèu superior de la cadena alimentària, aquela vida permet a de carnivòrs, coma la mostèla, lo rainard ò lo lop de pas ivernar[17].
Nèu extraterrèstra modificar
L'exploracion dau Sistèma Solar a mostrat l'existéncia de precipitacions similaras a la nèu terrèstra sus autrei planetas :
- sus Mart, i a tanben de precipitacions de nèu d'aiga ai latituds mejanas. Pasmens, dins la màger part dei cas, la nèu es sustot facha de dioxid de carbòni.
- sus Vènus, la temperatura fòrça autas a entraïnat l'aparicion d'una nèu originala compausada d'una substància metallica sofrada[18].
- sus Titan, lei condicions fòrça frejas favorizan au contrari la formacion d'un nèu d'idrocarburs, probable de metan.
Liames intèrnes modificar
Bibliografia modificar
Nòtas e referéncias modificar
- ↑ Cèrca « neige », Dicod'Òc, Lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana, 26 de novembre de 2017, [1].
- ↑ Lo Lo Tresaur dau Felibritge dòna lei formas « nèu », « néu », « niéu », « nieu », « nèvo », « nèbo », « nèvio », « nèi », « nèio » e « nejo ».
- ↑ Segon lei regions d'Occitània, existís una gròssa diversitat de tèrmes per designar certanei tipes especifics de nèu. Per exemple, en gascon, « neveta » depinta una nèu leugiera e « nevèra » una nèu persistenta.
- ↑ N. Uichiro, Snow Crystals, Natural and Artificial, Harvard University Press (1954).
- ↑ Aquelei borrascas de nèu son similaras ai raissas que se fòrman sus lei meteis frònt se la temperatura es mens freja.
- ↑ P. Singh, Snow and Glacier Hydrology, Water Science and Technology Library, 37, Springer Science & Business Media, 2001 p. 756.
- ↑ Jon Nelson, "Origin of diversity in falling snow", Atmospheric Chemistry and Physics, setembre de 2008, 8 : 5669–5682.
- ↑ Dins lei nívols, la subrefusion es possibla fins a de temperaturas largament inferioras a -18°C.
- ↑ Dins la natura, la formacion a partir de poussas solidas es fòrça majoritària.
- ↑ Brent Q. Christner; Cindy E. Morris; Christine M. Foreman; Rongman Cai; David C. Sands (2008). "Ubiquity of Biological Ice Nucleators in Snowfall". Science. 319 (5867): 1214.
- ↑ La concentracion iniciala de supòrts de cristallizacion dicta la talha dei cristaus. Una gròssa concentracion entraïna la formacion de cristaus pichons e invèrsament.
- ↑ M. Klesius, "The Mystery of Snowflakes", National Geographic, 2007, 211 (1): 20.
- ↑ C. Magono, C. W. Lee, "Meteorological Classification of Natural Snow Crystals", Journal of the Faculty of Science, 1966, 7 (Geophysics ed.), Hokkaido University, 3 (4): 321–335.
- ↑ S. J. Déry, R. D. Brown, R. D., "Recent Northern Hemisphere snow cover extent trends and implications for the snow-albedo feedback", Geophysical Research Letters, American Geophysical Union, 2007, 34 (L22504).
- ↑ Lo firn se tròba ansin sovent a la superficia dei glaciers.
- ↑ Lei pnèus de clavèus son relativament eficaç per circular sus una rota ennevada mai entraïnan de degalhs fòrça importants a la cauçadura. Dins la màger part dei país, son utilizacion es donc fòrça enquadrada (periòde d'utilizacion definida, limit de velocitat especiau...).
- ↑ 17,0 et 17,1 H. G. Jones, H. G., Snow Ecology: An Interdisciplinary Examination of Snow-Covered Ecosystems, Cambridge University Press, 2001, p. 378.
- ↑ G. H. Pettengill, P. G. Ford, S. Nozette, "Venus: Global Surface Radar Reflectivity", Science, 2001, 217 (4560): 640–642.
