Racisme

Lo racisme es una ideologia fondada sus la cresença de l'existéncia d'una ierarquia entre lei grops umans. Probablament aparegut a la fin de l'Edat Mejana, a de causas e de fondaments teorics multiples coma la paur d'una mesaliança entre grops sociaus diferents, la cresença dins l'existéncia de raças umanas diferentas, la xenofobia o la pensada de l'impossibilitat d'una coabitacion entre grops culturaus diferents. Frequent durant lo sègle XIX e la premiera mitat dau sègle XX, lo racisme es condamnat dempuei la fin de la Segonda Guèrra Mondiala e la disparicion deis empèris coloniaus. Pasmens, demòra una ideologia influenta dins mai d'un país. De tèrmes precís existisson per designar certanei formas de racisme. Per exemple, l'antisemitisme es lo racisme antijudieu.

Istòria

La dificultat d'establir l'origina dau racisme

Article principal : Etnocentrisme.

Fenomèn proteïfòrme, lo racisme es un concèpte complèx que sa definicion es totjorn l'objècte de debats apassionats dins la societat modèrna. La question de seis originas es donc tanben un subjècte pas simple. Pasmens, uei, la màger part deis istorians e dei filosòfs considèran qu'utilizar la nocion de racisme per descriure lei societats anticas o medievalas es un anacronisme.

D'efiech, aquelei societats èran caracterizadas per un etnocentrisme fòrt amb una afiermacion quasi universala d'una autopreferéncia de grop e d'una ostilitat o d'una intolerància a l'esgard deis autrei grops. Per exemple, dins lei ciutats-estats grègas de l'Antiquitat, leis estrangiers avián de drechs reduchs e lei non Grècs èran de « barbars ». Dins aquò, assimilar aquel etnocentrisme a una forma de racisme pausa de problemas :

• pòu menar a considerar lo racisme coma un element de la natura prefonda de l'èsser uman.
• borrola lei limits entre lo racisme, la xenofobia, lo clanisme e l'imperatiu territòriau.

Per exemple, dins lo cas grèc, lei drechs politics, economics e sociaus èran pas liats a la nocion d'una raça quina que siegue mai a aquela de ciutadanatge : leis abitants capables de combatre per la ciutat avián un maximom de drechs. Per consequéncia, l'antropològ francés Claude Lévi-Strauss (1908-2009) refusèt d'assimilar l'etnocentrisme e sei consequéncias a un racisme. Se sa vision es de còps contestada, es encara l'objècte d'un consensus larg e l'istòria dau racisme comença donc generalament vèrs lo sègle XV.

Lo protoracisme

Lo racisme modèrne seriá lo resultat de l'evolucion d'un protoracisme aparegut dins diferentei societats europèas entre lei sègles XV e XVIII. Au mens tres fenomèns son a l'origina de son aparicion :

• lo mite de la limpieza de sangre (« puretat dau sang » en occitan) en Espanha e en Portugal aparegut dins lo corrent dau sègle XV a la fin de la Reconquista. Èra la consequéncia de la paur d'una « solhura » per de maridatges entre crestians ancians e convertits recents descendents de judieus o de musulmans que sa fe èra considerada coma dobtosa. Au sègle XVI, l'accès a certanei cargas publicas necessitèt la produccion d'un « estatut de puretat dau sang ».
• lo mite de la « guèrra dei raças » en França qu'auriá opausat una raça germanica de conquistaires a una raça galloromana de vencuts. La noblesa « autentica » se revendiquèt dau premier grop a partir dau sègle XVI, benlèu per s'opausar a l'ascension de l'aristocracia dei foncionaris e dei magistrats au servici de l'Estat en cors de formacion. Coma per la limpieza de sangre, entraïnèt una paur de la mesaliança entre nobles (de sang « clar e pur ») e roturiers (de sang « vil e abjècte »). Foguèt tanben un otís politic eficaç per justificar la dominacion politica de la noblesa militara.
• l'obsession dau mestissatge entre Blancs e Negres (o Blancs e Indians) apareguts au sègle XVII dins lei colonias americanas. Liada a la paur d'una mescla entre lei mèstres e leis esclaus, foguèt l'objècte de mai d'un fantasma. Per exemple, lo « sang negre » i venguèt una poissança de contaminacion capabla de contaminar una linhada.

Aqueu protoracisme èra pauc teoric mai ben implantat dins la pensada dei societats europèas dau Periòde Modèrne. L'existéncia de fenomèns dins d'autrei regions dau mond es atestada, especialament en Asia onte lei societats de casta èran comunas. Pasmens, aguèron una influéncia febla dins la formacion dau racisme modèrne. Dins lo corrent dei sègles XVIII e XIX, segon de procès mau coneguts, la diferéncia de color de pèu venguèt pauc a pauc l'indici observable dei diferéncias de la natura dei « sangs ». Lo desvolopament de la colonizacion foguèt benlèu una causa d'aquela evolucion. Pasmens, l'aparicion dei premierei teorias racialistas es tanben un factor de considerar.

Lo racialisme

Article principal : Raça umana.

Lo racialisme es un concèpte que dominèt dins la pensada racista dau sègle XIX a la fin dau sègle XX. Es aparegut amb la generalizacion dau metòde scientific dins lei sciéncias naturalas.

L'aparicion de la nocion de raça

L'idèa de l'existéncia de raças umanas au sens scientific apareguèt dins lo corrent dau sègle XVIII. Es una consequéncia dau trabalh de classificacion dau vivent entreprés per lei naturalistas. Es donc visibla dins lei trabalhs de Buffon (1707-1788) e de Linné (1707-1778), respectivament en 1749 e en 1758. Pasmens, se certanei classificacions establiguèron tre lo sègle XVIII la nocion de « raças superioras » e « inferioras », aquela nocion demorèt rara durant aquela epòca. Per exemple, la premiera classificacion raciala, realizada per lo mètge e filosòf François Bernier (1620-1688), precisèt lei mors, lei caractèrs generaus (color dau pèu, talha, forma dau nas...) e leis airaus de reparticion geografica per definir plusors raças sensa assaiar de metre en plaça un classament de superioritat. Publicada en 1684, l'òbra de Bernier identifiquèt quatre raças (leis Europèus, leis Africans, leis Asiatics e lei Lapons) e supausèt l'existéncia d'una cinquena (leis Americans).

Raças « superioras » e « inferioras »

Dins lo corrent dau sègle XIX, lei concepcions liadas au protoracisme dei sègles XV-XVIII e aqueleis eissidas dei classificacions racialas dau sègle XVIII entraïnèron l'aparicion d'un racisme scientific integrat au sen d'una ideologia explicativa destinada a assegurar la dominacion dei raças « superioras » (blancas) sus lo mond. Lei critèris adoptats per realizar aquela classificacion utilizèron generalament de nocions liadas a l'idèa de progrès e de desvolopament culturau. Menèron a la definicion d'un estandard generau basat sus l'existéncia de tres raças principalas qu'èran, dins l'òrdre, lei Blancs, lei Jaunes e lei Negres (e de còps lei Roges). De variacions foguèron desvolopadas per esclairar de divisions pus finas. Per exemple, foguèt sovent represa l'idèa de l'existéncia d'una « raça blanca germanica » superiora a la raça « raça blanca mediterranèa ». Dins aquò, i aguèt pas de consensus per adoptar un estandard precís d'aquelei sosraças.

En revènge, apareguèt un fenomèn particular amb la transformacion de l'antisemitisme tradicionau dei regions crestianas per definir una raça « judieva ». Pas integrada dins lo modèl raciau estandard, aquela raça foguèt considerada coma « inferiora ». Pasmens, foguèt dotada d'aptituds especialas destinadas a explicar la subrevida dei comunautats judievas europèas. Lèu, aquò entraïnèt l'aparicion dau concèpte de « raça judieva » enemiga dei raças « superioras », idèa que foguèt fòrça populara fins au genocidi nazi dau segond conflicte mondiau. Puei, la decolonizacion entraïnèt l'afondrament dau rèsta dau sistèma racialista amb lei desfachas deis Europèus còntra lei movements de liberacion nacionala asiatics e africans.

• 
  Exemple de classificacion racialista dau sègle XIX mostrant lei diferéncias supausadas entre lo Blanc, lo Negre e lo chimpanzé.
• 
  Exemple de classificacion racialista dau sègle XIX entre una raça « superiora », una sosraça blanca « inferiora » e lo Negre amb un tèxte explicatiu sus l'inferioritat deis « Iberoirlandés ».
• 
  Exemple de classificacion complèxa de 1885-1890 basada sus l'existéncia de tres raças principalas (Blancs, Negres, Jaunes) devesidas en plusors sosraças.
• 
  Exemple de retrachs de presentacion dei diferentei raças umanas presentadas dins un jornau rus de 1865.
• 
  Exposicion alemanda de 1937 mostrant lei trachs anatomics caracteristics de la « raça judieva ».

Lo neoracisme

A partir deis ans 1980-1990, lo desvolopament de la genetica portèt un còp fatau ai tèsis racialistas. D'efiech, l'estudi dau patrimòni genetic dei populacions umanas mostrèt l'inexisténcia dei raças umanas. Pasmens, leis idèas racistas conoguèron d'evolucions novèlas que li permetèron de s'adaptar a la societat actuala.

Lo racisme fondat sus l'identitat culturala

La premiera evolucion es la transformacion dau racisme racialista en un racisme basat sus l'identitat culturala. D'efiech, lo racisme contemporanèu a globalament abandonat lo concèpte de raça e lei postulats sus leis inegalitats entre raças umanas diferentas. En plaça, se fonda sus d'axiòmas d'incompatibilitat culturala e mentala entre certanei grops umans. Per exemple, es lo cas dau racisme anti-imigrats en Euròpa o en America o dau racisme anti-negres present dins mai d'un mai país d'Asia dau Sud-Èst que son pas dirigits còntra una « raça » particulara mai còntra de grops considerats coma tròp diferents. L'antisemitisme conoguèt tanben una evolucion similara dins l'encastre dau conflicte araboisraelian. La teoria dau tuert dei civilizacions a un ròtle major dins la definicion d'aqueu racisme car provesís un quadre generau que permet de teorizar de diferéncias fondamentalas e irreductiblas entre diferentei regions dau mond.

Lei derivas de l'antiracisme

Una autra evolucion dau racisme contemporanèu, relativament paradoxala, es l'aparicion de racismes eissits dei luchas antiracistas. D'efiech, certanei movements antiracistas son pres entre doas tendàncias opausadas que son la necessitat universalista de far respectar cada individú quina que siegue son origina e, d'autra part, lo besonh de preservar la diversitat culturala de l'èsser uman. Dins certanei cas, aquela contradiccion mena a una exacerbacion dei diferéncias entre grops diferents que presenta de similituds importantas amb lei discors eissidas dau tuert dei civilizacions.

Manifestacions dau racisme

Racisme individuau

Lo racisme individuau compren l'ensemble dei manifestacions racistas a l'escala dei relacions individualas. Pòu anar de paraulas a d'actes de violéncia. Es generalament liat a la xenofobia, a l'òdi, au bellicisme, a l'intolerància, a una ideologia de superioritat culturala o personala, a la paur dau desclassament sociau o au ressentiment. Dins la màger part dei país actuaus, aqueleis actes son enebits per la lèi.

Racisme politic

Durant la segonda mitat dau sègle XIX e la premiera mitat dau sègle XX, lei partits politics dubertament racistas èran pas rars. Pasmens, dempuei 1945, lei teorias racistas son descreditadas per l'amplor dei crimes nazis. De mai, dins fòrça país, lo racisme es illegau e sa promoccion pòu menar a una condamnacion penala. Se lei movements d'aqueu tipe an pas disparegut (New Black Panthers Party estatsunidenc, Tribu Ka francesa...), an generalament una influéncia marginala.

En plaça, lei movements identitaris an donc adoptat d'ideologias eissidas de l'etnodiferencialisme e de programas destinats a protegir l'identitat culturala d'un grop etnic donat. Constituisson de partits importants dins mai d'un país modèrne. Per exemple, en França, l'Acampament Nacionau ganhèt leis eleccions europèas en 2014 e en 2019 amb 25% e 23% dei sufragis exprimits.

Racisme d'Estat

Cinèma « reservat » ai negres durant lo periòde de la segregacion ais Estats Units.

Lo racisme d'Estat es una segregacion institucionalizada qu'es integrada dins lei lèis. Es fondat sus una ideologia racista qu'es promouguda per lo poder e presentada coma una ierarquia naturala. Generalament, lei maridatges interraciaus son estrictament enebits e lo grop discriminat es l'objècte de limits sociaus, economics o politics. Dempuei lo sègle XIX, au mens tres sistèmas d'aqueu tipe son estats recensats :

• la segregacion raciala entre Blancs e Negres mesa en plaça après la Guèrra de Secession dins certaneis Estats deis Estats Units. Foguèt oficialament abolida en 1967 mai d'inegalitats encara importantas existisson totjorn entre lei dos grops.
• l'apartheid en Sud-Africa e en Rodèsia dau Sud. Oficialament, lo principi d'aqueu sistèma èra d'assegurar lo desvolopament separat de cada comunautat que compausan aqueulei país. Pasmens, son aplicacion menèt a una dominacion dei populacions blancas. Aquelei sistèmas foguèron respectivament abolits en 1979 e en 1991-1994. Coma dins lo cas estatsunidenc, son a l'origina d'inegalitats e de tensions grèvas e persistentas.
• l'Alemanha hitleriana de 1933 a 1945. Fondat sus lo nazisme, una ideologia definissent una ierarquia complèxa de raças umanas dominada per la « raça ariana », lo Tresen Reich organizèt lo genocidi e l'esplecha dei raças « inferioras » coma lei Judieus o leis Eslaus. S'afondrèt a la fin de la Segonda Guèrra Mondiala.

Durant lo periòde coloniau, de sistèmas similars a de racismes d'Estat an tanben existit. De còps dichs racismes « imperialistas », èran pas totalament integrats au sen dei legislacions nacionalas. Èran fondats sus l'idèa de superioritat dau colonizator blanc encargat de portar la « civilizacion ais autrei pòbles ». Dins la realitat, permetián de limitar lei desplaçaments de populacion, de recórrer au trabalh fòrçat o de reprimir leis insureccions localas. Aquelei sistèmas dispareguèron amb lo colonialisme.

Lucha còntra lo racisme

Refutacion dau concèpte de raça

Lei progrès de la genetica durant lo sègle XX an permés d'estudiar lo patrimòni genetic de mai d'una populacion umana. D'efiech, se pòu s'observar la preséncia pus importanta de certanei gèns au sen d'una populacion donada, aquò es pas sufisent per definir l'existéncia de raças au sen biologic dau tèrme car lei variacions geneticas demòran tròp importantas entre lei diferenteis individús de cada populacion. Per aquela rason, lo concèpte de raça foguèt abandonat per descriure lei diferentei populacions umanas.

Legislacions

Lo racisme es uei condamnat dins la màger part dei país. Lei legislacions nacionalas definisson donc plusors infraccions per condamnar sei diferentei manifestacions. De mai, lo racisme es sovent considerat coma una circonstància agravanta d'una infraccion ordinària.

Annèxas

Liames intèrnes

• Antiracisme.
• Antisemitisme.
• Antropologia.
• Apartheid.
• Ciutadanatge.
• Civilizacion.
• Colonialisme.
• Cultura.
• Estat.
• Etnocentrisme.
• Faissisme.
• Limpieza de sangre.
• Mestissatge.
• Nacion.
• Nacionalisme.
• Nazisme.
• País.
• Raça.
• Raça umana.
• Sionisme.
• Xenofobia.

Bibliografia

• (fr) Raphaël Carrasco, Annie Molinié-Bertrand e Béatrice Pérez (dir.), La pureté de sang en Espagne : du lignage à la race, PUPS, 2011.
• (fr) Albert A. Sicroff, Les controverses des statuts de « pureté de sang » en Espagne du XVe au XVIIe siècle, Didier, 1960.
• (fr) Unesco e Claude Lévi-Strauss, Le racisme devant la science, Unesco/Gallimard, 1973.