Sud-Africa

Sud-Africa o l'Africa del Sud, oficialament la Republica de Sud-Africa, es un estat sobeiran d'Africa Australa. Confronta Namibia, Botswana, Zimbabwe, Moçambic e Swaziland al nòrd, Lesotho qu'es una enclava, e es limitada per l'ocean Atlantic al sud-èst e l'ocean Indian al sud-èst.

Sud-Africa Republic of South Africa
Bandièra de Sud-Africa Blason de Sud-Africa
Localizacion
Capitala Pretòria (administrativa) Lo Cap (legislativa) Bloemfontein (judiciària) 29° S, 24° E
Ciutat mai granda Johannesburg
Forma de govèrn Republica
President Cyril Ramaphosa
Superfícia 25en
• Totala 1 219 912 km²
• Aiga 0,38 %
Populacion 23en
• Totala (2022) 62 027 503 ab.
• Densitat 51 ab./km²
Moneda (ZAR)
ISO 3166 ZA
Fus orari +2
Domeni internet .za

Sas capitalas son Pretòria (administrativa) e lo Cap (legislativa). A mai Bloemfontein es la capitala judiciària.

Lo gentilici es sud-african -a.

Sud-Africa es coneguda per sa diversitat de culturas e de lengas. Dotze lengas oficialas, dont la lenga dels signes, son reconegudas dins la constitucion. Doas d'aquestas lengas an una origina europèa: l'afrikaans, lenga eissida principalament del neerlandés qu'es parlat per la majoritat dels blancs e dels coloured (personas d'originas etnicas mescladas), e l'anglés sud-african. Se l'anglés ten un grand ròtle dins la vida publica e comerciala, es sonque la quatrena lenga parlada a l'ostal.

Toponimia

Sud-Africa ten onze lengas oficialas. Lo nom oficial de l'Estat, "Republica de Sud-Africa", dins las onze lengas oficialas es:

• Republiek van Suid-Afrika (afrikaans),
• Republic of South Africa (anglés),
• IRiphabliki yeSewula Afrika (ndebele),
• IRiphabliki yaseMzantsi Afrika (xhosa),
• IRiphabliki yaseNingizimu Afrika (zolo),
• Rephaboliki ya Afrika-Borwa (pedi),
• Rephaboliki ya Afrika Borwa (sotho),
• Rephaboliki ya Aforika Borwa (tswana),
• IRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika (swati),
• Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe (venda) i
• Riphabliki ra Afrika Dzonga (tsonga).

Istòria

La precolonizacion

Preïstòria

La Preïstòria sud-africana es fòrça mau coneguda en causa de l'abséncia de documents escrichs e de la manca de recèrcas paleontologicas ò arqueologicas. Dins aquò, lo platèu sud-african èra demorat per d'ominids dau genre Australopithecus i a 2,5 milions d'annadas. Homo sapiens sembla arribar dins la region i a 100 000 ans.

I a 40 000 ans, lo territòri sud-african èra poblat per de caçaires culheires proto-khoisans. Lei sites principaus d'aqueu periòde (Blombos, Diepkloof e Border Cave) mòstran lo mestritge progressiu dei tecnicas de l'Edat de la Pèira e l'emergéncia d'una cultura litica (pinturas rupèstras, objèctes decorats...). A cha pauc, lei Khoisans se devesiguèron entre dos ensems diferents. Dins lei regions de clima mediterranèu situadas lòng dau litorau sud, se formèt una societat de norriguiers (dichs Khoikhoi) organizats en clans eissits d'un rèire comun. Dins lo rèsta, lei caçaires cuelheires (dichs San) formant de comunautats pichonas contunièron de dominar.

Lei migracions bantos

Lei Bantos comencèron d'arribar en Africa Australa a partir dau millenari I ap. JC. Sa penetracion foguèt fòrça progressiva e prenguèt l'aspèct de migracions successivas : d'un biais regular, leis abitants d'un vilatge lo quitavan per ne bastir un novèu pus luench. En causa de la geografia, lei migracions bantos donèron rapidament naissença a doas brancas distintas :

• la premiera s'installèt sus lo platèu d'altitud e avancèt vèrs l'oèst. Es a l'origina dei pòbles sotho e tswana.
• la segonda migrèt en direccion dau sud-oèst lòng dei regions oceanicas. Foguèt a l'origina dau pòble nguni qu'es lo rèire dei Zolos, dei Xhosas e dei Ndebele.

Lei Bantos formavan una societat ierarquizada qu'aviá lo mestritge de l'agricultura, dau norrigatge e de la metallurgia dau fèrre. Lo contacte ambé lei Khoisans foguèt generalament ostil, especialament dins lei regions onte lei caçaires cuelheires atacavan lei tropèus. Pasmens, dins de circonstàncias mau conegudas, lei Bantos assimilèron pauc a pauc lei Khoisans.

Au sègle XVIII, lei Bantos arribèron lòng dei territòris tenguts per lei colons olandés de l'escala dau Cap (fondada en 1652). Aquò entraïnèt un blocatge dei migracions dei Bantos dau litorau vèrs l'oèst. La societat banto intrèt donc lentament en crisi car son foncionament necessitava de migracions regularas per limitar la pression demografica. Ansin, a la fin dau sègle, un equilibri precari devesiá lo territòri sud-african entre :

• lei San installats dins l'oèst dins de regions pauc favorablas a l'agricultura e au norrigatge.
• leis Olandés dau Cap qu'avián pres lo contraròtle dei regions litoralas entre l'Ocean Atlantic e la Fish River. I avián somes lei populacions khoisans.
• lei Bantos installats dins l'èst. Blocadas a l'oèst, certanei populacions començavan de migrar vèrs lo nòrd. Òr, aquelei regions èran ja pobladas (per lei Bantos dau platèu interior) e lei desplaçaments de populacion vèrs lo nòrd anavan lèu destabilizar tota la region.

Lei Guèrras Cafras

Installats au sud, lei Xhosa foguèron rapidament afectats per una crisi demografica grèva en causa de sa proximitat ambé lei territòris tenguts per lei colons. L'expansionisme dei dos camps foguèt a l'origina de nòu conflictes (dichs Guèrras Cafras) que se debanèron de 1779 a 1878. Venceires còntra leis Olandés, lei Xhosa esprovèron de dificultats pus importantas còntra lei Britanics (qu'avián pres la colonia dau Cap). En 1812, deguèron definitivament abandonar la riba drecha de la Fish River. Puei, en 1847, la frontiera reculèt tornarmai au nivèu dau riu Kei. Après una desfacha novèla en 1854, lei Xhosa seguiquèron lei profecias de la preiressa Nongqawuse : afirmava que faliá destrurre lei tropèus e lei recòltas per obtenir una intervencion divina que deviá negar lei Blancs dins la mar. Sei conseus foguèron aplicats en 1857 e entraïnèron una famina que rompèt la poissança dei Xhosa (40 000 mòrts, 30 000 refugiats dins la colonia dau Cap). Aquò liberèt d'un còp un important territòri qu'atisèt leis ambicions territòrialas dei pòbles locaus e deis Europèus.

L'expansion zolo e lo Mfecane

Dins lo corrent deis annadas 1810, mai d'un conflicte opausèt lei tres grops principaus que s'èran formats au sen dei Nguni dau Nòrd (lei Mthethwa, lei Ndwandze e lei Ngwane). S'acabèron per l'emergéncia dei Zolos (un pòble nguni) dirigits per Shaka (1816-1828). Aqueu rèi fondèt un reaiume poderós entre lei rius Pongola e Tugela e lo dotèt d'una armada ben disciplinada e entraïnada de 40 000 òmes. L'utilizèt per atacar lei pòbles vesins entraïnant un periòde de trèbols fòrça importants dich Mfecane.

Article detalhat: Mfecane.

Lo Mfecane foguèt marcat per una tiera de guèrras saunosas e per de desplaçaments de populacions entieras. D'efèct, plusors caps s'inspirèron dau modèl de Shaka per assaiar de fondar de reaiumes novèus. Ansin, un cap zolo dich Mzilikazi fondèt lo reiaume dei Ndebele dins l'Aut Veld e lei Ndwandze de Shoshangane creèron lo Reiaume de Gaza au nòrd dau Reiaume Zolo. Aquelei guèrras de conquista entraïnèron la fugida de mai d'un pòble coma lei Tswana ò lei Sotho dau platèu interior. S'enfugiguèron vèrs l'oèst (ont ataquèron lei San) ò dins de refugis naturaus (coma una branca dei Sotho a l'origina dau Lesotho actuau).

La colonizacion dau Cap e lei migracions boers

Lo periòde olandés

En 1652, la Companhiá neerlandesa deis Índias orientalas (VOC) decidèt d'installar una escala en Africa Australa per i permetre l'avitalhament de sei naviris durant lo viatge entre Euròpa e Java. Fondèt donc Lo Cap e i installèt de colons cargats de produrre de bens agricòlas per lei naviris. Rapidament, una societat coloniala fòrça estratificada se formèt dominada per lei foncionaris de la VOC e per lei burglers qu'èran de païsans proprietaris de tenements. D'esclaus originaris de Moçambic ò de Madagascar foguèron importats per servir de man d'òbra e ocupèron lei classas pus bassas.

A la fin dau sègle XVII, la populacion de l'escala aumentèt gràcias a l'arribada d'imigrats europèus (principalament d'eiganauds francés) e lo caractèr esclavagista dau Cap se confiermèt. En parallèl, de colons ostils ai reglaments estrictes de la VOC se dispersèron dins lei regions interioras per s'afranquir de l'autoritat de la Companhiá. Dichs trekkers, se dirigiguèron vèrs l'èst e sometegèron lei Khoikhoi gràcias a la superioritat de seis armas avans de se turtar ai Xhosa lòng de la Fish River. Au nòrd dau Cap, s'assemblèron de comunautats mixtas formadas d'esclaus en fugida, de Khoikhoi, de mestís ò de condamnats. Dichs Griqua, adoptèron lo neerlandés coma lenga e venguèron una poissança militara que participèt activament ai guèrras de conquistas dau Mfecane.

La formacion de la colonia dau Cap

En 1795, dins lo corrent dei guèrras revolucionàrias, Lo Cap foguèt ocupat per lei Britanics. Puei, Londres annexèt la region en 1814 e li donèt l'estatut de colonia de la Corona. Sièis ans pus tard, per protegir lei territòris a l'oèst de la Fish River, lo govèrn britanic i mandèt 5 000 colons. Aquò entraïnèt la formacion de doas comunautats distintas de Blancs : aquelei d'origina britanica e aquelei d'origina olandesa (dichs Boers ò Afrikaners). De tensions leis opausèron rapidament a prepaus de l'esclavatge e de missionaris britanics menèron de campanhas virulentas còntra lei practicas dei burglars. En 1833, la metropòli decidèt ansin d'abolir l'esclavatge dins la colonia entraïnant la partença de miliers d'Afrikaners vèrs l'èst.

Lo Grand Trek

Article detalhat: Grand Trek.

Africa Australa durant lo periòde dau Grand Trek.

Lo Grand Trek designa une tiera de migracions de colons afrikaners en fòra dau territòri britanic. D'efèct, d'expedicions de reconeissença menada per de Trekkers avián permes d'identificar de territòris druds e despoplats au nòrd-èst per lei trèbols dau Mfecane. La migracion comencèt en 1836 e lei Boers ganhèron una importanta batalha còntra lei Zolos en 1838 (batalha de la Blood River). Aquò permetèt de liberar lo passatge vèrs lo nòrd-èst onte lei colons fondèron Transvaal e l'Estat Liure d'Aurenja respectivament en 1852 e en 1854.

Lei Britanics assaièron de s'opausar a la formacion d'estats afrikaners independents. Per aquò, fondèron la colonia de Durban en 1843. Puei, menèron una politica de raprochament ambé lei pòbles indigèns tocats per lo Mfecane. Inicialament, aquel esfòrç diplomatic donèt ges de resultat car la poissança encara limitada de la colonia dau Cap permetiá pas ai Britanics d'intervenir dins lei regions interioras. Pasmens, dins lo corrent deis annadas seguentas, favorizèt largament la penetracion de l'influéncia britanic e l'isolament dei republicas boers.

L'autonòmia dei colonias britanicas

En 1853, la colonia dau Cap recebèt un estatut d'autonòmia e foguèt dotada d'una assemblada elegida au sufragi censitari. En 1872, l'autonòmia foguèt renfòrçada e la colonia obtenguèt lo self-government que li permetiá de formar lo sieu govèrn. Après l'installacion de colons europèus suplementaris, la populacion de la colonia agantèt 480 000 abitants en 1865 (37% de Blancs, 41% de Cape Coloured descendents d'esclaus ò de mestís e 22% d'indigèns). La produccion de lana èra la basa de l'economia.

En Natal, leis Africans foguèron relegats ai regions perifericas ò obligats de pagar d'impòsts especiaus. Au nivèu economic, lei colons s'orientèron vèrs la cana de sucre e favorizèron l'imigracion d'obriers indians per s'ocupar dei plantacions. Una partida importanta d'aquelei trabalhaires demorèron dins la region e foguèron a l'origina de l'actuala comunautat indiana sud-africana. En 1870, 274 000 abitants foguèron recensats dins la colonia (91,2% d'indigèns, 6,6% de Blancs e 2,2% d'Indians).

L'expansion britanica

Lei missions de Livingstone

A partir deis annadas 1850, lo Reiaume Unit comencèt de renovelar sei liames ambé lei pòbles indigèns per empachar l'extension dei republicas boers. L'explorator escocés David Livingstone tenguèt un ròtle pionier dins aquela politica. En 1851, agantèt lo Reiaume dei Lozi (dins la vau auta de Zambèzi). Puei, explorèt de rotas de comunicacion èst-oèst avans de s'entornar dins la vau de Zambèzi e de'n explorar certaneis afluents. I establiguèt de rapòrts bòns ambé lei caps locaus e recomandèt de mandar de missionaris dins aquelei regions.

Lei diamants de Kimberley

La descubèrta de diamants en Griqualand en 1867 i entraïnèt una ronçada de prospectors e l'annexion de la region per lei Britanics (1871). La vila novèla de Kimberley venguèt lo centre de la region e dins lo corrent deis annadas 1880, Cecil Rhodes, cap de la De Beers Consolidated Mines, introduguèt de procès mecanics modèrnes per aumentar la produccion. En 1888, sa companhiá aviá ansin pres lo contraròtle de la quasi totalitat de la produccion sud-africana. Rapidament, una societat racista e fòrça ierarquizada se formèt. La man d'òbra fòrça qualificada venguda d'Euròpa ne formava la classa dominanta. Èra sostenguda per de quadres blancs (ben pagats) d'origina locala. Enfin, leis Africans (mau pagats) formavan la màger part dei minaires e èran privats dau drech de prospectar. Aqueu modèl venguèt la basa dei minas sud-africanas que se formèron a mesura dei descubèrtas de ressorsas preciosas e favorizèt per la seguida l'establiment de la segregacion.

L'aur de Transvaal

En 1877, Transvaal, afeblit dempuei sa creacion per de trèbols intèrnes, deguèt acceptar d'èsser annexat per Londres. Sièis ans après l'annexion de Griqualand, aquela expansion britanica suscitèt una reaccion nacionalista viva au sen de la societat boer. Tre 1879, aprofichant lei dificultats britanicas còntra lei Zolo, lei Boers se revoutèron e Transvaal restaurèt son independéncia en 1881. Sota la presidéncia de Paul Kruger (1883-1902), capitèron de s'estabilizar e de venir un estat vertadier que comencèt la construccion d'un camin de fèrre en direccion de Maputo.

La descubèrta d'aur au sud de Pretòria en 1886 e de carbon dins la region de Johannesborg sostenguèron lei projèctes de desvolopament de Kruger. Permetèron l'industrializacion de la region e Johannesborg teniá 175 000 abitants en 1899 (43% de Blancs, 57% d'Africans). Pasmens, aquela transformacion entraïnèt de tensions au sen de la societat boer car leis Afrikaners i venguèron minoritaris. Per gardar lo poder, privèron lei Blancs estrangiers (dichs Uitlanders) dau drech de vòte, çò que maucontentèt lei companhiás minieras e leis autoritats dau Cap.

Lo periòde de Cecil Rhodes

Òme d'afaires fòrça riche gràcias a son ròtle dins lo desvolopament de la De Beers, Cecil Rhodes foguèt elegit au Parlament dau Cap en 1880 e venguèt Premier Ministre de la colonia en 1890. Son projècte politic èra de formar una union sud-africana dominada per lei populacions blancas britanica e afrikaner. Pasmens, se turtèt au nacionalisme boer de Paul Kruger. Premier, se preocupèt donc d'empedir l'expansion dei territòris boers. Una tiera d'acòrds de protectorat ambé lei Tswana de Botswana (1885) e ambé lei rèis indigèns situats au nòrd de Transvaal (1888-1890).

Aquel enceuclament dei republicas boers aumentèt l'ostilitat de Krueger e lei tensions regardant la question deis Uitlanders. En 1895, Cecil Rhodes autorizèt l'organizacion d'una expedicion destinada a « restablir l'òrdre » en Transvaal. Pasmens, la revòuta deis Uitlanders que deviá justificar l'ataca aguèt pas luòc e l'incursion mau capitèt. Rhodes foguèt obligat de demissionar.

L'acabament de la conquista

En despiech dei tensions qu'opausavan Britanics e Boers, la conquista e la somission dei reiaumes africans contunièt fins a l'establiment complèt de l'òrdre coloniau en Africa Australa. En 1872, lei Mpondo (un grop que fasiá dei Xhosa) acceptèt sensa combat la dominacion britanica. En revènge, lei Zolo opausèron una resisténcia fòrça importanta en 1879 (Guèrra Anglozolo). Pasmens, foguèron batuts e de conflictes intèrnes leis afebliguèron fins au partiment angloboer de son reiaume en 1887. Lei Boers se turtèron tanben a de resisténcias vivas de part dei Pedi (fins a 1879) e dei Venda (fins a 1908). Leis autrei reiaumes acceptèron pus aisament — e de còps demandèron — l'establiment de protectorats. En particular, foguèt lo cas dei Sotho de Basutoland que foguèron restacats a la colonia dau Cap en 1871. Pasmens, aquò lei maucontentèt e una revòuta generala se debanèt en 1880 entraïnant un retorn a l'administracion dirècta de Londres en 1884.

La naissença de l'Union Sud-Africana

La Guèrra dei Boers

Article detalhat: Guèrra dei Boers.

Esquèma generau de la Segonda Guèrra dei Boers.

Après la revirada de l'expedicion organizada per Cecil Rhodes, lei dos camps assaièron pas d'amaisar la situacion. Au contrari, lo nacionalisme boer s'estendèt dins l'Estat Liure d'Aurenja e leis autoritats colonialas britanicas nomèron de representents cargats de sostenir leis Uitlanders pus revendicatius. En setembre de 1899, lei Britanics mandèron un ultimatum demandant de reformas politicas fòrça importantas ai caps boers e la guèrra comencèt.

Durant lo premier periòde de la guèrra, lei Boers prenguèron l'avantatge e comencèron lo sètge dei garnisons britanicas frontalieras (Mafeking, Kimberley e Ladysmith). Pasmens, aquelei sètges leis empachèron d'atacar lei pòrts sud-africans onte de renfòrç importants foguèron desbarcats. D'ara endavant pus nombrós, lei soudats britanicas desgatjèron lei vilas assetjadas en 1900 e ocupèron lei vilas principalas dei dos estats boers. Pasmens, lei Boers refusèron de capitular e comencèron una lònga guerilha menada per sei kommandos. Incapables d'arrestar aqueleis unitats fòrça mobilas, lei Britanics dau generau Kitchener adoptèron una estrategia fòrça brutala basada sus la destruccion dei recòltas e dei tenements, la desportacion deis abitants dins de camps de concentracion e l'ocupacion deis axes de comunicacion. Aqueleis atrocitats minèron finalament la determinacion dei kommandos boers qu'abandonèron lo combat lo 31 de mai de 1902. Lei dos estats boers foguèron alora annexats a l'Empèri Britanic.

La formacion de l'Union

En 1902, leis autoritats britanicas volián demenir l'importància demografica dei Boers ambé l'arribada d'imigrants novèus venguts deis Illas Britanicas. Pasmens, leis atrocitats de la guèrra, l'oposicion dei liberaus e, mai que mai, la manca de volontaris empachèron la realizacion d'aqueu projècte. En plaça, sota l'impulsion dei liberaus, deguèron metre en plaça una union inspirada dau modèl canadenc. Ansin, tre 1906, lei doas colonias boers recebèron lo self-government e participèron activament a la formacion d'una federacion sud-africana. Lei discussions se debanèron de 1908 a 1910 e s'acabèron par la naissença de l'Union Sud-Africana.

Teoricament independenta, demorèt en realitat sota influéncia britanica fins a la Segonda Guèrra Mondiala e Èra formada per lei quatre colonias britanicas de la region (Lo Cap, Natal, Transvaal, Aurenja) que gardèron sei particularitats politicas, especialament aquelei regardant lo drech de vòte. En revènge, Londres refusèt l'integracion au sen de l'union dei tres protectorats africans de Bechuanaland, de Lesotho e de Swaziland.

L'Africa dau Sud independenta

Lo poder afrikaner fins a la crisi de 1929

Après l'independéncia, lei premiereis eleccions foguèron ganhadas per lo Partit Sud-African de Louis Botha (que venguèt Premier Ministre) e de Jan Snuts. Adoptèron una politica de reconciliacion ambé leis anglofòns dau Cap e de Natal e demorèron fidèus a l'Empèri Britanic. Ansin, en 1914, l'Africa dau Sud jonhèt lo camp de l'Entenduda durant la Premiera Guèrra Mondiala e conquistèt lo Sud-Oèst African Alemand. Aqueu raprochament ambé Londres suscitèt pasmens l'oposicion d'una partida deis Afrikaners que sostenguèron lo Partit Nacionau fondat per James Hertzog en 1914.

En 1919, Snuts venguèt cap dau govèrn après la mòrt de Botha. Dins lo contèxte economic malaisat de l'après-guèrra, reprimiguèt violentament de grèvas dins lo sector minier entraïnant una aliança entre lo Partit Trabalhista e lo Partit Nacionau. Venceiritz deis eleccions de 1924, aquela coalicion donèt lo poder a Hertzog. Aqueu darrier defendiguèt leis interès deis Afrikaners que la màger part èra apaurida per lo declin de l'agricultura.

La crisi de 1929 aguèt de consequéncias grèvas sus l'economia sud-africana qu'èra fòrça dependenta de seis exportacions de matèrias premieras. Ansin, en 1933, lei dos partits afrikaners de Snuts e de Hertzog fusionèron per formar lo Partit Unit. Aquò permetèt de mantenir la dominacion deis Afrikaners sus la vida politica dau país (que durèt fins a 1994) maugrat la scission d'un novèu Partit Nacionau dirigit per Daniel François Malan. En 1939, Hertzog assaièt de demorar neutre mai Snuts e lei partisans de l'alinhament sus la diplomacia britanica reversèron lo govèrn. Sota la direccion de Snuts, l'Africa dau Sud intrèt donc en guèrra còntra Alemanha e aguèt un ròtle important dins lei combats dau teatre nòrd-african.

La mesa en plaça de la segregacion

En parallèl deis evolucions de la vida politica sud-africana, lei dificultats de l'après-guèrra veguèron l'instauracion d'un sistèma de segregacion raciala qu'anava prefondament marcar l'istòria dau país. D'efèct, per amaisar l'agitacion dei minaires e dei païsans blancs, lei govèrns afrikaners successius adoptèron une tiera de leis destinadas a protegir seis interès. Aquò comencèt tre 1913 amb una lèi qu'enebissiá ais Africans lo drech de crompar de tèrras en fòra de certanei resèrvas. Representant solament 12% dau territòri en 1939, aquelei resèrvas venguèron rapidament de resèrvas de man d'òbra a bòn mercat.

Puei, lei discriminacions foguèron renfòrçadas ambé la generalizacion dau contraròtles dei desplaçaments deis Africans, lo quasi abandon de l'educacion deis Africans e l'aumentacion fòrça importanta deis inegalitats salarialas. Per denonciar aqueu sistèma, un pichon elèit african, principalament formada d'ensenhaires e de prèires, fondèt lo Congrès Nacionau African (ANC) en 1912. Dins aquò, son influéncia demorèt lòngtemps fòrça limitada.

Lei mutacions deis annadas 1940

Marcada per lo desvolopament industriau liada ai besonhs militars de la Segonda Guèrra Mondiala, leis annadas 1940 veguèron de mutacions importantas se far au sen de la societat sud-africana. Premier, a la fin dau conflicte, leis Africans èran venguts majoritaris dins lei vilas principalas e la màger part deis Afrikaners èra d'ara endavant urbanizada. Puei, en 1946, de grèvas violentas se debanèron tornarmai dins lo sector minier. Tornèron activar la question raciala e lo maucontentament entraïnat per la repression dura dei manifestacions favorizèt lo Partit Nacionau de Malan. L'ANC aprofichèt tanben aquela crisi per s'afirmar gràcias a una generacion novèla de militants coma Nelson Mandela, Oliver Tambo ò Walter Sisulu.

L'apartheid

Article detalhat: Apartheid.

En 1948, lo Partit Nacionau ganhèt leis eleccions generalas gràcias a un programa segregacionista dich apartheid. Significant « desvolopament separat dins l'egalitat » en occitan, aqueu sistèma entraïnèt una division de la societat entre quatre pòbles diferents (Blancs, Indians, Cape Coloured e Africans). En teoria, cada comunautat deviá obtenir lei mejans permetent son desvolopament mai dins lei fachs, lei Blancs dominavan largament. Ansin, obtenguèron lo contraròtle de la màger part dau país e gardèron lo poder politic. Leis Africans foguèron relegats dins de homelands, fragmentats e dispersats, eissits dei resèrvas de l'entre doas guèrras.

A partir de 1950, plusors lèis renforcèron mai la separacion coma l'enebiment dei relacions sexualas interracialas, l'aumentacion dei restriccions de desplaçament deis Africans (que formavan la màger part de la man d'òbra emplegada dins leis industrias « blancas ») e lo renfòrçament de la segracion espaciala (privats separats dins lei luòcs publics...). En parallèl, per aplicar aquelei lèis, un aparelh policier e militar repressiu foguèt mes en plaça.

La resisténcia a la segregacion

Esquèma generau de la Guèrra de la Frontiera Sud-Africana.

L'apartheid se turtèt a una resisténcia viva dei comunautats non blancas. L'ANC ne foguèt lo pielon ambé l'organizacion de campanha de resisténcia passiva a partir de 1952. Tres ans pus tard, un congrès gropant l'ANC e plusors organizacions blancas ostilas a la segregacion adoptèron una Carta de la Libertat que revendicava l'egalitat raciala e lo respèct dei Drechs de l'Òme. Puei, en 1960, foguèt creat lo Congrès Panafrican (PAC) que comencèt de luchar còntra lei pass que limitavan la libertat de movement deis Africans.

A partir deis annadas 1960, una partida de la resisténcia chausiguèt la lucha armada còntra lo regime. Lo chaple de Sharpeville (67 mòrts, 186 bleçats après de tirs de la polícia còntra una manifestacion) favorizèt aquela decision. Lo govèrn proclamèt l'estat d'urgéncia e enebiguèt l'ANC e lo PAC mai aquò empachèt pas la multiplicacion deis accions terroristas en 1962-1963. Au contrari, après l'arrestacion de Nelson Mandela en 1962, lo movement se radicalizèt, especialament dins lei sectors miniers e estudiants onte de sindicats clandestins foguèron creats.

En 1976, una manifestacion d'escolans dau township de Soweto opausats a l'introduccion obligatòria de l'afrikaans dins lo sistèma educatiu deis Africans foguèt reprimida per lei tirs de la polícia. Aquò entraïnèt d'esmogudas dins tot lo país. Entre 176 e 700 personas i foguèron tuats e lo cap sindicau african Steve Biko foguèt arrestat. Torturat, moriguèt en preson en 1977 e sa mòrt, dins de circonstàncias suspèctas, entraïnèt una fòrta condamnacion internacionala de l'Africa dau Sud. Ansin, a la fin de l'annada, lei Nacions Unidas adoptèron lei premierei mesuras còntra l'apartheid e enebiguèron lei vendas d'armas au govèrn sud-african.

La crisi de l'apartheid

Bantostans (Homelands africans « independents ») dins lo corrent deis annadas 1980.

De 1978 a 1989, l'Africa dau Sud foguèt dirigida per Pieter Willem Botha. Assaièt de reformar l’apartheid per l'adaptar au contèxte internacionau novèu e aumentèt l'intensitat de la repression còntra lei movements de resisténcia. Ansin, autorizèt la formacion de sindicats obriers e annulèt plusors lèis pertocant d'aspècts mesquins dau sistèma. Puei, adoptèt una constitucion novèla permetent ais Indians e ai Cape Coloured de participar a la vida politica. Enfin, engatjèt l'armada sud-africana dins una tiera d'operacions exterioras còntra lei movements anti-apartheid que se gropèron en 1983 au sen dau Frònt Democratic Unit.

Pasmens, aquelei reformas mau capitèron de redurre la resisténcia. Au contrari, la violéncia se generalizèt dins lo país e lei sancions internacionalas se multipliquèron maugrat lo sostèn deis Estats Units e deis autreis estats anticomunistas. De mai, l'armada sud-africana poguèt pas eliminar la menaça militara representada per lei formacions anti-apartheid e per la guerilha independentista dau Sud-Oèst African. Au contrari, en 1987, la batalha de Cuito Cuanavale mostrèt clarament sei limits. Ansin, Botha comencèt pauc a pauc de preparar la fin de l'apartheid avans de demissionar au profiech de Frederick de Klerk.

La fin de l'apartheid

Frederick de Klerk dirigiguèt lo país de 1989 a 1994. En 1990, liberèt lei presoniers politics coma Nelson Mandela e legalizèt tornarmai l'ANC. Puei, annulèt a cha una lei lèis segregacionistas e l'apartheid dispareguèt oficialament en 1991. A partir de decembre d'aquela annada, comencèron pereu lei negociacions ambé lei diferentei formacions politicas per preparar la formacion d'un govèrn multiraciau.

Pasmens, aquelei discussions se limitèron rapidament a de negociacions entre l'ANC e lo Partit Nacionau. La transicion politica foguèt donc marcada per de violéncias de part de formacions negras (l'Inkatha favorable a un sistèma federau), afrikaners (temptativa de formar un estat blanc independent de l'Africa dau Sud) e de certanei caps dei homelands venguts independents que volián gardar son poder. Dins aquò, un acòrd foguèt finalament trobat en decembre de 1993 permetent l'adopcion d'una constitucion novèla.

L'Africa dau Sud dempuei 1994

Dempuei 1994, l'Africa dau Sud es venguda una democracia marcada per lo transferiment dau poder politic deis elèits blancs a un elèit negre eissit de l'ANC. En revènge, lei Blancs an gardat lo poder economic e lo país es totjorn tocat per d'inegalitats economicas fòrça grèvas que menaçan son estabilitat car aquò favoriza lo desvolopament de la criminalitat e de la corrupcion qu'agantan de nivèus fòrça inquietants.

D'efèct, en 1994, Nelson Mandela (ANC) foguèt aisament elegit a la presidéncia e l'ANC ganhèt leis eleccions legislativas. Lo periòde Mandela veguèt la formacion d'un elèit politic negre e l'adopcion de mesuras destinadas a demenir leis inegalitats. Pasmens, per defugir una destabilizacion de la comunautat blanca, aquela politica demorèt limitada e lei Blancs an totjorn lo contraròtle de la màger part de l'aparelh economic. De mai, certanei mesuras, coma l'obligacion d'emplegar un minimom de trabalhaires negres — pas totjorn qualificats — dins lei companhiás, an causat de dificultats economicas. Ansin, leis inegalitats se renforcèron maugrat la formacion d'una borgesiá africana liada a l'ANC.

Mandela se retirèt de la vida politica en 1999 e foguèt remplaçat per Thabo Mbeki. En despiech de succès vertadiers (construccion d'ostaus, desvolopament dei rets electrics e d'aiga potabla, reduccion de la pauretat extrèma...), foguèt tocat per mai d'un escandòl financier e per lo desvolopament de la criminalitat. Aquela darriera es venguda un problema grèu per l'economia sud-africana que causa l'emigracion d'una partida dei Blancs (que fòrman totjorn la man d'òbra pus qualificada). Lo SIDA, que son existéncia èra negada per lo president, ravatjèt tanben lei classas popularas. Finalament, Mbeki foguèt obligat de demissionar en 2008. Son ancian Premier Ministre Jacob Zuma foguèt elegit a la presidéncia en 2009. Pasmens, contunia la politica de son predecessor e es tanben l'objècte d'escandòls financiers grèus.

Geografia

Carta de Sud-Africa

Païsatge del Pichon Karoo al Cap Occidental

... Proprietat viticòla del Cap Occidental

Economia

De veire: Economia de Sud-Africa.

Cultura

• Debora Patta, (1964), jornalista fòrça coneguda.

Ligams extèrnes

... Graaff-Reinet

... Melrose House a Pretòria

... Panèl d'apartheid

... [[>Peninsula del Cap]]...

... Pilgrim Rest al Transvaal (Mpumalanga)

... Pretòria, sèti del govèrn

... Protea, flor emblèma de Sud-Africa...

Nòtas & referéncias

<references>