Argentina

Argentina es un estat sobeiran situat dins la partida meridionala de l'America del Sud. Lo sieu territòri es subdividit en vint e tres províncias e una vila autonòma, Buenos Aires, capitala del país e sèti dels organs governamentals. Segon la constitucion, quatre denominacions oficialas pòdon èsser utilizadas per nommar lo país: Nacion argentina, Províncias Unidas del Riu de la Plata, Republica argentina e Confederacion Argentina (oficialament en espanhòl: Nación Argentina, Provincias Unidas del Río de la Plata, República Argentina, Confederación Argentina). Lo gentilici es argentin -a.

Argentina

Argentina

Bandièra Escut d'armas

Capitala e ciutat mai granda Buenos Aires 34° S, 64° O

Forma de govèrn Republica Federala

President Vicepresidenta Javier Milei Victoria Villarruel

Independéncia d'Espanha

Data 9 de julhet de 1816

Superfícia 8en

• Totala 2 791 810 Km² km²

• Aiga 1,1 % %

Populacion 31en

• Totala (2015) 43 431 886 ab.

• Densitat 15.6 ab./km²

PIB (2017) 628.935 miliard USD

Moneda (ARS)

ISO 3166 AR

Domeni internet .ar

Lo país s'espandís sus 2 791 810 km², dont lo territòri confronta amb Chile a l'oèst, Bolívia e Paraguai al nòrd, Brasil al nòrd-èst, e Uruguai a l'èst. Es bordat per l'ocean Atlantic a l'èst, sud-èst e al sud.

Geografia

Geografia fisica

L'aspèct principau de la geografia argentina es l'oposicion ben marcada entre un oèst fòrça montanhós e lei plans que caracterizan la partida èst dau país. Pasmens, se pòu tanben definir una diferéncia entre lei regions frejas dau sud, que fòrman Patagònia, e lo rèsta dau país. D'efiech, la cordilhèra deis Andes fòrma la frontiera occidentala d'Argentina. Es una barriera naturala geologicament activa (volcans actius, tèrratrems, afondraments...) qu'es malaisada de passar. Se compausa principalament de cimas autas que pòdon agantar mai de 6 000 m e de platèus d'altitud que se situan entre 3 500 e4 500 m. La montanha pus auta dau continent american, Acongagua (6 902 m), se tròba dins aquela region e constituís la cima pus auta dau país. Lo rèsta dau país – la màger part – es ocupat per de plans.

L'idrografia es dominada per lo Rio Paraná que son ret s'estend dins la partida septentrionala dau país, en Paraguai e en Brasil. D'una longor de 4 099 km, es un fluvi poderós (debit mejan de 16 800 m³/s) que son estuari assosta Buenos Aires. Leis autrei rius importants d'Argentina son lo Río Negro (1 135 km) e lo Río Colorado (1 114 km) que rajan dins lo centre dau país e lo Río Santa Cruz (477 km) que se tròba en Patagònia.

Clima

Lo clima d'Argentina varia fòrça segon la region en causa de la diversitat geografica dau país. Lei regions anant dau nòrd-oèst au sud-èst son generalament marcadas per una ariditat importanta qu'entraïna la formacion de climas desertics ò eissuchs. Segon l'altitud e la latitud, aquelei climas son de tipe freg ò caud. Lo nòrd-èst e lo sud-oèst son generalament umids amb d'influéncias subtropicalas ò oceanicas caracterizadas per de temperaturas temperadas.

Demografia

En 2015, la populacion argentina teniá 43,4 milions d'abitants (còntra 36,3 milions en 2001). Presenta de caracteristicas particularas a respèct deis autrei país d'America dau Sud coma una fertilitat pus febla (2,23 enfants/frema) e una esperança de vida pus auta (76 ans). Pasmens, son estructura es relativament jova amb un temps median de 31 ans. Fins ais ans 1950, sa creissença foguèt principalament assegurada per l'imigracion, çò qu'explica son origina europèa (97,2% de la populacion). Leis Amerindians, principala minoritat etnica, ne'n fòrman 2,4%.

L'urbanizacion es relativament important amb l'existéncia d'aglomeracions importantas coma Buenos Aires (15,6 milions d'abitants, siá un tèrç de la populacion), Córdoba (1,5 milions), Rosario (1,4 milion), Mendoza (1,1 milions) ò Tucumán (880 000).

Lengas

La lenga oficiala d'Argentina es lo castelhan qu'es la lenga mairala de mai de 90% de la populacion. L'espanhòu argentin presenta de variacions dialectalas a respèct de l'estandard de la lenga coma l'usatge dau pronom « vos » en plaça de « tú », çò qu'entraïna de cambiaments dins la conjugason dei vèrbes.

Lo guarani es cooficiau dins la region de Corrientes. Es una lenga indigèna aglutinanta de la familha tupi-guarani. Parlat per 200 000 personas au començament dau sègle XXI, es la lenga mairala d'aperaquí 2% deis abitants.

Leis autrei lengas an ges d'estatut. Pòdon se devesir entre lengas d'imigracion, lengas autoctònas e lengas d'ensenhament. Au sen dei premierei, se tròban plusors lengas europèas arribadas en Argentina durant lei sègles XIX ò XX coma l'italian (1,5 milions de locutors), l'alemand (400 000-500 000 locutors) e lo yiddish (200 000 locutors). Se fau tanben nòtar l'aparicion d'una minoritat arabofòna recenta (benlèu un milion de locutors). Lei lengas indigènas son parladas per lei comunautats tradicionalas que se tròban principalament dins lei regions perifericas. Certanei son relativament vivas coma lo quechua (800 000 locutors) ò lo Mapudungun (100 000 locutors) mai la màger part es menaçada de disparicion. Enfin, l'anglés es a progressar gràcias a son ròtle preponderant dins lo sistèma educatiu.

Religion

Argentina es un país de tradicion crestiana onte la libertat de culte es assegurada per la constitucion. Lo catolicisme, qu'es religion d'Estat, i es largament la religion majoritària amb d'estimacions dau nombre de catolics que varian entre 70 e 90% de la populacion. Lo rèsta es principalament format de protestants e de personas que declaran ges de religion.

Istòria

Periòde precoloniau

Lo territòri argentin foguèt poblat per Homo sapiens a partir de Patagònia vèrs lo millenari XI av. JC. Formèron de comunautats de caçaires cuelheires dispersadas e probablament pauc nombrosas. D'efèct, lo clima èra marrit, especialament amb una lònga secaressa que durèt dau millenari IV av. JC au millenari II av. JC. Pasmens, dins certanei regions, se desvolopèt a cha pauc lo mestrige de la terralha e de l'agricultura. Ansin, a l'arribada deis Europèus, Patagònia e la Pampa èran restats per de caçaires cuelheires pron avançats per utilizar la terralha e plusors pòbles dau nòrd (Charrúas, Guaranís...) avián format de societats agricòlas ierarquizadas.

Periòde coloniau

La colonizacion dau Riu de la Plata e de Paraguai

Argentina foguèt descubèrta en 1526 per una expedicion espanhòla dirigida per Sebastiano Caboto. Donèt son nom a l'estuari dau Riu de la Plata e explorèt lei rius Parana e Paraguai. Pasmens, trobèt ges de ressorsa interessenta e se retirèt. Dètz ans pus tard, una segonda mission, comandada per Pedro de Mendoza, desbarquèt sus la riba sud de l'estuari onte fondèt Santa Maria de los Buenos Aires. Pasmens, la colonia foguèt abandonada tre l'annada seguenta en causa de la manca de viures e de l'ostilitat dei populacions localas. Lei subrevivents se dirigiguèron vèrs Paraguai onte Mendonza s'èra installat.

Buenos Aires de 1580 a 1776

L'America dau Sud Espanhòla vèrs 1690.

Après la revirada de 1536-1537, la colonizacion d'Argentina foguèt organizada a partir de Paraguai. Vengut d'Asunción, Juan de Garay tornèt fondar Buenos Aires en 1580. De bovins escapats après l'abandon de l'endrech en 1537 permetèron ais abitants de trobar una fònt de revenguts gràcias a la venda de cuers ò de carn salada. La còntrabanda organizada per de marchands olandés, anglés e francés foguèt l'autre pielon de l'economia locala. Quauquei grands tenements se formèron que foguèron a l'origina de la societat dei gauchos. Pasmens, l'expansion demorèt lòngtemps limitada car leis indigèns, qu'avián aprés d'utilizar lo cavau, resistiguèron durament. Ansin, a la fin dau sègle XVIII, lo limit dau territòri de la colonia se situava a solament 50 km de Buenos Aires.

La Vice-Reiautat dau Rio de la Plata

En 1776, Espanha decidèt de crear la Vice-Reiautat dau Rio de la Plata per tornar organizar l'espaci economic dau sud de l'America dau Sud. L'objectiu èra d'orientar una partida deis exportacions de Bolívia ò de Peró vèrs lei pòrts atlantics e de renfòrçar l'administracion per luchar d'un biais pus eficaç còntra la còntrabanda. Buenos Aires venguèt la capitala de l'ensems novèu. Pasmens, en fòra de certanei corredors vèrs Peró, la preséncia espanhòla demorèt febla dins la region, especialament dins la Pampa.

L'independéncia

En 1796, Espanha s'alièt ambé la França Revolucionària còntra Anglatèrra. En julhet de 1806, un còrs expedicionari britanic ataquèt e ocupèt donc Buenos Aires. Pasmens, ne perdiguèt rapidament lo contraròtle après una còntra-ofensiva venguda de Montevideo. Un an pus tard, Londres mandèt una segonda expedicion que foguèt desfacha per la resisténcia deis abitants.

En mai de 1810, convencuts de poder se passar deis autoritats coloniala, una junta aprofichèt lei dificultats continentalas d'Espanha per arrestar lo vice-rèi. Puei, lei Porteños assaièron d'ocupar lo rèsta de la Vice-Reiautat e lei minas d'argent de Peró. Aqueleis operacions obtenguèron un succès mitigat tant en causa de la preséncia de partits lealistas fòrts dins aquelei províncias que de la maufisança deis abitants a respèct dei projèctes d'egemonia dei Porteños. La creacion d'una assemblada nacionala gropant dei delegats de plusors províncias permetèt d'amaisar la situacion en 1813. Lei deputats proclamèron la creacion dei Províncias Unidas dau Rio de la Plata sensa ausar vòtar l'independéncia.

Pasmens, lei còntra-ofensivas espanhòlas en America dau Sud entraïnèron la disparicion progressiva deis aprensions. En 1816, un congrès reünit a Tucuman proclamèt finalament l'independéncia. Una constitucion foguèt adoptada en 1819.

De la guèrra d'independéncia a Peron

De l'independéncia a Rosas

Après l'independéncia, la vida politica dei Províncias Unidas dau Rio de la Plata foguèt dominada per dos grops. Leis « unitaristas », d'inspiracion liberala, centralista e anticlericala, dominavan a Buenos Aires. En fàcia, lei federalistas, conservators e estacats au ròtle sociau de la Glèisa, èran sustot presents dins lei províncias.

Au començament deis ans 1820, l'autoritat de l'Estat èra reducha a la capitala e a son relarg. Lei drechs de doana dau pòrt èran sa principala fònt de revenguts. En 1825, lo govèrn capitèt de signar un tractat d'amistat ambé lo Reiaume Unit que reconoguèt oficialament son independéncia. Un an pus tard, Bernadino Rivadavia foguèt elegit a la presidéncia e promulguèt una constitucion centralista. Aquò mau contentèt lei federalistas que sostenguèron divèrsei còp d'estat après una temptativa dau govèrn de negociar ambé Brasil lo reglament de la question d'Uruguai (revendicat per lei dos país). Un periòde de confusion seguiguèt aquelei trèbols. S'acabèt en 1828 ambé la presa de Buenos Aires per Juan Manuel de Rosas, un grand proprietari qu'organizèt una tropa armada de gauchos.

Lo periòde de Rosas

Cap dei federalistas, Rosas foguèt governador de Buenos Aires de 1829 a 1832 e de 1835 a 1852. Populista, obtenguèt lo sostèn dei gauchos e dei classas popularas per establir un regime dictatoriau e repressiu — e dins lei fachs, sustot au servici dei grands proprietaris. A partir de 1833, comencèt de conquistar la Pampa, çò que li permetèt de donar de tèrras per renfòrçar e alargar la basa de sei fidèus. Ansin, venguèt rapidament lo pus poderós dei caudillos eissits dei trèbols de 1827-1828. En revènge, leis institucions estatalas dei Províncias Unidas dispareguèron totalament durant aqueu periòde.

Pasmens, Rosas mau contentèt rapidament lei norriguiers dei regions interioras, lo Reaiaume Unit e França ambé sa defensa deis interès dau pòrt de Buenos Aires. D'efèct, enebiguèt lo passatge dei naviris vèrs lei rius Parana e Uruguai. Òr, lo desvolopament de la produccion de lana dins la Pampa destinada a l'industria textila europèa necessitava de mantenir de relacions bònas entre lei norriguiers e lei poissanças maritimas. Ansin, en 1851, lo caudillo de l'Entre Doas Mars, Justo José de Urquiza, trobèt l'ajuda necessària per atacar Buenos Aires. Batut en 1852, Rosas s'exilèt en Anglatèrra.

La formacion de l'estat federau

Après sa victòria, Urquiza faguèt adoptar una constitucion de tipe federau inspirada dau foncionament deis Estats Units d'America. Instaurèt la libertat de navegacion sus lei rius e un sistèma de partiment dei ressorsas entre lei províncias. Puei, foguèt elegit president. Pasmens, au contrari deis autrei províncias, Buenos Aires refusèt de ratificar lo tèxte e faguèt de facto secession de 1852 a 1862. De combats se debanèron entraïnant de victòrias confederalas en 1859 e secessionistas en 1861.

En 1862, un compromés permetèt d'arrestar la guèrra civila. Bartolomé Mitre, cap dei fòrças de Buenos Aires, venguèt president. Sota sa direccion, leis oligarquias de la capitala e dei vilas de l'interior (Córdoba, Santa Fe...) s'alièron per tenir lo poder. Durant lei presidéncias de Bartolomé Mitre (1862-1868), de Domingo Faustino Sarmiento (1868-1874) e de Nicolás Avellaneda (1874-1880), lo país s'organizèt e se modernizèt ambé l'adopcion d'institucions modèrnas (armada professionala, banca centrala...) e la construccion d'infrastructuras (camin de fèrre...). En 1880, Buenos Aires foguèt nomada capitala federala e son territòri foguèt separat de sa província.

L'expansion territòriala

La creacion d'una fòrça militara modèrna favorizèt lei projèctes d'expansion d'Argentina. Au nòrd, lo país participèt ansin a la Guèrra de Paraguai (1865-1870) que s'acabèt per la destruccion de la poissança industriala de son vesin meridionau après de combats fòrça saunós. Buenos Aires i annexèt una partida de Chaco e lei Misiones.

Pasmens, l'expansion principala aguèt luòc en direccion dau sud. Foguèt causada per d'incursions amerindianas que venguèron recurrentas a partir deis annadas 1850. En 1878-1879, lo generau Julio Roca comencèt una campanha d'exterminacion deis indigèns de la Pampa. Entraïnèt la disparicion de la màger part dei pòbles locaus e permetèt ais Argentins de prendre lo contraròtle de la region. En Patagònia, la dispersion deis abitants limitèt la resisténcia e la violéncia de la conquista mai de rivalitats ambé Chile alentiguèron la somission de la region fins a un arbitratge britanic acceptat per lei dos país en 1902. Aquò permetèt de fixar lo limit entre Chile e Argentina.

La creissença e l'imigracion

Après 1880, Argentina conoguèt un periòde de creissença fòrça importanta (+5%/an fins a 1914) en causa de la mesa en cultura dei tèrras conquistadas dins la Pampa e en Patagònia, de l'arribada d'un nombre important d'imigrants (2,5 milions entre 1870 e 1914) e d'investiments europèus importants (principalament originaris dau Reiaume Unit). Aquò favorizèt la produccion de lana, de cerealas (que prenguèron la premiera plaça deis exportacions) e de carn bovina e la modernizacion deis infrastructuras (camins de fèrre, pòrts).

Durant aqueu periòde, l'oligarquia mantenguèt sensa dificultat sa posicion economica a la tèsta de la societat argentina. D'efèct, crompèt un nombre important de grands domenis dins lo sud e engatjèt de relacions comercialas fructuósas ambé lei grops estrangiers. En dessota, de pichons païsans proprietaris, sovent gropats au sen de comunautats « nacionalas » (alemandas, soïssas, italianas...) desvolopèron d'activitats de policulturas. La man d'òbra necessària foguèt provesida per d'imigrants italians e espanhòus (que marginalizèron lei gauchos e lei mestís). Enfin, dins lei vilas, l'excès de trabalhaires favorizèt l'industrializacion e Buenos Aires venguèt la premiera vila d'America dau Sud ambé 1,5 milion d'abitants en 1914.

Au nivèu politic, la situacion evolucionèt d'un biais diferent. D'efèct, de fraudas electoralas permetèron a l'oligarquia de mantenir son contraròtle sus lo poder politic fins au començament dau sègle XX. Pasmens, a partir deis annadas 1890, lei mutacions prefondas de la societat argentina entraïnèron la formacion de l'Union Civila Radicala que representava lei revendicacions dei classas mejanas urbanas novèlas. Autra evolucion importanta, l'industrializacion foguèt a l'origina de la formacion d'un proletariat urban que venguèt la terranha per un movement obrier poderós (dominat per l'anarquisme). Ansin, en 1912, l'oligarquia foguèt donc obligada d'acceptar un alargament de la basa electorala ambé l'instauracion dau sufragi universau masculin.

Lo periòde radicau

Après la reforma electorala de 1916, lei radicaus dirigiguèron lo país fins a 1929 dins un contèxte economic fòrça malaisat. D'efèct, elegit en 1916, Hipólito Yrigoyen, sostengut per lei païsans e lei classas mejanas urbanas, deguèt faciar lei consequéncias de la Premiera Guèrra Mondiala que reduguèt leis importacions dei país europèus. En genier de 1919, una grèva generala organizada per de sindicats anarquistas de la capitala foguèt ansin durament reprimida durant la Setmana Tragica (700 mòrts).

Lei combats de 1919 entraïnèron la transformacion dau païsatge sindicau argentin que passèt sota lo contraròtle de socialistas e de comunistas. En revènge, permetèron gaire de restaurar la situacion economica. Ansin, Yrigoyen foguèt remplaçat per un radicau pròche de l'oligarquia, Marcelo Torcuato de Alvear (1922-1928), avans d'èsser tornat elegir. Pasmens, foguèt incapable de resòuvre l'afondrament entraïnat per la crisi economica de 1929 e un còp d'estat militar lo reversèt en 1930.

Lo periòde conservator

Lei militars gardèron lo poder fins a 1932 e lo generau José Uriburu assaièt de metre en plaça un regime corporatista. Pasmens, leis autrei caps de l'armada preferiguèron restituir la direccion dau país ai conservators. Ansin, una aliança dei conservators ambé lei radicaus ostils a Hipólito Yrigoyen dirigiguèt Argentina fins a 1943. Capitèt de restablir leis exportacions e leis investiments estrangiers mai lei condicions de vida de la màger part de la populacion estagnèron. Aquò entraïnèt l'emergéncia d'un sentiment nacionalista fòrt, principalament dirigit còntra lo Reiaume Unit.

La Segonda Guèrra Mondiala toquèt durament l'economia argentina totjorn dependenta de seis exportacions. Tocat per aquela crisi, lo regime perdiguèt sei sostèns. En 1943, foguèt finalament reversat per una junta militara.

Lo peronisme

Lei premiereis annadas dau peronisme

La junta militara foguèt dirigida per lo generau Arturo Rawson. Pasmens, sa figura principala venguèt rapidament lo coronèu Juan Domingo Perón, ministre dau Trabalh, que favorizèt l'activitat dei sindicats en cambi de son sostèn politic. Inquieta, l'oligarquia obtenguèt sa destitucion e son arrestacion en 1945. Dins aquò, una grèva generala forcèt rapidament sa liberacion. En 1946, fondèt un partit mesclant nacionalisme e defensa dei paures que li permetèt d'obtenir lo sostèn dei classas mejanas e d'èsser elegit president.

Dins un contèxte favorable liat ai besonhs de la reconstruccion en Euròpa, nacionalizèt plusors companhiás estrangieras e establiguèt un contraròtle estricte dau comèrci exterior per l'Estat. Aquò li permetèt de transferir una partida de la richessa nacionala de l'oligarquia vèrs l'industria e lei classas popularas. En mai d'aquò, lo drech de vòte foguèt donat ai fremas en 1947. Fins a 1952, lo país conoguèt ansin un periòde de creissença economica fòrça importanta e leis activitats de benfasença d'Eva Perón donèron una gròssa popularitat au pareu.

Lei dificultats e l'exili

A partir de 1949, leis exportacions vèrs Euròpa comencèron de demenir e la mòrt d'Eva Perón en 1952 entraïnèt una demenicion de la popularitat dau govèrn. Per faciar aquela crisi, Perón adoptèt una politica d'austeritat qu'agravèt la pèrda de popularitat. Puei, en 1954, de reformas societalas (autorizacion dau divòrci, laïcizacion de l'ensenhament...) li alienèron la Glèisa. A partir de 1955, Argentina conoguèt donc divèrsei temptativas de putsch que causèron de centenaus de mòrts. Finalament, Perón demissionèt e s'exilèt en setembre de 1955.

La « Revolucion Liberatritz »

Lei militars, dirigits per lo generau Pedro Eugenio Aramburu, assaièron de formar un regime democratic de façada e de liberalizar l'economia. Pasmens, l'influéncia dei peronistas demorava importanta e blocava aquelei projèctes. Per exemple, en 1962, l'armada foguèt obligada d'annular leis eleccions legislativas après una victòria peronista. Una situacion similara aguèt luòc en 1966. Puei, la situacion se desgradèt lentament ambé la formacion de guerilhas peronistas e de manifestacions insureccionalas a Córdoba en 1969. Divèrsei còps d'estat militars se succediguèron au sen de la junta per assaiar de restablir l'òrdre. Puei, en 1971, lo generau Alejandro Agustín Lanusse decidèt de tornar fisar lo poder a Perón

La restauracion e la fin dau peronisme

Lo retorn de Perón se faguèt dins un contèxte de crisi e de division dau movement peronista entre una ala conservatritz mai ò mens faissista, un corrent sociau democrata e una branca revolucionària liada ai guerilhas (lei Montoneros). Inicialament, Perón chausiguèt de fisar lo poder a Héctor José Cámpora, un peronista de drecha, que redreiçèt la situacion economica. Pasmens, lei Montoneros contunièron sa guerilha suscitant còntra elei una reaccion viva dau govèrn, dirigit per Perón eu meteis après son eleccion a la presidéncia en març de 1973, e de l'armada.

En julhet de 1974, Perón moriguèt e foguèt remplaçat per sa tresena frema, María Estela Martínez de Perón, qu'èra vice-presidenta. La presidenta novèla proclamèt alora l'estat d'urgéncia e autorizèt d'atacas militaras còntra lei Montoneros. Aquela repression s'estendèt rapidament ais intellectuas e ai sindicalistas. Puei, l'armada prenguèt dirèctament lo poder en 1976.

Argentina après Peron

La dictatura militara

Après lo còp d'estat de 1976, lei militars formèron una junta presidida per lo generau Jorge Rafael Videla. Inspirada per lo Chile d'Augusto Pinochet, menèt una repression dura còntra lei movements de senèstra (30 000 « dispareguts » de 1976 a 1983) e adoptèt una politica neoliberala. Aquò entraïnèt una demenicion de la produccion industriala mai permetèt d'aumentar tornarmai leis exportacions.

Pasmens, la politica economica suscitèt d'esitacions au sen de la junta ela meteissa. En 1981, Videla foguèt remplaçat per lo generau Roberto Eduardo Viola qu'assaièt de se raprochar dei peronistas. Mai a la fin de l'annada, una autra faccion, dirigida per lo generau Leopoldo Fortunato Galtieri, l'escartèt e tornèt prendre la politica neoliberala. Per la rendre populara, decidèt tanben d'atissar lo nacionalisme argentin : en abriu de 1982, ordonèt l'ocupacion deis illas Malvinas qu'èran l'objècte d'un desarcòrdi territòriau ambé lo Reiaume Unit. Pasmens, l'armada argentina resistiguèt pas a la còntra-ofensiva britanica e deguèt capitular dins l'archipèu en junh.

La restauracion de la democracia

La desfacha de 1982 entraïnèt la fin de la dictatura militara e lo generau Reynaldo Bignone organizèt lo transferiment dau poder a un govèrn democratic. En 1983, lo radicau Raúl Alfonsín foguèt elegit president e organizèt lo procès de certanei caps dau periòde militar. Pasmens, aquò durèt gaire e en 1986-1987, una tiera de lèis enebiguèt la perseguida deis accions judiciàrias. En parallèl, Alfonsín deguèt faciar una situacion economica marrida en causa dau deute immens laissat per lei militars.

En 1989, lo peronista Carlos Saúl Menem remplacèt Alfonsín. Pasmens, au contrari de Perón, adoptèt una politica de privatizacions. Fernando de la Rúa li succediguèt. Dos ans pus tard, la situacion economica s'èra totjorn pas melhorada e lo país arrestèt de remborsar son deute public. D'esmogudas entraïnèron la demission dau president que foguèt finalament remplaçat, après quauquei trèbols, en 2003 per lo peronista Néstor Kirchner. De negociacions li permetèron d'impausar una importanta reduccion dau deute argentin a sei creditors, çò que li permetèt de finançar de programas sociaus e de redreiçar la situacion economica intèrna.

Grèvament malaut, Néstor Kirchner — que moriguèt en 2010 — foguèt remplaçat per sa frema Cristina Fernández de Kirchner en 2007. Capitèt de perseguir lo redreiçament economic maugrat la crisi economica de 2008 qu'aguèt d'efècts negatius sus leis exportacions argentinas. Ansin, lo periòde Kirchner veguèt la creacion de cinc a sièis milions d'emplecs, una reduccion dau deute public de 160% dau PIB a solament 40% e una demenicion dau caumatge de 25% a 8% de la populacion activa. Tornada elegir en 2011, Cristina Kirchner foguèt remplaçada en 2015 per Mauricio Macri.

Politica

Argentina es un país de regim presidencial. Lo president de la republica, qu'es lo cap d'Estat e tanben lo cap de govèrn, es elegit per la populacion per un periòde de 4 ans (amb una possibilitat de reeleccion 1 còp). Lo president actual, Mauricio Macri, foguèt elegido lo 22 d'novembre de 2015.

Lo Poder legislatiu se compausa de doas cambras: lo Senat (Senado Argentino), amb 72 membres elegits per un mandat de sièis ans, e la Cambra dels Deputats (Cámara de Diputados) amb 257 membres, elegits per un mandat de quatre ans.

Geografia

Salta.

Las dimensions d'Argentina son aproximativament 3700 km del nòrd al sud, e 1400 km de l'èst a l'oèst (valors maximalas). De sa superfícia totala (2 766 890 km², cinc còps pus granda que la França metropolitana), 2 736 690 km² (98,9%) son en tèrra fèrma.

Las quatre regions principalas del país son:

• Lo Chaco, region plana subtropicala al nòrd
• Los Pampas, region plana e fertila al centre, la principala region agricòla del país
• Patagònia, rica en petròli, amb païsatges de desèrts
• Los Andes, regions de nautas montanhas a l'oèst. Lo punt mai naut del país es l'Aconcagua, amb 6962 m, dins la Província de Mendoza, a la frontièra amb Chile.

Economia

De veire: Economia d'Argentina.

Cultura

La cultura argentina a recebut una importanta influéncia d'Euròpa. La literatura del país ten una rica istòria e un dels pus importants escrivans del sègle XX: Jorge Luis Borges.

Lo tango es lo genre musical argentin mai conegut dins lo mond.

Bibliografia

•  {{{títol}}}. Solar. 
•  {{{títol}}}. Emecé. 

Vejatz tanben

• Occitans d'Argentina e d'Uruguai

Ligams extèrnes

• Govèrn d'Argentina pagina oficiala en castelhan.

• Portal de la geografia
• Portau d’Argentina