Conservatisme

Lo conservatisme es una filosofia politica en favor dei valors e deis estructuras tradicionalas de la societat. La tradicion coma fònt de saviesa, lo respècte de l'òrdre sociau e dei convencions e la defensa dei valors establidas i ocupan donc una plaça importanta. Lo conservatisme refusa ansin generalament lei modificacions e leis evolucions que son pas consideradas coma necessàrias au mantenement d'un quadre sociau permetent de respòndre ai besonhs umans. Pasmens, coma lei tradicions varian fòrça segon lei regions, existís pas d'ideologia conservatritz unificada.

Lo conservatisme dèu pas èsser confondut amb la reaccion e l'immobilisme. La premiera designa un programa politic desirós de restaurar un òrdre politic ancian reau ò fantasmat. Lo segond es una actitud de refús dau cambiament.

Istòria

Retrach dau filosòf Edmund Burke, una figura pioniera dau conservatisme modèrne.

En causa de la diversitat dei valors e deis estructuras tradicionalas, lei corrents politics conservators an pas produch de tractats teorics comparables ais obratges dei partisans dau capitalisme ò dau comunisme. De mai, la definicion sopla dau concèpte e son utilizacion coma tèrme pejoratiu per condamnar leis idèas d'un adversari politic permèton pas de desgatjar clarament lei contorn d'una ideologia conservatritz unica. Per exemple, lei conservators sovietics deis ans 1980, fidèus a l'ortodoxia edictada per lo Partit Comunista de l'Union Sovietica, avián pauc de ponchs comuns amb lei conservators estatsunidencs partisans de la politica dau president Ronald Reagan.

L'aparicion dau conservatisme modèrne data dau Sègle dei Lutz e dau periòde revolucionari. D'efiech, se de politicas conservatritz son atestadas tre l'Antiquitat Auta, lo sègle XVIII marquèt lo començament de l'estructuracion de la pensada politica actuala. De personalitats coma Edmund Burke (1729-1797) ò Abraham Kuyper (1837-1920) s'opausèron ais idèas novèlas en desvolopant una pensada basada sus la defensa dei valors tradicionalas. Per lo premier, la tradicion èra una basa pus solida que leis idèas abstrachas eissidas de la « Rason » car èra lo resultat dei reflexions de plusors generacions. Au contrari, segon eu, la « Rason » èra ben sovent l'òbra d'un individú unic. Burke èra tanben pas ostil au cambiament mai preferissiá lei cambiaments organics e moderats ai transformacions radicalas e revolucionàrias.

Après la fin dei guèrras napoleonencas, lo conservatisme venguèt la nòrma dins la vida politica europèa fins ai revolucions de 1848. Aquò permetèt de renfòrçar mai sa basa ideologica amb l'establiment d'una lista dei principis de protegir per lei conservators (autoritat de la religion, de la tradicion e de la familha, respècte de la proprietat, mantenement de barrieras moralas, politicas e economicas per canalizar lei revendicacions popularas, proteccion còntra la violéncia... etc.). François-René de Chateaubriand (1768-1848), fondator d'un jornau intitulat Le Conservateur en 1818, foguèt una figura importanta d'aqueu movement.

Dins lo corrent dau sègle XIX, mai d'un corrent conservator s'estructurèt en fondant de partits politics. Inicialament ostils au capitalisme, lei conservators europèus e estatsunidencs evolucionèron pauc a pauc amb lo desvolopament d'aqueu sistèma. Donèron ansin mai d'importància a la defensa de la libertat, de l'Estat de drech e deis institucions regalianas. La defensa de la nacion venguèt egalament una partida importanta dau discors conservator. Dins lei país capitalistas, ocupan totjorn aquela posicion sus l'escaquier politic. Pasmens, dins lo corrent dau sègle XX, se fau nòtar l'aparicion de movements conservators dins lei país comunistas. Encara presents dins de país coma China, aquelei formas de conservatisme se destrian per l'importància donada a la linha fixada per lo Partit.

Aspèctes principaus dau conservatisme

Aspèctes culturaus e sociaus

Au nivèu culturau, lo conservatisme es una filosofia qu'encoratja la preservacion de l'eiretatge d'una nacion ò d'una cultura. Per aquò, lei conservators assaian d'adaptar lei nòrmas eissidas de la tradicion a la vida modèrna. Lo perimètre considerat es fòrça variable. Pòu anar de la defensa deis unitats anglosaxonas tradicionalas ais Estats Units a la defensa de la cultura d'una civilizacion complèta. Segon elei, lei culturas se son adaptadas a un endrech donat e es necessari de lei laissar perdurar. Lo conservatisme culturau es donc sovent ostil a l'arribada d'una cultura novèla. En revènge, es rarament favorable a l'exportacion de sa cultura dins una region estrangiera.

Lo conservatisme sociau es una branca particulara dau conservatisme culturau. Influenciat per la morala, s'interessa fòrça ai comportaments deis individús. Pòu ansin s'opausar a d'idèas ò de practicas que s'opausan ai valors tradicionalas coma l'omosexualitat, l'ateïsme ò lo feminisme. Pasmens, pòu de còps assaiar de protegir de formas ancianas de solidaritat ò d'entrajuda coma lo deure de caritat.

Aspèctes religiós

Lo conservatisme religiós assaia de preservar e d'aplicar leis ensenhaments de la religion. De mai, es sovent un actor important de la defensa dei valors moralas tradicionalas. Per exemple, en Euròpa, mai d'un movement conservator assaia d'inscriure de valors eissidas dau cristianisme dins la lèi ò la constitucion.

Aspèctes fiscaus

Lo conservatisme es fòrça regardat per lei questions fiscalas, especialament dins lei país capitalistas. Son aisse centrau es la prudéncia dins lei despensas publicas. D'efiech, per preservar leis estructuras socialas, lei conservators estiman que l'Estat a pas lo drech de s'endeutar d'un biais tròp important. Dos arguments principaus son avançats en favor d'aquela teoria :

• es immorau de contractar un deute que serà pagat per lei generacions futuras.
• leis impòsts tròp importants son una forma d'espoliacion, es a dire d'opression.

En retorn, lei conservators considèran lo remborsament complèt d'un deute coma una obligacion morala. Aquelei principis condamnan fòrça lei manipulacions monetàrias e demandar d'establir un quadre economic estable (limitacion de l'inflacion... etc.).

Aspèctes environamentaus

La vision environamentala dei movements conservators es relativament recenta e instabla. Existís donc encara de posicions fòrça diferentas. Per exemple, una proposicion emesa per Russell Kirk (1918-1994) es de considerar l'environament coma un òrdre exterior que deuriá èsser preservat per l'èsser uman. Ansin, segon aquela concepcion, lei destruccions environamentalas e lo degalhatge dei ressorsas naturalas son donc condamnadas. Pasmens, d'autrei posicions conservatritz considèran l'esplecha de la natura coma un element centrau dei societats umanas modèrnas. Per lei partisans d'aquela idèa, l'important es donc de mantenir la capacitat de l'òme de s'adaptar ai transformacions de l'environament sensa assaiar de lo cambiar.

Criticas dau conservatisme

Aficha electorala dau Partit Conservator britanic en 1929.

Dins mai d'un país, lo tèrme « conservatisme » a una connotacion pejorativa e es sovent utilizat per descreditar d'idèas consideradas coma vièlhas ò partisanas d'un mantement dau statu quo. Plusors movements politics considerats coma conservators refusan donc aquela etiqueta coma lei liberaus ò lei democratas crestians. Au contrari, dins certaneis Estats, lo mot es acceptat. Per exemple, existís un Partit Conservator poderós au Reiaume Unit.

Lei criticas regardant lo conservatisme son nombrosas. Varian segon lei luòcs e leis epòcas. Entre lei pus frequentas, se pòdon citar :

• sa defensa de l'òrdre sociau en plaça, compres dins de situacions fòrça inegalitàrias. Per exemple, mai d'un movement conservator s'opausèt a l'abolicion de l'esclavatge ò a l'adopcion de politicas socialas favorablas ai classas pus pauras. En particular, son refús de la fiscalitat es sovent considerat coma un obstacle major per lei movements socialistas.
• sei dificultats per acceptar l'evolucion dei mors. Ansin, lei conservators europèus s'opausèron lòngtemps a la depenalizacion de l'omosexualitat ò de l'avortament.
• sa defensa d'un poder regalian fòrt. Per exemple, en França, lei conservators son pus favorables que la populacion generala a un restabliment de la pena de mòrt.
• son abséncia de reaccion importanta ai problemas environamentaus.

De mai, en causa de sa defensa dei valors tradicionalas, lo conservatisme pòu de còps se raprochar d'ideologias racistas ò reaccionàrias. Pas rar, aqueu fenomèn es probablament a l'origina de l'aspècte pejoratiu dau tèrme « conservator » dins certanei regions.

Annèxs

Liames intèrnes

• Civilizacion.
• Cultura.
• Laissez faire.
• Libertat.
• Morala.
• Nacion.
• Politica.
• Proprietat.
• Racisme.
• Reaccion.
• Regalian.
• Religion.
• Resisténcia au cambiament.
• Tradicion.
• Xenofobia.

Bibliografia

• (en) Edmund Burke, Réflexions sur la Révolution en France, Hachette, coll. « Pluriel », 1989.
• (fr) Nicolas Kessler, Le conservatisme américain, Coll. Que sais-je?, n°3364, PUF, 1998.
• (en) Russell Kirk, The Conservative Mind, The Portable Conservative Reader, 1982.
• (fr) Olivier Nay, « La pensée conservatrice après la Révolution » dins Histoire des idées politiques, Armand Colin, 2007, pp. 329-362.