Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/març de 2010

Febrièr de 2010

Abril de 2010

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

• Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
• Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per març de 2010

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de març de 2010 :

1èr de març de 2010 veire/modificar Bandera dau Salvador Lo Salvador (El Salvador en espanhòl) es un país pichon de l'America Centrala entre Guatemala a l'oèst e Honduras al nòrd. Al sud es bordat per l'Ocean Pacific. Sa capitala es San Salvador. [...] Es lo país mai pichon de l'America Centrala. Es l'unic país de la region sens còsta sobratz la Mar Cariba. Lo terren es en la siá màger part montanhós amb una centura costièra estrech e un altiplan central. Lo sieu litoral s'estend dempuèi la desbocadura del riu Paz, al sud-oèst, fins a la del riu Goascorán, al sud-èst.	2 de març de 2010 veire/modificar Glacièr Aletsch, Soïssa Un glacièr (var. glacèir, glacèr, glacier) es una massa gròssa de glaç mai o mens espandida que se forma a la superfícia de la Tèrra per compactacion e cristallizacion de la nèu. Los glacièrs se forman dins d'airals ont s'acomola mai de nèu en ivèrn que la que se fond en estiu. [...] La dimension dels glacièrs depend del clima de la region ont s'encontran. La diferéncia entre çò que s'amolona dins la partida superiora respècte a çò que fond dins la partida inferiora constituís lo nombre de balança glaciària.
3 de març de 2010 veire/modificar La quimia : sciéncia experimentala. Istoricament, la Sciéncia (del latin scientia, coneissença) deriva de la filosofia. [...] Al cors del desvolopament de las coneissenças e de l'acumulacion de sabers divèrses, s'es estructurada en disciplinas scientificas : quimia, biologia, fisica, mecanica, optica, astronomia, economia, sociologia... Uèi, la sciéncia designa al còp un procediment intellectual repausant idealament sus un refús dels dògmas e un examen rasonat e metodic del monde e de sas regularitats, e visant a produire de coneissenças resistent a las criticas racionalas, e l'ensemble organizat d'aquestas coneissenças.	4 de març de 2010 veire/modificar Antonio Lucio Vivaldi, compositor barròc, violonista, mèste de vriulon e cap d'orquèstra vadut a Venècia lo 4 de març de 1678 e mort a Viena lo 28 de julhet de 1741. La fama colossau de las soas Quate Sasons (qui son en vertat los 4 purmèrs concertos deu son opus titolat Il Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione) qu'esconen ua òbra rica (500 concertos haut o baish, detzeas d'operas, òras de musica religiosa) variada e innovanta (d'ua influéncia màger suber l'istòria de la musica en generau e deu concerto e deu vriulon en particular).
5 de març de 2010 veire/modificar Pipistrela comuna Las ratapenadas (var. ratapinhata), l'òrdre dels quiroptèrs, es lo segond dels mamifèrs en nombre d'espècias (prèp de 950), es davançat per l'òrdre dels rosegaires. Çaquelà, sembla qu'aqueste òrdre siá lo primièr en nombre d'individús (dos tèrces dels mamifèrs vivents son de ratapenadas). La caracteristica mai remarcabla de las ratapenadas es que sas patas de davant son desvolopadas coma d'alas, çò que fa qu'es lo solet mamifèr del mond capable de volar d'un biais natural [...].	6 de març de 2010 veire/modificar Mart Mart (o Mars) es la quatrena planeta del Sistèma Solar en foncion de sa distància al Solelh. Fa partida de çò que se sona planetas telluricas (es a dire de natura rocosa, coma la Tèrra) e es la primièra de las planetas exterioras a l'orbita terrèstra. A dos satellits naturals o lunas, Fòbos e Deimos, de talha plan pichona e de forma irregulara. Lo prefixe areo- s'aplica per Mart coma lo prefixe geo- per se referir a la Tèrra. Per exemple, s'emplega areologia per Mart, qu'es l'equivalent de geologia per la Tèrra.
7 de març de 2010 veire/modificar Lo Machu Picchu (nom castelhan) o Machu Pikchu (nom quíchoa, de machu, vièlh, e pikchu montanha, es a dire: «montanha vièlha») es lo nom contemporanèu de la vièlha llacta (ciutat) inca de pèira (que son nom original foguèt Pikchu) bastida principalament a la mitat del sègle XV sul puèg rocós que religa las montanhas Machu Picchu e Huayna Picchu sul pendís oriental dels Andes Centrals, al sud de Peró.	8 de març de 2010 veire/modificar Mart Mart (o Mars) es la quatrena planeta del Sistèma Solar en foncion de sa distància al Solelh. Fa partida de çò que se sona planetas telluricas (es a dire de natura rocosa, coma la Tèrra) e es la primièra de las planetas exterioras a l'orbita terrèstra. A dos satellits naturals o lunas, Fòbos e Deimos, de talha plan pichona e de forma irregulara. Lo prefixe areo- s'aplica per Mart coma lo prefixe geo- per se referir a la Tèrra. Per exemple, s'emplega areologia per Mart, qu'es l'equivalent de geologia per la Tèrra.
9 de març de 2010 veire/modificar La cultura de La Tène, tanben coneguda coma Edat dau Fèrre II, foguèt lo darrier periòde de l'Edat dau Fèrre e se desvolopèt tre 500 avC fins a 200 avC. Es una cultura majoritariament cèlta, que son nuclèu es dins leis Aups, encara que pendent son apogèu s'estendèt tanben au centre d'Euròpa, en França, au nòrd d'Espanha, dins leis Illas Britanicas e a una partida de l'èst d'Euròpa.	10 de març de 2010 veire/modificar Paleta de Narmer La Paleta de Narmer qu'ei ua òbra escultada deu Periòde Tinita (autorn de -3000, lo periòde abans l'Empèri Ancian) considerada com lo mei vielh document istoric deu monde. Que ho descobèrta en 1894 peus arqueològs anglés James E. Quibell e Frederick W. Greenau au cors de cavas arqueologicas dens lo temple d'Òrus a Eracleopòlis. Que representa un personatge qui los ieroglifs e noman Narmer, portant la corona de la Hauta Egipte e qui truca victoriós un son enemic dab ua maçuga. (...)
11 de març de 2010 veire/modificar Lo riu Amazonas, en portugués Rio Amazonas, en espanhòl Río Amazonas, es un flume d'America del Sud que nais dins la Cordilhièra dels Andes, travèrsa Peró e Brasil e se geta dins l'Atlantic al nivèl de l'eqüator. Es un dels dos flumes pus longs del mond, l'autre essent Nil. Sa longor es de 6448 km, mas vària de 6259 km a 6800 km segon las diferentas definicions de la font d'una ribièra. (...)	12 de març de 2010 veire/modificar Renoir, La Grenouillère, Metropolitan Museum of Art, Nòva York L'impressionisme es una escòla picturala francesa, nascuda de l'associacion d'artistas francés de la segonda mitat del segle XIX. Fòrtament criticat al començament, lo movement se manifèsta subretot de 1874 a 1886 par uèit exposicions publicas a París, e marca la ruptura de l'art modèrne amb l'academisme. L'impressionisme es subretot caracterizat per una tendéncia a notar las impressions fugitivas dels fenomèns puslèu que l'aspècte estable e conceptual de las causas.
13 de març de 2010 veire/modificar Un gòt de whisky Lo whisky (en escocés uisge-beatha), o whiskey (en irlandés uisce beatha o fuisce) es una bevenda alcolizada d'origina irlandesa o escocesa a basa d'òrdi. Existís actualament qualques destillariás dins un fum de païses mas la majoritat de la produccion es encara en Escòcia; aqueste whisky es nomenat Scotch whisky, Whisky d'Escòcia en occitan, segon una lei escocesa que certificada l'origina de la bevenda.	14 de març de 2010 veire/modificar Vista de Clarmont-Ferrand Clarmont-Ferrand (nommat tanben Clarmont - forma corta - o Clarmont d'Auvèrnhe / -nha - forma literària- ), z-es la capitala d'Auvèrnhe (Occitània) ; maitot z-es lo chapluòc dau departament dau Puèi Domat dinc la region administrativa d'Auvèrnhe. (...) Sos abitants son nommats los clarmodaires o clarmontés, e mai especificament los dau quartèir de Montferrand los montferrandés. (...)
15 de març de 2010 veire/modificar Mapa del lac Lo lac Baikal (en rus Озеро Байкал = Ozero Baikal) o lac Baigal (en mongòl Байгал нуур = Baigal nuur) es un lac d'origina tectonica, localizat dins lo sud de Siberia, en Russia, entre Irkutsk Oblast al nord-oèst e Boriatia al sud-èst, prèp d'Irkutsk. Son nom deriva del tatar Bai-Kul - «lac ric». Es tanben conegut coma l'Uèlh blau de Siberia o La Pèrla d'Asia per la qualitat de sas aigas, qu'èran demest las melhoras de la planeta mas que subisson actualament una pollucion.	16 de març de 2010 veire/modificar La trufa o patana o tartifla o poma de tèrra es un tubercul produch per l'espècia Solanum tuberosum; aparten a la familha de las Solanacèas. S'agís d'un dels legums mai consomits en Euròpa, America del Nòrd e America del Sud. Introducha en Euròpa al sègle XVI, sas qualitats alimentàrias son, d'en primièr estadas malconegudas. En defòra de sas vertuts alimentàrias, la trufa es largament utilizada dins l'industria, sa fecula a de destinacions multiplas.
17 de març de 2010 veire/modificar Emplaçament de Retiro dens lo plan de Buenos Aires Retiro qu’ei un quartièr de Buenos Aires limitat peus autes quartièrs de San Nicolàs e la Recoleta e tanben per l’arriu de la Plata. Retiro que gavida lo pòrt de Buenos Aires e qu’ei lo punt de depart deu Buquebus (lo vaishèth bus) qui religa Buenos Aires e la Republica Orientau d’Uruguai. Retiro qu’ei tanben lo punt de depart deus autocars qui religan Buenos Aires e totas la província e qui quitan la capitau despuish l’Estacion d’Omnibus de Retiro qui costeja lo quartièr de casèras praubes conegut com la Villa 31.	18 de març de 2010 veire/modificar Una avalanca Una avalanca o laueg es una massa de nèu que se precipita pel versant d'una montanha. En relacion amb aquesta primièra significacion aqueste mot s'utiliza tanben per descriure una acumulacion de faches dins un moment determinat. Las avalancas de nèu se produson quand i a rompedura d'equilibri del mantèl nevós. Aquesta rompedura d'equilibri e l'avalanca que seguís pòdon èsser espontanèas o provocadas.
19 de març de 2010 veire/modificar Pterois volitans La rascassa volanta (Pterois volitans) es un peis fòrt verinós de la familha dels Scorpaenidae. Tanben es apelada peis escorpion o peis leon. (...) La rascassa volanta se tròba dins l'ocean Pacific e dins l'èst de l'ocean Indian. Dins la rèsta de l'ocean Indian e en mar Roja, se tròba l'espècia extrèmament vesina Pterois miles, tanben apelada rascassa volanta.	20 de març de 2010 veire/modificar Grapaud daurat Lo grapaud daurat o grapaud de Monteverde (Bufo periglenes) es un pichon grapaud (d'environ 5 centimètres) de la familha dels bufonids que viviá dins una punhada d'endreches del bòsc de Monteverde, al Còsta Rica, en America Centrala. Es classificada per l'IUCN coma espècia atuda dempuèi 2001.
21 de març de 2010 veire/modificar Abertawe Swansea, Abertawe en galés (terme que significa, boca de l'arribèra "Tawe"), qu'ei ua ciutat e un comtat deu País de Galas (Cymru en galés, Wales en anglés), dens lo Reiaume Unit (United Kingdom en anglés). La ciutat qu'ei situada sus la còsta Sud de Galas hens lo comtat istoric de Glamorgan. Aqueste comtat qu'ei lo tresau mei poblat de Gàlas après lo de Cardiff (gal. Caerddyd) e Rhondda Cynon Taff.	22 de març de 2010 veire/modificar Lo K2 dins Imalaia Una montanha es una estructura topografica en relèu positiu, fasent generalament partida d'una cadena de montanhas. (...) Una montanha se forma totjorn gràcias a de fòrças que modifican l'equilibri gravitari (geoïde, o camps d'egala pesantor) en desplaçant (o en ajustant) de ròcas vèrs lo naut. Lo desequilibri atal creat provòca un relèu positiu, e per compensacion isoestatica (flotason de la crosta terrèstra sul mantèl) un espessiment de la crosta (que pòt passar d'una espessor abituala de 30 km a mai de 60 km).
23 de març de 2010 veire/modificar Bandèra de Soïssa Soïssa (en alemand Schweiz, en francés e francoprovençal Suisse, en italian Svizzera, en romanch Svizra), oficialament la Confederacion Soïssa (idem Confederacion Elvetica...), es un estat del centre d'Euròpa qu'a pas cap de frontièra maritima. Confronta Alemanha a nòrd, Liechtenstein e Àustria a l'èst, Itàlia al sud e França a l'oèst. Sa capitala es Bèrna. Lo gentilici es soís, soïssa (plural soïsses (o soís), soïssas).	24 de març de 2010 veire/modificar Estatua de Djòser au Musèu deu Cairo Djòser que ho un faraon de la IIIau dinastia durant l'Empèri ancian. Que seré estat lo hilh deu sarrèr faraon de la IIau dinastia : Khasekhemoi. Qu'ei famós per aver hèit bastir peu son arquitècte Imhotep, a Saqqara, la Piramida graduada, lo mei ancian monument bastit dab pèiras talhadas.
25 de març de 2010 veire/modificar Vista sus lo vilatge, ambé Ventor au fons Puejaut (Pujaut en francés) es una vila occitana, situada entre lei país de Lengadòc e Provença, dins lo parçan dei Garrigas. Administrativament, se tròba dins lo departament francés de Gard e la region de Lengadòc-Rosselhon. Es un vilatge pintoresc situat dins la valada de Ròse e construch sus lo flanc d'un colet. Seis abitants son lei puejaulencs, pijaulencs o pijalencs.	26 de març de 2010 veire/modificar Còsta del lac Baikal Lo lac Baikal (en rus Озеро Байкал = Ozero Baikal) o lac Baigal (en mongòl Байгал нуур = Baigal nuur) es un lac d'origina tectonica, localizat dins lo sud de Siberia, en Russia, entre Irkutsk Oblast al nord-oèst e Boriatia al sud-èst, prèp d'Irkutsk. Son nom deriva del tatar Bai-Kul - «lac ric». Es tanben conegut coma l'Uèlh blau de Siberia o La Pèrla d'Asia per la qualitat de sas aigas, qu'èran demest las melhoras de la planeta mas que subisson actualament una pollucion.
27 de març de 2010 veire/modificar Mapa dels biòmas terrèstres Un biòma es una unitat biogeografica ampla, zonala, facha d'un ensemble de collectivitats vegetalas e animalas, pro omogenèas, sonadas ecosistèma, e qu'an una estructuracion, un foncionament e una evolucion ligats tot drech al clima. Cada biòma se caracteriza per las espècias vegetalas e animalas qu'i vivon e qu'i son adaptadas. Es l'expression de las condicions ecologicas del luòc a l'escala regionala o continentala. Los biòmas se classan en biòmas terrèstres o aquatics. (...)	28 de març de 2010 veire/modificar La taiga se trapa dins las latituds nòrd, entre la tondra, e l'estèpa La Taiga es un biòma caracterizat principalament per de bòsques de conifèrs en un clima freg. La taiga s'estend generalament per dessús los 60º de latitud nòrd fins arribar dins la zòna de la tondra. Al sud es limitada pel bòsc caducifòli temperat. (...) Bòsc boreal de conifèrs es un sinonim de taiga. (...)
29 de març de 2010 veire/modificar La cultura de La Tène, tanben coneguda coma Edat dau Fèrre II, foguèt lo darrier periòde de l'Edat dau Fèrre e se desvolopèt tre 500 avC fins a 200 avC. Es una cultura majoritariament cèlta, que son nuclèu es dins leis Aups, encara que pendent son apogèu s'estendèt tanben au centre d'Euròpa, en França, au nòrd d'Espanha, dins leis Illas Britanicas e a una partida de l'èst d'Euròpa.	30 de març de 2010 veire/modificar Lo Machu Picchu (nom castelhan) o Machu Pikchu (nom quíchoa, de machu, vièlh, e pikchu montanha, es a dire: «montanha vièlha») es lo nom contemporanèu de la vièlha llacta (ciutat) inca de pèira (que son nom original foguèt Pikchu) bastida principalament a la mitat del sègle XV sul puèg rocós que religa las montanhas Machu Picchu e Huayna Picchu sul pendís oriental dels Andes Centrals, al sud de Peró.
31 de març de 2010 veire/modificar Pipistrela comuna Las ratapenadas (var. ratapinhata), l'òrdre dels quiroptèrs, es lo segond dels mamifèrs en nombre d'espècias (prèp de 950), es davançat per l'òrdre dels rosegaires. Çaquelà, sembla qu'aqueste òrdre siá lo primièr en nombre d'individús (dos tèrces dels mamifèrs vivents son de ratapenadas). La caracteristica mai remarcabla de las ratapenadas es que sas patas de davant son desvolopadas coma d'alas, çò que fa qu'es lo solet mamifèr del mond capable de volar d'un biais natural [...].