Diacritic
Un diacritic o signe diacritic (del grèc διακριτικός / diakritikós, « que destria ») es un signe acompanhant una Letra o un grafèma per:
- ne modificar lo son correspondent
- destriar lo mot que l'inclutz d'un autre mot omonime.
Al respècte de la letra o del grafèma, lo diacritic se pòt plaçar al dessús (diacritic suscrich), al dejós (diacritic soscrich), debans (diacritic prescrich), darrière (diacritic adscrich), dedins (diacritic inscrich), o a l'entorn (diacritic circonscrich). Los accents, lo trèma e la cedilha son de signes diacritics.
PresentacionModificar
Son objectiu es de:
- modificar la valor fonetica de la letra (o del grafèma) ;
- permetre una lectura mai precisa (los diacritics son alara pas obligatoris) ;
- evitar una ambiguïtat entre d'omografs.
Tanben existís de letras diacriticas, mutas e qur se devon escriure a costat de la letra que modifican.
Coma la ligaturas e las letras suplemzntàrias inventadas mai tard, l'apônd de diacritics aumenta lo nombre de grafèmas d'una escritura. Mai sovent, la letra diacritada es pas considerada coma un grafèma independent mas coma un allograf, es a dire une autra version escricha de la letra simpla. La letra diacritada interven alara pas dins l'òrdre alfabetic.
Per exemple, l'accent grèu en occitan modifica la valor fonetica de la o, generalament prononciada [u]: ò val alara [o]. L'accent agut sus una e, pasmens, permet de destinguer los omografs: perque (conjonccion) ~ perqué (adverbe interrogatiu), valen ambedos [pɛrke].
En escritura latina, los diacritics sevisson en general pas a afinar la lectura: son totes obligatoris.
En escritura arabia, o las vocalas son pas escrichas, los diacritics servisson al contrari a afinar la lectura. Dins los obratges didactics o religioses, se pòt les notar jos forma de diacritics. La fatḥa, un trach leugièrament de baias suscrich, servís a indicar la preséncia d'una vocala [a]: lo mot عدل se ligís ʿadl (‘adl) mas la transliteracion es ʿdl. Per ne precisar la lectura, se pòt apondre una fatḥa : عَدل.
Mai sovent, se una letra diacritada es presenta dins una lenga, la letra simpla i es tanben. Levat:
- lo maltés, que possedís ċ mas pas c ;
- lo biélorús, que possedís й mas pas и.
Diacritics segon l'escritura e l'alfabetModificar
Cada escritura desvolopèt los sieus diacritics:
- diacritics de l'alfabet latin (aquel servissent tanben la romanizacion, es l'alfabet que coneis mai de signes diacritics):
- cf. tanben diacritics de l'alfabet vietnamian (quốc ngữ),
- diacritics de l'alfabet grèc;
- diacritics de l'alfabet cirillic;
- diacritics de l'afabet arabi;
- diacritics de l'alfabet ebrieu;
- diacritics de l'afabet occitan;
- diacritics de l'alfabet italian;
- diacritics de l'alfabet espanhòl;
- diacritics de l'alfabet italian;
- diacritics dels sillabaris japoneses;
- diacritics de l'alfabet tibetan;
- diacritics de l'afabet turc.
BibliografiaModificar
- « Diacritics Project @ Typo.cz », diacritics.typo.cz
- (en) Bálik, Blažek, Kravjanszki, Małecka e Oslislo, The Insects Project, Problems of Diacritic Design for Central European Languages, (legir en linha)
- (en) Wells, « Orthographic diacritics and multilingual computing », Language Problems and Language Planning, vol. 24, no 3, (legir en linha)