Organizacion Mondiala del Comèrci

L’Organizacion Mondiala dau Comèrci (OMC) es una organizacion internacionala fondada en 1995 per remplaçar lo GATT. Es encargada de regir lei relacions comercialas entre leis Estats membres (164 en 2016) e d'organizar de negociacions per redurre lei drechs de doana mondiaus. Son sèti es installat a Genèva.

Version anglesa dau logo de l'OMC.

Istòria

La creacion de l'OMC

Article detalhat: Acòrdi generau sus lei tarifas doanieras e lo comèrci.

Après la Segonda Guèrra Mondiala (1939-1945), durant lo periòde de construccion dei Nacions Unidas, apareguèt l'idèa de crear una Organizacion Internacionala dau Comèrci (OIC) encargada de reglementar lei cambis comerciaus mondiaus e de favorizar la mesa en plaça de cooperacions economicas internacionalas amb l'ajuda deis institucions financieras fondadas per leis acòrdis de Bretton Woods signats en 1944. Pasmens, l'ostilitat dau Congrès deis Estats Units entraïnèt l'abandon dau projècte.

En plaça, foguèt signat l'acòrdi generau sus lei tarifas doanieras e lo comèrci (GATT) en 1947. Aqueu tractat menèt a la formacion d'una organizacion provisòria, sensa poder e sensa estructura fixa, que son ròtle unic foguèt l'organizacion de cicles regulars de negociacions sus lei règlas aplicablas au comèrci internacionau. Dichs rounds, lei principaus foguèron lo Dillon Round en 1960-1961, lo Kennedy Round en 1964-1967, lo Tokyo Round en 1973-1979 e l'Uruguay Round en 1986-1994. Aquelei discussions menèron a de reduccions progressivas dei drechs de doana.

La decision de crear l'Organizacion Mondiala dau Comèrci foguèt adaptada a l'eissida de la ratificacion de l'acte finau de l'Uruguay Round en abriu de 1994 (acòrdi de Marraquèsh). Operacionala a partir dau 1^èr de genier de 1995, l'OMC remplacèt lo GATT e installèt son sèti a Genèva. Son objectiu es de perseguir la liberalizacion dei cambis comerciaus mondiaus passat de 57,5 a 3 600 miliards de dolars en 1948 e 1992.

L'OMC dempuei 1995

Fotografia dei manifestacions de Seattle en 1999.

Dempuei sa creacion, l'OMC assegura doas missions principalas mai se turta a de resisténcias importantas de part de movements opausats a la perseguida de la liberalizacion dau comèrci. La premiera es lo reglament dei desacòrdis marchands entre leis Estats que fan partida de l'organizacion. Es ansin l'objècte de criticas regularas emesas per lei país e lei partits aguent pas obtengut contentament de sei revendicacions. De mai, l'organ de reglament dei desacòrdis es sovent criticat per sa lentor, çò que menèt a un conflicte amb leis Estats Units durant la presidéncia de Donald Trump (2017-2021) que bloquèt la nominacion dei jutges.

Dins aquò, lei criticas pus importantas que regardèron l'OMC foguèron d'òrdre politic. D'efiech, tre sa creacio, l'organizacion metèt en plaça un cicle novèu de negociacions per renfòrçar la liberalizacion de l'economia mondiala. Aquò entraïnèt la mobilizacion de plusors movements ostils a aqueu procès e a de manifestacions importantas, especialament a Seattle en 1999. La diversitat deis oposicions (altermondialistas, ecologistas, conservators... etc.) entraïnèt alora la revirada dei negociacions de Cancún en 2003 e lo blocatge dau cicle de Doha iniciat en 2001. En 2021, la situacion aviá pauc evoluït amb d'oposicions importantas sus lei questions agricòlas.

Principis e foncionament

Principi generau

L'OMC es una organizacion internacionala compausada d'Estats sobeirans. Pasmens, i a una particularitat per lei membres de l'Union Europèa que son representats per l'Union. D'un biais generau, lei règlas de foncionament son adoptadas per lo consensus de totei lei membres de l'organizacion. Pasmens, l'organizacion dispausa tanben d'institucions independentas encargadas d'aplicar lei decisions eissidas d'aquelei consensus.

Acòrdis internacionaus e ròtles

En 2021, un centenau de tractats internacionaus definissián lo ròtle e lo foncionament de l'OMC. Pasmens, lei tres pus importants son :

• Acòrdi generau sus lei tarifas doanieras e lo comèrci.
• Acòrdi generau sus lo comèrci dei servicis.
• Acòrdi sus leis aspèctes dei drechs de proprietats intellectuala que regardan lo comèrci.

Segon aquelei tèxtes, l'organizacion es cargada de liberalizar lo comèrci dei marchandisas e dei servicis en creant un quadre juridic generau unificat per permetre l'aplicacion dei decisions contengudas dins l'acte finau de l'Uruguay Round.

En parallèl, l'OMC es egalament un organisme de contraròtle d'un acòrdi comerciau particular. En particular, pòu fixar lei règlas d'aplicacion d'un tau tractat e arbitrar lei conflictes entre Estats regardant son aplicacion. Dins aqueu cas, pòu facilitar la tenguda de discussions, prepausar una solucion ò prononciar de sancions.

Adesion e membres

Carta dei membres complèts de l'organizacion (verd), dei membres representats per l'Union Europèa (blau), dei país candidats amb l'estatut d'observator (jaune) e dei país non candidats (roge) en 2016.

L'adesion a l'OMC es possible per d'Estats sobeirans e per d'entitats non estatalas coma l'Union Europèa, Hong Kong ò Macau. Pasmens, es un procès lòng de doas etapas :

• durant la premiera, lo país candidat depinta son sistèma economic e comerciau e respònd ai questions dei membres de l'organizacion.
• durant la segonda, negocia amb lei membres, individualament e collectivament, d'acòrdis comerciaus.

L'intrada au sen de l'OMC necessita teoricament un vòte amb una majoritat qualificada (2/3) dei membres. Dins aquò, en realitat, lo consensus de totei leis Estats membres es requist. Generalament, lei candidats son obligats de faire de concessions importantas, çò qu'explica la durada dei discussions. Per exemple, aquelei a prepaus de l'adesion de la Republica Populara de China comencèron en 1986 e s'acabèron en 2001.

Après son adesion, un membre dèu respectar lei règlas fixadas dins lei tractats comercialas signats. Pasmens, pòu de còps evocar de clausas de non aplicacion per lei questions de moralitat publica, de proteccion de la santat ò de l'environament, de proteccion dei bens culturaus excepcionaus, dei ressorsas naturalas non renovelablas, dei produchs de basa ò de trabalh forçat. Dins certanei cas, de clausas de non aplicacion particularas pòdon èsser adoptadas coma aquela entre Turquia e Armenia. Una situacion de carestiá pòu tanben èsser reconegudas coma un cas legitim de non aplicacion deis acòrdis comerciaus.

Au sen de l'organizacion, lei membres pòdon formar de grops d'interès ò de discussions, de blòts e de coalicions. Lo pus famós es lo G7 que recampa lei sèt país occidentaus pus avançats. A sa creacion, l'OMC teniá 128 membres, chifra passada a 158 en 2015 (amb 25 candidats). En 2016, lei país que refusavan de participar a l'organizacion èran la Corèa dau Nòrd, Eritrèa e quauqueis estats insulars de l'Ocean Pacific.

Institucions

Institucions dei membres

Fotografia de la conferéncia ministeriala de 1998.

Leis institucions compausadas dei membres de l'organizacion son leis organs decisionaus de l'OMC per lei questions regardant l'evolucion dau comèrci internacionau e lei règlas d'aplicar. La pus importanta es la conferéncia ministeriala qu'es generalament organizada totei lei dos ans. Dirigida per lo ministre dau comèrci dau país d'acuelh, permet ai membres de discutir dei negociacions en cors e de supervisar lo trabalh dei comitats encargats d'estudiar de ponchs particulars coma lo Comitat dei negocacions comercialas.

Secretariat

L'estructura fixa de l'OMC, dich Secretariat, es relativament pichona per una organizacion internacionala tant importanta amb solament 677 salariats en 2012 per un budget d'aperaquí 190 milions de francs soís. Son sèti se tròba a Genèva dins lo Centre William-Rappard. Lo Secretariat es encargat de provesir una ajuda per l'acuelh dei delegacions (traduccions...), de seguir l'evolucion de l'economia mondiala (estudis, estatisticas...) e de conselhar lei membres durant lei negociacions. En mai d'aquò, lo secretariat dèu assegurar lo foncionament de quauqueis estructuras intèrnas coma l'organ de reglament dei desacòrdis, lo fons per l'aplicacion dei nòrmas e lo desvolopament dau comèrci e lo quadre integrat renfòrçat.

Lo secretariat es dirigit per lo director generau de l'OMC. Lo mandat dura 4 ans e es renovelable un còp. Lei responsabilitats dau director generau son pas definidas dins lei tèxtes. Dins lei fachs, encarna lo secretariat. Sa nominacion es sovent complèxa car pòu èsser l'objècte de blocatges de part dei membres pus influents coma leis Estats Units.

Organ de reglament dei desacòrdis

Article detalhat: Organ de reglament dei desacòrdis.

L'organ de reglament dei desacòrdis es l'estructura permanenta pus importanta de l'OMC. Es cargat d'arbitrar lei conflictes entre Estats a prepaus de l'aplicacion dei tractats comerciaus internacionaus. Lei membres de l'organizacion dèvon lo sasir per reglar sei desacòrdis e respectar sei decisions. Lei desacòrdis regardan generalament la non aplicacion d'un acòrdi e pòdon dos grops d'Estats. Durant una procedura, d'autreis Estats pòdon egalament declarar un interès per l'accion en cors.

Per cada afaire, l'organ de reglament dei desacòrdis dèu premier encoratjar la tenguda de discussions. Puei, après 60 jorns, es format un grop d'arbitratge especiau constituït d'expèrts. L'arbitratge es susceptible d'un apèu e l'ensemble de la procedura dura normalament un an (sensa apèu) ò un an e tres mes (amb apèu). Lei sancions prènon generalament la forma d'un drech de retorsion sus lei tarifas doanieras aplicablas ai produchs de l'Estat considerat coma copable.

Criticas de l'OMC

Conflictes amb lei drechs fondamentaus

Coma l'OMC fa pas partida dau sistèma dei Nacions Unidas, es pas obligada d'aplicar lei principis de basa edictats per d'organizacions coma l'Organizacion Internacionala dau Trabalh (OIT). Una situacion comparabla existís amb lei tractats de proteccion de l'environament concluts dins lo quadre de la lucha còntra lo rescaufament climatic. Ansin, l'OMC es sovent accusada de privilegiar lo desvolopament dau comèrci a la proteccion dei drechs de l'Òme ò deis ecosistèmas.

Criticas de la procedura de reglament dei desacòrdis

La procedura de reglament dei desacòrdis es egalament l'objècte de criticas duras. D'efiech, sembla pas d'agantar lei critèris minimoms abitualament establits dins leis Estats de drech :

• leis expèrts nomats per estudiar leis afaires son pas de magistrats independents e fixs.
• lei debats se debanan a pòrta barrada.
• lo sistèma de l'arbitratge favoriza lei companhiás e leis Estats pus poderós.
• l'organizacion de l'organ de reglament dei desacòrdis permet a de companhiás privadas d'atacar lei politicas socialas, culturalas ò environamentalas adoptadas per d'Estats per protegir lei « bens publics » d'una nacion.

Una autra critica regarda paradoxalament lei limits dau poder de l'organ de reglament dei desacòrdis. D'efiech, en causa de la durada lònga d'examen dei dossièrs e dau domeni reduch de sei sancions (aumentacion ponctuala dei drechs de doana), es pas capable d'empedir lei guèrras comercialas coma durant la presidéncia de Donald Trump.

Criticas politicas

Lei criticas politicas de l'OMC pòdon èsser gropadas au sen de dos ensembles principaus. Per leis altermondialistas, l'organizacion es un otís destinat a accelerar e renfòrçar la mondializacion e la liberalizacion dei cambis, compres dins de domenis fondamentaus coma la santat ò l'educacion. Son donc fòrça ostils e assaian regularament de trebolar son foncionament amb, per exemple, l'organizacion de manifestacions popularas dins lei vilas d'acuelh dei conferéncias ministerialas. Contestan tanben lo foncionament democratic de l'OMC car favoriza sovent leis Estats pus poderós, capables de seguir d'un biais simultanèu e eficaç plusors desenaus de dossièrs.

Lo segond ensemble de criticas politicas provèn dei movements pus liberaus. Per elei, l'organizacion es una revirada car organiza pas la liberalizacion dau comèrci mondiau mai sa regulacion segon una concepcion mercantilista.

Annèxs

Liames intèrnes

• Acòrdi generau sus lei tarifas doanieras e lo comèrci.
• Acòrdi generau sus lo comèrci dei servicis.
• Acòrdi sus leis aspèctes dei drechs de proprietats intellectuala que regardan lo comèrci.
• Altermondialisme.
• Banca Mondiala.
• Capitalisme.
• Comèrci.
• Fons Monetari Internacionau.
• Mondializacion.
• Neoliberalisme.
• Organ de reglament dei desacòrdis.
• Proteccionisme.
• Uruguay Round.

Bibliografia

• (fr) Karim Berthet, L'OMC et le contentieux fiscal des subventions à l'exportation, Connaissances et Savoirs, 2016.
• (fr) Michel Rainelli, L'organisation mondiale du commerce,coll. Repères, La Découverte, 2007.