Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.
Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.
Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.
Calendièr per julhet de 2013
Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de julhet de 2013 :
L'auvernhat z-es lo dialècte occitan parlat dinc la màger part d'Auvèrnhe (fòra vèrs Orlhac), dinc la màger part de Velai (levat vèrs Sinjau) e dinc la mitat sud de Borbonés, 'quò-es dire lo departament entèir dau Puèi Domat e una part dau Cantau, dau Naut Léger, d'Alèir e de Cruesa. 'Quò-es un parlar nòrd-occitan, particularament evoluit sus lo plan fonetic dinc sas varietats dau nòrd (lo nòrd-auvernhat); pasmens l'auvernhat ten a l'encòp de recors expressius fòrça conservators dins lo lexic e la morfosintaxi.
L'acièr (var. acier, acer) es un aliatge de fèrre e de carbòni que aqueste darrièr element i pòt intervenir amb un percentatge variable de 0,008% a 1,76%. Lo fèrre pur es un metal fòrça ductil amb pasmens una resisténcia bassa. Lo carbòni li conferís a l'encòp duretat e resistència. S'obtenon, en foncion del percentatge de carbòni s'obtenen de menas divèrsas d'acièr. Aital un aciè plan cargat de carbòni serà un acièr plan resistent e fòrça dur, mas tanben a l'encòp plan fragil, e un acièr amb pas gaire de carbòni serà pas tròp resistent e pas gaire dur, pasmens serà mens fragil.
La sòja es una planta escalaira de la familha de las Fagaceae pròcha de la mongeta, subretot cultivada per sas granasoleaginosas que produson lo segond òli alimentari consomat dins lo monde, aprèp l'òli de palma. La pastèla eissida de las granas de sòja trissada es la principala matèria rica en proteïnas utilizada per l'alimentacion animala.
Lei combustibles fossils (o combustibles mineraus) son de combustibles nascuts de la transformacion de matèrias organicas, per descomposicion, compression e/o calor, en un procès long, e conservat generalament en jaç sosterranh. Son la matèria premiera de l'indústria quimica e la fònt d'energia pus utilizada dins lo monde. Lo carbon de tèrra, lo petròli e lo gas natural son lei combustibles fossils principaus.
Un piano es un instrument de musicapolifonic de clavièr de la familha de còrdaspicadas. En bèth prémer sus cadua de las soas tòcas òm hè trucar un martèth caperat sus ua de las soas còrdas d'acer ; aqueth martèth que truca en tot arrebotar sus la còrda çò qui la deisha vibrar dinc a l'amortosiment deu son son.
Eth Cretacèu ei un periòde dera escala de temps geologic que va dera fin deth periòde jurassic, hè 146 milions d'ans, enquiath principi deth periòde paleocèn, hè 65,6 milions d'ans. Era fin deth cretacèu merca tanben eth limit enter es eres d'eth mesozoic e eth cenozoïc.
Las Valadas Occitanas son la partia d'Occitània qu'es en Itàlia. Al es un territòri montanhós alpenc amb de valadas que an esquasi totas la direccion Èst-Oèst e calan vèrs la plana piemontesa. Sa populacion es estimaa a 176 837 estatjants.
La termodinamica es una disciplina de la fisica qu'estúdia lei transferiments de calor e lei relacions entre aquelei transferiments e l'energia e lo trabalh dins lei sistèmas fisics macroscopics (es a dire leis objèctes « grands » e non lei moleculas o leis atòms). Per aquò, definís divèrsei variablas macroscopicas coma la temperatura, l'entropia, l'energia intèrna o la pression que permèton de caracterizar l'evolucion dau còrs estudiat e donc, indirèctament, lo comportament dau grand nombre de compausats microscopics que lo compausan.
A l'ora d'ara, lei domenis d'aplicacion de la termodinamica son fòrça nombrós e es una disciplina majora au sen dei sciéncias modèrnas e, subretot, au sen de l'engenhariá gràcias a sei ligams ambé la quimia. D'efèct, es capabla de preveire lo foncionament d'un motor de combustion, lei transicions de fasa entre leis estats de la matèria, lo debanament corrèct o optimau d'una reaccion quimica, l'evolucion d'una matèria somés a una temperatura auta... etc. De mai, dempuei la fin dau sègle XX, se desvolopa d'aplicacions dins lo domeni de la medecina e de la biologia.
Lo tèrme foguèt inventat e popularizat dins lo corrent dau decenni 1850 quand la termodinamica acomencèt d'aparéisser coma un camp d'estudi scientific novèu. Lo fisicianbritanicWilliam Thomson (1824-1907), dich lord Kelvin, es sovent creditat de son invencion en 1849 e son adopcion per la comunautat scientifica foguèt rapida. Aperavans, la disciplina foguèt estada fondada per lo FrancésSadi Carnot (1796-1834) qu'estudièt au començament dau sègle XIX lei transferiments de calor d'una maquina de vapor bastida per l'Anglés Thomas Newcomen (1663-1729) en 1703.
Leis empèris nomadas fan referéncia ais estats fondats per lei pòbles nomadas imperiaus d'Eurasia de l'Antiquitat au sègle XVIII. Formats per de populaciens indoiranianas, oraloaltaïcas, turcas, mongòlas e manchosas que seis armadas èran especializadas dins l'utilizacien de cavaliers arquiers e de la tactica de la tèrra cremada, vivián de norrigatge itinerant dins leis estèpas e lei bòscs de l'Eurasia centrala dins de societats ierarquizadas basadas sus una organizacien tribala. Generalament devesidas entre caps rivaus, lei tribús èran tanben en contact ambé leis estats sedentaris vesins per cambiar de produchs agricòlas còntra de produchs artesanaus impossible de produrre dins l'estèpa. Pasmens, lei relaciens èran pas totjorn pacificas car lei nomadas podián de còps assaiar de prendre per fòrça de bens ò car lei pòbles sedentaris (China, Empèri Bizantin...) èran lèsts a empachar l'intrada d'intrús dins sei territòris.
França es un país que la màger part de son territòri se situa en EuròpaOccidentala. Sa capitala es París, sa lenga oficiala lo francés e sa moneda l'èuro. Se formèt durant lei premiers sègles de l'Edat Mejana a partir dei territòris romans ocupats per lei Francs, qu'èran un pòble germanic. Venguda una dei poissanças mondialas majoras vèrs lo sègle XVII, tenguèt un empèri coloniau vast entre lei sègles XIX e XX. Dempuei la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, es un membre permanent dau Conseu de Seguretat de l'ONU, es dotat de l'arma nucleara e a un ròtle primordiau dins la construccion de l'Union Europèa.
Johann Sebastian Bach (Eisenach, lo 31 de març de 1685 - Leipzig, lo 28 de julhet de 1750) que ho un compositor alemand d'estil barròc e un organista virtuòse. Qu'ei considerat uei lo dia com un deus compositors màgers de l'istòria de la musica academica occidentau per'mor deu grad eslhevat on e miè lo son art d'un punt de vista armonic e ritmic.
Vanuatu es una republica insulara de l'Ocean Pacific Sud. Es constituit d'un archipèu situat aperaquí a 1750 km a l'èst d'Austràlia, al nòrd-èst de la Nòva Caledònia, a l'oèst de las Illas Fiji e al sud de las Illas Salamon. Descubèrt en 1606 per Pedro Fernández de Quirós que l'apelèt Australia del Espíritu Santo, l'archipèu èra poblat per de populacions melanesianas. Foguèt colonizat a partir de la segonda mitat dau sègle XIX per de colons francés e britanic e leis illas venguèron un condomini francobritanic ambé lo nom de Nòvas Ebridas. A partir de la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, apareguèt de movements independentistas e l'archipèu venguèt independent en 1980.
Segonda vila d'Occitània (e quatrena vila de França), traversada per Garona e lo Canal de las Doas Mars, Tolosa es la prefectura de la Nauta Garona e de la region de Miègjorn-Pirenèus. Son escais es la Vila Ròsa a causa de la color del principal material de construccion tradicional local : la brica de tèrra cuècha. Dins lo passat se disiá tanben La Ciutat Mondina, per referéncia a la dinastia dels comtes de la vila que se son sovent sonats Raimon.
Lo Conselh constitucional francés es una institucion francesa creada per la Constitucion francesa de 1958 (Cinquena Republica). Velha a la regularitat de las eleccions nacionalas e dels referendums. Se pronóncia sus la conformitat a la Constitucion de las leis e de qualques règlaments que n'es sasit. Interven tanben dins qualques escasenças de la vida parlementària e publica.
Al contrari d'autres tribunals competents en matèria constitucionala coma lo tribunal constitucional espanhòl o la Cort suprèma dels Estats Units, lo Conselh constitucional es pas al cap d'una ierarquia dels tribunals, judiciaris o administratius. Ambedoás ierarquias son dominadas respectivament par la Cort de cassacion e lo Conselh d'Estat. Pasmens sas decisions s'impausan « als poders publics e a totas las autoritats administrativas e jurisdiccionalas ». Lo Conselh constitucional a doncas une granda autoritat sur l'ensemble de las institucions francesas, mas aquela autoritat se limita al camp del contraròtle de constitucionalitat.
Suprimida per los crimes non comits en circonstàncias excepcionals (coma los comits en temps de guèrra).
Contemplada coma una sancion penala, suprimida dens la practica.
Contemplada coma una sancion penala, aplicacion efectiva.
La pena de mòrt o pena capitala es l'execucion d'un presonièr coma consequéncia d'un crime o delicte. Etimologicament, la pena capitala es lo castig impausat a un crime tant grèu que merita la decapitacion.
L’Aurès (del tamazightAwras significant « massís », atal Adrar n'Awras es literalament lo « mont del massís », es a dire lo massís montanhós) es un vast territòri montanhós istoric e etnolinguïstic a l'èst d'Argeria, onte vivon majoritàriament los shauis, grop berberofòn. Aquela region èra coneguda dempuèi l'Antiquitat jol nom d'Aurasius mons, toponimberbèr significant « lo mont feram ».
Los Aurès èran partida del territòri de l'anciana Numidia. Cal apondre que quand Ibn Caldon, istorian del sègle XIV, parlava dels Aurès, indicava une zona geografica mai larga qu'aquela d'uèi.
La lèpra (o malautiá d'Hansen) es una malautiá infecciosacronica causada per Mycobacterium leprae (una bacteria pròche de l'agent responsable de la tuberculòsi identificada pel Norvegian Gerhard Armauer Hansen en 1873) tocant los nèrvis periferics, la pèl e las mucosas, e provocant d'infirmitats sevèras. Es endemic dins uns países tropicals (subretot d'Asia). La lèpra es una malautiá pauc contagiosa. La lèpra demorèt longtemps incurabla e fòrça mutilanta, provocant en 1909, a la demanda de la Societat de patologia exotic, « l'exclusion sistematic dels leproses » e lor regropament dins de ladrariás coma mesura essenciala de profilaxia. Ara curable pels antibiotics, d'esfòrces de santat publica son fachs pel tractament dels malauts, l'equipament en protèsi dels subjèctes garris e la prevencion.
Maomet (vèrs 570, La Mèca - 8 de junh de 632, Medina), foguèt un cap religiós, politic e militara arabi que venguèt lo profèta major e la fondator de l'Islam. Lei musulmans lo consideran coma lo darrier profèta dei religions monoteïstas abraamicas. Après sa mòrt, l'ensems de sei revelacions foguèt gropat per formar l'Alcoran que venguèt lo libre sacrat de l'Islam.
Eth Smilodon ei un genre escandit de machairodont e ei benlèu eth mès conegut des tigres de dents de sabre e demorec en Nòrd-America e Sud-America pendent eth Pleistocèn (2,5 milions d'ans -10.000 ans aC). Quauques fossils an sigut trapats en ua des collecions dera La Brea Tar Pits. Tres espècies an estat identificades. Sustot Smilodon, mès robust e damb es pates deth deuant mès desvolopades. Es sòns ulhals superiors eren , totun, fragils e hloishes e eren adaptadi tà tuar. Damb aguestes caracteristiques, Smilodon siguec donques un des caçaires d'erbivòrs més gran dera sua epoca. Smilodon visquec aprep de lòcs damb bòsqui e arbusti qu'eth protegien tàs emboscades. Depenie de granes bèsties e açò pode auer sigut era causa deth sòn escandiment. Es recercaires encara mantenen era discussion sus se smilodon ere o pas ua bèstia sociau.
Uranus es la setena planeta dau Sistèma Solar per òrdre de distància au Soleu après Saturne e avans Neptun. Es una planeta giganta e gasosa coma Jupitèr, Saturne e Neptun. Tèn donc la tresena talha e la quatrena massa dau Sistèma Solar. Son atmosfèra de color blava es fòrça espessa e es la pus freja entre lei planetas. De mai, coma leis autrei planetas gigantas, Uranus tèn un sistèma d'anèus. Dins aquò, sa caracteristica pus espectaclosa es son axe de rotacion clinat de maniera quasi parallèla au plan dau Sistèma Solar. Aquela especificitat se retròba egalament dins la forma de la magnetosfèra e dins leis orbitas dei 27 satellits coneguts que tèn Uranus.
Es Timucua eren un pòble d'indians americans que demorauen en eth nòrd e eth nòrd-est de Florida atau coma eth sud-est de Georgia (Estats Units). Eth sòn territori ocupaua prep de 35 reialmes e parlauen diuersi dialectes. Ath delà, es timucuans demorauen en un territori que heia proche de 50.000 Km2 e anaua des der arriu Altamaha ( Georgia ) enquiath lac George ( Florida centrau ) e der Ocean Atlantic enquiath Golf de Mexic. Eth nom timucua provien dera paraula saturiwa, qu'era utilisada tà nomentar es utina, un aute grop der oest der arriu Sant John. Aguesta paraula siguec utilisada tostemps tà aperar toti es tribús que parlauen era lengua timucua.
Un trobador èra un poèta, e/o cantaire, durant l'Edat Mejana, en Occitània, e en Catalonha, en Aragon e en Itàlia. Lo tèrme de trobador s'utiliza per designar los artistas que s'exprimisson en occitan (lemosin, auvernhat, provençal...). L’omològ femenin del trobador es la trobairitz.
The Alamo (eth píbol), siguec ua batalha (23 de hereuèr-6 de març 1836 ) e un gran eveniment ena Revolucion de Tèxas. Contunhec dempús un sèti de 13 jorns en eth quau es mexicani sos eth sòn president general Antonio López de Santa Anna, ronçaren un assaut sus era Mission der Alamo, proche a San Antoni de Bèxar. Toti es devesaires sigueren morts. Era cruesa de Santa Anna inspirec plan de texans tà juntar-se damb era armada de Texas tà resvenja-se. Atau, es texans ganharen era batalha de San Jacinto er 1 d'abril de 1836 e acabaren aguesta revolucion.
En quimia, la molecula es la part mai petita d'un compausat pur que manten las proprietats quimicas e fisicas caracteristicas d'aquel compausat. Una molecula es formada per dos atòms o mai units per un ligam quimic - i a de substàncias que son pas formadas per de moleculas, coma per exemple los metaus o los gases nòbles.
Steven Allan Spielberg (Cincinnati, Ohio, 18 de decembre de 1946) es un director, scenarista e productor american, recebèt l'Òrdre de l'Empèri Britanic. La revista Forbes estima la valor neta de Spielberg a 3,1 miliards de dolars. En 2006, la revista Premiere lo cita coma la figura mai importanta e influenta de l'industria del cinèma. Lo Time lo classifica coma una de las 100 personas pus importantas del sègle. A la fin del sègle XX, la revista Life lo nomena la persona mai influenta de sa generacion. Dins una carrièra de quaranta ans, los filmes de Spielberg toquèron totes tipes de tèmas e genres. Los primièrs filmes de sciénciaficcion e aventuras, sovent per un public jove, son considerats coma un arquetipe de las superproduccions de Hollywood. Los ans seguents sos filmes abordèron de tèmas coma l'Olocaust, l'esclavatge, la guèrra e lo terrorisme.
Carlesmanhe (entre 742 e 748 - 28 de genier de 814, Ais d'Alemanha), tanben dich Carles Ièr lo Grand o Charlesmanhe, foguèt un rèi dei Francs de 768 a sa mòrt, un rèi dei Lombards de 774 a sa mòrt e un emperaire carolingian de 800 a sa mòrt. Fiu dau rèi franc Pepin lo Brèu, foguèt lo sobeiran pus influent de la dinastia, dicha carolingiana en son onor, formada au sègle VIII per la familha de Carles Martèl. Son fiu Loís lo Piós li succediguèt a sa mòrt.
.jpg)
.jpg)
