Dolar estatsunidenc

Pels articles omonims, vejatz Dolar.

Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.

Unitat monetària modèrna actuala Dolar estatsunidenc
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Païses
País oficialament utilizaire(s)	Estats Units Eqüator Micronesia Illas Marshall Belau Lo Salvador Timòr Èst Païses Basses Caribencs Zimbabwe
Autres informacions
Apelacion locala	Dolar
Còde ISO 4217	USD
Sosunitat	100 cents (¢)
Taus de cambi	1 EUR = 1,56 USD
Lista dels còdes ISO 4217

Lo dolar estatsunidenc o dolar deis Estats Units es la moneda nacionala deis Estats Units d'America. Son simbòl usuau es « $ » e es devesit en 100 cents. Foguèt creat a la fin dau sègle XVIII après l'independéncia deis Estats Units mai foguèt utilizat en concurréncia amb d'autrei monedas durant la premiera partida dau sègle XIX. Amb lo desvolopament de la poissança economica estatsunidenca, venguèt una moneda importanta e remplacèt la liura britanica coma premiera moneda de resèrva après la Granda Guèrra. La Segonda Guèrra Mondiala consacrèt aquela egemonia qu'es totjorn en cors a l'ora d'ara.

Lo dolar estatsunidenc a un ròtle dins l'economia mondiala coma premiera moneda de resèrva, premiera moneda utilizada dins lei transaccions internacionalas e premiera moneda dei mercats financiers. En mai d'aquò, es tanben la moneda d'autrei país e territòris d'otramar coma Eqüator, Micronesia, leis Illas Marshall, Belau, lo Salvador, Timòr Èst, Panamà e lei Païses Basses Caribencs.

Istòria

Deis originas a l'adopcion de l'escandau aur

Origina e etimologia

Piastra espanhòla de 1770.

L'apellacion « dolar » es una deformacion dau mot « thaler », una moneda d'argent europèa intrada en circulacion en Boèmia au sègle XV. Utilizat dins divèrseis Estats alemands, lo thaler conoguèt mai d'una variacion fins au thaler de Maria Terèsa. Aquela moneda foguèt apreciada per sa qualitat e per son estabilitat. Inspirèt donc la creacion d'autrei monedas coma la piastra espanhòla. Fòrça utilizada en America, totjorn gràcias a son estabilitat,es aquela moneda, dicha « Spanish dollar » per leis Anglés, que serviguèt d'escandau per establir lo dolar estatsunidenc.

Ais Estats Units, lo dolar es sovent dich « buck », un mot que designa lo cèrvi mascle dins lo lengatge familiar deis anglofòns d'America dau Nòrd. L'origina d'aqueu tèrme es l'objècte de doas ipotèsis diferentas, pas necessiàrament incompatiblas entre elei. La premiera es fondada sus l'usatge de balas de pèus de cèrvi coma moneda dins lo comèrci entre Amerindians e Europèus. La segonda es establida sus l'apellacion d'un còp de poker.

L'adopcion dau dolar per leis Estats Units

« Dolar continentau » de 1776.

La fabricacion de moneda sus lo territòri dei Tretze Colonias comencèt en 1690 en Massachusetts. Aquela produccion se generalizèt ais autrei colonias durant la premiera mitat dau sègle XVIII. La liure èra l'unitat monetària d'aquelei pèças e bilhets. Durant la Guèrra d'Independéncia, la rompedura entre lei colons e lo Reiaume Unit se materializèt tanben au nivèu monetari amb l'emission, tre 1776, de bilhets exprimits en « dolars continentaus » (Continental dollar). Pasmens, aquelei bilhets foguèron imprimits en quantitat excessiva, çò qu'entraïnèt una bancarrota en 1782.

Per empachar lo renovalement d'aqueu problema, foguèt creada la Banca d'America dau Nòrd, la premiera banca modèrna deis Estats Units. Tenent lo ròtle d'una mena de banca centrala primitiva, participèt a l'adopcion dau dolar per lo Congrès de la Confederacion lo 6 de julhet de 1785. Puei, lo dolar venguèt la moneda oficiala deis Estats Units après l'adopcion dau Coinage Act of 1792 (« lèi sus la moneda de 1792 »). Aqueu tèxte definiguèt tanben sei sosunitats en se basant sus lo sistèma metric : 1 dolar = 10 dimes = 100 cents = 1 000 mills.

La valor dei pèças batudas en 1794 foguèt indexada sus l'argent, çò qu'èra frequent a aqueu periòde. Per exemple, la pèça d'una corona britanica pesava 28,275 g d'argent d'una puretat de 90 %. Per lo dolar, la piastra espanhòla, d'un pes de 27,067 g d'argent d'una puretat de 89,6 %, demorèt lo modèl. Una massa de 26,96 g d'argent d'una puretat de 89,2 % foguèt chausida. Per lei pèças pus importantas, un aliatge d'aur (91,667 %) e d'argent (6%) foguèt adoptat e la lèi definiguèt l'equivaléncia entre lei dos metaus (1 unitat d'aur èra egala a 15 unitats d'argent). De pèças de coire foguèron tanben fabricadas per lei valors facialas pus feblas (5 dimes e 1 cent).

Lo periòde bimetallic

Pèça d'argent d'un dolar de 1804.

Lo bimetallisme introduch dins leis ans 1790 foguèt un factor de l'expansion estatsunidenca durant lo sègle XIX. D'efiech, per acompanhar la conquista de l'Oèst, lo govèrn s'engatjèt en 1836 a crompar l'argent metallic amb de pèças de moneda dau meteis pes. Aquò favorizèt la difusion dau dolar sus tot lo territòri estatsunidenc e permetèt d'enebir l'usatge de monadas estrangieras en 1857. Gràcias a la descubèrta de minas nombrosas ais Estats Units (e en Austràlia), lei produccions d'aur e d'argent s'equilibrèron per mantenir en plaça l'equilibri economic entre lei dos metaus (fixat a 1 g d'aur per 16 g d'argent).

Pasmens, dins leis ans 1860, la produccion d'argent demeniguèt en causa de la Guèrra de Secession. Aquò aumentèt la valor d'aqueu metau e lei mesas en produccion de minas artesanalas se multipliquèron après lo conflicte. La quantitat d'argent disponibla aumentèt sobde, tendància renforçada per la dubertura de la mina de Comstock Lode. Pus importanta vena d'argent descubèrta ais Estats Units, aquela mina produguèt tanben d'aur. Aquel arribada massisa de metaus preciós trebolèt l'equilibri entre l'argent e l'aur. En 1873, lo govèrn federau decidèt donc d'abandonar lo bimetallisme amb l'adopcion dau Coinage Act of 1873 (« lèi sus la moneda de 1873 »).

En causa de trèbols interiors, especialament dins lei regions minieras e ruralas, lo govèrn aboliguèt pas oficialament lo bimetallisme e de lèis limitèron la portada de la decision de 1873 durant lo decenni seguent (Bland-Allison Act de 1878 e Sherman Silver Purchase Act de 1890). Pasmens, la circulacion de pèças d'argent e la possibilitat de cambiar d'argent metallic còntra de pèças dau meteis pes foguèron pauc a pauc reduchas. L'aur foguèt desenant privilegiat per leis autoritats e l'escandau aur foguèt finalament adoptat per lo govèrn en 1900.

Lo periòde de l'escandau aur

Dau Gold Standard Act a la Segonda Guèrra Mondiala

Pèça d'aur de 20 dolars de 1907 (double eagle).

L'adopcion oficiala de l'escandau aur per leis Estats Units se debanèt en 1900 amb lo vòte dau Gold Standard Act que fixèt la valor dau dolar a 1,505 g d'aur. En 1914, lo començament de la Premiera Guèrra Mondiala e l'aumentacion considerabla de la massa monetària en Euròpa permetèt au dolar de venir una moneda de resèrva dins lo mond. D'efiech, gràcias a sa participacion tardiva dins lo conflicte, leis Estatsunidencs poguèron mantenir l'escandau aur e la plaça financiera de Nòva York foguèt desenant capabla de rivalizar amb aquela de Londres.

En revènge, la crisi economica de 1929 aguèt d'efiechs importants sus lo dolar. Per empachar lo cambi dei dolars còntre lei resèrvas d'aur federalas, lo president Franklin D. Roosevelt enebiguèt la possession d'aur per d'actors economics privats en 1933. Ignorada per la màger part dei proprietaris d'aur, aquela lèi permetèt de limitar l'amplor de la crisi. Pasmens, Roosevelt foguèt obligat de devaluar. La valor novèla dau dolar foguèt fixada a 0,888 g d'aur.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, lo dolar conoguèt un renforçament novèu en causa de la destruccion dei país europèus e de l'anequeliment de l'economia britanica, incapable de restablir son escandau aur. En 1944, leis Acòrds de Bretton Woods restaurèron donc lo sistèma financier internacionau a l'entorn dau dolar que venguèt l'unica moneda que sa valor èra dirèctament liada a l'aur. Per leis autrei monedas, foguèt instaurat un sistèma de liura convertibilitat e de taus de cambi fixs. Acceptadas per 44 Estats, aquelei règlas marcan lo començament de l'egemonia dau dolar dins l'economia mondiala.

Lo periòde de Bretton Woods

Bilhet d'un dolar de 1957.

Lo sistèma monetari decidit a la conferéncia de Bretton Woods foncionèt ben durant lei Trenta Gloriosas gràcias a una règla implicita : la conversion dei resèrvas de dolar èra jamai demandada. Coma aquela règla èra pas inscricha dins lei tractats, d'excepcions èran possiblas coma la venda de sei resèrvas de dollars per la França dau generau de Gaulle en 1965. De mai, la foncion de moneda de resèrva permetiá ais Estats Units de finançar sei deficits gràcias ai companhiás e ai bancas estrangieras. D'efiech, en causa de son ròtle dins l'economia mondiala, fòrça agents economics internacionaus avián de dollars. Òr, per far fructifiar aqueu capitau, èra aisat de crompar d'obligacions dau Tesaur Estatsunidenc.

Pasmens, a partir deis ans 1960, l'aumentacion dei deficits estatsunidencs causada per la Guèrra de Vietnam, entraïnèt pauc a pauc de pressions fòrtas còntra lo dolar. En particular, dins un contèxte d'inflacion mai e mai importanta, lo risc de veire de demandas de conversion de sei resèrvas de dolars en aur per lei bancas centralas estrangieras venguèt una realitat. En 1971, per redurre aquela menaça, lo president Richard Nixon decidèt de susprendre la convertibilitat. Puei, après dos ans de negociacions, lo dolar foguèt devaluat en 1973 de 10%. Pasmens, aquò èra pas sufisent per resòuvre lei problemas economics dau periòde e lei taus de cambi fixs, basa dau sistèma de Bretton Woods, foguèron abandonats lo 19 de març de 1973.

Lo periòde dei taus de cambi variables

Un regim de variacions fòrtas

Exemple dei variacions dau dolar dempuei 1971 amb la presentacion de son taus de cambi amb l'èuro sus lo periòde 1999-2009.

L'abandon dei taus de cambi fixs marquèt lo començament dau periòde economic actuau. Fins a 1987, lei país desvolopats assaièron de trobar d'acòrds novèus per estabilizar lei variacions monetàrias. En particular, lo dolar conoguèt una baissa importanta a respècte dau deutschemark de 1973 a 1979. Puei, après una intervencion de la resèrva federala (aumentacion dei taus d'interès), l'evolucion invèrsa se debanèt de 1979 a 1985. Aquela annada, lo dolar aviá tornat trobar sa valor de 1973 qu'èra considerada coma tròp auta. De 1985 a 1987, de negociacions assaièron tornarmai d'organizar una demenicion de la valor dau dolar. Pasmens, aquela temptativa capitèt mau. En 1987, entraïnèt un crac borsier qu'aguèt de consequéncias negativas dins mai d'un país.

Dempuei aquela data, lei govèrns dau G7 refusan d'intervenir per organizar una variacion de la valor dau dolar. La resèrva federala, encargada de sostenir l'economia estatsunidenca, e lo mercat son donc d'ara endavant lei dos agents economics principaus que fixan la valor dau dolar. La valor de la moneda estatsunidenca seguís donc l'actualitat dei crisis economicas e deis intervencions federalas. Per exemple, en 2007-2008, baissèt fòrça en causa de la crisi dei subprimes. Puei, au començament deis ans 2010, la crisi de la zòna èuro entraïnèt una aumentacion rapida de son cors.

Lo mantenement de l'egemonia dau dolar

La disparicion dau sistèma de Bretton Woods a gaire menaçat la posicion dau dolar dins l'economia mondiala. D'efiech, en causa de la poissança economica estatsunidenca, la màger part dei país contunian d'aver fisança dins aquela moneda. Lo desvolopament de blòts economics concurrents en Euròpa e en Asia a tanben pauc d'efiechs car lo dolar demòra largament la premiera devisa utilizada dins lo comèrci mondiau. Per exemple, en abriu de 2019, lo dolar èra implicat dins 88,3% dei transaccions internacionalas còntra 32,3% per l'èuro, 16,8% per lo yen, 12,8% per la liura esterlina e 4,3% per lo renminbi.

Economia

Règlas de gestion

Resèrva Federala deis Estats Units

Lo dolar estatsunidenc es gerit per lo govèrn federau deis Estats Units d'America, en particular per lo Secretariat au Tesaur. La Resèrva Federala deis Estats Units – la banca centrala deis Estats Units – a ges de mandat per comunicar sus sa valor. Pasmens, coma aquela institucion es actualament encargada de la politica monetària dau país, a un ròtle important dins lei variacions de valor de la moneda sus lei mercats financiers internacionaus.

Uei, lo dolar estatsunidenc a un ròtle centrau dins l'economia mondiala. D'efiech, en moneda escripturala, es :

• la principala moneda de resèrva utilizada dins lo monde per lei bancas centralas (61% en 2019).
• la devisa pus utilizada dins lo comèrci internacionau.
• la principala devisa tracta sus lo mercat dei cambis. En 2019, èra present dins 88% dei transaccions (còntra 32% per l'èuro).
• la devisa dei mercats financiers pus importants de la planeta. Pasmens, l'èuro èra a menaçar aquela posicion.

En moneda fiduciària, l'usatge dau dolar es frequent dins fòrça Estats. Mai de 50% de son en cors es tengut dins de depaus realizats en defòra deis Estats Units. En mai d'aqueu país, es tanben oficialament utilizat per 11 Estats e per un territòri neerlandés deis Antilhas.

Utilizacion dins lo monde

Lo dolar es la moneda oficiala deis Estats Units d'America dempuei la fin dau sègle XVIII. En 2022, sèt autreis Estats sobeirans l'utilizavan tanben coma moneda oficiala. Tres èran d'Estats insularis de l'Ocean Pacific qu'èran estats plaçats sota tutèla estatsunidenca entre 1947 e 1990 (Palau, Micronesia e leis Illas Marshall). Un autre èra Panamà qu'es un país onte l'influéncia de Washington es istoricament fòrta. Leis autrei país aguent adoptat lo dolar son d'Estats que fàcian de crisis economicas regularas (Timòr Orientau, Salvador e Eqüator). Enfin, tres territòris d'otramar europèus an lo dolar coma moneda oficiala (Illas Verges Britanicas, Illas Turcas e Caïcas e lei País Bas Caribencs).

Entre leis Estats en dificultat economica, Cambòtja e Zimbabwe accèptan l'usatge dau dolar mai sa moneda nacionala es totjorn en circulacion. Enfin, mai d'un país de Cariba e d'Orient Mejan fixan la valor de sa moneda sus lo dolar. Dins la premiera zòna, es lo cas de Bahamas, de Barbados e de la màger part dei territòris d'otramar angloneerlandés. Dins la segonda, es lo cas dei monarquias petrolieras (Arabia Saudita, Emirats Arabis Units, Oman, Qatar e Bahrain) e de Liban. Se cau egalament nòtar que lo dolar hongkongués e la pataca macaneana son dins lo meteis cas en Asia.

Pèças e bilhets

Pèças

Denominacion	Nom comun	Cara	Revèrs	Retrach de la cara	Motiu dau revèrs	Pes	Diamètre	Metaus	Bòrd	Circulacion
Un cent 1¢	penny			Abraham Lincoln (1909)	Union Shield (2010)	2,5 g (0,088 oz)	19,05 mm (0,75 in)	97.5% de zinc cubèrt per 2.5% de coire	Plen	Larga
Cinc cents 5¢	nickel			Thomas Jefferson (2006)	Monticello (1938)	5,0 g (0,176 oz)	21,21 mm (0,835 in)	cuproniquèl (75 % Cu - 25 % Ni)	Plen	Larg
Dime 10¢	dime			Franklin D. Roosevelt (1946)	Ramèu d'olivier, pegon e ramèu d'euse (1946)	2,268 g (0,08 oz)	17,91 mm (0,705 in)	cuproniquèl (91,67 % Cu - 8,33 % Ni)	118 caneladuras	Larga
Quart de dolar 25¢	quarter			George Washington (1932)	Passatge de Delaware per George Washington (2021)	5,67 g (0,2 oz)	24,26 mm (0,955 in)	cuproniquèl (91,67 % Cu - 8,33 % Ni)	119 caneladuras	Larga
Mieg dolar 50¢	half			John F. Kennedy (1964)	Sagèu dau President deis Estats Units	11,34 g (0,4 oz)	30,61 mm (1,205 in)	cuproniquèl (91,67 % Cu - 8,33 % Ni)	150 caneladuras	Limitada
Un dolar $1	dollar coin, golden dollar			Sacajawea (2000)	Un motiu diferent cada annada	8,10 g (0,286 oz)	26,50 mm (1,043 in)	88,5 % de coire 6 % de zinc 3,5 % de manganès 2% de niquèl	Plen (2000-2006) Letrat (dempuei 2007)	Limitada

Bilhets

Denominacion	Cara	Revèrs	Retrach	Motiu dau revèrs	Premiera seria	Circulacion
Un dolar			George Washington	Grand Sagèu deis Estats Units	1963	Larga
2 dolars			Thomas Jefferson	Declaracion d'Independéncia per John Trumbull	1976	Limitada
5 dolars			Abraham Lincoln	Lincoln Memorial	2006	Larga
10 dolars			Alexander Hamilton	Tesaur deis Estats Units	2004	Larga
20 dolars			Andrew Jackson	Ostau Blanc	2004	Larga
50 dolars			Ulysses S. Grant	Capitòli de Washington	2004	Larga
100 dolars			Benjamin Franklin	Independence Hall	2009	Larga

Annèxas

Liames intèrnes

• Acòrds de Bretton Woods.
• Moneda
• Moneda de resèrva
• Piastra espanhòla
• Resèrva Federala deis Estats Units
• Secretariat au Tesaur
• Thaler

Liames extèrnes

• Bilhets del Dolar US (en) (de)

Bibliografia

• (fr) Philippe Flandrin, Les thalers d'argent. Histoire d'une monnaie commune, Le Félin, 1997.
• (es) Manuel Vilaplana, Historia del real de a ocho, Persiva EDITUM, 1997.