Lesotho

Muso oa Lesotho Kingdom of Lesotho
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Capitala e mai granda ciutat	Maseru 29° 18′ 50″ S, 27° 28′ 50″ E
Forma de l'Estat Rei	Monarquia constitucionala Letsie III de Lesotho
Superfícia  - Totala  - Aiga (%)	Classat 136en 30 355 km² , % %
Populacion  - Totala ([[]])  - Densitat	Classat 138en 2 128 180 ab. ab./km²
Deta publica bruta ([[{{{Deta publica_annada}}}]])	{{{2}}}
Moneda  - nom occitan  - nom oficiau anglés	LSL ‎‎ Loti Loti
Imne nacional	Lesōthō fatše la bo ntat'a rōna
Domeni internet	.ls
Indicatiu telefonic	+266
Còde del país (ISO 3166)	LS

Lesotho es un estat d'Africa qu'a pas cap de frontièra maritima. Es enclavat en Sud-Africa.

La capitala es Maseru.

Lo gentilici es basuto.

Istòria

La formacion dau Reiaume Sotho

Africa Australa durant leis annadas 1820-1840.

Durant la Preïstòria, l'Africa Australa èra demorada per de populacions de caçaires culheires dichs Khoisans (ò Bushmens). Dominèron la region fins au millenari I ap. JC e l'arribada progressiva de populacions bantos que migravan vèrs lo sud e vèrs l'oèst. Aguent lo mestritge de la metallurgia dau fèrre, dau norrigatge e de l'agricultura e ben organizats, lei Bantos prenguèron militarament l'avantatge e rebutèron lei populacions nomadas (que foguèron exterminadas ò reduchas en esclavatge). En parallèl, se devesiguèron entre doas brancas diferentas :

• un premier ensems s'installèt dins lei regions oceanicas e foguèt a l'origina dei Zolos, dei Xhosas ò dei Ndebele.
• un segond ensems demorèt sus lo platèu d'Africa Australa e avancèt vèrs l'oèst. Sei descendents principaus son lei Sothos e lei Tswana.

Durant lo sègle XVIII, l'avançada europèa a partir dau Cap bloquèt lei migracions bantos e entraïnèt una crisi territòriala dins la region. Au començament dau sègle XIX, aquò favorizèt l'emergéncia de reiaumes expansionistas coma lei Zolos de Shaka e lei Nguni. Dich Mfecane (« Periòde dei Trèbols » en occitan), aquela epòca foguèt caracterizada per una instabilitat cronica. Dins aqueu contèxte, lei Sothos abandonèron lei regions orientalas dau platèu per fugir la zòna dei guèrras. Dirigit per Moshoeshoe, una partida dei fugidors s'installèron a l'entorn de la fortalesa naturala de Thaba Bosiu (a l'èst de Maseru) onte resistiguèron ais atacas dei Ndebele e dei Griqua.

Gràcias a sei victòrias, Moshoeshoe fondèt un reiaume qu'es a l'origina dau Lesotho actuau. Dins aquò, la situacion regionala demorava perilhosa en causa dei colons boers que s'installèron lòng de sei frontieras nòrd e oèst. En 1843, Moshoeshoe signèt donc un tractat de protectorat ambé lei Britanics per s'aparar còntra leis ambicions dei Trekkers. Pasmens, aquò empachèt pas d'atacas de part de l'Estat Liure d'Aurenja dins lo corrent deis annadas 1860. Londres reafirmèt alora son protectorat sus lo Reiaume Sotho e l'annexèt dirèctament en 1868. Lo territòri prenguèt alora lo nom de Basutoland.

Lo periòde coloniau

Maucontents de l'annexion britanica, lei Sotho se revoutèron en 1880. L'insureccion s'acabèt per un acòrd que permetiá d'enebir la crompada de tèrras basutos per de colons blancs. Lei caps tradicionaus gardèron tanben un poder important. Lo projècte britanic èra alora d'integrar Basutoland au sen de l'Union Sud-Africana en formacion. Pasmens, la mesa en plaça de l’apartheid suscitèt l'ostilitat dei caps basutos que capitèron de mantenir son autonòmia en 1910. Dins lo corrent dau sègle XX, Basutoland demorèt ansin un protectorat distint de Sud-Africa que l'utilizèt coma sèrva de man d'òbra.

Lo Lesotho contemporanèu

Lo periòde de Leabua Jonathan

Basutoland venguèt independent lo 4 d'octòbre de 1966 dins l'encastre dau Commonwealth. Prenguèt alora lo nom de Lesotho e lo Premier Ministre Leabua Jonathan lo dirigiguèt fins a 1987 d'un biais autoritari. D'efèct, entretenguèt inicialament una politica favorabla ais interès sud-africans que maucontentèt lo rèi Moshoeshoe II e lei partits de senèstra. Aquò entraïnèt donc la formacion d'una coalicion gropant la senèstra e lei reialistas.

En 1970, Jonathan perdiguèt leis eleccions. Dins aquò, annulèt l'escrutinh, decretèt l'estat d'urgéncia e enebiguèt lo Partit dau Congrès de Basotho (BCP) qu'èra lo principau partit de senèstra. Quatre ans pus tard, reprimiguèt una insureccion populara e arrestèt mai d'un militant de senèstra. Dins aquò, per de rasons mau conegudas, lo Premier Ministre se raprochèt alora dau blòt socialista. Dins lo corrent deis annadas 1980, aquò vengèt la fònt de tensions vivas ambé Sud-Africa (sostèn basuto a l'ANC, sostèn sud-african ai guerilhas opausadas a la dictatura, blocus economic de Lesotho per Pretoria en 1985...). Lo 19 de genier de 1986, Leabua Jonathan foguèt finalament reversat per un còp d'estat dirigit per lo generau Justin Lekhanya.

Lesotho dempuei 1987

Justin Lekhanya creèt un conseu militar per dirigir lo país en acòrd ambé lo rèi Moshoeshoe II. Pasmens, dins lei fachs, lei militars dominavan la vida politica e lo rèi podiá solament limitar lo zèl prooccidentau de Lekhanya. La junta comencèt de liberalizar l'economia e intrèt en conflicte ambé lei reialistas. En 1990, après la revirada d'una temptativa de còp d'estat menada per sei partisans, lo rèi deguèt s'exilar e foguèt remplaçat per son fiu Letsie III.

En 1991, lo generau Elias Ramaema reversèt lo regime e transferiguèt lo poder ai civius. En 1993, d'eleccions liuras foguèron organizadas e ganhadas per lo BCP. Nstu Mokhehle venguèt cap dau govèrn. Pasmens, aquela parentèsi democratica durèt gaire car lo rèi Letsie III suspendiguèt la constitucion. Aquò entraïnèt una crisi institucionala grèva que foguèt reglada en 1995 per una intervencion militara de Sud-Africa, de Botswana e Zimbabwe. Moshoeshoe II venguèt tornarmai rèi (fins a sa mòrt l'annada seguenta) e la constitucion foguèt restablida.

Dins aquò, lei tensions demorèron vivas au sen de la societat basuto. D'efèct, en 1998, lo novèu partit de Nstu Mokhehle (lo Congrès de Lesotho per la Democracia, LCD) ganhèt leis eleccions gràcias a de fraudas electoralas. Lo Premier Ministre Pakalitha Mosisili (LCD) demandèt alora tornarmai l'intervencion de seis aliats (Sud-Africa e Zimbabwe) per mantenir l'òrdre dins lo país. Pasmens, après d'incidents grèus, lei soudats sud-africans quitèron Lesotho l'annada seguenta.

Dempuei aqueu retirament, un novèu sistèma electorau foguèt mes en plaça que permetèt au LCD d'averar leis eleccions en 2002 e en 2007. Pakalitha Mosisili demorèt Premier Ministre mai deguèt faciar una vida politica agitada (scission de son partit, temptativa d'assassinat...) e una crisi sociala dins lo sector industriau. En 2012, perdiguèt leis eleccions au profiech de Tom Thabane. En 2014, s'enfugiguèt en Sud-Africa après de rumors a prepaus d'un complòt militar preparant son assassinat. Un an pus tard, son partit foguèt batut ais eleccions legislativas e Mosisili tornèt venir cap dau govèrn.