Shaka
Shaka (1787, region de Melmoth - 22 de setembre de 1828, KwaDukuza) es un cap zolo que fondèt lo Reiaume Zolo e que ne'n foguèt lo premier rèi de 1816 a 1828. Foguèt remplaçat per Dingane (1828-1840) après una brèva guèrra civila.
Fiu d'un cap de clan zolo, Shaka prenguèt lo poder a la mòrt de son paire en 1816. Tactician de remarca, introduguèt plusors reformas au sen de l'armada zolo (modificacions de l'armament, cèrca sistematica de l'enceuclament dei fòrças enemigas, etc.) que li permetèron d'estendre rapidament son territòri. Pasmens, aquò entraïnèt de desplaçaments massís de populacions e Shaka es considerat coma un dei responsables dau Mfecane dins mai d'una tradicion istoriografica africana. En 1825, son reiaume s'estendiá sus un airau de 30 000 km² entre lei montanhas de Drakensberg a l'oèst, d'East London au sud, de la ribiera Pongola au nòrd e de l'ocean Indian a l'èst. Intrèt en contacte amb lei colons europèus en 1823 e entretenguèt de relacions pacificas amb elei. Foguèt assassinat per sei frairastres Dingane e Mhlangana en 1828 a l'eissida d'un complòt familhau.