Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.
Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.
Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.
Calendièr per novembre de 2014
Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de novembre de 2014 :
La Preïstòria designa lo periòde de la vida de l'Umanitat qu'es situat entre l'aparicion de l'Òme e l'invencion de l'escritura. Es devesida en divèrsei periòdes que lei principaus son lo Paleolitic e lo Neolitic. Lo premier acomença amb lei premiers òmes e se finís i a 10 000 o 12 000 ans. Es caracterizada per una industria basada sus la pèira e una economia de caça e de culhida. Vei tanben l'aparicion de l'art e de manifestacions religiosas. Puei, vèrs 8 000 avC, leis abitants de Mesopotamia venguèron sedentaris marcant la fin d'aqueu periòde e donc lo començament dau Neolitic. Aquela epòca es adonc marcada per la formacion de vilatges permanents e la naissença d'una economia de produccion amb lo desvolopament de l'agricultura, de la teissedura, de la metallurgia e de cambis comerciaus. Ansin, la fin dau Neolitic, e donc de la Preïstoria, es contemporanèa de l'aparicion dei civilizacions dau començament de l'Antiquitat.
Un atòm (deu grècἄτομος, «intrencable», eth medish compausat deu prefixeα- - "in-" e τέμνω - «copar, trencar» -) qu'ei l'unitat de composicion elementària de la matèria e de las moleculas quimicas que consèrva las proprietats quimicas de l'element. Los atòms que son compausats de fermions : neutrons, protons e electrons ligats per bosons, que son las particulas elementàrias. Un atòm qu'ei electricament neutre e que's compausa d'un nuclèu atomic (qui pòrta cargas positivas aperadas protons e tanben (generaument) de particulas neutras (aperadas justament neutrons) e d'electrons cargats negativament e qui viran autorn deu nuclèu autorn d'ua orbita (de probabilitat de preséncia) determinada.
La sòja es una planta escalaira de la familha de las Fagaceae pròcha de la mongeta, subretot cultivada per sas granasoleaginosas que produson lo segond òli alimentari consomat dins lo monde, aprèp l'òli de palma. La pastèla eissida de las granas de sòja trissada es la principala matèria rica en proteïnas utilizada per l'alimentacion animala.
Una bastida es lo nom que designa tres a cinc cents vilas nòvas fondadas en Occitània entre 1222 e 1373, despartidas sus 14 departaments actuals. Entre la Crosada dels Albigeses e la Guèrra de Cent Ans, aquestas fondacions respondèron a d'unas caracteristicas comunas d'òrdre economic, politic e arquitectural, correspondent a un vam urban excepcional en Euròpa a aquesta epòca. Se pòt citar entre las mai conegudas o caracteristicas las bastidas de Montflanquin, Mont Pasièr, Granada, Miranda o ben encara Liborna e la vila bassa de Carcassona.
Jupitèr es la cinquena planeta dei Sistèma Solar, en foncion de sa distància au Soleu, e la pus granda. Sa massa es solament un milen d'aquela dau Soleu mai dos còps e mieg la massa combinada deis autrei planetas dau Sistèma Solar. Es una planeta giganta gasosa ambé Saturne, Uranus e Neptun. Aquelei quatre planetas son de còps dichas «planetas jovianas». La planeta es coneguda dempuei l'Antiquitat. A uelh nus, pòu quasi ajónher la magnitud de –2,94 essent adonc per òrdre de luminositat aparenta lo tresen objècte dins lo cèu nocturne après la Luna e Vènus. Lei Romans li donèron lo nom de Jupitèr, lo rèi de sei dieus.
L’òcra, del grèc ancien ὤχρα / ốkhra, es una ròca ferrica compausada d'argila pura colorada per un pigment d'origina minerala (un idroxid de fèrre: l’ematita per l'òcra roja, la limonita per la bruna e goetita per la jauna). Aquela argila colorada es amalgamada amb de grums de sabla (qüars) e las òcras se tròban dins lo sol jos forma de sablas ocrosas compausadas amb mai de 80 % de qüars.
S'escava per exemple dins los Monts de Vauclusa, las òcras de Rustrèu o a Rossilhon. La darrièra peirièra encara en activitat es situada a Gargaç (Société des Ocres de France) que lo sèti social es a Ate.
L'òcra naturala es utilizada coma pigment dempuèi la Preïstòria, coma a Las Caus. Es totjorn estimada per sa non toxicitat e sa granda longevitat pels ornaments, bèlas arts e maçonariá.
L’ariditat es un fenomèn climatic implicant una pluviometria flaca. Dins las regions dichas aridas, las precipitacions son inferioras a l'evapotranspiracion potenciala (notada ETP) donadas de 2009. L'ariditat essent una nocion espaciala, una region se pòt qualificar d'arida o non segon lo periòde. Es marcada sus près de 30 % de las tèrras continentalas e espandida sus diferentas latituds. I a las zonas aridas zonalas degut a la preséncia de la partida davalanta de las cellulas d'Hadley e de deserts nonzonals duguts a de causas diversas. L’aridificacion es lo cambi de climat gradual o subte menant a una situacion d'ariditat.
La sòja es una planta escalaira de la familha de las Fagaceae pròcha de la mongeta, subretot cultivada per sas granasoleaginosas que produson lo segond òli alimentari consomat dins lo monde, aprèp l'òli de palma. La pastèla eissida de las granas de sòja trissada es la principala matèria rica en proteïnas utilizada per l'alimentacion animala.
La termodinamica es una disciplina de la fisica qu'estúdia lei transferiments de calor e lei relacions entre aquelei transferiments e l'energia e lo trabalh dins lei sistèmas fisics macroscopics (es a dire leis objèctes « grands » e non lei moleculas o leis atòms). Per aquò, definís divèrsei variablas macroscopicas coma la temperatura, l'entropia, l'energia intèrna o la pression que permeton de caracterizar l'evolucion dau còrs estudiat e donc, indirèctament, lo comportament dau grand nombre de compausats microscopics que lo compausan.
Swaziland es un pichon reiaume independent de l'Africa Australa situat entre Sud-Africa e Moçambic. Sa capitala economica e administrativa es Mbabane e sa capitala reiala e politica es Lobamba. Aquel estat si formèt dins lo corrent dei sègles XVIII e XIX quand lei Swaris capitèron de s'installar dins la region e de gardar son autonòmia politica maugrat la colonizacion europèa e l'establiment d'un protectorat britanic sus lo reiaume. Tornarmai independent en 1968, Swaziland formèt una monarquia constitucionala que venguèt rapidament absoluda. Dempuei aqueu periòde, lo país dèu faciar un desvolopament economic feble e una epidemia de SIDA que toca la màger part de la populacion adulta dempuei lo començament dau sègle XXI.
La robotica es una branca de la tecnologia qu'estudís lo dessenh e la construccion de maquinas capablas d'exercir de tascas repetitivas, prètzfaches que necessitan una nauta precision, dangieroses per l'èsser uman o irrealizables sens l'intervencion d'una maquina. Las sciéncias e tecnologias que permetèron aquelas realizacions son l'algèbra, los automats programables, la mecanica, l'electronica e l'informatica.
Lei formigas (var. ahromigas) (familha deis formicidats — Formicidae — ) son d'insèctes sociaus formant de colonias, dicha formiguiers, de còps fòrça complèxas e generalament situats sota de pèiras, dins d'aubres o bastidas en forma de dòme. Fan partida de l'òrdre deis imenoptèrs, coma lei vèspas e leis abelhas. En revènge, lei termits, sovent dichs « formigas blancas », fan partida de l'òrdre deis isoptèrs e son donc pas particularament aparentats ai formigas. Au mens 12 000 espècias de formigas son estadas identificadas a l'ora d'ara e s'estima qu'au mens 10 000 siguen encara de descubrir. Franc d'Antartida, son presentas sus totei lei continents, especialament dins lei zònas eqüatorialas d'Africa, d'America dau Sud e d'Asia. Son capablas d'esplechar de fònts fòrça variadas de manjar coma d'insèctes, de cadabres de mamifèrs o d'aucèus, de granas, de fruchs, de campairòls e de substàncias sucradas produchas per d'autreis insèctes o de plantas.
Lo fènix (del grècφοῖνιξ que sona « roge »), es un aucèl legendari, dotat de la longevitat e caracterizat per un poder de renàisser aprèp que se consumèt d'esperel amb la seuna calor. Atal simboliza los cicles de mòrt e resurreccion.
Edmond Halley (lo 29 d'octobre de 1656, Haggerston, borough de Hackney a Londres – lo 14 de genièr de 1742, Greenwich) es un astronòm e engenhaire britanic. Engenhaire e scientific multidisciplinari, es subretot conegut per aver determinat lo primièr la periodicitat de la cometa de 1682, que fixèt per calcul a 76 ans gaireben. Al retorn d'aquela cometa en 1758, foguèt batejada de son nom.
En astronomia, una cometa es un pichon astre brilhant constituit de glaç e de posca del Sistèma Solar, que son orbita a generalament la forma d'una ellipsa fòrça alongada, e sovent acompanhada d'una longa traïnada luminosa deguda a l'interaccion de velocitat elevada entre la cometa prèp del Solelh e de divèrsas fòrças venent del Solelh : vent solar, pression de radiacion e gravitacion.
Edmond Halley (lo 29 d'octobre de 1656, Haggerston, Londres – lo 14 de genièr de 1742, Greenwich) es un astronòm e engenhaire britanic. Engenhaire e scientific multidisciplinari, es subretot conegut per aver determinat lo primièr la periodicitat de la cometa de 1682, que fixèt per calcul a 76 ans gaireben. Al retorn d'aquela cometa en 1758, foguèt batejada de son nom.
La Batalha de Murèth es un dels conflictes mai importants e crucials per l'istòria occitana, aragonesa e catalana. Se debanèt lo 13 de setembre de 1213 a Murèth a 15 km al sud de Tolosa. Es un episòdi màger de la Crosada dels Albigeses que s'i afrontèron l'union de fòrças occitanas, catalanas e aragonesas menadas pel rei Pèire II d'Aragon e lo comte Ramon VI de Tolosa als crosats, mai que mai franceses, menats per Simon de Montfòrt. Lo rei d'Aragon i moriguèt e las armadas de la coalicion occitanoaragonesa foguèron desfachas. La batalha marquèt lo preludi de la dominacion francesa suls territòris occitans e lo començament de la demesida de la preséncia catalana en Occitània.
La Republica de Venècia dicha la Serenissima (en venecian, Serenìsima repùblica de Venessia) èra un Estat constituit pauc a pauc a l'Edat Mejana a l'entorn de la ciutat de Venècia, e que se desvolopèt amb l'annexion de territòris divèrs e d'establiments comercials lo long de las còstas de la Mar Adriatica, en Mediterranèa orientala e en Itàlia del nòrd, fins a venir una de las principalas poténcias economicas europèas. Venècia tenguèt alara una plaça de las primièras pels escambis economics entre l'Occident e l'Orient mediterranèu, bizantin o musulman.
La Serenissima, amb las seunas institucions oligarquicas remarcablament establas pendent prèp d'un milleni, tenguèt un ròtle politic essencial.
A partir del sègle XVI, coneguèt un periòde de declin politic e de regression territoriala un pauc amagada per una extraordinària florason artistica, abans de desapareisser, en 1797, vencuda per Napoleon Bonaparte, general d'una republica revolucionària al respècte del modèl venecian. La Serenissima, amb lo rèsta del seu domèni territorial, passèt alara amb lo tractat de Campo Formio jos la sobeiranetat autriaca.|
La termodinamica es una disciplina de la fisica qu'estúdia lei transferiments de calor e lei relacions entre aquelei transferiments e l'energia e lo trabalh dins lei sistèmas fisics macroscopics (es a dire leis objèctes « grands » e non lei moleculas o leis atòms). Per aquò, definís divèrsei variablas macroscopicas coma la temperatura, l'entropia, l'energia intèrna o la pression que permeton de caracterizar l'evolucion dau còrs estudiat e donc, indirèctament, lo comportament dau grand nombre de compausats microscopics que lo compausan.
La Preïstòria designa lo periòde de la vida de l'Umanitat qu'es situat entre l'aparicion de l'Òme e l'invencion de l'escritura. Es devesida en divèrsei periòdes que lei principaus son lo Paleolitic e lo Neolitic. Lo premier acomença amb lei premiers òmes e se finís i a 10 000 o 12 000 ans. Es caracterizada per una industria basada sus la pèira e una economia de caça e de culhida. Vei tanben l'aparicion de l'art e de manifestacions religiosas. Puei, vèrs 8 000 avC, leis abitants de Mesopotamia venguèron sedentaris marcant la fin d'aqueu periòde e donc lo començament dau Neolitic. Aquela epòca es adonc marcada per la formacion de vilatges permanents e la naissença d'una economia de produccion amb lo desvolopament de l'agricultura, de la teissedura, de la metallurgia e de cambis comerciaus. Ansin, la fin dau Neolitic, e donc de la Preïstoria, es contemporanèa de l'aparicion dei civilizacions dau començament de l'Antiquitat.
Lo chaple dels Innocents es lo nom donat a un episòdi contat dins l'Evangèli de Matieu dins l'istòria la Fugida en Egipte: lo murtre de totes los enfants de mens de dos ans dins la region de Betelèm, ordonat per Eròdes pau aprèp la naissença de Jèsus. Las Glèisas los onoran coma de martirs. La vertat istorica d'aquel episòdi foguèt sovent discutida.
Polonha (Polska en polonés) es un país d'Euròpa Centrala que se situa au sud de la Mar Baltica e au nòrd de l'arc montanhós dei Carpatas. A una frontiera ambé l'enclava russa de Kaliningrad au nòrd, Lituània au nòrd-èst, Bielorussia a l'èst, Ucraïna au sud-èst, la Republica Chèca e Eslovaquia au sud e Alemanha a l'oèst. Sa capitala es Varsòvia. Aquel estat apareguèt dins lo corrent dau sègle X a partir de tribüs eslavas installadas dins la region dempuei au mens lo sègle precedent. A la fin dau sègle XIV, formèt una union poderosa ambé lo Grand Ducat de Lituània e venguèt la poissança principala d'Euròpa Centrala sota la direccion de la dinastia Jagellon. Pasmens, se turtèt ai desvolopaments de Russia, de l'Empèri Otoman e de Prússia. Après un declin lòng, son territòri foguèt partejat entre Rus, Austrians e Prussians entre 1772 e 1795. Pasmens, la populacion polonesa mantenguèt son unitat culturala dins lo corrent dau sègle XIX e, après unei reviradas, capitèt de restaurar son independéncia en 1918 après l'afondrament deis empèris centraus e de l'Empèri Rus. Dins aquò, en 1939, la Polonha restaurada foguèt atacada e ocupada per l'Alemanhanazia e per l'URSS au començament de la Segonda Guèrra Mondiala. A la fin de la guèrra, lo país foguèt integrat au sen dau blòt sovietic fins a l'afondrament dei govèrns comunistas europèus a la fin deis annadas 1980. A partir de 1991, adoptèt lo sistèma economic capitalista, intrèt au sen de l'OTAN e de l'Union Europèa.
_02.jpg)
