Roergàs (sosdialècte)
Lo roergàs o roergat es un sosdialècte lengadocian parlat en Roergue.
Istòria de son estudiModificar
A despièch de qualques variantas de vocabulari coma pel parlar carladesenc, lo roergat dins l'ensems del departament de l'Avairon (del Mur de Barrés al Pont de Camarés e de Najac a Nant) es omogèn. L’Avairon recòbra en efècte gaireben exactament l’espandida de l’ancian Roergue.
Lo parlar roergàs es citat, sota la forma pejorativa de « patois », en junh de 1794 (16 prairial de l'an II) per l'abat Henri Grégoire dins son Rapport sur la nécessité et les moyens d'anéantir les patois et d'universaliser la langue française.
L'abat Aimé Vayssier (14 d'abril de 1821, Canet d'Òlt - 27 d'agost de 1874, Recolas e Previnquièiras), dins son Dictionnaire patois-français du département de l'Aveyron, presenta notadament :
- Un estudi de las 23 letras de l'alfabet e la prononciacion de caduna;
Puèi, en abordant directament l'estudi del parlar roergat:
- son rapòrt amb lo latin, l'italian, l'espanhòl, l'anglés,
- los repròches que li son faits e los merits que li cal reconéisser,
- los autors locals que l'an escrit,
- l'ortografia a adoptar aitant com las règlas gramaticalas a aplicar.
Un dels autors occitans màgers qu'escriguèt en aquesta varietat foguèt Joan Bodon.
Demest los autres escrivans importants del país conven de citar l'abat Justin Besson.
ExpressionsModificar
Per quicòm o per quicòm mai : Per una rason o per una autra.
Vira que viraràs a Rodés totjorn montaràs : maxima populara.
I a malgasta! / Malgasta i es! Aquò vira mal (del vèrb malgastar).
Vam manjar una bona cuècha : anam manjar un bon aligòt.
Ai còrcoissor : ai una cremason (cremadura d'estomac).
Cada cent ans la mèma vaca brama dins l'estable : frasa per illustrar un constat d'atavisme.
De la raça, lo can caça : fa de marridas causas coma sos aujòls.
Trobariás pas d’aiga a z’Òlt : tròbas pas jamai res, i veses pas gaire.
A cada pic son ascla : cada tustada fa un soc, se ditz davant un trabalhador adrech.
Far las telas : bolegar pès e mans, convulsions de l'agonia.
A Nadal los jorns alòngan d'un salt de gal.
LexicModificar
- veniatis: convocacion oficiala, o comandament de faire quicòm
BibliografiaModificar
- Marcelle Sabatier, Le parler de l'Aveyron, Ed. Lacour, 1996, 95 paginas
- Aimé Vayssier, Dictionnaire patois-français du département de l'Aveyron, 14,8 x 21 cm, broché. Reimpression de l’edicion de Rodés, 1979 [legir en linha]
- Hans Stroh, Remarques sur l'emploi du pronom personnel sujet en rouergat moderne, RLiR t. 35 n°139-140, 271-278, actes del VIen congrès international de langue et littérature d'oc et d'études franco-provençales, Montpelhièr 25-30 d'agost de 1970, 1971
- Hans Stroh, L'accord du participe passé en occitan rouergat et en français : étude comparative. Rodés, Grelh Roergàs, 2002
- 200 ans de littérature occitane millavoise. De Claude Peyrot à Georges Girard, Grelh roergàs, n°14, 1976