Prèmi Nobel de Fisica
Lo Prèmi Nobel de Fisica es un prèmi atribuit per la Fondacion Nobel dins lo domeni de la fisica.
Aquò es la lista dels laureats del Prèmi Nobel de Fisica dempuèi sa creacion.
An | Laureat(s) | País | Trabalhs premiats |
---|---|---|---|
1901 | Wilhelm Conrad Röntgen | Empèri Alemand | Descobèrta dels rais X |
1902 | Hendrik Antoon Lorentz Pieter Zeeman |
Païses Basses | Prevision de la descomposicion de las raias espectralas per un camp magnetic |
1903 | Antoine Henri Becquerel Pierre Curie Marie Curie |
França | Descobèrta de la radioactivitat e isolament de dos elements radioactius : lo radi e lo poloni |
1904 | Lord John Rayleigh | Reialme Unit | Descobèrta de l’argon |
1905 | Philipp Lenard | Empèri Alemand | Mesura del repòrt carga/massa de l’electron |
1906 | Sir Joseph John Thomson | Reialme Unit | Recèrcas sus la conduccion dins los gases. Primièr modèl de l’atòm. |
1907 | Albert A. Michelson | Estats Units | Mesura de la velocitat de la lutz per interferometria, experiéncia fondamentala condusent a remetre en question la nocion d’etèr |
1908 | Gabriel Lippmann | França | Metòde de fotografia en colors per fixacion de las interferéncias luminosas. Aqueste metòde demòra uèi (2005) la sola qu'aja permés la reconstitucion integrala de l’ensemble de las longors d’onda reflectadas per un objècte. Es la fotografia interferenciala de Lippmann. |
1909 | Guglielmo Marconi Karl Ferdinand Braun |
Itàlia Empèri Alemand |
Invencion del telegraf sens fil per ondas ertzianas e de l'oscilloscòpi catodic (tube de Braun) |
1910 | Johannes Diderik van der Waals | Païses Basses | Eqüacion d’estat dels gases perfièches (lei de Van der Waals) |
1911 | Wilhelm Wien | Empèri Alemand | Descobèrtas sus las leis de la radiacion termica (Lei de Wien) |
1912 | Gustaf Dalén | Suècia | Invencion del regulator automatic pel contraròtle de gavitèls luminoses e de fars. Vejatz autoregulacion |
1913 | Heike Kamerlingh Onnes | Païses Basses | Comportament dels conductors electrics de temperaturas fòrça bassas(supraconductivitat). Liquefaccion de l’èli. |
1914 | Max von Laue | Empèri Alemand | Metòde de determinacion de las estructuras cristallinas gràcias a la difraccion dels rais X |
1915 | William Henry Bragg William Lawrence Bragg |
Reialme Unit | Fondaments de la radiocristallografia modèrna |
1916 | Non decernit | ||
1917 | Charles Glover Barkla | Reialme Unit | Propagacion de las ondas ràdio e los rais X |
1918 | Max Planck | Alemanha | Lei espectrala de la radiacion dins lo void d’un còrs negre, elaboracion de la teoria dels quanta. |
1919 | Johannes Stark | Alemanha | L’efièch Stark : descomposicion de las raias espectralas per un camp electric. |
1920 | Charles Edouard Guillaume | Soïssa | Invencion de l’invar, de l’elinvar e de la platinita |
1921 | Albert Einstein | Alemanha | Explicacion de l’efièch fotoelectric. Aquò serà lo sol prèmi Nobel d’Einstein (vejatz teoria de la relativitat). |
1922 | Niels Bohr | Danemarc | Estructura de l’atòm, melhorament del modèl de Rutherford. |
1923 | Robert Andrews Millikan | Estats Units | Mesura de la carga elementària de l’electron : e |
1924 | Karl Manne Georg Siegbahn | Suècia | Espectroscopia dels rais X |
1925 | James Franck Gustav Ludwig Hertz |
Alemanha | Fenomèn de la luminescéncia, mesa en evidéncia dels nivèls d’energia de l’atòm de mercuri (Hg) per de collisions amb d'electrons d’energia variabla. |
1926 | Jean Baptiste Perrin | França | Estudi del movement brownian molecular. |
1927 | Arthur Holly Compton Charles Thomson Rees Wilson |
Alemanha Reialme Unit |
Descobèrta de l’efièch Compton : difusion dels rais X. Invencion de la cambra de brumas. |
1928 | Sir Owen Willans Richardson | Reialme Unit | Emission termoionica e espèctre molecular de l'idrogèn, leis de l'efièch termoelectronic. |
1929 | Louis de Broglie | França | Natura ondulatòria de l’electron, mecanica ondulatòria. |
1930 | Sir Chandrashekhara Venkata Raman | Reialme Unit e Índia | Efièch Raman : difusion Raman de la lutz. |
1931 | Non decernit | ||
1932 | Werner Heisenberg | Alemanha | « La creacion de la mecanica quantica e de sas aplicacions qu'an permés la descobèrta de las formas allotropicas de l’idrogèn (l’ortoidrogèn e lo paraidrogèn) » |
1933 | Paul Adrien Maurice Dirac Erwin Schrödinger |
Reialme Unit Àustria |
Version novèla de la mecanica quantica relativista : aplicacion de la mecanica ondulatòria a l’electron, trabalhs de mecanica ondulatòria, eqüacion d’onda. |
1934 | Non decernit | ||
1935 | James Chadwick | Reialme Unit | Descobèrta del neutron |
1936 | Carl David Anderson Victor Franz Hess |
Estats Units Àustria |
Mesa en evidéncia del positron e dels rais cosmics. |
1937 | Clinton Joseph Davisson Sir George Paget Thomson |
Estats Units Reialme Unit |
Confirmacion de la teoria ondulatòria de Louis de Broglie per difraccion sus un cristal. |
1938 | Enrico Fermi | Itàlia | Reaccions nuclearas amb de neutrons lents |
1939 | Ernest Orlando Lawrence | Estats Units | Invencion del ciclotron |
1940 | Non decernit | ||
1941 | Non decernit | ||
1942 | Non decernit | ||
1943 | Otto Stern | Estats Units | Quantificacion del moment magnetic del proton |
1944 | Isidor Isaac Rabi | Estats Units | Triada dels atòms segon lor estat quantic |
1945 | Wolfgang Ernst Pauli | Àustria | Principi d'exclusion segon lo qual doas particulas de spin mièg entièr (fermions) pòdon pas èsser dins lo meteis estat |
1946 | Percy Williams Bridgman | Estats Units | Estudi de las fòrça nautas pressions, influéncia suls estats de la matèria |
1947 | Edward Victor Appleton | Reialme Unit | Descobèrta del segond jaç de l’ionosfèra |
1948 | Patrick Blackett | Reialme Unit | Trabalhs sus las radiacions cosmicas, melhorament de la cambra de brumas. |
1949 | Hideki Yukawa | Japon | Prediccion de l’existéncia dels mesons |
1950 | Cecil Frank Powell | Reialme Unit | Observacion dels mesons ? |
1951 | Sir John Douglas Cockcroft Ernest Thomas Sinton Walton |
Reialme Unit Irlanda |
Transmutacions nuclearas de nuclèus pesucs provocadas per bombardament amb de particulas acceleradas amb l'ajuda d'un generator de nauta tension electroestatica |
1952 | Felix Bloch Edward Mills Purcell |
Estats Units | Metòdes novèls de mesura de la resonància magnetica de l’electron |
1953 | Frits (Frederik) Zernike | Païses Basses | Invencion del microscòpi de contrast de fasa |
1954 | Max Born Walther Wilhelm Georg Bothe |
RDA | Interpretacion estatistica de la mecanica quantica. Invencion del metòde de las coïncidéncias. |
1955 | Willis Eugene Lamb Polykarp Kusch |
Estats Units | Descobèrta relativa a l'estructura fina de l'espèctre de l’idrogèn. Determinacion experimentala del moment magnetic de l’electron |
1956 | William Bradford Shockley Walter Houser Brattain John Bardeen |
Estats Units | Invencion del transistor (contraccion de l’anglés transfer resistor, "resisténcia de transferiment") a punt de contacte (uèch ans pus lèu) |
1957 | Chen Ning Yang (???) Tsung-Dao Lee (???) |
China | Prediccion pel calcul de la violacion de la paritat dins las desintegracions ß (interaccions feblas) |
1958 | Pavel Cherenkov (????? ????????) Ilia Frank (???? ?????) Igor Tamm (????? ????) |
URSS | Descobèrta de l’efièch Cherenkov, emission de lutz quand de particulas se presentan dins un mitan mai rapidament que la velocitat de la lutz dins aqueste mitan |
1959 | Emilio Gino Segrè Owen Chamberlain |
Estats Units | Descobèrta de l’antiproton (parelhs proton-antiproton alprèp de l’accelerator de Berkeley). |
1960 | Donald Arthur Glaser | Estats Units | Invencion de la cambra de bullas permetent d’observar las trajectòrias de las particulas |
1961 | Robert Hofstadter Rudolf Ludwig Mössbauer |
Estats Units RDA |
Difusion d’electrons de nauta energia. Efièch Mössbauer |
1962 | Lev Davidovich Landau (??? ????????? ??????) | URSS | Efièch Landau. Teoria sus l’èli liquid (superfluiditat). |
1963 | Eugene Paul Wigner Maria Goeppert-Mayer Hans Daniel Jensen |
Estats Units | Teoria del nuclèu atomic. Modèl del nuclèu en jaces. |
1964 | Charles Townes Nicolai Gennadiievich Basov (??????? ??????????? ?????) Aleksandr Mikhailovich Prokhorov (????????? ?????????? ????????) |
Estats Units URSS URSS |
Estudi de l’optica non lineara, realizacion del maser (Microwave Amplifier by Simulated Emission of Radiation), oscillator de feble bruch. |
1965 | Julian Schwinger Richard P. Feynman Sin-Itiro Tomonaga |
Estats Units Estats Units Japon |
Desvolopament de l’electrodinamica quantica |
1966 | Alfred Kastler | França | Mesa al punt de la tecnica del pompatge optic (vejatz lasèr) |
1967 | Hans Bethe | Estats Units | Cicle del carbòni dins lo procediment energetic del Solelh |
1968 | Luis Walter Álvarez | Estats Units | Estudi de las proprietats de las particulas elementàrias e dels rais cosmics |
1969 | Murray Gell-Mann | Estats Units | Classificacion dels adrons e ipotèsi del quark |
1970 | Hannes Alfvén Louis Néel |
Suècia França |
Desplaçament de las particulas electrizadas e propagacion de las ondas dins lo plasma de la magnetosfèra. Descobèrtas en fisica del solid concernent lo magnetisme. |
1971 | Dennis Gabor | Reialme Unit | Trabalhs sus la convergéncia dels faisses d’electrons (vejatz olografia) |
1972 | John Bardeen Leon N. Cooper John Robert Schrieffer |
Estats Units | Teoria explicant la supraconductivitat (parelhs de Cooper) |
1973 | Leo Esaki Ivar Giaever Brian David Josephson |
Japon Estats Units Reialme Unit |
Descobèrta dels semiconductors d'efièch tunèl. Estudi de l’Efièch tunèl dins los supraconductors. Prevision de l’efièch Josephson. |
1974 | Sir Martin Ryle Antony Hewish |
Reialme Unit | Descobèrta dels pulsars (pulsating stars) en astronomia |
1975 | James Rainwater Aage N. Bohr Ben Roy Mottelson |
Estats Units Danemarc Danemarc |
Modèl collectiu del nuclèu atomic, perfeccionament dels modèls en jaç e de la gota liquida. |
1976 | Burton Richter Samuel Chao Chung Ting |
Estats Units | Descobèrta del meson psi. |
1977 | Philip Warren Anderson Sir Neville Mott John Hasbrouck van Vleck |
Estats Units Reialme Unit Estats Units |
Teoria de l'estructura electronica dels sistèmas magnetics e desordenats |
1978 | Piotr Leonidovich Kapitza Arno Allan Penzias Robert Woodrow Wilson |
URSS Estats Units Reialme Unit |
Trabalhs sus la fisica de las temperaturas bassas (Kapitza), descobèrta de la radiacion microonda de l’Univèrs (radiacion fossila Penzias e Wilson) |
1979 | Sheldon Lee Glashow Abdus Salam Steven Weinberg |
Estats Units Paquistan Estats Units |
Teoria unificada de l’interaccion febla e de la fòrça electromagnetica |
1980 | James Watson Cronin Val Logsdon Fitch |
Estats Units | Trabalhs sus las simetrias fondamentalas |
1981 | Nicolaas Bloembergen Arthur Leonard Schawlow Kai Siegbahn |
Estats Units Estats Units Suècia |
Desvolopament de l'espectroscopia electronica de nauta resolucion |
1982 | Kenneth Geddes Wilson | Estats Units | Estudi de transicion de las fasas |
1983 | Subrahmanyan Chandrasekhar William A. Fowler |
Estats Units | Estudis suls procediments fisics regissent l'estructura e l’evolucion de las estelas |
1984 | Carlo Rubbia Simon van der Meer |
Itàlia Païses Basses |
Per lor contribucion decisiva al grand projècte que menèt a la descobèrta de las particules W e Z, vectors de l'interaccion febla |
1985 | Klaus von Klitzing | Alemanha de l'Oèst | Descobèrta de l'efièch Hall quantic |
1986 | Gerd Binnig Heinrich Rohrer Ernst August Friedrich Ruska |
RDA Soïssa RDA |
Invencion del microscòpi d'efièch tunèl |
1987 | Johannes Georg Bednorz Karl Alexander Müller |
RDA Soïssa |
Mesa en evidéncia de supraconductors de nauta temperatura (azòt liquid) |
1988 | Leon Lederman Melvin Schwartz Jack Steinberger |
Estats Units | Trabalhs suls neutrinos |
1989 | Hans Georg Dehmelt Wolfgang Paul Norman Foster Ramsey |
RDA RDA Estats Units |
Isolacion de las particulas atomicas Per l'invencion del metòde dels camps alternatius separats e son aplicacion al maser d'idrogèn e autres relòtges atomics |
1990 | Jerome Isaac Friedman Henry Way Kendall Richard E. Taylor |
Estats Units Estats Units Canadà |
Pròva de l’existéncia dels quarks |
1991 | Pierre-Gilles de Gennes | França | Descobèrta de la matèria mòla |
1992 | Georges Charpak | França | Per sa contribucion als detectors de particulas e en particular per l’invencion de la cambra de fils |
1993 | Russell Alan Hulse Joseph Hooton Taylor |
Estats Units | Descobèrta dels pulsars binaris |
1994 | Bertram N. Brockhouse Clifford G. Shull |
Canadà Estats Units |
Estudi de l'estructura e de las proprietats dels cristals |
1995 | Martin Lewis Perl Frederick Reines |
Estats Units | Descobèrta del lepton ? Per la deteccion del neutrino |
1996 | Douglas D. Osheroff David Morris Lee Robert C. Richardson |
Estats Units | Descobèrta de la superfluiditat de l’èli-3 (la de l’èli-4 èra coneguda dempuèi mantun decenni) |
1997 | Claude Cohen-Tannoudji Steven Chu William D. Phillips |
França Estats Units Estats Units |
Metòde permetent d'alentir e d’isolar d'atòms |
1998 | Robert B. Laughlin Horst L. Störmer Daniel C. Tsui |
Estats Units Alemanha Estats Units |
Mesa en evidéncia de l'efièch Hall quantic fraccionari |
1999 | Gerard 't Hooft Martinus J.G. Veltman |
Païses Basses | Per la descobèrta de l'estructura quantica de l'interaccion electrofebla, unificacion de la fòrça electromagnetica e de l'interaccion febla |
2000 | Jores Alferov Herbert Kroemer Jack S. Kilby |
Bielorussia Alemanha Estats Units |
« Desvolopament d’eteroestructuras semiconductrises per l’electronica rapida e l’optoelectronica » |
2001 | Eric A. Cornell Wolfgang Ketterle Carl E. Wieman |
Estats Units Alemanha Estats Units |
« Per la realizacion de la condensacion Bose-Einstein dins de nòvuls gasoses d’atòms alcalins, e mai per d'estudis pionièrs fondamentals sus las proprietats del condensat » |
2002 | Masatoshi Koshiba Raymond Davis Riccardo Giacconi |
Japon Estats Units Estats Units |
Per lors contribucions dins lo domeni de l’astrofisica e principalament per la deteccion dels neutrinos (Koshiba e Davis), e la descobèrta de las fonts astrofisicas de rais X (Giacconi) |
2003 | Aleksei Alekseievich Abrikosov Vitalii Lazarevich Ginzburg Anthony J. Leggett |
Russia Russia Estats Units |
Atribuit per de trabalhs pionièrs dins lo domeni teoric dels supraconductors e dels superfluids |
2004 | David J. Gross, H. David Politzer e Frank Wilczek | Estats Units | Per lors trabalhs sus las particulas fondamentalas quarks e la descobèrta d'una proprietat de l'interaccion fòrta, la libertat asimptotica |
2005 | Roy J. Glauber de l'Universitat Harvard | Estats Units | Per sa descripcion teorica del compòrtament de las particulas de lutz. |
John L. Hall collaborator de l'Universitat de Colorado | Estats Units | Per lor desvolopament de l'espectroscopia basada sus la precision del lasèr, es a dire la determinacion de la color de la lutz dels atòms e moleculas amb una precision extrèma. | |
Theodor W. Hänsch de l'Universitat Ludwig-Maximilien de Munich | Alemanha | ||
2006 | George Fitzgerald Smoot e John C. Mather | Estats Units | Per lor descobèrta de la natura del còrs negre del fons difús cosmologic e de sas anisotròpias |
2007 | Albert Fert | França | Per lor descobèrta de la magnetorresisténcia giganta |
Peter Andreas Grünberg | Alemanha | ||
2008 | Yoichiro Nambu | Estats Units | "for the discovery of the mechanism of spontaneous broken symmetry in subatomic physics" |
2008 | Makoto Kobayashi e Toshihide Maskawa | Japon | "for the discovery of the origin of the broken symmetry which predicts the existence of at least three families of quarks in nature" |
2009 | Charles K. Kao | Estats Units | "for groundbreaking achievements concerning the transmission of light in fibers for optical communication" |
2009 | Willard S. Boyle | Canadà | "for the invention of an imaging semiconductor circuit – the CCD sensor" |
George E. Smith | Reialme Unit | ||
2010 | Andre Geim, Konstantin Novoselov | Russia | "for groundbreaking experiments regarding the two-dimensional material graphene" |
2011 | Saul Perlmutter, Brian P. Schmidt, Adam G. Riess | Estats Units | "for the discovery of the accelerating expansion of the Universe through observations of distant supernovae" |
2012 | Serge Haroche | França | "for ground-breaking experimental methods that enable measuring and manipulation of individual quantum systems" |
David J. Wineland | Estats Units |
Literatura
modificar- The politics of excellence, beyond the nobel prize; R. Friedman ; 2002
- Nobel Century: a biographical analysis of physics laureates, in Interdisciplinary Science Reviews, by Claus D. Hillebrand ; June 2002; No 2. p.87-93
Ligams extèrnes
modificar- Nobel e-Museum en anglés