Japon

 Aquesta pagina conten de caractèrs japonés. En cas de problèma, consultatz Ajuda:Unicode o testatz vòstre navegador.

Japon (日本, , Nihon o Nippon ^?), formalament l'Estat de Japon (日本国, , Nihon-koku o Nippon-koku^?, ), qu'ei un estat insular d'Asia Orientau.

Japon

日本 (ja)
(Banèra) (Sagèth)
Imne	Kimi ga yo
Simbòl	Sasakia charonda, Faisan versicolòr, Flor de cerièr, Chrysanthemum morifolium e Sumo
Nom oficiau	日本国 (ja)
Escais	País deu Sorelh lhevant (日出る国)
Administracion
Capitau	Tòquio
Lenga oficiau	Japonés (de facto)
Politica
Forma de govèrn	Monarquia constitucionau parlamentària
• Emperaire	Naruhito
• Primièr ministre	Shigeru Ishiba (ca) (2024–)
Geografia
35° N, 136° E
Superfícia	377 972,28 km²
Percentatge d'aiga	1,40 %
Punt mei baish	Lac Hachirō (−4 m)
Punt culminant	Mont Fuji (3 776 m)
Hus orari	UTC+09:00
Demografia
Populacion	11en
• Totala	125 440 000 ab. (febrièr 2022 )
• Densitat	331,88 ab./km²
Gentilici	Japonés -esa Nipon -a
Economia
PIB (PPA)	4en
• Totau (2023)	6,11 milions $
• Per capita	48 813 $
PIB nominau	4en
• Totau (2023)	4,301 milions $
• Per capita	34 358 $
Gini (2018)	33,4
Moneda	Yen (¥)
Istòria
Fondacion	539 aC
Constitucion Meiji	29 de noveme de 1890
Constitucion actuau	3 de mai de 1947
Autas informacions
Indicatiu telefonic	+81
Domeni Internet	.jp

Tòquio es de facto la capitau de Japon, maugrat que lo govèrn aja la soa sedença dens la municipalitat de Chiyoda. Qu'ei ua monarquia constitucionau parlamentària dont las principaus institucions son lo parlament nomenat la Dièta, la cramba deus conselhèrs e la cramba deus representants.

Japon que hè partida de la Cinta de huec e que compausa de 14 125 islas sus mei de 3 300 km dens l'ocean Pacific, las cinc islas principaus estant Hokkaidō, Honshū (isla principau), Shikoku, Kyūshū e Okinawa.

Pr'amor de las soas condicions meteorologicas e de la soa estructura geologica, qu'ei subjècte a divèrsas catastròfas naturaus, e los domaus causats per catastròfas taus com los tifons e los tèrratrems que son au demiei deus mei importants au monde.

Toponimia

Article detalhat: Japonés.

En occitan, lo mot “Japon” qu'ei un exonime qui n'existeish pas dens la lenga japonesa. Los noms japonés deu país que son Nippon (にっぽん) e Nihon (にほん), entrams que s'escriven de la medisha faiçon en kanji o caractèrs chinés: 日本.

Lo caractèr 日 que representa lo sorelh, e lo sens deu caractèr 本 qu'ei “arraditz d'arbe” e per extension “origina”. Donc, tant Nippon com Nihon que vòlen díser “l'origina deu sorelh” e per'mor d'aquò qu'apèran còps que i a lo Japon lo “País deu Sorelh lhevant”. Aquesta faiçon de nomar lo país qu'apareishó dens la correspondéncia de la cort imperiau dab la dinastia chinesa Sui e que's refereish a la posicion orientau de Japon per rapòrt a la China.

La forma Nippon que s'utiliza dens los tèxtes oficiaus e suus bilhets de banca. Nihon qu'ei la forma mei correnta, e la de la lenga de tot dia.

Peu nom occitan de Japon, qu'arribè en Occident de China enlà, per las rotas comerciaus dab l'Orient Extrème.

En chinés ancian, los caractèrs chinés 日本 que's prononciavan aproximativament [njitbə̌n], prononciacion qui adaptada a la lor fonetica peus japonés e balhè las fòrmas actuaus Nippon e Nihon. Mes dens lo dialècte de Shangai, aqueths sinogramas au dia de uei que's pronóncian Zeppen; qu'ei ad aquera prononciacion, o a ua prononciacion pròcha, qui cau restacar lo nom de Japon en malai: Jepang (en ortografia modèrna Jepun). Los mercadèrs portugués qu'aprenón aqueth nom a Malaca au sègle XVI e que's pensa que serén estats los prumèrs a aportà'u tà Euròpa.

Mes mercés au viatge de Marco Polo, l'Euròpa qu'avè dejà entenut a parlar de Japon devath lo nom de Cipango. Aquera forma que correspond au chinés 日本国, prononciats au dia de uei en chinés rìběnguó («país de l'arraditz deu dia»), e en japonés nihonkoku o nipponkoku. Qu'ei donc lo medish nom.

Geografia fisica

L'archipèla japonés

Lo mont Fuji vist de Ōwakudani enlà.

Lo Japon qu'ei un país insular constituit de mei de 3000 islas deu Pacific Nòrd, a l'èst deu continent asiatic. Las quate islas principaus, deu nòrd au sud, que son Hokkaidō (aperada d'autes còps Eso), Honshū (la mei grana), Shikoku e Kyūshū. Las islas Ryūkyū, dont hè partida l'isla d'Okinawa, que son ua cadena d'islas au sud de Kyūshū. Qu'apèran archipèla japonés l'ensemble de las islas qui fòrman lo territòri deu país.

Deu 70 au 80 % deu terrenh, haut o baish, qu'ei horastèr e montanhós e ne pòt pas cotivà's ni arcuélher industrias per'mor deu relhèu accidentat e deus riscs d'eslits terrèras causadas peus tèrratrems e las plojas constantas. Sonque drin mei deu cinquau deu territòri japonés (80 500 km²) qu'ei abitader e la poblacion que's concentra mei que mei suus territòris costèrs, qui an ua densitat de poblacion hèra hauta.

Lo punt culminant de Japon qu'ei lo mont Fuji. L'archipèla patida sovent de las tremoladas de tèrras causats per la subduccion de las placas tectonicas dab aqueras mensh densas.

L'expleitada deus costalats e de las montanhas dab lo sistèma de cultura en platèus (los penents que son cobèrts de concas successivas de talha descreishenta segon l'altitud, çò qui permet la cultura deu ris, de la sòja, etc. Las còstas de Japon qu'atenhen ua longor (33 000 km) e ua varietat de las granas, mes los arrius que son corts, hèra en penent e violents, e non favorizan guaire la navigacion. Vista la soa localizacion dens la Cinta de huec deu Pacific, au punt de contacte de tres placas tectonicas, lo Japon qu'ei victima de tèrratrems febles mes frequents e d'activitat volcanica. Los tèrratrems que sòlen estar acompanhats de tsunamis.

Lo Japon que da la mustra d'ua societat de 127 000 000 abitants, hautament desvolopada, dens un environament hèra mauaisit qui n'auhereish aus sons abitants qu'ua superficia cotivabla inferiora a 78 000 km² (mensh deu 24 % de la superficia totau).

Clima

Temperaturas mejanas (°C), precipitacions (mm) e ensorelhada (h) per an dens 11 vilas de Japon de 1971 a 2000.

Lo clima de Japon qu'ei temperat, mes que varia hèra deu nòrd au sud. Que's pòden distinguir sheis airaus climatics principaus:

• Hokkaidō: clima temperat dab ivèrns hreds e longs e estius frescs. Las precipitacions que son realas, totasvetz l'ivèrn qu'a de grans concentracions de nèu.
• a proximitat de la mar de Japon: sus la còsta oèst de Honshū, lo vent deu nòrd-oèst que pòrta pendent l'ivèrn precipitacions importantas en fòrma de nèu. L'estiu, la region qu'ei mei fresca que la zòna deu Pacific, mes a moments que coneish temperaturas eslhevadas qui's deven au fenomèn deu foehn.
• Tòquio, Nagoya, Quiòto, Osaka e Kobe, au centre e a l'oèst de Honshū, qu'an un clima de tipe subtropicau umide caracterizat per ivèrns pro doç, pòc o briga ennevats, e estius calorents e umides,
• lo Japon centrau o eslhevat: qu'a un clima continentau dab variacions de temperaturas significativas enter l'ivèrn e l'estiu, la nueit e lo dia, e precipitacions feblas.
• Mar interiora de Seto: las montanhas de las regions de Chūgoku e Shikoku que las protegeishen de las tempèstas, e que'us asseguran temperaturas de las doças tota l'annada.
• las illas Ryūkyū: que gaudeishen d'un clima subtropicau dab ivèrns calorents. Las precipitacions que i son intensas e los tifons corrents.

Demografia e societat

Article detalhat: Demografia de Japon.

Vilas per populacion

Reng	Vilas	Prefectura	Poblacion	Reng	Vilas	Prefectura	Poblacion
1	Tòquio	Tòquio	8.949.447	11	Hiroshima	Hiroshima	1.174.209
2	Yokohama	Kanagawa	3.689.603	12	Sendai	Miyagi	1.045.903
3	Osaka	Osaka	2.668.371	13	Kitakyushu	Fukuoka	977.288
4	Nagoya	Aichi	2.263.907	14	Chiba	Chiba	962.130
5	Sapporo	Hokkaido	1.914.434	15	Sakai	Osaka	842.134
6	Kobe	Hyōgo	1.544.873	16	Niigata	Niigata	812.192
7	Kioto	Kioto	1.474.473	17	Hamamatsu	Shizuoka	800.912
8	Fukuoka	Fukuoka	1.463.826	18	Shizuoka	Shizuoka	737.294
9	Kawasaki	Kanagawa	1.425.678	19	Sagamihara	Kanagawa	717.561
10	Saitama	Saitama	1.222.910	20	Okayama	Okayama	716.328
Recensament 2010

Japon que compta près de 125 milions d'abitants, dont près de 122 milions de ciutadans japonés (estimacions 2022). Ua poblacion petita de residents estrangèrs que constitueish la rèsta. Japon qu'ei lo país qui vielheish lo mei lèu au monde e que compta la proporcion de ciutadans atjats la mei hauta de tots los país, representant un tèrç de la soa poblacion totau; aumentacion de l'esperança de vita e diminucion deus taus de natalitat. Japon qu'a un taus de feconditat totau de 1,4 —çò qu'ei inferior au taus de remplaçament de 2,1— e qu'ei au demiei deus mei baishs au monde; qu'a un atge median de 48,4 ans —lo mei haut au monde.

Hòrta demografia

Las carrèras japonesas que son sovent conhidas de monde: ací au quartièr de Shibuya a Tòquio.

Dab ua densitat mejana de 337 ab./km², lo Japon qu'ei màgerment un país urbanizat qui s'ac a dab los problèmas coneishuts aulhors: hauats densitats umanas, problèmas de circulacion, pollucion de l'aire, e ua delinquéncia qui aumenta, mes qui demora totun hèra en devath de çò qui's tròba dens los demieis similars deus Estats Units o d'Euròpa.

La reparticion de la poblacion japonesa qu'ei hèra eterogenèa e la gran majoritat de la poblacion japonesa que's concentra suu litorau sud deu país.

L'airau deu Gran Tòquio, qui includeish la capitala e mantua prefectura a l'entorn, qu'ei lo mei gran airau metropolitan deu monde. Estenut de la capitala a Yokohama, que compta 35 000 000 abitants, sia ua densitat superiora a 2500 ab./km², e qu'amassa ueit vilas de mei de 500 000 abitants. Que constitueish l'ipercentre e lo limit nòrd-orientau de la megapòli japonesa, qui s'alarga sus 1200 km sus tota la còsta sud de Honshū dinc a Fukuoka au nòrd de Kyūshū.

Per venciva, Hokkaidō e las zònas interioras de las autas islas qu'an densitats de poblacion hèra baishas, comparablas a la de dauvuns país europèus e còps que i a mei baishas (68 ab./km² entà Hokkaidō).

Etnologia

Los yamatos

Lo pòble yamato que fòrma l'immensa majoritat de l'isclada. Aquesta qu'estó pòc a pòc poblada, au gusmeth de la Preïstòria, per divèrsas andadas de migracions d'originas geograficas diferentas. Totun, aqueras migracions que's honón viste en un navèth pòble, puishqu'a comptar de l'epòca Yayoi (sègle II abc) non i avó nada migracion de massa. Lo desvolopament demografic deu Japon (600 000 abitants a l'epòca Yayoi, 6 000 000 au sègle XI) que's deu donc a causas mèrrament endogènas.

Los burakumin

Au sen deus japonés, los burakumin (部落民) que constitueishen un grop sociau minoritari discriminat sociaument e economicament. Que son los descendents deus hinin (非人) e deus eta (穢多) e en despieit de l'abolicion deu lor estatut en 1871, qu'encontran dificultats dens tots los maines de la vita vitanta per'mor de la lor origina. Que serén dus o tres milions.

Los ainos

Articles principals : Ainos e Aino (lenga).

Que son la poblacion autoctòna de l'isla de Hokkaidō (e lhèu mei ancianament de tota l'isclada japonesa). La lor origina qu'ei diferenta de la deus japonés e que presentan un aspècte fisic diferent: que son generaument mei grans, la lor pèth qu'ei mei clara e n'an pas los uelhs estirats. La lenga aino qu'ei tipologicament pròcha de las lengas paleosiberianas (d'autes lingüistas que parlan d'un grop corean-nipon-aino).

Los ainos que son a l'òra d'ara uns 150 000. Que son assimilats de longa man a la cultura japonesa, mes la comunitat aino qu'a totun desvolopat ua reïvindicacion de dret a la soa identitat, qui a miat las autoritats japonesas a har passar en 2007 ua lei entà la promocion de la cultura aino. Totasvetz, aquera reconeishença oficiau que demora en gran part teorica e en practica, los ainos que continuan de patir discriminacions.

Los pòbles de las islas Ryūkyū

La formacion de la poblacion de las Ryūkyū que seguí probable lo medish procèssus que la deu pòble japonés stricto sensu. Las lors lengas que son aparentadas au japonés (dab lo quau e fòrman lo grop de las lengas japonicas), mes suu plan genetic que's tròba ua parentat dab los ainos.

Religions

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

La societat japonesa

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Istòria

Lo temple bodista d'Enichiji, de l'epòca Heian.

Japon qu'entra dens l'istòria au sègle VII au parat de las tresviradas devudas a la soa entrada en contacte dab China, au prumèr reng de las quaus e figura la conquista militara peus chinés de principats coreans aliats aus japonés.

La miaça militara e la descobèrta de la superioritat chinesa dens un hèish de maines que mian los principats japonés, dont lo mei important èra lo de Yamato, a encetar refòrmas radicaus.

Qu'ei ad aquera epòca qui's causeish lo mot Japon (日本) entà designar lo país, e Tennō (天皇) entà designar l'emperaire. Aqueths dus tèrmis que remplaçan respectivament los mei ancians país deus was e ō-kimi (大君), entà har, entrams los dus, la contracarra a la pretension de China de considerar Japon com un país tributari, e afirmar l'egalitat de Japon dab la China.

Lo poder politic que favoriza la difusion de la pensada confucianista e deu bodisme, au detriment de la religion indigèna shintō, per'mor que'us considèra com factors d'unificacion ideologica e religiosa de l'archipèla.

Sus aqueras basas que's constitueish l'Estat antic japonés.

Lo Japon antic

Lo palais imperiau de Quiòto.

Yamato

L'Estat japonés qui's hica en plaça ad aquera epòca qu'ei centrat suu parçan de Yamato qui exerceish la soa dominacion sus la rèsta de l'isclada: en aqueth parçan que's tròban las capitalas (kyō, 京) successivas, dont las mei duradissas estón Heijō-kyō (au dia de uei Nara), fondada en 710, e Heian-kyō (au dia de uei Quiòto), fondada en 794. D'aquiu que's mia la conquista sistematica deu territòri e au sègle X>, tot l'arquipèla, a l'excepcion d'Eso, que reconeish l'autoritat de l'emperaire.

Poders concurrents

Aquesta qu'ei subertot morau e simbolica. L'emperaire, simbèu de l'unitat de Japon, qu'a ua activitat ceremoniau dens ua Cort reglada per un formalisme estricte, au sen de la quau ua elei de 5000 a 10 000 foncionaris, qui son los descendents de la noblessa militara deu sègle VII, administran lo país segon un sistèma juridic qui estableish teoricament lo contaròtle absolut de l'Estat e de la societat. En practica, aqueth contaròtle qu'ei limitat per:

• la poténcia territoriau, puish tanben militara, deus monastèris bodistas. Atau, los cambiaments de capitala que s'explican sovent per la volontat de la Cort de s'aluenhar de l'influéncia deus monastèris.
• l'establiment d'aristocratas dens províncias aluenhadas com la deu Kantō on se hargan progressivament ua poténcia territoriau e ua clientèla de mau contarotlar per la Cort.
• enfin, l'apareishuda au sègle XI d'ua navèra classa de guerrièrs, los bushi ((武士) (e mei tard los samorais), qui luenh de la capitala e s'organizan entà defénder, non l'autoritat d'aquesta, mes los lors bens o la lor autoritat vis-a-vis de l'insecuritat qui règnan per las campanhas.

Economia e cultura

Dens l'encastre deu Japon antic, l'economia que coneish ua expansion lenta, mes continua, au mensh dinc au sègle X en tot cas, e la literatura japonesa que produseish caps d'òbra deus grans: en 720, qu'ei compilat lo Nihon Shoki (日本書紀, Annalas o Cronicas de Japon), ua istòria mitica de Japon, e lo sègle XI que ved a espelir lo Díser deu Genji (源氏物語, Genji Monogatari), considerat com lo prumèr roman jamei escriut au monde.

L'Edat Mejana japonesa

La tomba de Minamoto no Yoritomo a Kamakura.

Com l'Edat Mejana de l'Euròpa occidentau, que's caracteriza per la frequéncia de las guèrras interioras e l'estrocejada deus poders. Que's divideish en dus grans periòdes, lo periòde Kamakura (1185-1333) e lo periòde Muromachi (1392-1441), separats per la Guèrra de las Duas Corts (1336-1392) devuda a ua rivalitat dinastica. L'Edat Mejana japonesa que's feneish peu periòde dit de “las Províncias en guèrra” (Sengoku jidai, 戦国時代) (1467-1560), au cors de la quau l'inestabilitat e l'estrocejada politica atenhen lo lor punt maxímum.

La luta peu poder: Kamakura, Go-Daigo e Muromachi

Lo punt d'aviada de l'Edat Mejana japonesa que's situa en 1185, quan Minamoto no Yoritomo e receu de l'emperaire lo títol de shōgun e s'installa a Kamakura. Qu'ei lo començament deu bakufu (幕府), un govèrn militar (qu'ei lo sens deu tèrmi) qui en fèit se constitueish deu començament enlà com un segond poder politic, au ras deu poder (simbolic e decoratiu) de l'emperaire. Lo bakufu que durarà dinc a 1868.

Un portrèit d'epòca de l'emperaire Go-Daigo

Ua interrupcion de tres ans que's produsí totun enter 1333 e 1336, dab la restauracion efemèra de l'emperaire Go-Daigo, qui assumí tots los poders, au contra de la practica tradicionau.

Que hiquè fin ad aquera temptativa Ashikaga Takauji, dab la presa de Quiòto en 1336, e lo son segond successor, Yoshimitsu, qu'installè lo bakufu a Muromachi, un quartièr de Quiòto.

“Feudalitat” e unitat de la nacion

• Lo bakufu qu'estaquè un caractèr quasi public au poder deus sons vassalhs, los gokenin (御家人), causits entermiei los capdaus de clans guerrièrs (bushidan) e on se recrutavan los governadors de província (shugo, 守護) e de districtes deu territòri rurau public (jitō, 地頭). Au darrèr de la restauracion de Go-Daigo, los principaus encastres politics e sociaus de Japon que'us fòrman uns poders politics locaus, dirigits (reaument o nominaument) per un daimyō (大名) qui a aus sons ordis ua armada formada peus sons pròpris vassalhs. A la fin deu sègle XV, que's basteishen casteràs e que s'i hèn a esténer lo territòri de las senhorias qui contaròtlan dirèctament, entamenant atau la constitucion de principats regionaus.

• En despieit de l'estrocejada politica e militara deu país, l'unitat de la nacion que s'ahorteish per'mor deu desvolopament rapide d'un bodisme popular e deus contactes dab l'Orient Extrème. Los japonés qu'aqueseishen au sègle XIII un ròtle decisiu dens lo comèrci maritime de la region, remplaçat per la pirateria arron l'installacion deus mongòls a Pequin (1264). En 1274 e 1281, lo bakufu que hòrageta las invasions d'aquestes, mes suu moment la victòria qu'ei costiva e que l'afebleish.

Las islas Ryūkyū

Au sud de Japon, lo reiaume de las islas Ryūkyū que serveish de gran mercat enter Japon, China, Corèa, Java e Siam.

L'Estat modèrne

Ua representacion d'epòca deu shōgun Tokugawa Ieyasu

Lo sègle XVI: guèrras e navèths contactes dab l'estrangèr

Extension territòriala d'Oda Nobunaga e de Toyotomi Hideyoshi.

Au sègle XVI, que's produseish ua arreconstruccion deu poder centrau, miada successivament per tres caps de guèrra, Oda Nabunaga (1534-1582), Toyotomi Hideyoshi (1536-1598) e Tokugawa Ieyasu (1536-1508). En 1603, Ieyasu, qui vien de recéber lo títol de shōgun, qu'installa lo bakufu a Edo (au dia de uei Tòquio) e que distribueish las tèrras a la soa familha e aus sons aliats.

Lo sègle XVI qu'ei mercat tanben per l'encontre deus Japonés dab los Occidentaus, Portugués, Espanhòus, Neerlandés e Anglés, qui favoriza l'espandiment deu comèrci maritim. Qu'apòrtan dab eths mejans superiors de transpòrt maritim, las armas de huec e lo cristianisme. En prumèras, la lor influéncia qu'ei considerada com benefica peu bakufu, qui a com tesic màger, a la fin deu sègle XVI, d'anientir lo poder rivau e desestabilizador de las sèctas bodistas. Mes en segondas, un còp aqueth perilh estremat, lo bakufu que's chepica de la difusion deu cristianisme: qu'ei jutjada incompatibla dab lo mantien deu fragile equilibri intèrne establit dens lo país, entau quau la ruptura de las relacions exterioras e l'isolament de Japon e semblan necessaris. La barradura de Japon que's torna definitiva en 1641 dab l'installacion deus neerlandés sus l'isclet artificiau de Dejima, dens la baia de Nagasaki e l'interdiccion de tot aute comèrci aulhors en Japon, qui segueish de pòc l'interdiccion aus japonés de viatjar en dehòra de l'archipèla.

L'epòca d'Edo (1651-1853): barradura, patz e desvolopament economic e culturau

Aquesta barradura deu país qu'ei ua caracteristica màger de l'epòca d'Edo, dont lo començament ei mercat convencionaument a 1615, quan Ieyasu elimina lo son concurrent Hideyori Toyotomi (lo hilh de Hideyoshi) en s'apoderant deu casteràs d'Osaka.

L'epòca d'Edo qu'ei lo segond long periòde de patz interiora dens l'istòria de Japon. Dens aqueth periòde, Japon qu'aqueseish lo sons limuts definitius. La patz qu'estó assegurada com ua “patz armada” dens ua estructura politica e militara federau. Lo poder deu shōgun qu'ei ahortit per la legitimacion qui deriva de la soa nominacion per l'emperaire e los daimyō qui regnan suus principats, qu'an a residir a Edo la mieitat de l'an e que son associats a l'administracion deu bakufu en tribalhant dens la soa burocracia.

Ua representacion d'Edo deu sègle XVII

Edo, arrefondada com casteràs per Ieyasu, qu'ei en efèit la capitala administrativa e ceremoniau deu gran maine territoriau deus shōgun Tokugawa, e lo milion d'abitants qui i viven que hèn d'era la prumèra capitala deu monde au sègle XVIII; los grans principats que son obligats de i véner ua partida de la lor produccion, çò qui hè a mei anar mei de Japon un mercat nacionau.

L'epòca d'Edo qu'ei ua epòca de prosperitat economica e d'aviada demografica. Se la poblacion de Japon e s'estima a uns 12 000 000 abitants au sègle XV, lo prumèr recensament, en (1721), qu'amuisha 26 000 000 abitants dens lo país. La produccion agricòla que creish dab l'aumentacion deus rendements e de la superficia agricòla (+ 50 %). Vilatges navèths que son creats, lo desvolopament deu comèrci que permet l'aviada de las culturas industriaus (amorèr, terièr, arbo de laca, arbo de papèr, lin, plantas tinctoriaus). Osaka, dab 500 000 abitants, qu'ei ua placa viradissa deus escambis e de la finança, e Quiòto (400 000 abitants) que jòga, com a las epòcas precedentas, lo ròtle de centre artisanau de luxe entà l'eleit de tot lo país.

L'instruccion que s'espandeish: los temples en campanha, escòlas privadas dens las vilas, qu'ensenhan a léger, escríver e comptar. Cada principat màger qu'a la soa escòla on se forman los futurs administrators. L'edicion comerciau que s'amplifica, e au miei deu [[sègle XIX}]], lo 40 % deus òmis e lo 15 % de las hemnas que saben léger.

D'auta part, l'epòca d'Edo qu'ei mercada per ua vigorosa reflexion intellectuau. En prumèras, que continua la tradicion deu confucianisme japonés (dab Nakae Tōju, Kumazawa Banzan e Ogyū Sorai); mei tard, a comptar de la mieitat deu sègle XVIII que s'espandeish lo Kokugaku (literaument Estudis nacionaus) qui s'estaca a arredescobrir los tèxtes japonés ancoans e la lor sensibilitat amagada peus manlhèus culturaus a la China.

L'epòca d'Edo que coneish tanben, solide, crisis. Au sègle XVIII, la creishença demografica qu'ei ua de las encausas de hamièras qui tornan regularament e las dificultats economicas que provòcan revòltas popularas.

L'irrupcion deus occidentaus e la fin de l'epòca d'Edo

En 1853, peu prumèr còp despuish mei de dus sègles, los japonés que son acarats a l'estrangèr, quan pareish dens la baia de Tòquio lo commodòre american Perry, qui a recebut mission deu son govèrn d'aubrir rotas comerciaus de cap tà l'achipèla japonés. Impressionats peu son armament desconegut d'eths, los japonés fin finala que cedeishen e l'annada seguenta, un tractat comerciau, la Convencion de Kanagawa, qu'aubreish lo país au comèrci dab l'Occident, mes atau com en China ne i aurà pas nada vertadèra colonizacion: en dehòra de quauques punts de la còsta Japon que demora barrat aus occidentaus.

Lo Bakufu que s'èra ahortit en se barrant a l'estrangèr. Aquesta ubertura impausada peus occidentaus que mia los japonés a decidir de modernizar lo país. Mes la soa division politica que va provocar ua longa crisi qui s'acabarà per la caduda deu Bakufu e l'emergéncia deu Japon contemporanèu.

• Desvolopament economic: que i avó prumèr ua reorganizacion militara qui per'mor d'estar costosa impliquè un projècte hèra larg de desvolopament industriau: tractament de la seda com principau produit d'exportacion e modernizacion de las minas sia ancianas (entà l'aur e lo cueire) sia navèras (hèr e carbon) dab per tòca de limitar las importacions.

• Mutacion sociau: l'ordi deus bushis, pletoric e incompetent dens aquesta navèra tempsada, qu'estó reformat radicaument dab la transformacion deus fius territoriaus deus vassalhs deu Bakufu en fius-renta, puish ua diminucion drastica de las rentas: los ganhs obtienguts que permetón l'emergéncia d'un personau eficaç recrutat entermiei los bushis de reng mejan o inferior. Aquera promocion deu talent au detriment de la neishença que constituiva ua nautat màger dens l'organizacion sociau japonesa.

• Mutacion politica: la miaça occidentau qu'amuishè que lo Bakufu ne podè pas mei preténder au ròtle d'un poder nacionau, per'mor que n'avè pas los mejans d'assegurar eth sol la defensa deu país. Que i avè mantua solucion possibla: un alarguiment deu Bakufu entà har d'eth un vertadèr poder nacionau, la destruccion deu Bakufu (mes per qué remplaçà'u?), o ua centralizacion radicau miada per un Bakufu arrenavit. Aquesta opcion qu'estó la qui causí lo darrèr shōgun, Yoshinobu, en 1867.

• • L'annada precedenta, principats que causín l'opcion de la destruccion deu Bakufu com mejan de modernizar politicament lo país, en vistas de hicar en plaça un sistèma federalista. Ua coalicion que's formè, facilitada per la mort de l'emperaire Kōmei, lhèu emposoat, qui permetó aus grans nobles de la Cort favorables a la destruccion deu Bakufu, davantejats per Iwakura Tomomi, de har vàler aquera solucion deu costat deu poder imperiau tanben.

Lo Japon contemporanèu

Ua guèrra qu'opausa en 1868-1869 los partisans deu shōgun e los de l'emperaire. Que s'acaba per la victòria deu camp “imperialista” e lo començament d'un navèth periòde on l'emperaire, simbèu de l'unitat nacionau, exerceish la realitat deu poder.

L'epòca Meiji

Lo govèrn imperiau que mia ua seria de refòrmas. La capitala qu'ei transferida de Quiòto a Edo, qui pren lo nom de Tòquio. Lo sistèma feudau qu'ei abolit: la proprietat de las tèrras ne revien pas mei a l'aristocratica, e Japon qu'ei dividit en prefecturas. Que s'encoratja la practica deu shintoïsme, qui devien ua mena de religion d'Estat, e un sistèma de servici militar obligatòri qu'ei establit.

Lo govèrn que moderniza tanben lo país : construction d'un hialat telegrafic, de vias de camins de hèr, d'obradors navaus, de fabricas de municions, e d'usinas textilas. Japon que devien lo prumèr país asiatic industrializat.

Dab la poténcia qui a aquesit, Japon que's lança dens ua politica expansionista e que mia ua guèrra contra la China (1895) e contra la Russia (1905), au tèrmi de las quaus annexè la Corèa, Taiwan e d'autes territòris.

L'imperialisme japonés e Japon dens la segonda Guèrra mondiau (1931-1945)

Operacions principalas sus lo teatre asiatic de la Segonda Guèrra Mondiala de 1937 a 1942.

Aquò que hè deu Japon ua poténcia d'endom mondiau e la sola poténcia d'Asia. Au sortit de la prumèra Guèrra mondiau, Japon qu'ocupa ua posicion solida en Orient Extrème, dab l'armada mei poderosa de la zòna. Qu'exerceish ua grana influéncia en China e qu'a beneficiat de la guèrra deu punt de vista economic. Dens lo decenni de las annadas 20, la societat japonesa qu'estó acarada a problèmas qui la democracia non podó pas resòlver. La corrupcion a l'interior deu govèrn qu'èra insuportabla e las acusacions contra los membres de la Crampa baisha que provocavan susmautas a continuar, e mentretant, los grops sociaus mei conservadors qui tienèn la Crampa hauta e lo Conselh que criticavan la democracia en per'mor de la soa feblessa. La prosperitat comerciau atenhuda au darrèr de la prumèra Guèrra mondiau que comencè de s'amendrir quan, en 1921, l'Euròpa e comencè la soa recuperacion. Las consequéncias de la Grana Depression qui s'aviè en 1929 qu'estón nefastas entau Japon per'mor de l'aumentacion de las tarifas doanèras de las parts deus país qui crompavan produits japonés, e que's desvolopè dens lo país ua grana praubèra. Aqueths problèmas e l'actitud de la China qui ensajava de descaçar lo comèrci japonés, qu'explican l'invasion peu Japon de la Manchoria en 1931.

Mes aquera invasion que s'èra hèita shens l'autorizacion deu govèrn e lo prumèr menistre Inukai que condemnè aquera accion. La soa actitud que miè tau son assasinat per un grop d'oficiaus de la Marina (15 de mai 1932). Lo son successor que considerè qu'avè a aprovar las accions de l'Armada e atau que's passè durant los 13 ans qui seguín. Lo govèrn que miè tà tèrmi ua ahortida de l'arsenal de guèrra e ua politica exteriora agressiva e expansionista. Lo coronament d'aqueth procèssus qu'estó ua navèra invasion de Manchoria (1937), qui provoquè la Segonda Guèrra sinojaponesa.

Japon qu'ataquè la basa americana de Pearl Harbor en deceme de 1941, çò qui miè los Estats Units a declarar la guèrra au Japon. Aqueth conflicte qu'estó ua part de la segonda Guèrra mondiau, e Japon que deviengó la tresau poténcia de l'Èish dejà format per l'Alemanha e l'Italia. Arron ua longa campanha aeronavau dens lo Pacific, Japon que pergó totas las conquistas efemèras qui avè hèit dens la soa avançada, puish, en junh de 1945, los americans que s'apoderavan d'Okinawa, obligant las fòrças japonesas a's replegar sus las quate islas màgers. Las bombas atomicas lançadas peus Estats Units sus Hiroshima (6 d'agost 1945) e Nagasaki (9 d'agost 1945) que forcèn fin finala Japon a capitular shens condicions lo 15 d'agost 1945.

Japon despuish 1945

L'armada americana qu'ocupè lo país dinc a 1952 e que hasó jutjar dirigents politics e militars deus qui avèn miat la politica d'imperialisme, mes non l'emperaire ni los responsables de la recèrca d'armaments bacteriologics. Los Estats Units qu'impausèn tanben (1947) ua navèra constitucion mei democratica e pacifista dens l'encastre d'ua monarquia parlamentària. Mes Okinawa que demorè devath ocupacion dinc a 1972 e los Estats Units qu'an sauvat dinc a uei lo dia un centenat de basas militaras capvath lo país. L'economia japonesa que conegó a comptar de las annadas 1950 un miracle economic qui hasó deu Japon la segonda poténcia economica mondiau dab ua creishença mejana d'un 10 % l'an 40 ans de temps. Aqueste periòde que's fení dab l'esclatament de la boishòrla especulativa japonesa au principi de las annadas 1990, e que s'enseguí ua grèu recession de la quau lo país e s'arrehè progressivament. Durant aquesta tempsada, Japon qu'a patit catastròfas com l'atemptat terrorista la sècta Aum Shinrikyō (オウム真理教, Vertat Suprèma) (atemptat dab gas sarin dens lo mètro de Tòquio, 12 morts, mei de 100 nafrats) o lo tèrratrem de Kobe en 1995 (quasi 6500 morts) e lo tsunami. Lo 11 de març 2011, un tèrratrem de magnitud 8,9 sus l'escala de Richter, seguit d'un tsunami devastador dab andadas de 10 m de hautor, que toquè lo parçan de Sendai on, en mei de provocar milierats de morts e domaus hèra grèus, estó l'encausa de l'accident nuclear de Fukushima.

Politica

Organizacion politica

La Constitucion de 1947 que hica en plaça ua monarquia parlamentària e qu'afirma la renonciacion deu país a la guèrra e lo caractèr democratic e pacific deu Japon. Lo cap de l'Estat qu'ei l'emperaire, “simbèu de l'Estat e de l'unitat deu pòble”, qui a un ròtle mèrrament ceremoniau, e la sobiranetat que resideish dens lo pòble japonés. A l'òra d'ara, l'emperaire deu Japon qu'ei Naruhito, e lo prince deu japon Fumihito qu'ei a la prumèra plaça dens la linha successorau.

Un burèu de vòte dens la prefectura d'Osaka

Lo poder legislatiu qu'ei hidat a la Dièta, un Parlament bicamerau compausat de la Crampa deus Representants (480 membres) e de la Crampa deus Conselhèrs (242 membres), entrams elejudas au sufragi universau per cinc ans. La Dièta qu'elei lo Prumèr ministre, qui ei puish nomat per l'Emperaire ; aqueste qu'ei lo cap deu govèrn, qui exerceish lo poder executiu. Qu'a a conservar l'ahida de la Dièta entà mantiene's au poder. A l'òra d'ara, Yoshihiko Noda qu'ocupa lo pòste de Prumèr ministre.

Màgers partits politics

Lo principau partit japonés de govèrn qu'ei lo Partit liberau democrata (PLD), d'ideologia conservadora e liberau, de qui los Prumèrs ministres e son gessits de 1955 a 1993 e de 1996 a 2009. Lo segond partit qu'estó dinc a las annadas 1990 lo Partit socialista japonés (PSJ), mes que perdó lo son electorat tradicionau au darrèr de la soa participacion a ua grana coalicion governamentau dab lo PLD enter 1994 e 1998 e a la soa transformacion en Partit sociau democrata (PSD) en 1996. Per'mor d'aquò, despuish la fin de las annadas 1990, lo màger partit d'oposicion qu'ei lo Partit democrata deu Japon (PDJ) fondat per ancians membres autant deu PSD com deu PLD, e qui's posiciona au centre. Lo PDJ qu'arribè au poder au parat de las eleccions de 2009 e qu'a exercit lo poder despuish ençà, sol o en coalicion dab lo Navèth Partit deu Pòble (PPP, centre dret).

Organizacion administrativa

Prefecturas de Japon.

Japon qu'ei dividit en 47 prefecturas (都道府県 todofuken) o departaments, de quate tipes:

• ua prefectura metropolitana (都 tò) : Tòquio.
• ua prefectura insulara (道 dō) : Hokkaidō.
• duas prefecturas governamentaus (府 fo) per las duas vilas mei grandas après Tòquio: Osaka e Quiòto.
• 43 prefecturas (県 quen).

Prefecturas

(01) Hokkaidō (北海道) (territòri)	(02) Aomori (青森)	(03) Iwate (岩手)
(04) Miyagi (宮城)	(05) Akita (秋田)	(06) Yamagata (山形)
(07) Fukushima (福島)	(08) Ibaraki (茨城)	(09) Tochigi (栃木)
(10) Gunma (群馬)	(11) Saitama (埼玉)	(12) Chiba (千葉)
(13) Tòquio	(14) Kanagawa (神奈川)	(15) Niigata (新潟)
(16) Toyama (富山)	(17) Ishikawa (石川)	(18) Fukui (福井)
(19) Yamanashi (山梨)	(20) Nagano (長野)	(21) Gifu (岐阜)
(22) Shizuoka (静岡)	(23) Aichi (愛知)	(24) Mie (三重)
(25) Shiga (滋賀)	(26) Quiòto	(27) Osaka
(28) Hyōgo (兵庫)	(29) Nara (奈良)	(30) Wakayama (和歌山)
(31) Tottori (鳥取)	(32) Shimane (島根)	(33) Okayama (岡山)
(34) Hiroshima (広島)	(35) Yamaguchi (山口)	(36) Tokushima (徳島)
(37) Kagawa (香川)	(38) Ehime (愛媛)	(39) Kōchi (高知)
(40) Fukuoka (福岡)	(41) Saga (佐賀)	(42) Nagasaki (長崎)
(43) Kumamoto (熊本)	(44) Ōita (大分)	(45) Miyazaki (宮崎)
(46) Kagoshima (鹿児島)	(47) Okinawa (沖縄)

Economia

Japon que possedeish la quatau economia mondiau en tèrmes de PIB nominau, après la deus Estats Units, de China e d'Alemanha; e la quatau economia en tèrmes de PPA. En 2021, la poblacion activa de Japon qu'ei l'ueitau au monde, dab mei de 68,6 milions de tribalhadors. En 2022, Japon qu'avèva un feble taus de caumatge de haut o baish 2,6 %. Lo son taus de praubèr qu'ei lo dusau plus haut au demiei deus país deu G7 e que despassa 15,7 % de la poblacion. Japon qu'a lo coeficient de deute public/PIB lo mei haut au demiei de las economias avançadas, dab un deute nacionau estimat a 248 % cap au PIB en 2022. Le yen japonés qu'ei la tresau moneda de resèrva mondiau après lo dòlar american e l'euro.

Deu “miracle economic japonés” a la crisi

Au darrèr de la Segonda Guèrra mondiau, durant la quau Japon e patí pèrdas umanas e materiaus de las granas, lo país que progressè a un ritme suberrapide (dinc a 10 % de creishença annau dens las annadas 50 e 60: qu'an aperat aquera recuperacion impressionanta de l'economia japonesa lo miracle economic japonés. Segon los observators, las encausas deu miracle economic japonés qu'estón la cooperacion enter l'Estat (peu biaish deu MITI, puish METI) e las enterpresas, ua produccion virada tà l'exterior (importantas exportacion tà l'Asia e l'America, ua hòrta etica deu tribalh, la mestresa de las tecnicas de punta mercés a la recèrca, e las despensas militaras baishas (1 % deu produit interior brut). Dens las annadas 70 e 80, la creishença que baishè, mes que's mantiengó per aquò a un bon ritme: uns 5 % l'an dens las annadas 70, uns 4 % l'an dens las annadas 80.

Lo taus de creishença que conegó ua baisha de compte har dens las annadas 90, principaument a causa de l'investiment excessiu deu decenni precedent e de politicas nacionaus qui avèn per tòca d'eliminar los excès deus mercats de valors e de bens immobiliari. Los esfòrç deu govèrn entà avivar l'economia qu'avón pòc de succès e qu'estón afectats per la crisi asiatica de 1997, mondiau de 2001. Lo caumatge que pugè dinc au 5 %, hèra de sòst-tractants que barrèn e la precaritat qu'aumentè.

Totasvetz, l'economia qu'amuishè signes de s'arrehar a comptar de 2005 puishque la creishença deu PIB estó de 2,8 % aqueth an.

Agricultura e pesca

A maugrat de la hrèita de superficia cotivadera (pas mei deu 15 % deu territòri), lo país qu'a un deus mei hòrts rendements mondiaus mercés a ua tecnologia agricòla avançada. Japon qu'ei autosusisent en ris, mes qu'impòrta la mieitat de la soa consomacion d'autas cerealas, e la soa autosufiséncia alimentària n'ei pas que deu 40 %.

Agau d'adaigada au parçan de Kamijō

Per'mor deus acòrds signats dab l'Organizacion mondiau deu comèrci, Japon qu'a redusit las subvencions aus agricultors, çò qui a miat a l'entrada suu mercat nacionau de ris american o vietnamian.

La flòta de pesca japonesa qu'ei ua de las mei importantas deu monde, qu'ei presenta sus totas las mars e que realiza batlèu lo 15 % de las presas totaus.

Las enterpresas japonesas

Qu'ei lo principau sector de l'economia: que representa lo 39 % deu PIB e qu'amassa lo 33 % de la poblacion activa (25 % en França). L'industria japonesa qu'ei hèra dependenta de las importacions de mestiors prumèras e d'energia.

Lo sièti sociau de Nissan a Tòquio

Que presenta caractèrs pròpris: - ligams estrets enter industriaus, sòsttractants e distributors au sen de grops aperats keiretsu; - sindicats d'enterpresa potents dab pòc de conflictes e ua cultura deu dialògue, e un movement de reïvindicacions salariaus tot primtemps; - de hòrts investiments dens la recèrca e lo desvolopament. - dens las granas enterpresas, l'emplec deus salariats qu'ei guarantit a vita. Las màgers enterpresas japonesas que's tròban dens lo sector financèr, lo de las asseguranças, lo sector immobiliari e los deu transpòrt e de las telecomunicacions. Japon que gaudeish d'ua capacitat industriau de las granas e que produseish ua hauta tecnologia de las avançadas dens lo sector automobile, de l'equipament electronic, de la maquina-apèr, e dens lo sector quimic. La Borsa de Tòquio, dab ua capitalizacion de mei de 550 miliards de yens en 2006, que's presenta com la segonda deu monde en importància.

Los escambis

Japon qu'expòrta los sons produits en prioritat de cap taus Estats Units (22,8 %), l'Union Europèa (14,5 %), la China (14,3 %), la Corèa deu Sud (7,8 %), Taiwan (6,8 %) e Hong Kong (5,6 %), segon las dadas de 2006. Qu'expòrta principaument veïcules, equipament electronic, maquineria electrica e produits quimics.

Per'mor de la soa hrèita de ressorças naturaus, Japon qu'ei hèra dependent d'autes país entà's provedir en mestiors prumèras. En 2006, las soas importacions que vienèn de China (20,5 %), deus Estats Units (12 %), de l'Union Europèa (10,3 %), d'Arabia Saudí, deus Emirats Arabes Units (6,4 %), d'Australia (4,8 %), de Corèa deu Sud (4,7 %) e d'Indonesia (4,2 %).

Despuish lo 1r de seteme 2009, un acòrd de libre escambi e de partenariat economica que liga Japon e la Soïssa.

Perspectivas

L'evolucion de la demografia (poblacion a mei anar mei vielha) que pausa un problèma màger a tèrmi long. Los japonés qu'arrefusan de recórrer a l'immigracion entà i rampèu. Aquesta, d'aulhors, que pausaré tanben problèmas puishque las zònas abitablas deu país e son suberpobladas. Per'mor d'aquò, Japon qu'a desvolopat la robotica qui ei destinada a deviéner ua de las granas fòrças de la soa economia. Au dia de uei, dab 410 000 maquinas, Japon que possedeish lo 57 % deus robòts industriaus deu monde. L'emplec que demora ua preocupacion màger deu país.

Articles connèxes

• Economia de Japon
• Empèri de Japon
• Naruhito
• Tòquio
• Quiòto

Bibliografia

En anglés

• George Samson: A History of Japan: 1334-1615, Stanford, 1961
• Robert C. Christopher: The Japanese Mind: the Goliath explained, Linden Press/Simon & Schuster, 1983
• Delmer M. Brown: The Cambridge History of Japan, obratge collectiu engulhat per en D.M. Brown, Cambridge University Press 1993
• Roland H. Worth, Jr.: No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific, McFerland 1995
• Bill Kelly: The Worlds of Japanese Popular Culture: Gender, Shifting Boundaries and Global Culture, Cambridge University Press 1998
• William Gerard Beasley: The Japanese Experience: A Short History of Japan, University of California Press, 1999
• Paul H. Varley: Japanese Culture, Honolulu, 2000
• Herbert Bix: Hirohito and the Making of Modern Japan, Harper & Collins, Nòva York, 2001
• Stephen Turnbull: Samurai Invasion: Japan's Korea War, 2002
• Conrad Totman: History of Japan, Blackwell, 2002

En francés

• Robert Guillain: Japon, troisième grand, colleccion Points Politique, Seuil, París, 1972
• Edwin O. Reischauer: Histoire du Japon et des Japonais:
  • tòme I: Des origines à 1945
  • tòme II: De 1945 à 1970, coll. Points Histoire id id 1973... (traduccion de l'òbra originala Japan, The Story of a Nation, Alfred A. Knopf, Inc., Nòva York 1970)
• Robert Guillain: La guerre au Japon: De Pearl Harbour à Hiroshima, colleccion Points Politique, edicions Stock id 1979
• Jacquyes Gravereau: Le Japon, l'ère de Hirohito, colleccion Notre siècle, edicions La Documentation française id 1988 (525 p.)
• Danielle Elisseeff & Vadime Elisseeff: La civilisation japonaise, colleccion Les grandes civilisations, edicions Arthaud id 1994 (670 p.)
• Dorothée de Boisséson: Le Grand Guide du Japon, colleccion Bibliothèque du voyageur, cò en Gallimard id 1994 (423 p.)
• Louis Frédéric: Le Japon: Dictionnaire et civilisation, colleccion Bouquins, edicions Robert Laffont id 1996 (1418 p.)
• Collectiu: Dictionnaire historique du Japon, colleccion Monde Asiatique, edicions Maisonneuve & Larose id 2002 (2993 p.)
• Jean-François Sabouret: Japon, peuple et civilisation, La Découverte id 2004
• Jean-François Sabouret: La dynamique du Japon, obratge collectiu engulhat per en J.F. S., Saint-Simon id 2005 (432 p.)

Ligams extèrnes

Organismes oficiaus

• (en) (ja) Site oficiau de la Maison Imperiau de Japon
• (en) (ja) Site oficiau Cabinet deu Prumèr Ministre de Japon
• (en) (ja) Site oficiau Crampa deus Conselhèrs
• (en) (ja) Site Bibliotèca Dièta nacionau

Torisme

• (fr) Site oficiau Ofici Nacionau deu Torisme Japonés

Mèdias

• (en) Sit Kyodo News...
• (en) Site Asahi Shinbun, primièr quotidian japonés
• (en) Site The Japan Times

Complements

• (it) (ja) Sit Institut japonés de cultura a Roma
• (ca) (ja) Sit Centre Català de Kansai
• (pt) Sit Fundaçāo Japāo do Brasil

Referéncias

• Wikidata: Q17
• Multimedia: Japan