Lo Pòrt de Boc

Vila d'Occitània

Lo Pòrt de Boc es una comuna provençala situada dins lo comuna provençala situada entre l'Estanh de Bèrra e la Mar Mediterranèa dins lo departament dei Bocas de Ròse e dins la region de Provença-Aups-Còsta d'Azur. Creada en 1866 per desmembrament dei territòris de Fòs e dau Martegue, la vila es venguda un centre industriau e obrier especializat dins la construccion navala e l'industria quimica. Pasmens, dins leis ans 1960-1970, la sarradura dei chantiers navaus e l'aplant dau desvolopament dau complèx industriau de Fòs entraïnèron una crisi demografica prefonda marcada per un declin demografic e un apauriment de la populacion. Aquela crisi durèt fins ais ans 2000-2010 que veguèron lo començament d'una transicion malaisada vèrs lo torisme e la produccion cinematografica.

Lo Pòrt de Boc Port-de-Bouc
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	43° 24′ 21″ N, 4° 59′ 21″ E
Superfícia	11,46 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	68 m 5 m 0 m
Geografia politica
País	Provença
Estat	França
Region 93	Provença Aups e Còsta d'Azur
Departament 13	Bocas de Ròse
Arrondiment 134	Istre
Canton 1350	Lo Martegue Oest
Intercom 241300409	de l'Ouest de l'Étang de Berre
Cònsol	Patricia Fernandez-Pédinielli (2008-2014)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	16 569 ab. Evolucion de la populacion 16 693 ab.
Densitat	1 501,57 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	Port-de-Boucains (en francés)
Còde postal	13110
Còde INSEE	13077
http://www.portdebouc.fr

Toponomia

L'etimologia de Pòrt de Boc es desconeguda mai lo tèrme es relativament ancian coma l'indica la mencion Portus de Boc presenta dins un document de 1147. Una premiera ipotèsi li dona una origina ligura a partir d'un tèrme en *bukk ò en *ug susceptible de designar una autor. Una autra ipotèsi considèra puslèu lo tèrme latin boca que designa una embocadura. Auriá un liame amb la localizacion de la vila a la sortida de l'Estanh de Caront entre la Mar Mediterranèa e l'Estanh de Bèrra. Frederic Mistral adoptèt aquela ipotèsi dins lo Tresaur dau Felibritge.

Geografia

Geografia fisica e geologia

Lo Pòrt de Boc se situa a l'extremitat occidentala dau canau de Caront e se situa donc dins lo plan litorau que se tròba entre l'Estanh de Bèrra (a l'èst) e lo Golf de Fòs (a l'oèst). Son territòri es enquadrat per de còlas gaire autas (mens de 200 m d'altitud) e d'estanhs pauc prefonds au nòrd, per de zònas palunosas a l'èst, per lo canau de Caront au sud e per la mar a l'oèst. D'una superficia de 11,5 km², a una forma rectangulara. Se fau nòtar que certanei ponchs situats dins la region de l'Estanh dau Porrat se situan en dessota dau nivèu de la mar.

I a ges de riu de remarca sus lo territòri comunau mai lo canau de Caront i constituís una barriera naturala qu'empacha fòrtament la circulacion vèrs lo sud. Lo canau de navegacion d'Arle a Boc es una segonda barriera entre lo centre de la vila e sei quartiers periferics a vocacion periurbana. Pasmens, plusors pònts permèton de passatges. Au nivèu geologic, lei sòus de la comuna son principalament compausats de calcari e d'argiela. Dins lo sud, se tròban tanben de sectors artificialament renfòrçats.

Clima

Lo Pòrt de Boc a un clima mediterranèu caracterizat per d'ivèrns doç e d'estius cauds e eissuchs, localament influenciat per lo magistrau qu'es un vent freg e eissuch que bofa dempuei lo nòrd. Segon l'estacion meteorologica d'Istre, lei temperaturas i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3°C e 23,9°C e un ensolelhament fòrça important. Lei precipitacions son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós.

Dins lei regions non urbanizadas e non agricòlas, la vegetacion dominanta es la garriga e la pineda. La flòra es caracteristica dei paluns mediterranèus dins lei regions umidas, principalament lòng dau canau de Carònta.

Demografia

Lo Pòrt de Boc es una vila recenta que forma una aglomeracion amb lo Martegue e Castèunòu dau Martegue dempuei la segonda mitat dau sègle XX. Sa demografia conoguèt un periòde de creissença marcada de sa creacion a la crisi deis ans 1970. Dempuei aquela data, lo nombre d'abitants es en demenicion e sembla s'estabilizar entre 16 000 e 17 000.

A respècte deis autrei vilas de la region, aquela populacion presenta plusors trachs particulars. Comprèn istoricament una proporcion importants d'emplegats (17%), d'obriers (18%) e de retirats d'aquelei sectors (34%). La populacion generala es donc relativament vièlha e sei revenguts son pus febles que la mejana dau departament. Lo taus de caumatge, mai de 20% en 2018, i es tanben important.

Istòria

De l'Antiquitat a la formacion de la comuna

De l'Antiquitat a la formacion de la comuna per Napoleon III en 1866, lo Pòrt de Boc èra un vilatge pichon situat sus lo territòri dau Martegue e de Fòs. Èra alora una pichona zòna portuària, generalament utilizada per lei pescaires e lei marchands dau Martegue per desbarcar de produchs a destinacion de la vila ò dei mercats situats mai au nòrd (Arle, Avinhon... etc.). Pasmens, l'endrech demorèt pauc poblat en despiech de l'òrdre donat en 1805 per Napoleon I^èr d'i construrre un pòrt vertadier. Ansin, en 1834, l'escrivan Alexandre Dumas (1802-1870) depintèt un vilatge constituit de solament tres ostaus e d'una aubèrga.

L'industrializacion de la vila

Lo desvolopament de la vila comencèt vèrs 1850, sostengut per l'aumentacion dau trafeg portuàri. Aquò menèt a la creacion de la comuna lo 2 de setembre de 1866. En 1876, plusors salins e una sequeria de merluças i èran estats construchs. Puei, en 1894, durbiguèt una pichona rafinariá de petròli. Aquò marquèt l'aparicion de l'industria pesuca dins la region e foguèt completat per la creacion dei Chantiers e Obradors de Provença, especializats dins la construccion navala, en 1899 e per doas usinas de produchs quimicas au començament dau sègle XX (Saint-Gobain e Kuhlman).

Durant aqueu periòde, la populacion de la vila conoguèt d'evolucions importantas. D'efiech, l'exòdi rurau entraïnèt inicialament una demenicion fòrta de la populacion que passèt de 1 366 abitants en 1866 a mens de 930 en 1876. Pasmens, tre 1881, 1 473 abitants èran recensats e comencèt un cicle de creissença demografica regulara que menèt la populacion comuna a 6 136 personas en 1936.

L'apogèu industriau

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, la vila assostèt divèrsei movements de resisténcia, sovent comunistas. Pasmens, en causa de son importància portuària, foguèt ocupada per una garnison relativament importanta. Plusors fortificacions litoralas foguèron tanben bastidas per blocar una eventuala ataca aliada. En 1944, leis Alemands capitèron de destrurre la màger part dei naviris presents dins lo pòrt. Una partida deis installacions foguèt egalament damatjada. Pasmens, gràcias a l'ajuda deis obriers de la vila e au trabalh d'una unitat de l'engèni militar estatsunidenc, lo pòrt tornèt venir operacionau tre setembre de 1944. En particular, un important oleodücte foguèt construch per avitalhar Lion.

En 1944, lo Pòrt de Boc conoguèt una autra evolucion, d'òrdre politic, amb l'eleccion dau comunista René Rieubon coma premier cònsol fins a 1990. Foguèt remplaçat a aquela data per Michel Vaxès que laissèt la plaça a Patricia Fernandez-Pédinielli, premiera cònsola de 2005 a 2020). Uei, lo Pòrt de Boc es totjorn un important bastion comunista dei Bòcas dau Ròse. En parallèl, la populacion conoguèt una diversificacion importanta amb l'arribada de populacions obrieras novèlas, principalament originàrias de França, d'Espanha, d'Itàlia e de Grècia.

En 1968, lo recensament enregistrèt mai de 14 000 abitants. Dins aquò, l'industria locala èra intrada dins una crisi grèva amb la sarradura en 1966 dei Chantiers e Obradors de Provença. En despiech d'una importanta grèva, l'entrepresa e 2 000 emplecs dispareguèron.

Entre crisis e reconversion

Se la fin deis activitats de construccion navala èra un eveniment grèu per lo teissut economic dau Pòrt de Boc, leis esperanças liadas a la creacion de la zòna industriala de Fòs permetèron de considerar la mesa en plaça de solucions. D'efiech, lo govèrn de de Gaulle aviá la volontat de crear de desenaus de miliers d'emplecs industriaus dins lo sector. Encoratjada per leis autoritats, la comuna acceptèt donc de construrre de miliers de lotjaments e la populacion passèt de 14 000 abitants a mai de 21 400 entre 1968 e 1975. Aquò encoratjèt l'aparicion d'activitats criminalas, principalament liadas au trafec de drògas e au contraròtle dei maquinas de jogar.

Pasmens, aquela annada, la crisi petroliera de 1973 entraïnèt l'aplant dei projèctes de desvolopament de la zòna de Fòs. Aquò agravèt alora la crisi dau Pòrt de Boc que, maugrat leis infrastructuras urbanas construchas per la comuna (teatre, bibliotèca...) venguèt una vila paura enviroutada per sei vesinas industrialas pus ricas (Fòs, Lo Martegue...). Aquò marquèt lo començament d'un lòng declin demografic que durèt fins a la fin dau sègle XX. Veguèt la populacion comunala s'estabilizar entre 16 000 e 17 000 abitants. Durant aqueu periòde, lo teissut industriau tradicionau de la region continuèt de declinar lentament.

Dins leis ans 2000, la vila trobèt de ressorsas novèlas amb sa participacion a la Comunautat d'Aglomeracion dau País dau Martegue, projècte politic impulsat per lo Martegue per assaiar de mantenir son independéncia en fàcia de l'expansionisme marselhés. Aquò durèt fins a la creacion de la Metropòli d'Ais Marselha Provença en 2016 mai permetèt a la vila d'iniciar d'importants trabalhs de renovacion urbana. Dempuei aquela data, lo Pòrt de Boc assaia alora d'orientar son economia vèrs lo torisme locau. Dempuei leis ans 2010, lo Pòrt de Boc participa tanben fòrça au desvolopament deis estúdios de cinèma installats entre la vila e lo Martegue.

Cultura

Arquitectura

Vista dau fòrt de Boc.

Lo patrimòni arquitecturau dau Pòrt de Boc comprèn plusors ensembles d'abitats obriers anant de la fin dau sègle XIX ais ans 1970. Pasmens, en causa de la lònga crisi viscuda per la vila, la màger part d'aquel abitat es uei dins un estat degradat. De mai, es generalament considerat coma pauc atractiu. Lo fòrt de Boc, situat sus lo territòri dau Martegue sus l'autra riba dau canau de Caront, es fòrça ben visible dempuei la vila.

Escultura

Lo Pòrt de Boc assosta una importanta colleccion d'esculturas metallicas realizadas per Raymond Moralès (1926-2004). Representan de scenas ò de creaturas eissidas de l'imaginacion de lor autor. Son ostau foguèt transformat en musèu fins a 2007 avans de venir un restaurant. Pasmens, plusors esculturas son encara visiblas dins la proprietat e en vila.

Gastronomia

Article detalhat: Potarga.

En causa de son origina martegala, lo Pòrt de Boc es un dei darriers centres de produccion de potarga dau Martegue. Facha d'uòus de muge salats e assecats recampats dins una borsa, es una especialitat gastronomica reconeguda dau litorau occitan mediterranèu. Es considerada coma un produch de luxe.

Annèxas

Liames intèrnes

• Canau de Caront.
• Chantiers e Obradors de Provença.
• Estanh de Bèrra.
• Fòrt de Boc.
• Lo Martegue.
• Potarga.
• Zòna industriala de Fòs.

Personalitats liadas a la comuna

• Brocca (Pierre), jogaire de petanca.
• Huriaux (Sophie), cantairitz.
• Moralès (Raymond), escultor.
• Rieubon (René), premier cònsol e deputat.
• Vaxès (Michel), premier cònsol e deputat.

Bibliografia

• (fr) L. Beteille, Histoire de Port-de-Bouc, 1926.
• (fr) Roger Cornu, Du chantier naval à la ville : la mémoire ouvrière de Port-de-Bouc : étude, 1984.
• (fr) Charles Cretinon, Contribution à l'histoire de Port-de-Bouc, 1969.
• (fr) Charles Cretinon, Port-de-Bouc : des origines à nos jours, 2004.
• (fr) Jean Domenichino, Un Chantier, des ouvriers, une ville : Port-de-Bouc et la construction navale, 1900-1966 : analyse du rayonnement d'une entreprise et de son collectif ouvrier, 1988.
• (fr) Alfred Saurel, Histoire de Martigues et de Port-de-Bouc, 1892.