Bocas de Ròse
Lei Bocas de Ròse, Bocas dau Ròse[1] (mens localament Bochas de Ròse) son un departament francés situat en Occitània, dins la region de Provença-Aups-Còsta d'Azur e dins la region istorica de Provença.
|
Departament dei Bocas de Ròse (13)
| |
|---|---|
| Fichièr:Bouches-du-Rhône (13) logo 2015.svg | |
| |
| OpenStreetMap | . |
| Administracion | |
| Region istorica |  Provença
|
| Region | Provença Aups e Còsta d'Azur 
|
| Prefectura | Marselha |
| Prefècte | |
| President del conselh departamental |
Martine Vassal |
| Sosprefectura(s) | Ais de Provença Istre Arle
|
| Demografia | |
| Populacion Populacion totala |
2 069 811 ab. (2022) 2 093 958 ab. |
| Densitat | Error d'expression : l'operand '''/''' es pas reconegut ab./km²
|
| Geografia | |
| Superfícia | [[Modèl:Supfrdep|]] km²
|
| Subdivisions | |
| Arrondiments | 4 |
| Circonscripcions | 16 |
| Cantons | 29 |
| Intercomunalitats | 4 |
| Comunas | 119
|
| Autras informacions | |
| Còde INSEE | 13 |
| ISO 3166-2 | FR-13 |
| NUTS-3 | FR824 |
| Sit web | Recercar |
Lo capluòc es Marselha.
Geografia
modificarGeografia fisica
modificarSituat a la crosiera entre la vau de Ròse e lo litorau mediterranèu, lo departament dei Bocas de Ròse es un territòri que tèn de limits fisics marcats. De forma rectangulara, es delimitat au nòrd per Durença, au sud per la mar Mediterranèa e a l'oèst per Ròse. Lo limit de la partida oèst es mens clara, mais es dins aquela region que se tròban lei premiers relèus aupencs.
En causa d'aquelei particularitats, lei limits nòrd e sud son lei doas zònas principalas de contacte e de cambi amb leis autrei regions. L'oèst es dominat per de plans agricòlas e de zònas umidas (Camarga, Crau, Comtat), a l'excepcion dau golf de Fòs e de l'estanh de Bèrra que son de centres industriaus. A l'èst, leis espacis son pus constrenchs per lei relèus que pòdon agantar 1 000 m. La vau de Durença, lo bacin sextian, lo plan marselhés e la vau de Vèuna son leis aisses ò lei zonas d'abitat principalas entre lei massís de Trevaressa, de Venturi, de l'Estela, de Garlaban, de la Santa Bauma, de Marselhaveire e dei monts Aurelian. Pasmens, amb l'estanh de Bèrra, es dins aquelei vaus ensarradas que se concentra la vida urbana dau departament.
La superficia totala es d'aperaquí 5 100 km² que se despartisson dau biais seguent : 270 km² per leis espacis urbans e industriaus, 2 100 km² per l'espaci agricòla, 2 000 km² per leis espacis naturaus e 730 km² per leis aigas permanentas e lei zònas umidas. Ròse es de segur lo corrent d'aiga pus important dau territòri. Se devesís au nivèu d'Arle per formar lo Pichon Ròse e lo Grand Ròse. Durença es lo segond corrent d'aiga important e tota la partida nòrd dau departament constituís lo flanc sud de sa vau bassa. Lar, Vèuna, Tolobra e Cadiera son leis autrei flumes costiers de remarca que rejan dins lei Bocas de Ròse. L'estanh de Bèrra es una importanta lòna d'aiga saumastra qu'ocupa una partida importanta de la zòna centrala dau departament.
Clima
modificarLei Bocas de Ròse son somés a un clima mediterranèu caracterizat per d'estius cauds e eissuchs, d'ivèrns doç e de precipitacions achavanidas a la prima e durant l'autona. Lei vents violents, mai que mai lo mistrau, bofan mai de 100 jorns durant l'annada. Aquò permet de desgatjar lo cèu, mai renforça l'ensorelhament e l'ariditat. Pasmens, si destrian de microclimas en foncion dau relèu. La mitat occidentala (Aupilhas, Crau, Camarga...) es mai tocada per leis efiechs dau vent. Es ansin un deis endrechs pus arids d'Occitània amb de plueias annualas que pòdon agantar de nivèus inferiors a 500 mm/an. En revènge, lei relèus de la mitat orientala favorizan lei precipitacions que pòdon agantar 800 mm/an sus lei cimas pus autas (Santa Bauma, pendís septentrionau de Venturi...). Au nivèu dei temperaturas, l'amplitud termica es d'aperaquí 15 °C. Es pus febla lòng dau litorau gràcias a l'efiech termostatic de la mar e pus importanta dins la vau de Lar. Pendent la sason ivernenca, aquò pòu entraïnar de baissas de temperatura susceptiblas d'engendrar de geladas nuechenca dins l'interior dei tèrras.
Lengas
modificarLo territòri dei Bocas de Ròse fa partida de l'airau d'extension tradicionala dau provençau. A l'entorn de Ròse, a l'oèst d'una linha anant dau golf de Fòs a Orgon, predomina lo dialècte rodanenc centrau qu'es famós au sen de la literatura occitana per son ròtle dins la definicion de la nòrma mistralenca e dins lei trabalhs dau Felibritge. Per exemple, es lo sistèma d'escritura utilizat per Frederic Mistral dins seis òbras. A l'èst d'una linha anant dau Martegue a Lambesc, predomina lo dialècte maritim. Entre lei doas regions dialectalas, dins una region onte se tròba la vila de Selon, i a una zòna d'inferéncia onte lei parlars adoptan de trachs eissits dau rodanenc ò dau maritim en seguissent de linhas pus complèxas. La penetracion d'un trach associat au maritim dins l'espaci rodanenc i es possibla e recipròcament[2].
Uei, coma dins la màger part d'Occitània, lo francés es la lenga pus parlada dins lo departament. Leis estimacions pertocant lo nombre de locutors dau provençau son pauc precisas en causa de l'utilizacion de definicions diferentas dau mot « locutor ». En 1999, lo nombre de personas l'utilizant dins la vida vidanta foguèt estimat a 100 000. Pasmens, aquela chifra preniá pas en còmpte leis autrei personas capablas de parlar la lenga. De mai, cada an, aperaquí 10 000 escolans estúdian lo provençau a l'escòla. Ansin, dins d'estudis basats sus de definicions pus largas de la nocion de locutor, la chifra de 500 000 locutors es estat avançat. Dins aquò, que que siegue la realitat, l'usatge dau provençau dins la vida vidanta es en declin.
Istòria
modificarCreacion
modificar
Lo departament foguèt creat per la Revolucion Francesa en 1790 dins l'encastre dau decrèt dau 22 de decembre de 1789 sus l'organizacion territòriala de França. L'objectiu de la creacion dei departaments èra de crear un quadre administratiu pus adaptat ai realitats politicas, socialas e economicas de la fin dau sègle XVIII e de fragmentar lei províncias tradicionalas de l'Ancian Regime. Lo Comtat de Provença foguèt ansin fragmentat en tres departaments mai, per de rasons geograficas, lei Bocas de Ròse correspòndon au centre politic, economic e culturau dau Comtat amb lei vilas d'Ais e de Marselha. Ais èra nomat capluòc e Arle, Marselha, Tarascon, Selon de Provença e Ate capluòcs de districte.
D'efiech, a son origina, lo departament englobava lo país d'Ate car lo Comtat Venaicin fasiá encara partida deis Estats Pontificaus. L'integracion de Marselha dins lo departament, amb lo reng reduch de capluòc de districte, èra una respònsa a la demanda de la vila de dispausar dau sieu departament, represa d'una volontat d'autonòmia anciana qu'aviá minat lo Comtat de Provença. Dins aquò, aquela volontat de s'opausar ai revendicacions de Marselha suscitèt lèu de dificultats amb lo sostèn important de la vila ais insureccions federalistas de 1793. De mai, Ais, capitala dau Comtat durant l'Ancian Regime, èra un bastion dau reialisme locau.
En 1793, lo traçat originau foguèt modificat per la creacion dau departament de Vauclusa. Lo districte d'Ate foguèt integrat au departament novèu. Puei, en 1800, Napoleon decidèt de transferir lo capluòc d'Ais a Marselha. Aquò donèt au departament son territòri actuau amb Ròse a l'oèst, Durença au nòrd e la mar au sud. La definicion de la frontiera orientala foguèt pauc a cha pauc precisada amb lo melhorament dei cadastres.
Eraudica
modificarComa la mai granda part dei departaments, leis Bocas de Ròse an pas d’escut oficiau. Pasmens dins l’Armoriau de Traversier (1842)[3] e l’Atlas de Levasseur (1854)[4] s’utilizava l’escut de Marselha.
-
Escut del departament segond l’Armoriau de Traversier (1842) e l’Atlas de Levasseur (1854) -
Escut propausat per Robert Louis (annadas 1950) per lo departament -
Escut de la ciutat de Marselha -
Escut de la ciutat d’Ais -
Escut de la ciutat d’Arle -
Escut de la ciutat d’Istre -
Escut dei Bauç -
Escut de la ciutat de Cadoliva
.svg)
.svg)
_logo_2015.svg){kind=link}
Annèxas
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificarNòtas e referéncias
modificar- ↑ Toponimia Occitana (Institut d'Estudis Occitans) : IEO_BdTopoc : http://bdtopoc.org
- ↑ Guiu Martin e Bernat Molin, Grammaire Provençale et atlas linguistique en couleur, Édisud, 2a edicion, 2007.
- ↑ Henri Traversier, Léon Vaïsse. Armorial national de France. Recueil complet des armes des villes et provinces du territoire francais, reuni pour la premiere fois, dessine et grave par H. Traversier..., Paris: Challamel, 1842.
- ↑ Victor Levasseur. Atlas National Illustré des 86 Départements et des Possessions de la France Divisé par Arrondissements, Cantons et Communes, avec le tracé de toutes les routes, chemins de fer et canaux. Paris: A. Combette, 1854