Teleferic
Un teleferic es un mejan de transpòrt per cable aerian.
- Dins lo langatge comun, lo teleferic representa un equipament per pujar equipat de cabinas de granda capacitat anant a un suc mai sovent dificil d'accès[1].
- En França, al sens reglamentari, designa totes los tipes de teleportats, es a dire, totas las categorias de transpòrts per cable dispausant de veïculs aerians, coma los telesètis o encara las telecabinas.
- Tecnicament, designa una categoria de transpòrt per cable de construccion dicha « bicable »: las foncions « portar » e « tractar » utilizant de cables diferents. Un teleferic stricto sensu compòrta una infrastructura de rotlament fixe (un o mai cables portaires) ont circulan un o mai veïculs (cabinas o bènas per personas o materials, a l'imatge d'una installacion ferroviària), ligadas a un o mai cables tractors.
Lo teleferic es utilizar per escalar un relèu penjat o passar una depression geografica (val, cors d'aiga). Es un mejan de transpòrt agradat per sa facultat a se sostraire de las constrenchas topograficas del terren (ligam dirècte), sos costs d'installacion e de foncionament contenguts[2] e sa consomacion mesurada[3].
Lo teleferic es utilizat coma transpòrt en comun, per exemple en montanha, dins las estacions d'espòrts d'ivèrn per l'esquí alpin, mas tanben, per accedir a de punts isolats coma los miradors[4], o encora en mitan urban per aténher un territòri comunal de relèu dificil[5]. Servís tanben coma transpòrt per compte pròpre, dins l'industria subretut[6].
Istòria
modificarL'emergéncia del transpòrt per cable
modificar
Las primièras traças de transpòrt per cable venon de l'Edat Mejana: de gravaduras japonesas mòstran l’existéncia de teleportats per personas vèrs 1200 e, en 1405, Konrad Kyner fa, dins l'obratge Obra bellifortis, la descripcion precisa d'un teleportat per transportar òmes, cavals e armas per-dessús un cors d'aiga[7]. Lo dich Leon l'African, supausat mòrt vèrs 1527-1555, conta l'existéncia d'un « teleferic » al Marròc. Èra banastassa ligada a de cables moguts per de carrèla permetent a una desena d'abitants de passar l'Oèd Sebó a 70 mètres al dessús de la superfícia del fluvi[8]. En 1644, Adam Wybe von Halingen realiza pel primièr còp un transpòrt de materials penjats a una seria de pilònas per la construccion de las fortificacions de Gdańsk[9],[10].
Los cables èran, fins alara, fach de fibra naturala. Caldrà esperar l’invencion del cable modèrne per l’Alemand Wilhelm Albert per assistir a la naissença veraia del teleferic[11]. Lo cable d’Albert es constituit d’una arma de cambe facha de fils torsadats a l'entorn de que sèis brins son enseguida trenant a l'entorn d'una autra basa de còrda de cambre dins de direccions alternadas per mai d'estabilitat. Aqueste principi es realizat en 1834 per l'espleitacion minièra de Clausthal-Zellerfeld, en Alemanha[12]. Lo cable d’Albert demora encara trenat a la man. La maquina de trenar es inventada per l'Austriac Wurm en 1837 e desvelopada a una escala industriala la deceniá seguenta per Felten & Guilleaume. Vengut fisable per un cable ara capable de passar de relèus fòrts, la tecnica del teleferic se dessenha a partir de la segonda mitat del sègle XIX e se desvelopa enseguida amb la revolucion industriala.
En 1861, l'Alemand Freiherr von Dücker concep lo sistèma bicable per teleportats, separant la foncion « portar » e « tractar » per dos cables diferents. Inspira Adolf Bleichert & Co. qu'utiliza aqueste principi en 1872, e bastit son primièr teleferic de transpòrt de material utilizant un sistèma bicable. Amb d'autres davancièr coma Julius Pohlig, son tanben de milièrs d'installacions d'aqueste tipe que son bastits en una cinquantena d'annadas, prefigurant lo teleferic de vitjaires[13],.
Los teleferics pels viatjaires
modificarA partir de las annadas 1890, unes aparelhs aerians de cable, sovent leugièrs e orizontals, se destinan al transpòrt de passatgièrs al Klondyke Pass (Canadà), a Knoxville al dessús del Tennessee[14] o al Devil's Dyke a Brighton (Angletèrra)[15]. En 1897, un « transbordador aerien per cable » es installat coma atraccion de la mòstra d'art e d'industria de Estocòlme. D'autres seguisson dins diferentas mòstras temporàrias, coma a Viena, Milan o Gènoa. En octobre 1907, es inaugurat en Espanha lo « transbordaire funicular » de Sent Sebastian, imaginat per Leonardo Torres Quevedo. Fa passetjar las gents a 280 mètres entre lo mont Ulia e lo Penne del'Aquilla via una nau penjada a 6 cables portaires[16]. Totes aquestes aparelhs, al perfil de linha puslèu plan, son acara de teleferics qu'escaladan pas de relèu demonstratiu.
En junh de 1908, l'Austrac Josef Stafer dobrís pel primièr còp al public son « transportaire aerian » del Colle (Kohlern) a Bolzano dins lo Tiròl miègjornal[17]. Directament adaptat d'un aparelh de transpòrt de fret, s'agís del primièr teleferic de vitjaires amb supòrts de linha intermediàrias. L'installacion es pasmens artisanala e a pas cap de sistèma de fren de seguretat e deu s'arrestar en 1910 e de nòu bastit per Adolf Bleichert & Co. en 1913. Aquò serà lo primièr teleferic suspensions nautas e cabina plana[18].
Parallelament, Wilhelm Feldmann imatgina un « ascensor de montanha » sul Wetterhorn, dins los Alps en Soïssa. La construccion, realizada per la societat Von Roll, es inaugurada lo 24 de julhet de 1908. Lo primièr verai teleferic de montanha destinat al transpòrt de vitjaires nasquèt. Es pasmens un fracàs economic degut en partida al començament de la Primièra Guèrra mondiala,[19].
Alara qu'a Chamonix, comença en 1909 l'interminabla òbra de la construccion del « funiculari aerian » de l'agulha del Miègjorn[20], es inaugurat a partir de 1912 sul Morro da Urca a Rio de Janeiro (Brasil), lo primièr tròç dels teleferics del Pan de Sucre, primièr teleferic pesuc per passatgièrs del continent american, bastit per Julius Pohlig AG[21].
Es sonque a l'eissida del conflicte que la construccion de teleferics de transpòrt de vitjaires prend un vam verai pel mond. La tecnica evolua mercé a l’ingenhaire Luis Zuegg, qu'inaugura en 1923 son teleferic de Hafling, al dessús de Merano dins lo Tiròl del Sud. L'aparelh ten de vias largas e assegura de longas portadas se piejant sus un nombre redusit de pilònes, aquò, mercé a una tension dels cables nauta, de l'òrdre de 1 tèrç de la carga de rompadura. Mai tibats, los brins son mens sensibles a l’usadura deguda als passatges repetits de las cabinas al nivèl dels pilònes. Bleichert s'associa a l'ingenhaire per realizar aqueste novèl apròche sus sos aparelhs. Per l'emplec d'aquestas tecnicas novatriças e d'una cèrta estandardizacion, lo constructor fa dintrar lo teleferic dins l'èra de la modernitat. Realiza, pendent lo periòde d’entre-doas-guèrras, mai de teleportats, sol, que l'ensemble dels autres constructors[22].
Lo teleferic de fret es pas abandonat: de 1935 a 1941, constituís lo mejan màger d'avitalhament d'Asmara, capitala de la colonia italiana de l'Eritrèa. Lo teleferic de Massaoa a Asmara, bastit per l'entrepresa Ceretti e Tanfani, èra, amb sos 75 km de longor, la mai longa linha del mond.
Origina del mot
modificarLos primièrs teleferics èran nomenats "Camins de fèrre sus cable". Lo màger aujòl grèc del radical "fèrre", es lo mot φορα, fora, « accion de portar ».
En Anglatèrra o al Estats Units d'America, se nomena "Cable car" (veitura sus cable), e lo telecabina, curiosament "gondola" (tot coma en Alemanha)
En Alemanha, es nomenat "Drahtseilbahn" (tren sus cable metallic)
Un teleferic es un sistèma ferroviari a causa de la foncion dels cables portaires fixes que fan ofici de via de rotlament dels veïculs.
Tecnica
modificarDisposicion dels cables
modificar.JPG)
La linha d'un teleferic es constituida de:
- un, o mai cables dich « portaires » que supòrtan lo pes d'un veïcul majans un carriòt equipat de rodetas;
- un, o mai cables dich « tractors », fixats a aquestes carriòt, que son mogut per un motor situit dins una de las garas e permetent lo desplaçament del veïcul.
Lo veïcul, penjals al carriòt, es mai sovent una cabina tancada (transpòrt de vitjaires) mas pòt tanben èsser una simpla bèna obèrta (transpòrt de materials).
Los cables d'un teleferic son tibats entre las doas garas e pòdon èsser sostenguts en linha per de pilònes, mai sovent en trelís metallics. Es possible tanbenque la portada siá realizada sens sosten intermediaris - los sols punts de sosten son los dos tèrmes del cable.
Existís diferentas disposicions de cables. Mai correnta es ara aquesta qu'utiliza dos cables portaires en parallèl e un cable tractor central; los cables portaires pòdon tanben assegurar una carga mai importanta. De cavalièrs solidaris dels cables portaires e dotat d'un rodeta portant lo cable tractor que la seccion pòt èsser reducha, qu'a pas pus a portar los efièchs dels sieus pes sus de grandas travadas. Aquestes teleferics son tanben mai estables al vent.
Principi du calcul dels cables portaires
modificar
Dins lo cas d'una tiroliana, existís doas familhas de metòdes de calcul per calcular lo cable portaire. Pels cables tibats per contrapes, se realiza un calcul de primièr òrdre pel metòde dels triangles d'equilibri, la tension iniciala essent donnada. Pels cables ancorats passivament, un calcul del segond òrdre es indispensable pels metòdes numerics, elements finits...
Un cable es una biga que torna pas cap de moment plegant. Ven donc que lo diagrama dels moments plegants dins la biga equivalenta de mèsma portada e cargada identicament es afina de la forma del cable (approximacion valabla se lo rapòrt flècha / portada es inferior a 25 %).
Poer un cable fortament tibat entre dos sostens orizontals, s'obten la relacion seguentz (calcul simplificat):
ont H es l'esfòrç de tension, w es lo pes lineic, L es la portada, e f es la flècha.
Mai sovent, « la compausanta orizontala de la tension dins un cable es egala al moment plegant al punt considerat, divisat per la distància verticala del cable a la linha de sosten ».
Dins lo cas d'un tdeleferic, los calculs son diferents, lo principi de calculs es de determinar la trajectòria del cable resolvant l'equilibri estatic del veïcul somes al sieu pes e las tensions dels diferents cables (portaires e tractors). La trajectòria d’un cable es calculada per las equacions de la cadeneta. Per cada abscissi de la linha, una ordonada es obtenguda per resolucion de las equacions. Dins lo cas de cables portaires ancorats, lo logicial deu cercar per cada posicion Y la tension que permet de trobar la bona longor de cable portaire (los calculs son de menar per las valors extrèmas de las temperaturas fixadas per la reglementacion).
Las garas
modificarUn teleferic ten abitualament de dos garas (o estacions) terminalas ont sont ancorats los cables portaires. Son dotadas de carrèlas que fan realizar al cable tractor una semibocla pel tornar en linha sus l'autra via.
Una de las garas es l'estacion motritz: una carrèla dicha motritz i entraïna lo cable pel biais d'un motor electric solidari d'un reductor. La cinematica es complerada per de frens de servici (frens 1) qu'agisson mai sovent sus un volant d'inercia situat sus l'arbre rapid en sortida de motor, e de frens d'urgéncia (frens 2) mai sovent situits en periferic de la carrèla motritz.
Se trapa tanben una marcha de secors, mai sovent assegurada per un motor termic permetent lo retorn de las cabinas a feble velocitat en cas de manca del sistèma electric o de copadura de corrent.
Se realiza tanben, dins una de las garas, la tension dels cables, mai sovent via de contrapés. Per unes aparelhs recents la tension del cable tractor es realizada via un cric idraulic solidari d'un vagonet[23] sus que se situa la carrèla de retorn. Lo cric es pilotat dinamicament per una centrala idraulica que contraròtle en permanéncia la pression. Sus unes aparelhs, la tension dels cables portaires es pas dinamic. Los cables son alara simplament ancrorats dins las estacions terminalas e dimensionats per soténer entièrament la variacion de la tension deguda a la circulacion de las cabinas.
Dins la version desembragabla, las garas d'un teleferic son completats d'un lançaire e d'un alentisseire ont se realiza las fasas d'embragatge e desembragatge. Aquestas son mai sovent compausadas d'un reng de pneus qu'alentís o accelèra lo sèti al nivèl d'un patin de contacte situit sul carriòt del veïcul, pròche de la pinça. Al nivèl d'aquestas bigas, se trapa una cama que, al passatge del veïcul, ven pièjar sul palfèr de la pinça, e dobrir lo mòrs pel liberar del cable tractor ont l'i coblar. Sus tota sa circulacion en gara, lo sèti es penjat a un ralh sus que ròtla via de roletas presentas al nivèl de son carriò. Dins lo contorn de l'estacion, lo veïcul demora mai sovent entraïnat per de pneus, mas se trapa encara de carrejaire de cadenas sus d'aparelhs mai ancians.
Los pneus du lançaires, alentisseire e contorn son ligats entre eles per de correjas o ròdas dentadas e mogut per una roleta moguda pel cable de la linha.
Tipologias
modificar
Lo teleferic doble via de vai-e-ven
modificarLo teleferic doble via de vai-e-ven es la tipologia pla mai espandida e mai coneguda.
Doas veïculs son pausat cadun sus una via separada dispausant de son (sos) pròpre(s) cable portaire.
Cada veïcul es « ligat » a un costat de la bocla tancada pel(s) cable(s) tractor(s), atals la cabinas circulan cap a l'opausat l'una de l'autra de biais alternat de vai-e-ven: un veïcul se'n va de A per rejònher B alara que l’autre se'n va de B per rejònher A.
Un teleferic de doas cabinas consomís mens d'energia que s'i a una sola cabina: lo pes d'una de las cabinas es utilizat per tirar sul cable tractor e desplaçar l'autra cabina.
Lo teleferic monovia de vai-e-ven
modificarLo teleferic dispausa d’un sol veïcul que realiza d'anars-retorns d’un punt A a cap a un punt B. Se trapa mai sovent aquesta tipologia sus de pichonas installacions o quand la plaça manca per installar doas vias separadas mas mai sovent de fòrça grossas installacions ont, dins aqueste cas, dos teleferics monovia son installats parallelament, aquò, per optimizar lo debit (non-necessitat de sincronizar las partenças). Un exemple de gros teleferic monovia es lo Vanoise Express o lo Roosevelt Island Tramway. Se dich alara teleferic doble-monovia.
Una categoria de teleferic monovia particulara es lo funifor. Aquestes aparelhs dispausan de dos fils portaires e tractors d'un espaçament al mens superior a la largor de la cabina, assegurant una perfiècha tenguda al vent. Los fils tractors son de alara pas constituits pas que per un cable unic que percors la via mai d'un còp: los retorn son realizats verticalament dins las garas, mas tanben orizontalament dirèctament sul carriòt de la cabina via doas carrèlas de dobla gòrja.
Lo teleferic pulsat
modificarUn teleferic pulsat es un teleportat bicable ont los veïculs son gropats per « trens » de mai d'unas cabinas escampilhats a intervals regulars sus la linha.
Quand un tren de veïculs entre en gara, lo cable tractor es alentit o arrestat per permetre l’embarcament e lo desbarcament, alentissent atal l’ensemble dels autres trens de veïculs presents sus la linha. Lo tren present en gara comença alara un mièg torn e es tornat sus l’autre fil portaire. L’installacion torna prene alara pauc a pauc sa velocitat de crosièra fins a l’arribada en gara del tren seguent.
Aquestas installacions dispausan mai sovent de cabinas de mai pichonas capacitat pareissent a aquestas equipant las telecabinas, alara sovent una confusion de tipologia.
Exemples de teleferics pulsats: la telecabina Panoramic Mont-Blanc, ligant l’agulha del Miègjorn a la punta Helbronner a Chamonix, o los teleferics dels glacièrs de la Meije a la Grava. Lo Teleferic de la bastilha a Grenòble es tanben un teleferic pulsat, mas coma fonciona sonque amb dos trens, son foncionament sembla a aqueste d'un vai-e-ven, mas fonciona en bocla.
Lo teleferic desembragable
modificarDins aqusta tipologia de teleportat bicable, lo cable tractor circula en movement continú. Lo carriòt es equipat d'un ligam desembragable (pinça) que permet de lo desolidarizar dins las garas per una circulacion a feble velocitat, alara que los veïculs en linha son pas alentits. Es una evolucion bicable d’una classica telecabina desembragabla (monocable) permetent de mai grandas portadas, de velocitat de linha mai grandas, de debits aumentats, una melhora tenguda al vent e subretot una economia consequenta en energia, que lo motor de traccion deu pas sosténer lo pes dels veïculs.
Inventat dins las annadas 1920, puèi passat de mòda, lo teleferic torna al vam amb d’installacions modèrnas e tecnologicament avançats nomenats teleferics 2S (1 cable portaire e 1 cable tractor) (exemple: lo 2S Ngong Ping 360 a Hong Kong) o teleferics 3S (2 cables portaires e 1 cable tractor) (exemple: lo 3S l’Olympique a Val-d'Isère).
Domènis d'aplicacion
modificarTranspòrt en comun
modificar
Fòrça teleferics son expleitats coma transpòrt en comun, subretot en montanha, dins las estacions d'esquí per la practica de l'esquí alpin. Fan alara mai soventpartit integranta d'un domèni esquiable, compausat de diferents sistèmas de pujadas menant a diferentas pistas d'esquí ligadas. La recerca del debit menèt los conceptors a imaginar d'apparelhs sempre mai gros. Per exemple, en França, las cabinas de 200 plaças del Vanoise Express ligan l'estacion dels Arcs e de La Plagne per formar lo domèni esquiable Paradiski.
Los teleferics son tanben utilizats per accedir a de punts isolats coma los miradors. Unes d'aquestesaparelhs, a causa del caractèr demonstratiu de lor linha e los panoramas qu'ofrisson. Es lo cas del teleferic de l'agulha del Miègjorn a Chamonix (França) amb sa portada de 2 870 mètres per 1 470 mètres de denivelat sens pilòna que mena a près de 3 800 mètres d'altitud[24], o encara del teleferic de Mérida (Veneçuèla), amb una gara d'arribada a suc del Pico Espejo a 4 765 mètres d'altitud, la mai nauta del mond[25].
I a tanben de teleferics evoluissent en mitan urban, per servir un territòri comunal isolat. A Nòva York, per exemple, lo doble teleferic monovia Roosevelt Island Tramway liga Manhattan a Roosevelt Island, tresplombant l'East River[26]. Se l'aparelh de Nòva York fa partit del ret de transpòrt de l'aglomeracion, fòrça vilas dispausan tanben de teleferic d'agrement que la vocacion es anar de bias ludic cap un punt toristic. A Barcelona, un teleferic subrevola lo pòrt vièlh ligant lo puèg de Montjuïc a la plajas de la Barceloneta. Lo Teleferic de Madrid permet d'aténher lo centre d'un pargue isolat. A Grenòble de cabinas en forma de botiòlas anant sul site de la Bastilha. A Tolon lo telefric del mont Faron servís lo quartièr de Siblas (Tolon Nòrd) fins al suc del Mont Faron. A Huy (Belgica), lo teleferic de las Vals subrevola la vila e son fòrt. A Brèst un teleferic permet de ligar las doas ribas del riu Penfeld.
Amb sièis teleferics urbans, Algièr es la vila amb mai granda concentracion urbana d'aqueste tipe de transpòrts.
L'expleitacion comerciala d'un teleferic coma transpòrt en comun es assegurada o en regia dirècta per una administracion publica, o en regia per una persona publica jos forma d'un servici public industrial e comercial, o per una entrepresa avent passat a aqueste efièch una convencion de durada determinada amb l'autoritat competenta. L'utilizacion de l'aparelh es mai sovent somes a la crompa d'un títol de transpòrt que se basa mai sovent sul principi del prètzfach (anar-retorn, jornada, setmana, etc.).
Transpòrt privat
modificar
Los teleferics son tanben espleitats coma transpòrt privat o transpòrt per compte pròpre.
D'aparelhs de concepcion a vegada pro artisanals, son utilizats dins de proprietats privadas isoladas. Son mai sovent de teleferics amb de veïculs constituits de simples plan simplament arenjats pel transpòrt d'una o doas personas, de merças o de bestial[27].
Los equipaments per pujar son tanben utilizats dins l'industria:
- per transportar lo personal cap a un site de produccion idraulic isolat en montanha coma en Itàlia, on lo provesidor d'electricitat Enel utiliza de desenas d'aquestes aparelhs[28];
.JPG)
- per convejar de matèrias primièras extracha d'una mina o d'una pèirièra, per exemple al Svalbard en Norvègia ont las benèna-contenedors d'un teleferic desembragable assegurant lo transpòrt de minièra;
- per acaminar de materials destinats a une construccion en site isolat, mai sovent pel biais d'un teleferic que lo carriòt es aquipat d'un palanc; se nomena alara blondin. Per l'exemple lo blondin EDF de Pranhèras utilizat de 2007 a 2008 per una òbra importanta de renovacion de la conducha forçada[29].
Los teleferics son tanben utilizats coma transpòrt militar per montar de material e provesiment e sortie los nafrats. An l'avantatge de poder foncionar pendent una meteo perturbada (per tubas). Un dels exemples istoric es la construccion de milièrs de teleportats militars pendent la Primièra Guèrra mondiala, dins las Dolomitas e lo Trentin e Aut Adige, ont l'armada italiana e austriaca se fan fàcia[30].
Constructors
modificarRegropament e racionalizacion
modificarUèi l'entreten e lo renovelament del pargue d'aparelh constituisson l'essencial del mercat. La baissa de la demanda provoquèt la disparicion de fòrça constructors e las entrepresas se regropèron[31].
Per optimizar lors costs, los principals constructors se distribuisson en dos grands grops. I a l'Austriac Doppelmayr e lo Soís Garaventa, units dins Doppelmayr Holding AG, e l'Italian Leitner e lo Francés Poma apartenent a l'industrial Michael Seeber,[32] dins la socitat HTI BV[33],[34].
Carrocièrs
modificarLa concepcion de las cabinas d'un teleferic es mai sovent donat a d'entrepresas especializadas. Los dos grops principals dispausan ara cadun de lor carrocièr: s'agís del Soís CWA Constructions per Doppelmayr - Garaventa[35], del Francés Sigma per Poma e Leitner[36] e del Soís Gangloff[37] per BMF-Bartholet
Tanben demoran de carrocièrs independents coma l'Austriac Carvatech[38]. Lor produccion se concentra subretot sus de realizacions mens estandardizadas o de remplaçaments de veïculs sus de linhas existissentas.
Recòrds mondials
modificarRecòrds contemporanèus
modificar- Lo teleferic de viatjaires mai naut del mond: lo teleferic de Mérida al Veneçuèla, amn la gara amont del Pico Espejo situada a 4 765 m d'altitud[39].
- Lo teleferic de viatjaires mai naut d'Euròpa: lo teleferic del Petit Cervin en Soïssa atenh los 3 883 m d'altitud[40].
- Lo teleferic de vitjaire dispausant del mai fòrt denivelat: lo teleferic Eibsee-Zugspitze a Garmisch-Partenkirchen en Alemanha, qu'escala 1 974 m entre Ebsee (998 m) e lo suc de la Zugspitze (2 962 m)[41].
- Lo mai long teleferic de viatjaires: lo teleferic desembragable Världens Längsta, a Norsjö en Suècia, amb una linha de 13,2 km, adaptada d'un tronç de l'anciana linha industriala (desafectada) Linbanan Boliden - Kristineberg de 96 km.
- Lo mai long teleferic de viatjaires de vai-e-ven: lo teleferic de Tatev, en Armenia, amb una linha de 5 750 mètres de long e mena al monastèri de Tatev, dins la region de Syunik[42].
- La velocitat dels teleferics pòt aténher 12,5 m/s, o 45 km/h, e al passatge dels pilònes 11 m/s (la granda majoritat dels teleferics alentissant al passar de pilònes).
- Las mai grandas cabinas al mond son aquesta del teleferic de la baia de Ha Long (Vietnam) podent transportar 230 passagièrs sus dos nivèls[43].
- La mai longa portada liura del mond es situada sul Peak to Peak, a Whistler Blackcomb al Canadà, amb 3 024 m entre dos pilònes. S'agís d'un teleferic 3S bastit per Doppelmayr. Foguèt inaugurat en decembre 2008 e permet de ligar lo sector de Whistler a aqueste de Blackcomb amb un subrevol a 436 m de la val del Fitzsimmons Creek.
- Lo teleferic de viatjaires mai bas del mond: o teleferic de Massada en Israèl, amb una estacion aval a 257 m en dejós del nivèl de la mar e una estacion amont a 33 m.
Recòrds istorics
modificar- La mai nauta altitud jamai atencha: lo teleferic de transpòrt de sulfur al volcan Aucanquilcha, Chili : 5 874 m (desafectat).
- La mai granda denivellacion: lo teleferic de Chilecito (1 076 m) a la mina La Mejicana (4 604 m) a la Sierra de Famatina, Argentina (transportant tanben de viatjaires): denivellacion de 3 528 m (desafectat).
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ .
- ↑ Pierre Jaussaud, Transport public et agenda 21 : les lettres de noblesse du transport par câble, p. 6
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Des savoirs scientifiques et techniques en Afrique du Nord du début du sègle XVI à travers le texte de la description de l'Afrique d'Al-Hassan Al-Wazzan, dit Léon l'africain., Mohamed Ouchen, Thèse de doctorat, décembre 2012
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ .
- ↑ (en) {{{títol}}}.
- ↑ (de) {{{títol}}}.
- ↑ (en) .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ (es) .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Le lorry désigne un plateau roulant, guidé sur des rails.
- ↑ .
- ↑ Modèl:Mul.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ (it) .
- ↑ .
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Modèl:Mul.
- ↑ Modèl:Mul.
- ↑ .
- ↑ (de) .
- ↑ (de) .
- ↑ (en) .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ L’Arménie inaugure le téléphérique le plus long du monde, courrierinternational.com
- ↑ .