Besièrs

una comuna francesa
Vila d'Occitània

Besièrs (/bezjɛs/[2]; en occitan ancian: Bezers;[3] en francés: Béziers [bezje][4]) es una vila occitana de Lengadòc, situada administrativament dins lo departament francés d'Erau e la region d'Occitània. Sa populacion municipala es de 78 823 abitants (2018), çò que fa de Besièrs la segonda ciutat pus importanta del departament e la cinquena de la region d'Occitània. Ocupa una superfícia de 95,48 km².

Besièrs
Béziers
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Òrb, lo Pont Vièlh e la catedrala de Sant Nasari.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 20′ 51″ N, 3° 13′ 08″ E
Superfícia 95,48 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
120 m
50 m
4 m
Geografia politica
País Armas de Lengadòc Lengadòc
Parçan Besierés
Estat Bandièra de França França
Region
76
Occitània (region administrativa)
Departament
34
Erau Armas del Departament d'Erau
(sosprefectura)
Arrondiment
341
Arrondiment de Besièrs
(capluòc)
Canton
3498
Capluòc de 4 cantons, puèi burèu centralizator de 3
Intercom
243400769
Comunautat d'aglomeracion de Besièrs Mediterranèa
Cònsol Robert Menard
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018)
77 599 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

78 823 ab.
Densitat 783,53 ab./km²
Autras informacions
Gentilici besierenc -a
bedarrés -a[1]
Còde postal 34500
Còde INSEE 34032

Geografia

modificar

La vila es situada dins la plana lengadociana. Es lo caplòc del parçan de Besierés, a la broa d'Òrb e del Canal de las Doas Mars, a 20 km de la mar Mediterranèa. A 50 km pus al nòrd tròban las montanhas d'altitud mejana del Naut Lengadòc : Carós (1090 m), Espinosa (1124 m) e los Monts de La Cauna dins Tarn (1267 m), que forman los darrièrs retlèus al sud del Massís Central.

 
Comunas a l'entorn.

Toponimia

modificar

Las fòrmas ancianas son (en mai de las en grèc) : Beterrae, Beterras Orbis, al 1èr sègle (Pomponius Mela, 11.5), Beteris, al segond sègle (Taulas de Peutinger), Beterris (var. : Becernis, Beternis), Beterras (var. : Baeterras), cap a 300 (Itineraria Antonini), civitas Beterris (var. : Biterris), al sègle IV (?) (Itineraria Burdigalense), Besaram, al sègle IV-VI (Avienus, Ora maritima, en 591), Beterris, cap a 678, Biterris en 752, in castello Bitterris civitate en 990, in Viterris civitate en 1013, in burgo Bitiris, cap a 1067, civitatem de Biterri en 1107, Beders en 1118, Bezer en 1129, ad Beders, Bederz en 1154, apud Biterrim en 1168, in camino de Veteris en 1183 (?), evesque de Bezes en 1336, viguerie de Beziers, cap a 1370, la ville de Bediers en 1377, la vigaria de Bezes en 1380, Besiers en 1393, Bezes en 1425 e 1434, Beres en 1425 e 1426, Beses en 1437, Pisias en 1495 (viatge de J. Münzer), Beziers en 1570, Bediers en 1578-1606, Béziers en 1613, 1622, 1643, 1708, 1740-60, Besiers en 1740-60[5].

Segon Dauzat, Besièrs es un nom preceltic, qu'a la meteissa raiç que lo flume Baetis, nom antic de Guadalquivir, a l'origina del nom de la Betica (Baetica en latin)[6]; Hamlin, explica Besièrs a la seguida d'Enric Guiter (Féd. Hist. Languedoc Méd. Roussillon, XXXVI e Congrès, 1963 , pp. 147-151), coma l'équivalent de Beders (província de Lhèida); seriá un derivat del vascon biterri, « lo borg de la rota », latinizat en *Biterria[5]. Entre bit- e baet-, cal causir o resòlvre la contradiccion.

Istòria

modificar

Se trapan a la broa d'Òrb de traças de vida datadas de l'epòca neolitica, mas es al sègle primièr abans lo Crist que los romans forabandiguèron los celtibèrs per fondar una colonia nomenada Civitas urbs baeterrensis. Situada a qualques quilomètres de la Mediterranèa sul flum Òrb e traversada per la Via Domícia que ligava la futura Itàlia a la peninsula iberica, Baeterrae foguèt lo nom antic de Besièrs, que coneguèt una creissença considerabla fins al sègle III quora comencèt a patir d'atacas e aguèt a bastir las muralhas enrodant la vila.

Las atacas contunhèron e Besièrs aguèt d'endurar l'invasion visigòda al sègle VI que contrarotlèron tot lo país. Dos sègles mai tard foguèt conquistada per las tropas musulmanas abans de patir las atacas furiosas dels francs que, amb son menaire Carles Martèl, la destrusiguèron en 737. Venguèt puèi sedença d'un avescat e un vescomte i apareguèt cap a 885 e aguèt una creissença tan fòrta que venguèt lèu una de las ciutats mai importantas d'Occitània.

La ciutat de Besièrs siaguèt lo 22 de julh de 1209 lo centre d'un dels episòdis pus crusèls e sanguinaris de la crosada francesa contra lo catarisme que culminèt amb la cremada de la ciutat e lo chaple de sos abitadors.

Lo 7 d'abrial de 1247 la ciutat siaguèt integrada definitivament dins lo Reiaume de França. L'annexion foguèt sagelada simbolicament amb lo cambiament de las armas de la ciutat e l'aposicion de las flors de liri, simbòl dels reis de França.

Besièrs a patit dempuèi lo mièg del sègle XX d'un fenomèn de metropolizacion, de concentracion de la populacion e de las activitats dins las aglomeracions mai importantas, aicí Montpelhièr. En 1954, la populacion municipala de las principalas vilas de Lengadòc-Rosselhon, Montpelhièr, Nimes, Perpinhan e Besièrs èra respectivament de 97 501, 89 130, 70 051 e 64 929 abitants. La comparason de las populacions de las aglomeracions donariá de resultats pauc diferents, estant que las 4 vilas an una superficia importanta. Tanlèu 1968, las donadas èran 161 910, 123 292, 102 191 e 80 481 abitants. Per çò qu'es de las unitats urbanas ara, las populacions en 2019 èra respectivament de 458 189, 183 471, 203 025 e 93 623 abitants. Se vei clarament, en mai de l'aviada de Montpelhièr, que Nimes patís mai de la concurréncia de la capitala regionala que Perpinhan, pr'amor de sa proximitat e que Besièrs coneis una vertadièra estagnacion, aquò per tres rasons : es la sola de las quatre desprovesida d'una foncion prefectorala e, coma Nimes, es a pauc de distància de Montpelhièr; en mai d'aquò, Besièrs èra tròp dependenta del vin (e dejà en crisi abans 1954).

Administracion

modificar
Lista dels cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
2014 2026 Robert Ménard independent jornalista
1995 2014 Raymond Couderc UMP professor d'universitat
1989 1995 Alain Barrau PS  
1983 1989 Georges Fontès PSD  
1977 1983 Paul Balmigère PCF  
1967 1977 Pierre Brousse UDF-RAD  
1953 1967 Émile Claparède PRRS  
1944 1947] Joseph Lazare PCF  
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia

modificar
modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 74811, totala: 76382
 

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
12 501 14 535 14 565 16 140 16 679 16 233 18 874 19 596 19 333

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
23 557 24 270 27 722 31 468 38 227 42 915 42 785 45 475 48 012

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
52 310 52 268 51 042 56 008 65 754 71 527 73 305 64 561 64 929

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
73 528
80 481
84 029
76 647
70 996
69 153
72 245
72 462
71 672
73 315
2009 2010
70 957
72 554
70 955
72 466
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
 
Evolucion de la populacion 1962-2008


  • En 2018 la populacion èra de 77599 abitants e la densitat èra de 812,73 ab/km².

Legenda del camèl de Besièrs

modificar

L’evangelista Sant Afrodisi nasquèt en Egipte en 36 abans Jèsus Crist. Dintrèt dins Besièrs sus l’esquina d’un camèl. Davant sa capitada, los romans malcontents li faguèron copar lo cap qu’escampèron dins un potz. Mas las aigas tornèron montar lo cap, Sant Afrodisi l’agantèt e poguèt èsser enterrat coma cal. Los besierencs faguèron del camèl salvat la bèstia totemica de la vila.

Monuments e luòcs d'interès

modificar
 
Òrb a Besièrs

Personatges ligats a la vila

modificar

Ligams extèrnes

modificar

 

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Besièrs.

 
Patrimòni Mondial de l'UNESCO
Etapa precedenta

Sant Tibèri
Romavatge de Sant Jacme de Compostèla

Via Tolosana (varianta per Carcassona)
Etapa seguenta

Narbona


Nòtas e referéncias

modificar
  1. Toscano, Reinat. «Diccionari de la lenga d'òc d'après lo parlar niçard» p. 192. Auba Novèla.
  2. Congrès permanent de la lenga occitana. «Fonetizaire del Congrès».
  3. «Bezers». Equipa projècte Talamus, Edicion critica numerica del manuscrit AA9 dels Archius municipals de Montpelhièr dit lo Pichòt Talamus. Universitat Pau Valèri-Montpelhièr III. [Consulta: 8 de març de 2024]
  4. Wells, John C. Longman Pronunciation Dictionary. 3a. Longman, 2008. ISBN 9781405881180. 
  5. 5,0 et 5,1 Frank R. Hamlin, Toponymie de l'Hérault, Dictionnaire Topographique et Étymologique, Éditions du Beffroi e Études Héraultaises, 2000, p. 43
  6. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 82
  7. Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge.