Hagetmau
Vila d'Occitània |
Hagetmau o Haget (Hagetmau en francés) qu'ei ua comuna gascona de Shalòssa situada dens lo departament de las Lanas e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.
Hagetmau
Hagetmau | ||
---|---|---|
Haget, centre vila. | ||
| ||
| ||
Geografia fisica | ||
Coordenadas | 43° 39′ 22″ N, 0° 35′ 33″ O | |
Superfícia | 28,37 km² | |
Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
142 m 110 m 72 m | |
Geografia politica | ||
País | Gasconha | |
Parçan | Shalòssa Hauta | |
Estat | França | |
Region 75 |
Navèra Aquitània | |
Departament 40 |
Lanas | |
Arrondiment 402 |
Lo Mont | |
Canton 4008 |
Shalòssa Tursan, burèu centralizator (caplòc deu Canton de Hagetmau avant 2015) | |
Intercom 244000709 |
CC de Shalòssa Tursan (2017 ---->) | |
Cònsol | Pascale Requenna (2020-2026) | |
Geografia umana | ||
Populacion Populacion totala (2018) |
4 671 ab. 4 786 ab. | |
Densitat | 161,05 ab./km² | |
Autras informacions | ||
Gentilici | Los Hagets | |
Còde postal | 40700 | |
Còde INSEE | 40119 | |
http://www.hagetmau.fr |
Lo nom sancèr qu'es "Hagetmau", mès oraument que s'emplega sustot l'abracat "Haget".
.
Gentilici
modificarLos abitants que son "los Hagets" o "los Hagetons" (pejoratiu).
Dens lo mitan esportiu, sustot rugbistic, que son chafrats "los Carronhas".
Geografia
modificarLa vila de Haget qu'es un caplòc de canton de la Shalòssa Hauta. Que's tròba a mieitat camin enter Lo Mont (27 km) e Ortès (22 km), sus la rota D933. La vila qu'es adaigada peu Los, afluent de l'Ador. La comunas tanhentas que son : Senta Coloma, Horsarriu, Doasit, Sèrraslós e Arribans, Sent Cric de Shalòssa, Momui, La Bastida de Shalòssa, La Craba, Montsegur, Samadèth, Sèrras Gaston.
Perimètre deu territòri
modificarToponimia
modificarLa prononciacion qu'ei [ha'jet]. Las fòrmas ancianas que son Ffagetmau en 1291, Hayetmau en 1417-1418, Hagetmau (mapas de 1638, 1651 e deu començament deu sègle XVIII), Hagemau (mapa de 1714), Hagnemau (mapa de 1733) [1].
Haget qu'es format de "hai" (latin fagus) e deu sufixe collectiu vegetau "-et" (latin -etum) = Haget : bòsc de hais.
Mei l'adjectiu "mau" (latin malum) = maishant. Hagetmau significa "Maishant bòsc de hais".
L'adjectiu pejoratiu mau qu'ei ocultat de la fòrma orala [1]. Qu'ei donc arcaïc.
Economia
modificarLa fabrica de sietis qu'èra vaduda emblematica de la ciutat, dinc a la barradura en 2010 de l'usia Capdeviela.
Istòria
modificarLa preïstòria qu'a deishat quauques tumuli dens lo vesiatge, e vestigis litics esbarrisclats.
Gironç (Gerontius), vienut evangelizar Novempopulània dab sheis auts compairs, que seré estat martirizat a Haget, de cap a 409[2].
Au sègle XIIau, que bastín (o qu'arrebastín ?) ua glèisa abadiau, per dessús ua cripta on serén conservadas las relíquias de Sent Gironç. La glèisa qu'estó desbastida en 1904 ; ne damora pas mei sonque la cripta. La glèisa actuau qu'estó apitada en 1884.
La vila de Hagetmau que s'es desvelopada a l'entorn deu son castèth, on viscón las familhas de Marsan, Lescun, Andoins e Gramont. Ne damora pas arren d'aqueth castèth, despitat de cap a 1800.
Preu miei deus hèits qui an marcat l'istòria e la memòria deus Hagets, que cau mentàver :
- La captura d'Antoine de Gramont en 1572, en plen castèth de Haget, on avè amassat tota la noblessa catolica deu parçan, hèit presonèr peu baron d'Arròs, dab sonque 38 òmis[3] ; d'auts que parlan de 1573, dab 200 a 300 òmis[4].
- la susmauta contre la gabèla, miada peu Bernat Daudijòs, sortit de Couduras[5].
- Lo passatge deus Anglés en 1814. Wellington qu'estó plan arcuelhut per los uns, e un chic mensh per los auts.[6].
- La linha de demarcacion pendent la Dusau Guèrra Mondiau[7].
Administracion
modificarDemografia
modificar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 284 | 2 332 | 2 516 | 2 660 | 3 053 | 3 076 | 3 081 | 3 100 | 3 118
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 104 | 3 029 | 3 098 | 3 049 | 3 166 | 3 127 | 3 169 | 3 142 | 3 089
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 123 | 3 215 | 3 149 | 2 846 | 2 882 | 2 897 | 2 869 | 2 870 | 3 008
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 376 |
3 755 |
4 318 |
4 514 |
4 449 |
4 411 |
4 583 |
4 549 |
4 544 4 675 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 539 4 666 |
4 535 4 660 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE |
Lòcs e monuments
modificar- La cripta de Sent Gironç.
- Los Lacs d'Halco : Lagas amainatjadas tà las passejadas e la pesca.
- Lo lac d'Agès : 2,5 Mm3 sus 51 ectaras[9], a miejas dab la comuna de Montsegur ; sostien de las aigas baishas deu Los, irrigacion deu milhòc, pesca.
Personalitats ligadas a la comuna
modificar- Sent Gironç ; evangelizator, martirizat a Haget de cap a 409.
- Enric II de Navarra, mort a Haget en 1555.
- Diane d'Andoins, dita "la bròia Corisanda" (Haget, 1555 - Haget, 1621) : mestressa d'Enric III de Navarra (IV de França).
- Pascal Duprat (Haget, 1815 - 1885 en mar) : mantuns còps elejut deputat, republican.
- Fernand Lubet-Barbon (Haget, 1857- Sent Cric de Shalòssa, 1948) : medecin.
- Henri Lefebvre (Haget, 1901- Pau, 1991) : filosòf marxista.
Arreproèrs
modificar- Haget, Hagetons[10].
(Çò qui sembla voler díser : a Hagetmau, petitas gents)
- Mensfida't de l'aiga e deu huec, e de las gojatas de Haget.
(Aqueth arreproèr que seré en ligason dab lo passatge deus Anglés en 1814 : gojatas de Haget qu'aurén ahiscat sordats anglés tà'us atirar dens quauque tracanard, avant de tuà'us, e d'ahonar los còs dens lo Los o de'us har cresmar dens lo horn deu panissèr.)
- Pudir com los òlis de Haget[11].
(Flairar lèd)
Bibliografia
modificar- Hagetmau 1900-1920, Regards oubliés, seguit de "Petite Histoire de Cagots" ; Michel Marsan ; en çò de l'autor ; Haget ; abriu 1997.
- Hagetmau Perle de la Chalosse ; Pierre Bordes ; imp. Dumartin ; Haget ; noveme 1997.
- Hagetmau 1920-1950, Hagetmau village de Chalosse "Il était une fois les gens d'ici" ; Michel Marsan ; imp. Dumartin ; Haget ; deceme 2005.
Véder tanben
modificarLigams extèrnes
modificarNòtas
modificar- ↑ 1,0 et 1,1 Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes. Landes et Bas-Adour, ed. Institut occitan e CAIRN, Pau, 2005, p. 111
- ↑ Sent Gironç suu site de l'avescat d'Aira e Dacs
- ↑ La France protestante ; De Eugène Haag, Émile Haag ; Paris ; 1846 ; T. I, p.134.
- ↑ Corisande d'Andoins Comtesse de Guiche et Dame de Gramont
- ↑ Relation véritable... ; Enric de Labòrda Pèboèr de Doasit
- ↑ The dispatches of field marshal the duke of Wellington ; John Murray, Albemarle Street ; London ; 1838 ; T.11, p.601.
- ↑ Hagetmau 1920-1950, Hagetmau village de Chalosse "Il était une fois les gens d'ici" ; Michel Marsan ; imp. Dumartin ; Haget ; deceme 2005.
- ↑ https://www.sudouest.fr/2020/05/23/hagetmau-40-pascale-requenna-elue-maire-7507277-3380.php
- ↑ Site de la "Fédération des Landes pour la pêche et protection du milieu aquatique, vesitat lo 08/01/2018.
- ↑ Dictionnaire Gascon-Français ; Vincent Foix ; Presses Universitaires de Bordeaux ; CECAES ; 2003.
- ↑ Dictionnaire du Béarnais et du Gascon modernes; Simin Palay ; éd. CNRS ; 1980 ; p.553.
Sus d'autres projècte de Wikimedia: | |
Commons (Galariá) | |
Commons (Categoria) Modèl:Commonscat/categories |
|