Hagetmau

una comuna francesa

Vila d'Occitània

Hagetmau o Haget (Hagetmau en francés) qu'ei ua comuna gascona de Shalòssa situada dens lo departament de las Lanas e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Hagetmau
Hagetmau
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Haget, centre vila.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 39′ 22″ N, 0° 35′ 33″ O
Superfícia 28,37 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
142 m
110 m
72 m
Geografia politica
País  Gasconha
Parçan Shalòssa Hauta
Estat Bandièra de França França
Region
75
Navèra Aquitània
Departament
40
Lanas Escut de Lanas
Arrondiment
402
Lo Mont
Canton
4008
Shalòssa Tursan, burèu centralizator (caplòc deu Canton de Hagetmau avant 2015)
Intercom
244000709
CC de Shalòssa Tursan (2017 ---->)
Cònsol Pascale Requenna
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018)
4 671 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

4 786 ab.
Densitat 161,05 ab./km²
Autras informacions
Gentilici Los Hagets
Còde postal 40700
Còde INSEE 40119
http://www.hagetmau.fr


Lo nom sancèr qu'es "Hagetmau", mès oraument que s'emplega sustot l'abracat "Haget".

Cripta de Sent Gironç

.

Gentilici

modificar

Los abitants que son "los Hagets" o "los Hagetons" (pejoratiu).
Dens lo mitan esportiu, sustot rugbistic, que son chafrats "los Carronhas".

Geografia

modificar

La vila de Haget qu'es un caplòc de canton de la Shalòssa Hauta. Que's tròba a mieitat camin enter Lo Mont (27 km) e Ortès (22 km), sus la rota D933. La vila qu'es adaigada peu Los, afluent de l'Ador. La comunas tanhentas que son : Senta Coloma, Horsarriu, Doasit, Sèrraslós e Arribans, Sent Cric de Shalòssa, Momui, La Bastida de Shalòssa, La Craba, Montsegur, Samadèth, Sèrras Gaston.

 
La cadèira de Gargantuam
 
Comunas a l'entorn.

Perimètre deu territòri

modificar

Toponimia

modificar

La prononciacion qu'ei [ha'jet]. Las fòrmas ancianas que son Ffagetmau en 1291, Hayetmau en 1417-1418, Hagetmau (mapas de 1638, 1651 e deu començament deu sègle XVIII), Hagemau (mapa de 1714), Hagnemau (mapa de 1733) [1].

Haget qu'es format de "hai" (latin fagus) e deu sufixe collectiu vegetau "-et" (latin -etum) = Haget : bòsc de hais.
Mei l'adjectiu "mau" (latin malum) = maishant. Hagetmau significa "Maishant bòsc de hais".

L'adjectiu pejoratiu mau qu'ei ocultat de la fòrma orala [1]. Qu'ei donc arcaïc.

Economia

modificar

La fabrica de sietis qu'èra vaduda emblematica de la ciutat, dinc a la barradura en 2010 de l'usia Capdeviela.

Istòria

modificar

La preïstòria qu'a deishat quauques tumuli dens lo vesiatge, e vestigis litics esbarrisclats.
Gironç (Gerontius), vienut evangelizar Novempopulània dab sheis auts compairs, que seré estat martirizat a Haget, de cap a 409[2].

 
Cripta de Sent Gironç

Au sègle XIIau, que bastín (o qu'arrebastín ?) ua glèisa abadiau, per dessús ua cripta on serén conservadas las relíquias de Sent Gironç. La glèisa qu'estó desbastida en 1904 ; ne damora pas mei sonque la cripta. La glèisa actuau qu'estó apitada en 1884.
La vila de Hagetmau que s'es desvelopada a l'entorn deu son castèth, on viscón las familhas de Marsan, Lescun, Andoins e Gramont. Ne damora pas arren d'aqueth castèth, despitat de cap a 1800.
Preu miei deus hèits qui an marcat l'istòria e la memòria deus Hagets, que cau mentàver :

  • La captura d'Antoine de Gramont en 1572, en plen castèth de Haget, on avè amassat tota la noblessa catolica deu parçan, hèit presonèr peu baron d'Arròs, dab sonque 38 òmis[3] ; d'auts que parlan de 1573, dab 200 a 300 òmis[4].
  • la susmauta contre la gabèla, miada peu Bernat Daudijòs, sortit de Couduras[5].
  • Lo passatge deus Anglés en 1814. Wellington qu'estó plan arcuelhut per los uns, e un chic mensh per los auts.[6].
  • La linha de demarcacion pendent la Dusau Guèrra Mondiau[7].
 
Lo lac d'Agès

Administracion

modificar
Lista deus cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
2020 (2026) Pascale Requenna [8]    
1995 2020 Serge Lansaman UMP, LR president de l'anciana intercom Hagetmau comunas unidas
març de 1971 1995 Alain Dutoya PRG conselhèr generau (1961-2004)
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar
modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 4569, totala:
 

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
2 284 2 332 2 516 2 660 3 053 3 076 3 081 3 100 3 118

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
3 104 3 029 3 098 3 049 3 166 3 127 3 169 3 142 3 089

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
3 123 3 215 3 149 2 846 2 882 2 897 2 869 2 870 3 008

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
3 376
3 755
4 318
4 514
4 449
4 411
4 583
4 549
4 544
4 675
2009 2010
4 539
4 666
4 535
4 660
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
 
Evolucion de la populacion 1962-2008


Lòcs e monuments

modificar
  • La cripta de Sent Gironç.
  • Los Lacs d'Halco : Lagas amainatjadas tà las passejadas e la pesca.
  • Lo lac d'Agès : 2,5 Mm3 sus 51 ectaras[9], a miejas dab la comuna de Montsegur ; sostien de las aigas baishas deu Los, irrigacion deu milhòc, pesca.
 
La bròia Corisanda dab la soa hilha

Personalitats ligadas a la comuna

modificar
  • Sent Gironç ; evangelizator, martirizat a Haget de cap a 409.
  • Enric II de Navarra, mort a Haget en 1555.
  • Diane d'Andoins, dita "la bròia Corisanda" (Haget, 1555 - Haget, 1621) : mestressa d'Enric III de Navarra (IV de França).
  • Pascal Duprat (Haget, 1815 - 1885 en mar) : mantuns còps elejut deputat, republican.
  • Fernand Lubet-Barbon (Haget, 1857- Sent Cric de Shalòssa, 1948) : medecin.
  • Henri Lefebvre (Haget, 1901- Pau, 1991) : filosòf marxista.

Arreproèrs

modificar
  • Haget, Hagetons[10].

(Çò qui sembla voler díser : a Hagetmau, petitas gents)

  • Mensfida't de l'aiga e deu huec, e de las gojatas de Haget.

(Aqueth arreproèr que seré en ligason dab lo passatge deus Anglés en 1814 : gojatas de Haget qu'aurén ahiscat sordats anglés tà'us atirar dens quauque tracanard, avant de tuà'us, e d'ahonar los còs dens lo Los o de'us har cresmar dens lo horn deu panissèr.)

  • Pudir com los òlis de Haget[11].

(Flairar lèd)

Bibliografia

modificar
  • Hagetmau 1900-1920, Regards oubliés, seguit de "Petite Histoire de Cagots" ; Michel Marsan ; en çò de l'autor ; Haget ; abriu 1997.
  • Hagetmau Perle de la Chalosse ; Pierre Bordes ; imp. Dumartin ; Haget ; noveme 1997.
  • Hagetmau 1920-1950, Hagetmau village de Chalosse "Il était une fois les gens d'ici" ; Michel Marsan ; imp. Dumartin ; Haget ; deceme 2005.

Véder tanben

modificar

Ligams extèrnes

modificar
  1. 1,0 et 1,1 Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes. Landes et Bas-Adour, ed. Institut occitan e CAIRN, Pau, 2005, p. 111
  2. Sent Gironç suu site de l'avescat d'Aira e Dacs
  3. La France protestante ; De Eugène Haag, Émile Haag ; Paris ; 1846 ; T. I, p.134.
  4. Corisande d'Andoins Comtesse de Guiche et Dame de Gramont
  5. Relation véritable... ; Enric de Labòrda Pèboèr de Doasit
  6. The dispatches of field marshal the duke of Wellington ; John Murray, Albemarle Street ; London ; 1838 ; T.11, p.601.
  7. Hagetmau 1920-1950, Hagetmau village de Chalosse "Il était une fois les gens d'ici" ; Michel Marsan ; imp. Dumartin ; Haget ; deceme 2005.
  8. https://www.sudouest.fr/2020/05/23/hagetmau-40-pascale-requenna-elue-maire-7507277-3380.php
  9. Site de la "Fédération des Landes pour la pêche et protection du milieu aquatique, vesitat lo 08/01/2018.
  10. Dictionnaire Gascon-Français ; Vincent Foix ; Presses Universitaires de Bordeaux ; CECAES ; 2003.
  11. Dictionnaire du Béarnais et du Gascon modernes; Simin Palay ; éd. CNRS ; 1980 ; p.553.


Sus d'autres projècte de Wikimedia:
 
Commons
Commons (Galariá)
 
Commons
Commons (Categoria)  Modèl:Commonscat/categories
 
Patrimòni Mondial de l'UNESCO
Etapa precedenta

Horcs Arriu
Romavatge de Sant Jacme de Compostèla

Via Lemovicensis
Etapa seguenta

La Bastida de Shalòssa