Califat Omeia
Legissètz un « article de qualitat ».|
Califat Omeia | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Devisa nacionala : | |||||
| |||||
| Periòde d'existéncia | 661 - 750 | ||||
| Capitala | Damasc | ||||
| Forma de l'estat | Autocràcia de drech divin | ||||
| Cap de l'estat | califa | ||||
| Religion oficiala | Islam | ||||
| Superfícia | 11 100 000 a 13 000 000 km² a son apogèu | ||||
| Populacion | 33 000 000 a 62 000 000 d'abitants aperaquí a son apogèu | ||||
| Moneda | Dinar | ||||
Lo Califat Omeia es un Estat medievau fondat en 661 a l'eissida de la Premiera Fitna, la guèrra civila musulmana per designar lo successor dau tresen califa, Othman ibn Affan. Après l'assassinat d'Ali, l'elèit militar arabi gropat a l'entorn de Muawiya, governador de Damasc originari dau clan omeia, prenguèt lo poder e reconoguèt son cap coma califa. Leis Omeias dominèron lo mond musulman fins a 750 e son reversament per leis Abbassidas. Durant aqueu periòde, contunièron la politica de conquista de sei predecessors en direccion de la Peninsula Iberica e de l'Asia Centrala. Pasmens, s'inspirèron tanben dau modèl bizantin per fondar un Estat secular e estable capable de gerir lei conquistas realizadas dempuei Maomet. A son extension maximala, dins leis ans 720, aquel empèri aviá una superficia d'au mens 11 100 000 km² e una populacion de 30 a 60 milions d'abitants.
Dins aquò, la societat omeia èra fòrça inegalitària. L'elèit militar arabi i teniá la màger part dau poder e refusèt d'associar leis autrei comunautats musulmanas a la direccion de l'Estat. Aquò creèt de tensions recurrentas e plusors insureccions assaièron de reversar la dinastia. De tensions religiosas importantas, especialament amb lei kharijitas, agravèron aquela situacion. En 750, la revòuta menada per leis Abbassidas esquichèt l'armada omeia a la batalha dau Grand Zab e la màger part deis Omeias foguèron assassinats ò executats. Pasmens, un subrevivent capitèt de fondar un emirat independent en Al Andalós en 756.
IstòriaModificar
L'origina de la familhaModificar
Leis Omeias son eissits de la tribü Qurays, una tribü importanta de l'aristocracia tribala que dominava La Mèca avans l'aparicion de l'islam[1]. En particular, durant la segonda mitat dau sègle V, èran encargats de l'entretenença e de la proteccion de la Kaaba e dei romieus. Aquò li permetèt d'aquistar de competéncias dins lei domenis organizacionaus e militars e d'establir de relacions politicas amb d'autrei clans influents[2]. Poguèron ansin crear e entretenir un important ret comerciau anant de la Peninsula Aràbia a Siria.
Dins leis ans 610-620, la màger part deis Omeias, menats per Abu Sufyan ibn Harb, s'opausèron a Maomet. Pasmens, entre 628 e 630, acceptèron de se convertir a l'islam durant lei negociacions que s'acabèron per la presa de La Mèca per l'armada dau Profèta[3]. Gràcias a lor importància politica, leis Omeias obtenguèron rapidament de pòstes importants e sei caps principaus anèron s'installar a Medina, centre de l'Estat musulman en formacion[4].
Après la mòrt de Maomet en 632, l'influéncia deis Omeias se renforcèt. Durant lo califat de Abu Bakr as-Siddiq (632-634), aguèron un ròtle important dins la conquista de Siria[5]. La volontat de son successor, Umar (634-644), de fisar mai de poder ai premiers companhons de Maomet reduguèt pas l'importància omeia, especialament en Siria que venguèt lo còr de la poissança familiala. Ansin, lo tresen califa, Othman ibn Affan (644-656), èran un Omeia e, durant son rèine, sa familha aumentèt encara sa poissança, çò que causèt de tensions amb d'autrei clans de l'elèit arabi[6].
La fondacion dau CalifatModificar
La conquista dau poder per leis OmeiasModificar
En junh de 656, l'assassinat dau califa Othman per un esclau iranian entraïnèt una crisi de succession. Lei legitimistas sostenguèron l'eleccion d'Ali, lo nebòt de Maomet, coma califa. Pasmens, l'elèit conservator i èra opausat car lei reformas prepausadas per Ali menaçavan lo poder aquistat per lei tribüs aràbias qu'avián participat a la conqusita.
Rapidament, aquela oposicion refusèt de reconéisser la legitimitat d'Ali. Muawiya, lo governador omeia de Damasc, venguèt lo menaire d'aquela faccion[7]. Segon la costuma aràbia tradicionala, exigiguèt lo castig dau murtrier. Òr, Ali, qu'èra sostengut per lei musulmans non arabis, poguèt pas aisament contentar aquela demanda. La situacion se desgradèt donc rapidament e una guèrra civila, la Premiera Fitna, opausèt lei dos camps en 657. Batut a Siffin, Muawiya convenquèt Ali de demandar un arbitratge per resòuvre lo litigi.
Aquel acòrdi afebliguèt la posicion d'Ali[8]. Premier, deguèt faciar l'ostilitat de sei partisans que consideravan coma una impietat lo fach d'acceptar de sometre la designacion dau califa – expression de la volontat de Dieu segon elei – a un tribunau uman. Dichs kharijitas, abandonèron Ali, çò qu'entraïnèt una guèrra civila suplementària. En 659, lei kharijitas foguèron esquichats a la batalha de Nahrawan e lei subrevivents s'enfugiguèron vèrs lei regions perifericas dau territòri musulman (Magrèb, Oman...). Puei, la meteissa annada, leis arbitres concluguèron a l'illegitimat d'Ali. Quauquei mes pus tard, Muawiya prenguèt lo contraròtle d'Egipte[9]. Fòrça afeblit, Ali foguèt finalament assassinat en 661 per un kharijita. Son fiu, Hassan, renoncièt a sei pretencions au Califat. Aquò laissèt lo poder a Muawiya e ais Omeias.
L'organizacion dau CalifatModificar
Fins a sa mòrt, Muawiya (661-680) realizèt mai d'una reforma destinada a transformar la teocracia fondada per Maomet en un Estat secular inspirat per lo modèl bizantin[10]. Per aquò, dirigiguèt lo Califat amb l'ajuda de la chura, un conseu consultatiu e executiu constituït per lei caps ò lei delegacions dei tribüs aràbias. Aqueu ròtle donat ais autoritats tradicionalas li permetèt de gardar la fidelitat de l'elèit arabi.
En parallèl, lo califa mantenguèt en plaça l'administracion pèrsa e bizantina dei territòris conquistats. Aquò li ofriguèt lo sostèn dei pòbles locaus e li permetèt de redurre la plaça dei religiós dins la gestion de l'Estat. Aquela evolucion menèt a la secularizacion deis institucions politicas dau Califat. Sa consequéncia pus importanta foguèt la mesa en plaça d'una succession ereditària a la tèsta de l'empèri. Enfin, Muawiya perseguiguèt la politica d'expansion militara de sei predecessors.
De la fondacion a l'apogèu dau CalifatModificar
De Muawiya a Abd al-RahmanModificar
A la mòrt de Muawiya, son fiu Yazid (680-683) li succediguèt. Tre 681, deguèt faciar una revòuta dei partisans d'Ali mai leis insurgents foguèron rapidament vencuts. Pasmens, son decès precòç favorizèt d'autrei movements de contestacion. En particular, en 683, un cap de La Mèca, Abd Allah ibn az-Zubayr, se proclamèt califa e obtenguèt l'aleujança de plusors províncias (Egipte, Iraq...). Leis Omeias prenguèron l'avantatge a la batalha de Marj Rahit en 684 mai lei combats durèron fins a 685[11]. Finalament, lo conflicte s'acabèt amb l'accession au tròne d'Abd al-Malik (685-705) que restaurèt l'unitat dau Califat e l'autoritat dau govèrn. Pasmens, Ibn az-Zubayr gardèt lo contraròtle de La Mèca fins a 692[12].
Abd al-Malik deguèt pereu faciar lo maucontentament dei musulmans non arabis (lei mawali) qu'èran mantenguts alunchats dau poder. Refusant de contentar sei revendicacions, lo califa ordonèt de leis expulsar de mai d'una vila de garnison. Assaièt tanben de limitar lei conversions a l'islam car, coma lei musulmans pagavan pas d'impòsts, tota aumentacion dau nombre de musulmans menaçava lei finanças de l'Estat. Pasmens, aquelei mesuras aguèron pauc d'efiechs. L'ostilitat còntra l'elèit arabi demorèt viva e favorizèt egalament lo desvolopament dau chiisme. En revènge, lei mesuras de reorganizacion de l'Estat (imposicion de l'arabi coma lenga oficiala, creacion dau dinar[13]...) melhorèron l'eficacitat de l'administracion e la vida economica. Lo rèine d'Abd al-Malik foguèt tanben marcat per un important programa de construccions, illustrat per la bastida dau Dòme dau Rocàs de Jerusalèm.
De la represa dei conquistas a la desfacha de ConstantinòbleModificar
Durant lo rèine de Walid (705-715), la politica d'expansion militara foguèt represa e lo Califat s'estendiguèt de la Peninsula Iberica (envaïda a partir de 711) au Paquistan actuau. Son successor, Sulayman (715-717), ordonèt una ataca còntra Constantinòble. Pasmens, l'expedicion s'acabèt per una revirada e leis armadas musulmanas perdiguèron de desenaus de miliers de combatents durant la retirada[14]. La flòta dau Califat foguèt tanben destrucha[15]. De mai, consequéncia d'aquela revirada, leis autoritats foguèron obligadas d'ordonar una aumentacion generala deis impòsts.
La restauracion de la patz intèrnaModificar
L'aumentacion deis impòsts agravèt lei tensions intèrnas de la societat omeia. Lo rèine d'Umar II (717-720) marquèt una etapa importanta dins l' istòria dau Califat. Òme piós e respectat, reformèt l'organizacion deis impòsts en establissent l'egalitat de totei lei musulmans en matèria fiscala. Lei mawali obtenguèron tanben lo drech de s'installar tornarmai dins lei vilas militaras. En cambi, agravèt lo regime dei dhimmis (lei non musulmans protegits per l'Alcoran). Aquela politica permetèt de restablir la patz intèrna mai lei revenguts de l'Estat demeniguèron en causa de la partença d'un nombre important de dhimmis.
Lei successors d'Umar II, Yazid II (720-724) e Hicham (724-743), deguèron menar d'autrei reformas fiscalas. En particular, l'impòst sus la proprietat terrenca (lo kharadj) foguèt estacat a la tèrra e non au proprietari. Una administracion especiala foguèt creada per definir e percebre aquel impòst. Melhorant lei revenguts de l'Estat, aqueu sistèma subrevisquèt ais Omeias. Durant leis ans 720, lo Califat agantèt son extension territòriala maximala (aperaquí 11,1 milions de quilomètres carrats[16]). Sa demografia es mens clara car sa populacion es estimada entre 34[17] e 63 milions d'abitants[18].
La casuda deis OmeiasModificar
En 743, Hicham moriguèt. Son successor, Walid II (743-744), èra pus interessat per lei plasers que per la religion. Tuèt tanben la màger part de seis adversaris e comencèt de reprimir lei movements religiós. En 744, Yazid III, un fiu de Walid, foguèt proclamat califa a Damasc. Amb una importanta armada, ataquèt e tuèt Walid II. Puei, ordonèt una reduccion de 10 % dei despensas militaras mai moriguèt après solament sièis mes de rèine[19].
Après una brèva guèrra civila, Marwan II prenguèt lo poder mai lei trèbols intèrnes se multipliquèron. D'efiech, per susvelhar mai Pèrsia, region onte lei rebèls èran nombrós, desplacèt la capitala de Damasc a Harran. Aquò entraïnèt una revòuta en Siria. En parallèl, lei kharijitas organizèron una insureccion novèla en Iraq. Dins aquò, lo còp decisiu foguèt portat per una secta d'origina chiita dirigida per Muhammad ibn Ali ibn al-Abbas, un descendent d'un oncle de Maomet. Fondators de la dinastia deis Abbassidas, sei fius sostenguèron lei revendicacions dei mawali e reüniguèron una importanta armada. La guèrra comencèt a la fin deis ans 740 e leis Omeias foguèron durament batuts en genier 750 a la batalha dau Grand Zab. Marwan II assaièt de se retirar en Egipte per reconstituïr sei fòrças mai foguèt assassinat.
La màger part de la familha foguèt executada per lei venceires. Pasmens, un subrevivent de la dinastia, Abd al-Rahman, capitèt de s'enfugir dins la Peninsula Iberica. I fondèt l'Emirat de Còrdoa en 756. Aquel Estat veguèt sa poissança aumentar lentament. En 929, son sobeiran poguèt tornarmai revendicar lo títol de califa. Pasmens, lo Califat de Còrdoa se fragmentèt un sègle pus tard en 1031.
Organizacion politica e socialaModificar
L'organizacion politicaModificar
L'adopcion dau modèl estatau bizantinModificar
L'administracion dau Califat s'inspirèt dau modèl bizantin. D'un biais generau, èra devesida en quatre brancas encargadas deis afaires religiós, deis afaires politics, deis afaires militars e deis afaires fiscaus. Aquelei brancas èra devesidas en burèus e departaments especializats. En causa de la manca d'Arabis formats ai pretzfachs administratius, de foncionaris locaus foguèron engatjats per gerir lei diferents servicis. Fins au rèine d'Abd al-Malik, lo pehlevi, lo còpte e lo grèc foguèron ansin fòrça utilizats dins lo foncionament de l'Estat omeia. Pasmens, au sègle VIII, l'arabi venguèt la lenga oficiala unica[20].
L'organizacion territòrialaModificar
Lo territòri dau Califat èra devesit en plusors províncias que sei frontieras èran mai ò mens establas. Cada província èra plaçada sota l'autoritat d'un governador qu'aviá autoritat sus leis oficiers religiós e militar, sus la polícia e sus l'administracion civila. Lo budget d'aquela organizacion èra assegurat per leis impòsts locaus. Lo rèsta èra mandat a la capitala. Pasmens, durant lo periòde finau dau Califat, l'afebliment dau poder centrau permetèt a certanei governadors de gardar totei leis impòsts per sa fortuna personala[20].
La monedaModificar
Durant la premiera partida de son existéncia, lo Califat Omeia utilizèt de monedas ancianas, generalament d'origina bizantina ò sassanida. En 697, lo poder centrau comencèt de batre la sieuna moneda. Premiera moneda de l'istòria musulmana, èra compausada de pèças d'aur (dinar), d'argent (dirham) e de coire (fals)[20].
La reforma de l'armadaModificar
L'armada èra gerida per lo burèu encargat de l'administracion militara (dīwān al-ǧund). Au començament dau periòde omeia, l'armada èra organizada a l'entorn de cinc còrs (lo centre, lei doas alas, l'avans-gàrdia e la rèire-gàrdia). Muawiya abandonèt aqueu sistèma per introdurre la coòrta, una pichona unitat compacta. L'armada omeia èra formada de tres armas (cavalariá, infantariá e artilhariá). L'idèa èra d'estandizar mai l'equipament en se raprochant dau modèl roman. A l'origina, cada soudat èra pagat mai lei problemas financiers dau Califat limitèron lo pagament deis indemnitats ai combatents que participavan efectivament ai combats.
L'organizacion socialaModificar
La basa aràbia dau CalifatModificar
Durant tota son istòria, lo Califat Omeia foguèt dominat per un elèit arabi ereditari. Eissit de l'armada, aviá de drechs e de privilègis fòrça important. Au nivèu fiscau, pagavan pas d'impòsts mai solament l'aumòrna personala prevista per l'Alcoran. En mai d'aquò, per son ròtle militar, recebiá de pensions mensualas ò anualas e avián drech a una part dau butin dei conquistas. Podiá tanben crompar de tèrras e lei domenis bizantins ò sassanidas capturats foguèron principalament partejats au sen d'aquela aristocracia. Aquelei tenements foguèron rarament esplechats dirèctament per sei proprietats que preferiguèron ne'n fisar la gestion a de païsans mai ò mens liures. Enfin, darrier drech major d'aquela casta, podián prelevar l'impòst per lo govèrn centrau.
Lei mawaliModificar
Lei mawali èran lei populacions musulmanas non aràbias. Certaneis Arabis, aquelei que fasián pas partida de l'elèit dau Califat, èran tanben considerats coma de mawali. Aquela diferéncia de drechs aguèt d'efiechs majors sus l'estabilitat sociala dau Califat. D'efiech, lei mawali revendicavan l'egalitat entre totei lei musulmans. Pròcha dei tèsis d'Ali, aquela demanda favorizèt la conversion au chiisme d'una partida dei musulmans e lei trèbols intèrnes foguèron frequents[21].
En fàcia d'aqueu problema, lei califas adoptèron de posicions variadas. Durant la premiera partida dau Califat, sostenguèron l'elèit guerrier e reprimiguèron lei mawali. Assaièron tanben de limitar lo nombre de conversions a l'islam dins lei regions conquistadas. Pasmens, lei mawali prenguèron pauc a pauc una plaça mai e mai importanta dins lei vilas onte tenguèron lo ròtle d'obriers, d'artesans, de marchands e de botiquiers. Coma èran somés a certaneis impòsts, generalament indirèctes, aquela situacion agravèt l'ostilitat entre l'elèit e lei mawali[22].
Lei dhimmisModificar
Lei dhimmis son un ensemble de fidèus de religions protegidas per l'Alcoran. Monoteïstas, aquelei religions son de movements precursors de l'islam coma lo judaïsme, lo cristianisme ò lo zoroastrisme. Èran un element important de la societat omeia car pagavan d'impòsts dirèctes. De mai, dins plusors províncias, formavan la majoritat de la populacion e la libertat religiosa establida per lei califas foguèt un dei factors qu'explica l'amplor dei succès musulmans dau sègle VII.
En causa de la pression fiscala, lo nombre de dhimmis demeniguèt pauc a pauc durant lo periòde omeia. Pasmens, coma lei musulmans pagavan pas d'impòsts, lo poder assaièt – sensa succès – de descoratjar lei conversions a l'islam. Amb lei mawali, lei dhimmis foguèron donc una causa regulara d'instabilitat dins lo Califat.
CulturaModificar
L'art islamic nasquèt en Siria e en Palestina durant l'epòca omeia. Es eissit d'una evolucion deis arts preexistents. D'efiech, durant la conquista, leis Arabis destruguèron pas leis obradors. Ansin, l'artesanat e leis arts locaus evolucionèron tecnicament gaire. En revènge, lor utilizacion se transformèt pauc a pauc per crear un art novèu.
L'arquitecturaModificar
Dins lo quadre de la legitimacion e de l'estructuracion de l'Estat omeia, lo poder califau ordonèt la bastida d'un nombre important de monuments. Pasmens, en causa de la manca d'engenhaires arabis, utilizèt principalament d'arquitèctes e d'obriers bizantins durant lei trabalhs. L'arquitectura omeia es donc largament dominada per un estile bizantin marcat per quauquei trachs arabis. Un exemple caracteristic es lo Dòme dau Rocàs qu'es dirèctament inspirat per l'art bizantin amb son plan octogonau e son dòme. Per de monuments pus tardius, coma la Mosqueta deis Omeias de Damasc, lo plan de basa es arabi mai lei proporcions dei construccions e leis ornamentacions interioras son totjorn d'estile bizantin.
L'elèit arabi es tanben a l'origina de mai d'una construccion. Lei pus famosas son lei castèus e lei palais. Bastits per de rasons variadas (contraròtle dau territòri, ostalet de caça...), son d'estile variats. Lei trachs arabis preislamics i son pus nombrós mai la preséncia d'elements bizantins demòra importanta.
Vista aeriana dau plan octogonau bizantin dau Dòme dau Rocàs.
Vista de la Granda Mosqueta deis Omeias (706-715) que mòstra lo decòr interior d'inspiracion bizantina.
Vista de la Granda Mosqueta d'Alèp (acabada en 717) amb un dòme e de colonas d'inspiracion bizantina.
Façada dau castèu de Qasr al-Hayr al-Gharbi (727).
_-_Bird%27s-Eye_View_of_the_Temple_Mount.jpg)
L'ornamentacionModificar
Coma l'arquitectura, leis arts ornamentaus omeias son egalament eissits de l'art bizantin e de l'art sassanida. D'efiech, aquela represa dei sabers locaus trobats dins lei regions conquistadas ofriguèt ais Arabis una gròssa diversitat de tecnicas coma l'escultura de la pèira e de l'estuc (mauplat, relèu, bòça redonda), la pintura murala e la mosaïca. Au contrari d'una opinion frequenta, lei representacions umanas, compres lo nus, èran fòrça frequentas durant lo periòde omeia e lo prince ocupa una plaça centrala dins lei monuments pus importants (generalament erigits per lo poder). A l'entorn d'aquela figura, se tròban de representacions de personatges de la Cort (gardas, dançairas...), de la societat (païsans...), de divinitats anticas e un bestiari riche.
Mosaïca d'estile bizantin dins lo Dòme dau Rocàs.
Escultura dau califa Hicham.
Intrada de la Granda Mosqueta deis Omeias.
.jpg)
AnnèxasModificar
Liames intèrnesModificar
BibliografiaModificar
- (en) Gerald R. Hawting, « Umayyads », dins Peri J. Bearman, Thierry Bianquis, Clifford Edmund Bosworth, Emeri Johannes van Donzel e Wolfhart P. Heinrichs, Encyclopaedia of Islam, vol. X, Brill, 2000.
- (en) Gerald R. Hawting, The First Dynasty of Islam : The Umayyad Caliphate AD 661-750, Routledge, 2000.
- (en) Hugh Nigel Kennedy, The Armies of the Caliphs : Military and Society in the Early Islamic State, Routledge, 2001.
- (en) Hugh Nigel Kennedy, The Prophet and the Age of the Caliphates : The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century, Routledge, 2004.
- (en) Hugh Nigel Kennedy, The Great Arab Conquests : How the Spread of Islam Changed the World We Live In, Da Capo Press, 2007.
- (en) William Ochsenwald e Sydney Nettleton Fisher, The Middle East : A History, The McGraw-Hill Companies, 2004.
- (en) Julius Wellhausen (trad. Margaret Graham Weir), The Arab Kingdom and its Fall, Calcutta University Press, 1927.
Nòtas e referénciasModificar
- ↑ (en) William Montgomery Watt, « Ḳurays̲h̲ », dns Clifford Edmund Bosworth, Emeri Johannes van Donzel, B. Lewis e Charles Pellat, Encyclopaedia of Islam, vol. V : Khe–Mahi, Brill, 1986, p. 434.
- ↑ (en) Giorgio Levi Della Vida e Clifford Edmund Bosworth, « Umayya », dins Peri J. Bearman, Thierry Bianquis, Clifford Edmund Bosworth, Emeri Johannes van Donzel e Wolfhart P. Heinrichs, Encyclopaedia of Islam, vol. X, Brill, 2000, p. 838.
- ↑ (en) Gerald R. Hawting, The First Dynasty of Islam : The Umayyad Caliphate AD 661-750, Routledge, 2000, pp. 22-23.
- ↑ (en) Fred McGraw Donner, The Early Islamic Conquests, Princeton University Press, 1981, p. 77.
- ↑ (en) Fred McGraw Donner, The Early Islamic Conquests, Princeton University Press, 1981, p. 114.
- ↑ (en) Wilferd Madelung, The succession to Muḥammad : A study of the early Caliphate, Cambridge University Press, 1997, p. 80.
- ↑ (en) Gerald R. Hawting, The First Dynasty of Islam : The Umayyad Caliphate AD 661-750, Routledge, 2000, p. 27.
- ↑ (en) Gerald R. Hawting, The First Dynasty of Islam : The Umayyad Caliphate AD 661-750, Routledge, 2000, pp. 28-29.
- ↑ (en) Julius Wellhausen (trad. Margaret Graham Weir), The Arab Kingdom and its Fall, Calcutta University Press, 1927, p. 53.
- ↑ (en) Hugh Nigel Kennedy, The Prophet and the Age of the Caliphates : The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century, Routledge, 2004, p. 82.
- ↑ (en) Hugh Nigel Kennedy, The Prophet and the Age of the Caliphates : The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century, Routledge, 2004, p. 91.
- ↑ (en) Hugh Nigel Kennedy, The Prophet and the Age of the Caliphates : The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century, Routledge, 2004, p. 98.
- ↑ (en) John Haldon, Money, Power and Politics in early Islamic Syria, Ashate, 2010.
- ↑ (fr) Rodolphe Guilland, « L'Expédition de Maslama contre Constantinople (717-718) », Études byzantines, Publications de la Faculté des Lettres et Sciences Humaines de Paris, 1959, pp. 130-131.
- ↑ (fr) Rodolphe Guilland, « L'Expédition de Maslama contre Constantinople (717-718) », Études byzantines, Publications de la Faculté des Lettres et Sciences Humaines de Paris, 1959, pp. 121.
- ↑ (en) Rein Taagepera, « Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia »International Studies Quarterly, vol. 41, n° 3, 1997, p. 496.
- ↑ (en) Rein Taagepera, « Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia »International Studies Quarterly, vol. 41, n° 3, 1997, p. 489.
- ↑ (en) Khalid Yahya Blankinship, The End of the Jihâd State : The Reign of Hishām Ibn ‘Abd-al Malik and the Collapse of the Umayyads, State University of New York Press, 1994, p. 37.
- ↑ (en) Philip Khuri Hitti, History of Syria : Including Lebanon and Palestine, Gorgias Press, 2004, p. 478.
- ↑ 20,0 20,1 et 20,2 (en) William Ochsenwald e Sydney Nettleton Fisher, The Middle East : A History, The McGraw-Hill Companies, 2004, p. 57.
- ↑ (en) William Ochsenwald e Sydney Nettleton Fisher, The Middle East : A History, The McGraw-Hill Companies, 2004, pp. 55-56.
- ↑ Dins lei regions perifericas, lei mawali, eissits de l'aristocracia locala, aguèron una situacion sociala pus importanta. Per exemple, en Pèrsia, podián aver de tèrras.