El Niño

El Niño es un fenomèn meteorologic de l'Ocean Pacific, conegut dins lo monde scientific jol nom de ENSO (El Niño-Southern Oscillation - El Niño Oscillacion del Sud). Provòca de damatges d'escala mondiala, afectant l'America del Sud, Indonesia e Austràlia.

Lo nom de "El Niño" es degut als pescadors del pòrt de Paita al nòrd de Peró qu'observèron que las aigas del sistèma de corrents de Chile a Peró o corrent de Humboldt, que circula del sud al nòrd davant las còstas de Peró e Chile, s'escalfan a l'epòca de las calendas quand los bancs de peissons fugisson cap al sud, a causa d'un corrent caud venent del golf de Guayaquil (Equator). Aquel fenomèn foguèt nomenat Corrent del Niño.

Es un fenomèn atestat dempuèi mai de quaranta mila ans d'istòria climatica.

Oscillacion del Sud El Niño.

Desvolopament del sindròme

Modèl Normal del Pacific. Vents eqüatorials apòrtan d'aiga pus cauda cap a l'oèst. L'aiga freda se'n va cap a las còstas de l'America del Sud. (NOAA / PMEL / TAO)

Condicions d'El Niño. Las aigas cauda se van cap a la còsta sudamericana. Abséncia de movements d'aiga freda, aumentacion de l'escalfament

Condicions de La Niña. L'aiga cauda se trapa mai a l'oèst que de costuma

L'episòdi prodromic comença dins l'ocean Pacific tropical, prèp d'Austràlia e Indonesia, e amb aquel demenís la pression atmosferica dins de zònas fòrça alunhadas entre elas, se produson de cambis dins la direccion e dins la velocitat dels vents e se desplaçan las zònas de las pluèjas dins la region tropicala.

Dins las condicions normalas o Condicions Neutras, sus la còsta sudamericana, existís un corrent d'aiga freda nomenat Corrent de Humboldt plen de nutriments que circula cap al nòrd; los vents alisis (que bufan d'èst a oèst) acumulan una granda quantitat d'aiga e calor dins la partida occidentala d'aquel ocean, dins la zòna d’Austràlia e d'Indonesia. En consequéncia, lo nivèl superficial de la mar es aproximativament d'un mièg mètre pus naut en Indonesia causant alà umiditat e precipitacions. Sus las còstas del Peró e Equator, per contra, lo clima es mai sec . Pauc a pauc, la diferéncia de la temperatura superficiala de la mar atenh aperaquí 8 °C entre ambedoas zònas del Pacific. Las temperaturas "fredas" se tròban en America del Sud perque pujan las aigas prigondas e produson una aiga rica en nutriments e manten l’ecosistèma marin. Pendent lo fenomèn de "la Niña" las zònas relativament umidas e plujosas se localizan dins l'Asia del Sud-Èst, mentre qu'en America del Sud es relativament sec.

Pendent el Niño los vents alisis venon mens fòrts o arrèstan de bufar, lo maximum de temperatura marina se desplaça cap al sistèma de corrents de Chile a Peró, qu'es relativament freda, e lo minimum de temperatura marina se desplaça cap a l'Asia del Sud-Èst. Aquò provòca l'aumentacion de la pression atmosferica dins l'Asia del Sud-Èst e la diminucion dins l'America del Sud. Tot aquel cambi se passa en un interval de sièis meses que, aproximativament, va de junh a novembre; ven fòrça fòrt e altèra lo clima.

La Niña

Article principal: La Niña La Niña se referís a las condicions contràrias a l'ENSO, es a dire, temperaturas fòrça mai fredas sus las còstas sudamericanas. Abitualament la Niña succedís al Niño.

Los efèctes

America del Sud

Las consequéncias d'aquel fenomèn climatic apòrta dins las regions d'America del Sud pòdon èsser:

• Pluèjas intensas.
• Diminucion de l'intensitat del corrent d'Humboldt.
• Pèrdas de peisses per certanas espècias e creissença per d'autras.
• Formacion de nivolums generats dins la Zòna de Convergéncia Intertropicala.
• Periodas fòrça umidas.
• Bassa pression atmosferica.

Asia del Sud-Èst

• Pluèjas raras.
• Refrescament de l'ocean.
• Bassa formacion de nívols.
• Periòdes fòrça secs.
• Nauta pression atmosferica.
• Escassetat d'aliments marins
• Culturas destruidas
• Manca d'aiga als rius

Dins lo Monde

Consequéncias globalas:

• Cambi de circulacion atmosferica.
• Cambi de la temperatura oceanica.
• Pèrdas economicas dins las activitats primàrias.
• Destruccion d'abitacions.
• A la fin de 2006, lo Golf de Gasconha oriental coneguèt de precipitacions escassas provocant de secadas.

Estudis e prevision del fenomèn

Los començaments de l'estudi d'El Niño

Sir Gilbert Walker e l'oscillacion australa

Scientific britanic e al cap del servici meteorologic indi, Sir Gilbert Walker foguèt encargat en 1920 en Índia, per trobar cossí preveire la monson asiatica. Metèt en contacte los scientifics sudamericans que li presentèron lo resultat de sos estudis suls efèctes locals d'El Niño. En estudiant aquelas donadas climaticas e atmosfericas capitèt de establir, en 1923, una relacion temporala entre las pressions atmosfericas a l'oèst e a l'èst del Pacific sud. En efècte, poguèt veire que la pression aumentava a l'oèst quand demenissiá a l'èst (fenomèn El Niño), e inversament. En consequéncia d'aquela situacion d'equilibri e de cambi, nomenèt aquel fenomèn Southern Oscillation (oscillacion australa).

Orientant sas recèrcas cap a l'oscillacion australa, Sir Walker capitèt de determinar, en 1923, un indici al qual son nom foguèt balhat. A per foncion de mesurar la diferéncia de pression entre l'èst e l'oèst de l'ocean Pacific. Quand l'indici aumentava, la pression èra elevada a l'èst del Pacific, e los alisis èran pus fòrts. Quand l'indici èra pus bas, los alisis èran mens poderoses, aportant d'ivèrns puslèu suaus en Canadà e en l'America occidentala. L'efècte acompanhava de secadas en Austràlia, Indonesia, Índia e de sectors africans.

Un de sos collègas l'ataquèt dins una revista scientifica, trobant «perfectament ridicula l'idèa que las condicions climaticas de regions del glòbe tan alunhadas una de l'autra posquèsson èsser ligadas entre elas». Sir Walker respondèt que deuriá aver una explicacion pus precisa, mas que «exigiriá de coneissenças fisablas de las estructuras del vent a de nivèls diferents del sol». Aquò implicava nocions e mejans d'observacion desconeguts en aquela epòca mas los metòdes de recèrca actuals verifican la teoria de l'indici de pression Walker.

Jacob Bjerknes e lo fenomèn ENSO

Dins las decenias que seguèron, los cercaires estudièron las variacions climaticas se focalizant sus l'enigma de las illas deserticas del Pacific central eqüatorial. Aquelas illas, pasmens que recebon (segon las estatisticas climaticas americanas e canadianas) la meteissa quantitat de pluèja que lors vesinas luxuriantas, demòran desesperadament esterilas. En fach, aquela esterilitat es deguda a una variacion de l'indici de pression Walker: plan sovent, l'indici es puslèu elevat, entrainant de fòrça flacas de precipitacions annalas, e quitament pas cap. Pasmens, pendent un periòde que se repetís cada dos a sèt ans, aquelas illas subisson un vertadièr deluvi que dura qualques meses, de decembre a mièg junh.

Lo ligam, aparentament evident entre aquel estrange fenomèn e El Niño, pasmens serà pas establit abans las annadas 1960, per un meteorològ norvegian : lo professor Jacob Bjerknes. Foguèt lo primièr de remarcar, en 1967, lo rapòrt entre las observacions de Sir Walker e El Niño. Los dos fenomèns concordant en tot ponch, fin avent l'idèa de completar lo nom d'El Niño en associant la descobèrta del Britanic: lo fenomèn se nomena dempuèi ENSO, o El Niño Southern Oscillation.

Lo professor Bjerknes tanben establiguèt, qualques ans mai tard, lo ligam entre los cambis de temperaturas a la superfícia de la mar, la poténcia de las alisis e las fòrtas precipitacions qu'acompanhan d'abitud los baisses barometrics a l'èst coma a l'oèst del Pacific. Aquò correspond a las fasas d'un indici de Walker d'indici bas.

Tecnicas d'identificacion existentas

A diferéncia de las mesuras regularas e precisas dels paramètres coma las precipitacions, la temperatura de l'aire o de la mar, efectuadas fòrça precàriament dins las annadas 1930, pels periòdes pus alunhats se dispausa solament de las dichas o descripcions de las consequéncias de las anomalias climaticas constatadas, per exemple, las meissons, las condicions de navigacion e a l'aparicion de fenomèns meteorologics inabituals com trons, inondacions, catastròfas naturalas, etc.

Per identificar los fenomèns meteorologics, en paleoclimatica, s'utiliza los estudis geologics dels jaces de sediments, que se pòdon datar per estratigrafia (los jaces pus ancians son en dejós), per datacion al carbòni 14, qu'indica lo periòde que se formèron los compausants organics presonièrs (pollèn, etc.) o pels rèstas arqueologics als quals se mesclèron.

Totas aquelas observacions devon èsser verificadas, comparadas e esprovadas amb lo mai grand nombre d'informacions venent de divèrsas disciplinas. Tota incoeréncia deu èsser explicada. Per exemple se sap que:

• Lo nivèl dels oceans varièt de mai de dètz mètres, provocant de variacions del nivèl de basa, e mai, l'erosion prèp de las desembocaduras
• La forma de qualques cordons litorals fossils indica la direccion dels corrents e de las ondas dominantas
• Las dunas fossilas correspondon a de temps arids e indican quins èran los vents dominants
• Los fossils e la creissença dels escuèlhs de coralhs, donan d'indicacions sus la temperatura e la salinitat de l'aiga de mar
• L’estudi dels jaces de las glaças fossilas revela la composicion isotopica de l'aire e aquela del pollèn en que demorèron presonièrs, e se pòt atal conéisser las condicions atmosfericas passadas (temperatura de l'aire, importància de las precipitacions, etc.)
• La dendroclimatologia (estudi dels anèls de creissença dels arbres) adutz d'informacions sus las precipitacions e las temperaturas dels temps passats.

Tot aquò cal lo comparar amb d'autres estudis utilizats pels paleoclimatològs coma l'estudi de la creissença dels escuèlhs tropicals, o las emprentas daissadas per una fòrta explosion volcanica.

Un interès creissent a la fin del sègle XX

Dempuèi 1982, data d'un ENSO devastador dins totes los païses de la cencha intertropicala e fin a afectat lo clima europèu, de milièrs de scientifics e de cercaires del monde entièr ensagèron de comprendre lo fenomèn. Pendent aquel periòde, sols dos programas aportèron de responsas.

TOGA

Lançat en 1985, lo programa de collaboracion internacionala Tropical Ocean and Global Atmosphere (TOGA : « Estudi dels oceans tropicals e estudi global de l'atmosfèra »), permetèt de comprendre melhor lo parelh ocean--atmosfèra. Durèt onze ans e venguèt la basa del lançament dels seguents. Estudièt pus particularament las variacions del parelh degut a El Niño.

WOCE

Programa lançat cinc ans aprèp lo TOGA per 44 païses, que totes aqueles de l'Union Europèa de l'epòca, lo World Ocean Circulation Experience (WOCE : « Experiéncia sus la circulacion oceanica a l'escala mondiala ») aviá per meta d'establir una descripcion oceanique globala. Permetèt d'establir un modèl climatic que pòt mai o mens preveire las annadas ont frapejarà lo fenomèn ENSO.

CLIVAR et GODAE

La seguida d'aqueles programas foguèt lo Climate Variability and predictability programme (CLIVAR : « Programa d'estudi de prevision e de variacion del clima ») qu'estudiava lo clima e las interaccions entre ocean glaç e atmosfèra a l'escala del planeta, e pel Global Ocean Data Assimilation Experiment (GODAE) que, en 2003-2005, preparava l'establiment d'un sistèma mondial de susvelhança e de prevision climatica.

Los ans 2000

Satellit TOPEX/Poseidon

Las novèlas tecnicas e los novèls mejans pels cercaires permetèron de far de progrèsses considerables dins l'analisi del fenomèn.

Institut de Recèrca pel Desvolopament

En 2000, l'Institut de Recèrca pel Desvolopament (IRD) lancèt lo programa ECOP (Estudi climatic de l'ocean Pacific tropical) per estudiar las variacions climaticas degudas a ENSO e a son opausat, La Niña. La meteissa annada, l'IRD lancèt tanben, amb un budgèt de 132 000 €, lo programa PALEOCEAN aquel que estudiava los coralhs. La tecnica del rasclatge del coralh utilizant aqueles darrièrs coma paleotermomètres. En efièit contenon d'urani e d'estronci, que lor quantitat presenta vària en foncion de la temperatura de superfícia de la mar. Aqueles elements testimònis datan los coralhs e atèstan de las variacions del nivèl de la mar dins los ans. Revelan la preséncia de miocardiopatias, dels organismes vivents que l'estat testimònia de l'impacte d'ENSO sus l'environament.

Un satellit plan particular

En 1992, la Nasa e lo Centre national d'études spatiales (CNES) se jonhèron per lançar lo satellit Topex/Poseidon amb la fusada Ariane 4. L'enginh de 2,4 tonas foguèt enviat a 1 336 km, fasent un torn de la Tèrra cada 112 minutas, e podent observar fins a 90 % dels oceans. Lo CNES e la Nasa balhèron las 50 000 mesuras quotidianas de Topex/Poseidon a la comunautat scientifica tre julhet de 1993. Mai de 600 scientifics de 54 païses expleitèron aquelas mesuras, distribuidas via doas bancas de donadas : una situada als Estats Units d'America, l’autra, lo centre AVISO, situada a Tolosa.

En octobre de 2005, un auvari tecnic faguèt pèrdre al satellit sas capacitats de manejar sus l'orbita, essent alara dins l'impossibilitat d’aquerir de novèlas donadas scientificas. Lo satellit doncas acabèt sa mission lo 5 de genièr de 2006, aprèp 13 ans dins l’espaci e mai de 60 000 revolucions a l'entorn de la Tèrra.

Prevision

Las observacions de Topex/Poseidon dintran dins de grands programas scientifics internationals, que WOCE, TOGA, CLIVAR, et GODAE (amb MERSEA sa compausanta europèa). Los organismes meteorologics, eles tanben, s'aprovesisson en donadas del satellit. Aquelas mesuras lèu venon indispensablas, e venguèt alara evident qu'un novèl programa deuriá prendre la seguida de Topex/Poseidon.

Lo programa Jason

Dempuèi son lançament per Delta II lo 7 de decembre de 2001, lo satellit Jason-1, successor de Topex/Poseidon, balha de donadas expleitablas en temps real (mens de tres oras aprèp la recepcion de las donadas). Lo Jason-1 es 5 còps mai leugièr que Topex/Poseidon (solament 500 kg per 3 m d'envergadura) e gaireben dos còps mens car. Permet una precision almens egala, e mai superiora, a aquela de son predecessor, a causa de la collaboracion entre las sieunas mesuras e aquelas presas, dirèctament a la superfícia oceanica de la Tèrra, per de naus especializadas o de balisas meteorologicas.

Las donadas altimetricas provesisson tanben en temps quasi real las observacions oceanicas permetent d'elaborar de previsions meteorologicas. Mercé a las mesuras del Jason-1, Météo-France publica atal de bulletins regulars sus l’estat de l’ocean mas tanben d'alèrtas en cas de degradacion de las condicions meteorologicas. Jason-1 fa part del projècte d’oceanografia operacionala Mercator, lançat en 1997 e venguèt un Gropament d'Interès Public en 2002 (partenariat entre lo CNES, lo CNRS/INSU, l’IFREMER, l’IRD, Météo-France e lo SHOM). Mercator permet d'efectuar una susvelhança en temps real dels oceans (realizacion de bulletins setmanièrs de l’estat de la mar), mas tanben de previsions de tèrme long concernent los fenomèns bioclimatics coma El Niño.

Observacions

Rota arroïnada en Peró aprèp las pluèjas diluvianas de El Niño de l'ivèrn de 1997-98

El Niño provòca fòrça revolums climatics. Los oceans e l’atmosfèra son en interaccion continuala. Las modificacions induchas sus la temperatura de superfícia de la mar afectèctan los vents.

Atal, El Niño de 1982-1983 produiguèt d'efèits dramatics suls continents. En Equator e al nòrd de Peró prèp de 250 cm de pluèja tombèron pendent sièis meses. Mai a l’oèst, las anomalias del vent desvièron los Tifons de lors rotas abitualas, cap a Hawaii o Tahiti pas preparats a de talas condicions meteorologicas.

Efèit de El Niño e de La Niña dins lo Pacific Nòrd e sus l'America del Nòrd

Lo fenomèn pòt afectar per d'ondas de tust las condicions climaticas dins de regions alunhadas del glòbe. Aquel messatge d’escala planetària es acompanhat pels desplaçaments de las regions de las pluèjas tropicalas, que tòcan aprèp las estructuras de vent dins tot lo planeta. Los nívols tropicals portadors de pluèja deforman l’aire que los susplomba (8 a 16 km en dessús del nivèl de la mar). Los vents que se son formats dins l’aire en dessús d'aqueles nívols determinan las posicions de las monsons e las rotas dels ciclons e cenchas dels vents intenses separant las regions caudas e fredas a la superfícia de la Tèrra. Pendent las annadas El Niño, quand la zòna de pluèja abitualament centrada sus Indonesia se desplaça cap a l’èst, cap al Pacific central, las ondas presentas dins los jaces nauts de l’atmosfèra son afectadas, causant las anomalias climaticas de fòrça regions del planeta.

Los impactes de El Niño sul clima a las latituds temperadas son los mai evidents pendent l’ivèrn. Per exemple, gaireben totes los ivèrns El Niño son doces sul Canadà occidental e sus las regions del nòrd-oèst dels Estats Units d'America, e plujairas sul sud dels Estats Units d'America (de Tèxas a Florida). El Niño afècta tanben los climas temperats pendent las autras sasons. Mas, quitament pendent l’ivèrn, El Niño es un dels autres nombroses factors qu'influéncian lo clima de las regions temperadas.

Atal, El Niño 1997 provoquèt secadas e fuòcs de selvas en Indonesia, fòrtas pluèjas en Califòrnia e inondacions dins la region sud-èst dels Estats Units d'America. La temperatura mejana estimada del glòbe, en superfícia, per las zònas terrèstras e maritimas, tanben aumentèt fòrça. A la fin de decembre de 1997, une tempèsta deversèt fins a 25 cm de nèu dins lo sud-èst dels Etats Units d'America. D'ondas de mar atenguèron 4 m de naut desforrelèron al sud de San Francisco. De violentas tempèstas salivèron en Florida, amb de tornadas atenguent 400 km/h. Segon lo rapòrt de l'ONU, El Niño en 1997-98 faguèt de milièrs de mòrts e ferits, e provoquèt de damatges estimats entre 32 e 96 miliards de dollars.

En junh de 2002, El Niño se faguèt sentir dins las regions tropicalas de l'America del Sud. De violents auratges, los piègers dels uèit darrièrs dètz ans, destrempèron Chile. Vèrs la fin del mes de decembre, Austràlia subissiá la pièger de las secadas d’un sègle. De tempèstas mortalas tanben se descarguèron sus la còsta oèst dels Estats Units d'America. Cinc jornadas entièras de plujadas e de ventàs.

Un fenomèn mondial

Efèit mondial de El Niño.

Dins las annadas 1990 una relacion entre lo periòde caud e los cambis climatics planetaris de tèrme cort foguèt provada. Un dels resultats obtenguts es la descobèrta del prolongament d’El Niño dins las regions tropicalas de l’ocean Indian e de l’ocean Atlantic, mercé a una analisi de la superfícia d'aqueles oceans amb mai de 650 000 mesuras efectuadas per de naus. La soma de las donadas utilizadas cobrís un periòde de quinze ans. Atal s'observèt, de 12 a 18 meses aprèp la fin del fenomèn El Niño dins lo Pacific, un escaufament ciclic de la superfícia de l’ocean Atlantic eqüatorial. Semblariá que s’agís d’una responsa passiva al cambi de pression atmosferica e dels alisis dins la region. Aquela reaccion de l’ocean Atlantic es pas vertadièrament explicada uèi ara, mas tend a mostrar la propagacion a l’escala mondiala de las consequéncias d'El Niño.

Lo fach qu’El Niño siá d'ara endavant considerat coma un fenomèn mondial, amb de repercucions dins los tres principals oceans tropicals, deuriá favorir l’explicacion dels efèites del clima sus tot lo [[Tèrra|planet]a]. Las modificacions de la temperatura oceanica pòdon doncas, a l’escala locala, modificar l'umiditat absoluda de la circulacion atmosferica, entrainant l’aumentacion de la pluviometria de las regions a l'entorn. Aquò permet de donar intuitivament una idèa dels mecanismes que provòcan las consequéncias observadas subretot dins la region del Pacific, mas tanben dins una mendre proporcion dins lo rèsta del monde. Aquela modificacion es tan mai granda, frequenta e durabla, que l'energia atmosferica aumenta, amb la temperatura, per efèit de sèrra.

El Niño contribuís a aquelas anomalias o modificacions de l’igrometria d’un biais que s’explica pas plan, mas qu'es quasi segur qu’es lo responsable e es per aquò que l’umiditat pòt èsser considerada coma un dels motors de l’atmosfèra. Las aplicacions d'aquelas recèrcas permetràn alara de prevenir melhor las consequéncias d'ara endavant indenegablas d'El Niño sul sistèma climatic global.

Bibliografia

•  {{{títol}}}. ISBN 0-7126-6478-5. 
•  {{{títol}}}. ISBN 0-521-78672-X. 
•  {{{títol}}}. ISBN 1-85984-739-0. 
•  {{{títol}}}. Bulletin of the American Meteorological Scociety, Vol. 78, No. 12, p. 2771–2777. 
•  {{{títol}}}. Academic Press Inc.. ISBN 0-12-553235-0. 
•  {{{títol}}}. Revista Chilena de Historia Natural 77: 371-409. 

Ligams extèrnes

• (en) Pagina Scientifica ENSO
• (es) Explicacion del Niño, pel Servici Meteorologic de Mexic
• (Vidèo) (fr) [7] L'impacte d'El Niño dins la zòna intertropicala, Institut de Recherche pour le Développement, 14 de febrièr de 2010
• (fr) [8] El Niño: Perspectiva Canadiana Servici Meteorologic de Canadà, 18 décembre 2002 ed. Environnement Canada
• (Flash) (fr) [9], El Niño, seria: Comprendre la météo, ed. Météo-France
• (fr) [10], El Nino, Futura-sciences, 24 de novembre de 2003
• (fr) [11] El Niño et le réchauffement climatique : quels liens de causes à effets ?, Even Rouault e Marianne Espinassous, ed. Polyglots.free.fr
• (en) [12] El Niño and La Niña Related Winter Features over North America, National Weather Service, 19 de decembre de 2005, ed.NOAA