Quilograma

Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.

Lo quilograma (simbòl: kg) es l'unitat de basa de massa del Sistèma Internacional d'Unitats (SI). Lo quilograma se definís coma la massa del prototipe internacional del quilograma qu'es gaireben identica a la massa d'un litre d'aiga. Es l'unica unitat de basa de l'SI que pòrta un prefixe a son nom. Tanben es l'unica unitat de l'SI qu'encara se definís en relacion a un artefacte.

Imatge d'artista del Prototipe internacional del quilograma, qu'es fach d'un aliatge amb 90% de platin e de 10% d'iridi e en forma de cilindre de diamètre de 39,17 mm. Aquel prototipe se consèrva al Bureau International des Poids et Mesures, a Sèvres, prèp de París.

Jòc de peses. Imatge del Dictionnaire encyclopédique de l'épicerie et des industries annexes publicat en 1904.

Definicion

Lo quilograma es l'unica unitat de basa de l'SI qu'encara se definís en relacion a un artefacte material, e pas amb de constantas fisicas.

Originalament, un quilograma se definissiá coma la massa d'un litre d'aiga pura a la temperatura de 4 gras Celsius e a la pression atmosferica estandard. Aquela definicion èra pauc practica, perque la densitat de l'aiga depend de la pression, e que las unitats de pression incluson la massa coma unitat de basa, del biais que s'introdusiá una dependéncia circulara dins la definicion.

Per evitar aqueles problèmas, se tornèt definir lo quilograma en referéncia a un objècte qu'auriá la massa aproximativa exprimida dins la definicion originala. Dempuèi 1899, lo prototipe internacional del quilograma es una barra cilindrica d'un aliatge que se tròba al Burèu Internacional dels Peses e Mesuras. Tanben n'existisson de còpias oficialas, que se comparan amb lo prototipe cada 10 ans. Aquelas comparasons permetèron d'establir que l'error dins la reproductibilitat de la definicion actuala es aproximativament de 2 microgramas. De fach, sembla que lo prototipe original perdèt aperaquí 50 microgramas dins los darrièrs 100 ans, sens que se ne sàpia la causa.

Lo Comitat internacional dels peses e mesuras (CIPM) recomanda en 2005 que se desfinisca lo quilograma en tèrmes de constanta fondamentala de la natura. Dins sa session de 2011, la CGPM conven que lo quilograma deuriá èsser definit segon la constanta de Planck. Una conferéncia foguèt convocada pels 13 al 16 de novembre de 2018.

A partir del 20 de mai de 2019, serà « definís prenent la valor numerica fixada de la constanta de Planck, h, egala a 6,62607015× 10^-34 quand es exprimida en  J⋅s, unitat egala a  kg⋅m²⋅s^-1, lo mètre e la Segonda essent definits en foncion de c e ∆ν_Cs »

Multiples

S'utilizan divèrses prefixes per melhorar multiples o sosmultiples del quilograma.

Multiples del quilograma (kg)

Sosmultiples				Multiples
Valor	Simbòl	Nom		Valor	Simbòl	Nom
10–1 g	dg	decigrama		101 g	dag	decagrama
10–2 g	cg	centigrama		102 g	hg	ectograma
10–3 g	mg	milligrama		103 g	kg	quilograma
10–6 g	µg	micrograma		106 g	Mg	megagrama (tona t)
10–9 g	ng	nanograma		109 g	Gg	gigagrama
10–12 g	pg	picograma		1012 g	Tg	teragrama
10–15 g	fg	femtograma		1015 g	Pg	petagrama
10–18 g	ag	attograma		1018 g	Eg	exagrama
10–21 g	zg	zeptograma		1021 g	Zg	zettagrama
10–24 g	yg	ioctograma		1024 g	Yg	iottagrama
Los prefixas pus abituals son en negretas.

L'unitat equivalenta a 1000 kg nomenada megagrama s'utiliza gaire se li preferissèm utilizar la tona (t).

Istòria

Lo grama foguèt introduch al temps de l’unificacion de las mesuras regionalas decidida pendent la Revolucion Francesa per la lei del 18 germinal an III (lo 7 d'abril de 1795). Es un dels elements de la triada « longor-massa-volum » : decimètre-(quilo)grama-litre d'aquela unificacion.

Lo grama foguèt inicialament definit coma la massa d’un centimètre cubic d’aiga a la temperatura de 4 °C, que correspond a un maximum de massa volumica.

Lo 22 de junh de 1799, un escandalh en platin d’un quilograma (lo nom a l'origina foguèt lo grave), o la massa d’un decimètre cubic d’aiga, foguèt depausat (e mai un escandalh del mètre) als Archius de França, gràcias als precedents trabalhs de divèrs sabents, en particular Lavoisier.

Aquel escandalh venguèt per definicion la representacion d'un quilograma per la lei del 10 de decembre de 1799.

Foguèt solament en 1875 que l’unitat de massa tornèt èsser definida coma « quilograma », venent atal la sola unitat de l'SI inclusent un prefixe multiplicator.

Un novèl escandalh en platin iridiat de massa gaireben identica al Quilograma dels Archius foguèt realizat dempuèi 1875, mas la colada foguèt refusada per çò que la proporcion d’iridi, 11,1 %, se trobava al delà de los 9 - 11 % especificats. E solament en 1889 lo Quilograma dels Archius foguèt remplaçat pel quilograma « internacional », conservat dempuèi al pavillon de Breteuil.

Vejatz tanben

• Massa
• Pes

Ligams extèrnes

• (fr) Le Bureau International des Poids et Mesures
• (en) Conversion d'unitats de massa e pes
• (en) National Physical Labratory
• (en) Balança de Watt
• (en) projècte Avogadro