Wikipèdia

Jiròni

Membre des de 14 setembre de 2006
utilizaire Discussion
Tèrra
∇
Tèrra
Soi ciutadan del mond.
Earth Eastern Hemisphere.jpg Aquel utilizaire encoratja los esfòrces per luchar contra lo
cambiament climatic.
Euròpa
∇
Euròpa
Demòri en Euròpa.
Flag of Occitania (with star).svg Aqueste wikipedian es originari d'Occitània.
Lengadocians.jpg Contribuissi a la Wikipèdia occitanofòna en utilizant lo dialècte lengadocian de la lenga occitana.
Wikipedia Wikipèdia
contribuissi sus la Wikipèdia occitanofòna (e non pas sus un de sos miralhs).
Boita d'utilizaire
Wikipèdia:Babel
oc-4
 Mon nivèl d'occitan es comparable
a lo d'un locutor natiu.
ca-2
 Aquest usuari pot contribuir amb un nivell intermedi de català.
en-1
 I am able to contribute with a
basic level of English.
es-1
 Puedo contribuir con un nivel
básico de español.

Aisinas lingüisticasModificar

  • Lo Congrès Multidiccionari [1]
  • IEO París, documents per l'estudi de la lenga occitana: [2]
  • Diccionari de Cantalausa en linha: [3]
  • Gran Diccionari de la llengua catalana: [4]
  • DIEC 2: [5]
  • Toponims internacionals en occitan: [6]
  • Gramatica occitana [7]
  • Conjugason [8]
  • Thesoc [9]
  • Diccionari d'ancian occitan auvernhat: mauriagués e sanflorenc (1340-1540)[10]
  Balhi supòrt al capítol
Wikimedia CAT.
E vos? Per plaser, signatz per nos portar supòrt.
I support the Wikimedia CAT chapter.
Don't you? Please, give us your support.
 
∇
SPA
Ieu, Jiròni, te prepausi de venir ton pairin.

Suls autres projèctes Wikimèdia :

 
 Aquò es la pagina personala d'un contributor de Wikipèdia, doncas, fa pas partida de l'espaci enciclopedic.

S'accedissètz a aquesta pagina sus un site autre que Wikipèdia, aquò vòl dire que sètz sus un site miralh o un site que fa de reütilizacion de contenguts. Prenètz nòta qu'es possible qu'aquesta pagina siá pas a jorn e que la persona identificada a probablement pas cap d'afiliacion amb lo site ont vos trobatz. L'original d'aquesta pagina se tròba sus http://oc.wikipedia.org/wiki/Utilizaire:Jir%C3%B2ni .


Infobox_PaísModificar

'


Capitala
e mai granda ciutat 		[[]]

Superfícia
 - Totala
 - Aiga (%) 		Classat en
km²
, % %
Populacion
 - Totala ([[]])
 - Densitat 		Classat en
ab.
ab./km²
Deta publica bruta ([[{{{Deta publica_annada}}}]]) {{{2}}}
Domeni internet [[.]]

Infobox vilaModificar

Jiròni

Geografia politica
País Modèl:Nom del País
Autras informacions
http:

Infobox Comuna italianaModificar

Jiròni



Direccion relativa a la posicion
Continent
Situacion
Designacion provisòria
Constellacion
Tipe d'objècte
Còs astronomic parent
Còs astronomic filh
Luòc de descobèrta
Grop d'objèctes menors
Sequéncia de Hubble
Sul còrs astronomic
Companhon de
Tipe espectral
Tipe espectral
Fus orari
Situat sus una isla
Embocadura
Tipe de lac
Lacs sus lo riu
Grop de lacs
Situat sul lac
Afluents del lac
Emissari del lac
Bacin idrografic
Massís de montanhas
Tipe de montanha
Coordenadas
Arquitècte
Remplaçat per
Tipe de bastiment
Material
Mèstre d'òbra
Sistèma d'autorotas
Societat de mantenança
Pòl d'escambis
Linha ferroviària
Operator
Aligança ferroviària
Gara
Pista
Travèrsa
País
Compausanta de
Tipe de division administrativa
Exclava de
Enclava
Capitala
Cap d'estat
Regim politic
Cap de l'executiu
Representant del partit
Cap del govèrn
Assemblada
Moneda
Lenga oficiala
Imne
Frontalièr de
Embessonatge
Subdivisions
Membre de
Sant patron
Domeni internet
Còde ISO 3166-1 alfa-2
Còde ISO 3166-1 alfa-3
Còde ISO 3166-1
Còde ISO 3166-2
Còde AITA
Còde OACI
Còde FAA
Còde INSEE
Còde de comuna
Còde del catalòg
Còde CBS
Còde GNIS
Còde GNIS Antarctica
Còde NUTS
Còde dantai
Còde de comuna alemanda
Còde de districte alemand
Còde administratiu
Còde administratiu
Còde ISTAT
Còde de gara
Còde OKATO
Còde cadastral
Còde postal
Còde telefonic internacional
Prefix telefonic nacional
Còde d'imatriculacion
[[Fichièr:|center|280px|link=|border]]
Region  
Província  
Localizacion
<div style="position: absolute;display: block; left:Error d'expression : l'operador * es pas reconegutpx;top:Error d'expression : l'operador * es pas reconegutpx;width:8px;height:8px;padding:0;"> 
 

Infobox Comuna d'EspanhaModificar

Jiròni

Geografia politica
País   Espanha
Comunautat autonòma {{}}
Primièr cònsol
Mandat en cors
Geografia umana
Populacion (INE)
() 		. ab.
Autras informacions
Còde INE [11]

Infobox comuna alemandaModificar

[[Fichièr:|center|280px|link=|border]]
[[Imatge:|120px|Blason de ]]
Donadas generalas
Toponim oficial '
País  Alemanha
Land
Districte (Regierungsbezirk)
Arrondiment (Landkreis)
Còde comunal
(Gemeindeschlüssel)
Còde postal
Indicatiu telefonic
Immatriculacion
Latitud [12]
Longitud [13]
Altitud (NN) m
Superfícia km²
Populacion {{{populacion}}} ab.
()
Densitat ab./km²
Nombre de quartièrs (Ortsteile)
Sit web [http:// ]
Politica
Cònsol (Bürgermeister)
Partits al poder

Infobox identitatModificar

Jiròni

Naissença
N. a
Decès
D. a
Causa de decès
Assassinat/ada per
Luòc d'enterrament
Lenga mairala
Fogal ancestral
País de nacionalitat
Paire
Maire
Oncle
Tanta
Grands
Bèlamaire
Bèlpaire
Fraire
Sòrre
Conjunt
Companh/a
Filh/a
Religion
Membre de
Familha nòbla
Membre de
l'equipa esportiva
posicion de jòc
tir (esquèrra/drecha)
grad dan/kyu
Grop etnic
Orientacion sexuala
Profession
Emplegaire
Domeni d'activitat
Escolaritat
Diplòma
Director de tèsi
Estudiant de tèsi
Foncion politica
Residéncia oficiala
Predecessor
Successor
Partit
Tessitura
Label discografic
Lista de cançons
Discografia
Mission de l'astronauta
Distincions e prèmis
Branca militara
Grad militar
Etapa de canonizacion
Familha nòbla
Títol de noblesa
Títol onorific
Comandament
Conflicte
Jorn de la fèsta
profession:
país d'origina:
distincions:
Mestressas
Religion
Estudis
Títol
({{{començamentderenhe}}} - {{{finderenhe}}})
Dinastia {{{dinastia}}}
Servici de {{{començamentdecarrièra}}} a {{{findecarrièra}}}
Grad militar {{{gradmilitar}}}
Arma {{{arma}}}
Coronament {{{coronament}}}
Investitura {{{investitura}}}
Predecessor {{{predecessor}}}
Successor {{{successor}}}
Conflictes {{{conflicte}}}
Comandament {{{comandament}}}
Faches d’armas {{{faitsdarmas}}}
Omenatge
Autras foncions


Infobox cap d'estatModificar

Jiròni

[[Fichièr:|200px|center]]


Mandat
-
Predecessor
Successor
Elegit(ida) lo {{{eleccion}}}


Biografia
Naissença
Decès
Luòc de decès
Conjunt(s)
Enfant(s) {{{enfants}}}
Nacionalitat
Diplomat {{{universitat}}}
Profession
Religion
'

Infobox politicianModificar

Jiròni
Biografia
modificar  

Infobox Subjècte de la federacion de RussiaModificar

Jiròni


Administracion
Estatut politic Republica
Govèrn
- president
Geografia


Demografia


Lengas rus,


ColorsModificar

#E5E5E5 #ECECEC #DFDFDF #B2B2B2 #868686
#FFE5E5 #FFB2B2 #FF8080 #CC6666 #994C4C
#FFEFE5 #FFCFB2 #FFAE80 #CC8B66 #99694C
#FFF9E5 #FFECB2 #FFDF80 #CCB266 #99864C
#FCFFE5 #F6FFB2 #F0FF80 #C0CC66 #90994C
#F2FFE5 #D9FFB2 #BFFF80 #99CC66 #73994C
#E9FFE5 #BDFFB2 #90FF80 #74CC66 #57994C
#E5FFEC #B2FFC6 #80FF9F #66CC80 #4C9960
#E5FFF5 #B2FFE2 #80FFCE #66CCA5 #4C997C
#E5FFFF #B2FFFF #80FFFF #66CCCC #4C9999
#E5F6FF #B2E3FF #80D0FF #66A7CC #4C7D99
#E5ECFF #B2C6FF #809FFF #6680CC #4C6099
#E8E5FF #BBB2FF #8E80FF #7266CC #554C99
#F2E5FF #D9B2FF #BF80FF #9966CC #734C99
#FCE5FF #F5B2FF #EE80FF #BE66CC #8F4C99
#FFE5F9 #FFB2EC #FF80DF #CC66B2 #994C86
#FFE5EF #FFB2D0 #FF80B0 #CC668D #994C6A
001100 002200 003300 004400 005500 006600 007700 008800 009000 00a000 00b000 00c000 00d000 00e000 00ff00
11f011 22ff22 33ff33 44ff44 55ff55 66ff66 77ff77 88ff88 99ff99 aaffaa bbffbb ccffcc ddffdd eeffee ffffff
110000 220000 330000 440000 550000 660000 770000 880000 990000 aa0000 b00000 cc0000 d00000 ee0000 ff0000
f11111 f22222 f33333 f44444 ff5555 ff6666 ff7777 ff8888 ff9999 ffaaaa ffbbbb ffcccc ffdddd ffeeee f0f0f0
000011 000022 000033 000040 00005f 000060 000077 000088 000099 0000aa 0000bf 0000c0 0000dd 0000ee 0000ff
1111ff 2222ff 3333ff 4444ff 5555ff 6666ff 7777ff 8888ff 9999ff aaaaff bbbbff ccccff ddddff eeeeff eeeef0
110011 220022 330033 440044 550055 660066 770077 880088 990099 aa00aa bb00bb cc00cc dd00dd ee00ee ff00ff
ff11ff ff22ff ff33ff ff44ff ff55ff ff66ff ff77ff ff88ff ff99ff ffaaff ffbbff ffccff ffddff ffeeff f0eeff
001111 002222 003333 004444 005555 006666 007777 008888 009999 00aaaa 00bbbb 00cccc 00dddd 00eeee 00ffff
11ffff 22ffff 33ffff 44ffff 55ffff 66ffff 77ffff 88ffff 99ffff aaffff bbffff ccffff ddffff eeffff f0ffff
111100 222200 333300 444400 555500 666600 777700 888800 999900 aaaa00 bbbb00 cccc00 dddd00 eeee00 ffff00
ffff11 ffff22 ffff33 ffff44 ffff55 ffff66 ffff77 ffff88 ffff99 ffffaa ffffbb ffffcc ffffdd ffffee 123456
FF8080 FFFF80 80FF80 00FF80 80FFFF 0080FF FF80C0 FF80FF FF0000 FFFF00 80FF00 00FF40 00FFFF 0080C0 8080C0
FF00FF 804040 FF8040 00FF00 008080 004080 8080FF 800040 FF0080 800000 FF8000 008000 008040 0000FF 0000A0
800080 8000FF 400000 804000 004000 004040 000080 000040 400040 400080 000000 808000 808040 808080 408080
C0C0C0 400040 FFFFFF 003b00 003d00 003200 003400 003500 003600 003700 003800 66ff66 77ff77 88ff88 99ff99
571085 fd36gf 456468 dg4562 aa44ee 33dfdd 232526 9945ff 989898 981245 123299 155115 666666 afaf00 00afaf

Traduccion de las legendas dels imatges de glacièrModificar

 
de traduire
  • Arrancament glaciari
  • Flus de glaç
  • Abrasion glaciària
 
de traduire
  • Recuolament del glacièr
  • lièch de ròcas
  • Morrena de fons
  • Kame
  • Kettles (olas de gigant)
  • Plana aluviala
  • Morrena terminala
  • Drumlins
  • Esker
 
de traduire

A

  • Glacièr
  • Subsidéncia de la rusca
  • Illustracion simplificada que mostra la subsidéncia e lo rebombiment de la rusca produït per las diferéncias de cargas degudas als glacièrs.

B

  • Rebombiment de la rusca
  • Al nòrd de Canadà e en Escandinàvia lo glaç glaciari s'amolona en bonhant la superfícia.
  • Dempuèi que lo glaç se fond, i a agut un reajustament de la rusca.

Sorbièr domesticModificar

Sorbus domestica
 

Sorbièr domestic

Classificacion
Règne Règne de precisar
Sosrègne Tracheobionta
Division Magnoliophyta
Classa Magnoliopsida
Sosclassa Rosidae
Òrdre Rosales
Familha Rosaceae
Genre Sorbus

Nom binominal

Sorbus domestica
L., 1753

| colspan=2 align="center" cellpadding="0" | Fichièr:Image:Sorbus domestica FruitsLeaves BotGardBln0906a.JPG |-----

Reparticion geografica

 

Lo Sorbièr domestic (Sorbus domestica L.) es un arbre de la familha Rosaceae. Balha des fruits sonats « sòrbas » que semblan de peretas.

Fa partit de las espècias testées en agrosilvicultura en France, pels camps o vinhas[1]. Es sovent confondut amb lo sorbièr dels aucèls.

DescripcionModificar

 
Sòrbas.

Espècia postpionièra d'origina mediterranèa, viviá d'en primièr dins auesta zona e foguèt puèi escampilhat del temps de l'Empèri roman dins lo rèsta d'Euròpa.

Dins son biotòp del sud, despassa pas gaire 10 à 12 m de nautor e un diamètre de tronc de 30 a 45 cm. Dins las regions pus umidas e de sòls pus rics, atenh de circonferéncias dos còps mai grandas e pels bòsques, arriba a la talha dels arbres pus bèls. Una varietat entre las espècias de sorbièrs ten una facilitat d'acclimatacion dans beaucoup de zonas différentes. Amb la migracions vegetalas actualas e de las airas de reparticion qui s'agrandisson e les temperaturas cambiadissas, aurà pas de problèma per s'integrar dins d'airas novèlas.

Sa multiplicacion per germinacion es pas fòrça eficaça dins d'unes biotòps e sas brotas son pas sempre sufisentas per perenizar l'espècia. Es per aquò que l'aasisténcia de l'uman es necessària per des plantacions e seleccions d'individús amb caractèrs genetics rics (especialament al nòrd d'Occitània). Es un arbre de la rusca brun-iranja, que sembla a la del casse[2], de las fuèlhas caducas pennadas (13 à 21 foliòlas) e de las flors blancas. Los fruits verds tacats de brun-rogenc a maturitat pòdon semblar a de pometas o a de peretas segon los cultivars. Los fruits son fòrça presats del pichons mamifèrs, especialament del tais (Meles meles) que jòga un ròtle primordial dins l'escampilhament de las granas[3] (excréments enterrés contenants las granas).

Le sorbièr domestic a de besonhs en lutz enauçats (quitament s'aima mai un ombratge leugièr que lo plen solelh) ; es un arbre amb fòrta creissença et à axe continu capable de développer un grand houppier.

Le sorbièr domestic supòrta mal la concurréncia d'autres arbres, es per aquò que se retròba sovent dins de luòc un pauc dificils, ont la concurrence es mens viva que dins d'estacions pus fertilas. Toutefois, cet arbre se plaît parfaitement sur les meilleurs sols, mais il nécessite un suivi régulier de sa concurrence. La longevitat mejana du cormier es de 150 a 200 ans, des individus pouvant atteindre plus de quatre sègles[4].

CaracteristicasModificar

Organs reproductors :

  • Tipe d'inflorescéncia : corimbe
  • Reparticion dels sèxes : ermafrodit
  • Tipe de pollinizacion : monogama
  • Periòde de florison : abril a junh

Grana :

  • Tipe de fruit : drupa, sonat sòrba
  • Mode de disseminacion : endocriniana
  • Abitat e reparticion : bòsc
  • Abitat tipe : bòsques quadrifoliats proeuropèus, basofils, oligotròfs
  • Aira de reparticion : mediterranèu

Espècia en perilhModificar

Lo sorbièr domestic es un arbre de mai en mai escàs. Figura sus la lista de las espècias en perilh en Soïssa e en Àustria. L'atlas de la flore lorraine le considère comme « rare » sur le territoire considéré[5]. Cultivat en pepinièra en Francça, il apparaissait en Modèl:Date- en Modèl:38e posicion dins lo palmarès de las esséncias (Modèl:22e position des essences feuillues amb 45 469 plants venduts, nombre en regression respècte a lo de l'an passat[2].

Le cormier a quelques ennemis comme les insèctes ou les champignons parasites, le chancre nectrien particulièrement virulent.

Arbres remarcablesModificar

Lo mai grand e certainement le plus ancien spécimen d'Euròpa se situa près de la vila de Strážnice dins la província de Moravie, en Republica Chèca. Sa gamba mesura mai de 4,50 m de circonferéncia e òm estima qu'auriá mai de 400 ans. Mais le plus gros cormier est slovaque, amb 5,06 m de circonferéncia e mai de 20 m de naut.

 
Le cormier de Commercy.

En FrançaModificar

En Mosèla, a Ebering, un especimen atenh un diamètre de 75 cm e una nautor de sètze mètres. A Théding, totjorn dins lo departament de Mosèla, ne demòran tanben quaques uns de talha bèla dont un de 3,03 m de tour qui prospère dans une haie champêtre. Dins la selva domaniala de Buchholz a Sarreguemines (Mosèla), un individu de 2,02 m de circonferéncia e una talha de 32 +/- 2m a un atge estimat entre 160 ans. A Puttelange-aux-Lacs, lo camin d'accès a la bòòria de Welschof , entre lo lac del meteis nom et l'autoroute, sont plantés une douzaine de cormièrs en alinhament d'un diamètre de 40 cm et d'une vingtaine de mètres de hauteur. Des semis de cormiers sont victimes du gibier (très appétents pour lo cabiròl coma tote los fruchièrs). Pel bòsc comunal de Guenviller, dans la parcelle existe un individu très bas, branchu, dont le diamètre es d'aperaquí 80 cm.

Dins lo bòsc de Commercy (Mòsa), un cormièr de 200 ans atenh 35 m de naut (+/-1,5 m) per aperaquí 2,35 m de circonferéncia (mesura 2011). Dins los Vòges dins lo bòsc de Moriville, un cormier de 28 m de haut et 70 cm de diamètre foguèt descobèrt en 1980.

En Alsàcia, a Marmoutier, un cormièr de 250 ans, 14 m de naut e 3,3 m de circonferéncia foguèt classat arbre remarcable nacional en 2016.

En Anjau, dins lo pargue del castèl du Martreil, a Sainte-Christine, se pòt admirar un especimen remarcable dont la camba mesura 3,70 m de circonferéncia a 1,20 m de nautor. C'est un des plus beaux spécimens de l'Ouest de la France[6].

En Champagne, dans la Forêt du Chêne à la Vierge, sur la commune de Saint Imoges, le cormier de Montrieul a atteint une hauteur de 15 mètres et une circonférence de près de 2 mètre. Son port aérien et sa rareté en font un arbre exceptionnel dans cette forêt domaniale.[ref. necessària]

UsatgesModificar

 
Trusquin de menuisier, en bois de cormier.

La fusta de cormièr es fòrça densa : 800 kg/m3 (per comparason : 700 kg/m3 pel casse e 550 kg/m3 pel merisièr), et figure parmi les bois indigènes les plus durs en France. Aussi sert-il à la fabrication de manches d'outils particulièrement résistants. Il a longtemps été prisé aussi pour la confection des fûts d'outils de corroyage (rabots, riflards, varlopes, guillaumes...) ou pour la réalisation d'outils de traçage (règles, trusquins) et de toise. Dans les moulins, les dents rapportées (alluchons) sur couronne en fonte de l'engrenage multiplicateur étaient faites en cormier. Les graveurs sur bois ont aussi utilisé le cormier pour l'impression d'images. D'une façon générale, le bois du cormier est apprécié comme bois d'œuvre en ébénisterie.

Le cormier est utilisé en agroforestarià per aparar las vinhas del solelh per son fulhatge leugièr ou pour favoriser le développement de la truffe car la corme en se décomposant libère du carbone qui lui est favorable. Par ailleurs, les fleurs du cormier sont mellifères[2].

Il semble que les fruits du cormier, cormes ou sorbes, comestibles[7],[8],[9], aient été appréciés des Grecs dès l'Antiquitat. Platon y fait référence (τὰ ὄα) dans Le Banquet, dans le discours d'Aristophane, et y évoque un processus de conservation, sans entrer dans le détail[10].

Après blettissement, comme pour la nèfle, on les a aussi utilisés pour préparer une boisson faiblement alcoolisée, la piquette de cormes ou cormé. En Alsace, après macération, ils sont distillés pour fabriquer de l'eau-de-vie (schnaps). Il est possible aussi de les transformer en confiture[2].

GalariáModificar

  Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Nòtas e referénciasModificar

  1. ↑ Vidéo « Agroforesterie tempérée : intensification écologique décortiquée à l'aide d'outils de simulation innovants », par Christian Dupraz durant le séminaire 2011-11-08, d'Agropolis International
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 et 2,3 Pascal Charoy, « Le cormier sort du bois », Forêts de France, no 610,‎ janvier-février 2018, p. 42-43 (ISSN 0046-4619)
  3. ↑ https://howlingpixel.com/i-fr/Cormier
  4. ↑ Sur l'espèce en milieu forestier
  5. ↑ Floraine, association des botanistes lorrains, Floraine, atlas de la flore lorraine, Strasbourg, Vent d'Est, , XXXVII-1241 p. (ISBN 979-10-90826-15-1), p. 1018-1019
  6. ↑ Le parc du château du Martreil à Sainte-christine.
  7. ↑ Petit atlas... des plantes comestibles, éd. Soregraph, Delachaux et Niestlé, (ISBN 978-2-603-01550-6)
  8. ↑ http://www.fruitiers-rares.info/articles-A117a122/article118-cormes-Sorbus-domestica-Cormier.html
  9. ↑ « Zoom : Fruit du sorbier », Ooreka.fr (consultat lo 28 julhet 2020).
  10. ↑ Le Banquet, 190d : ὥσπερ οἱ τὰ ὄα τέμνοντες καὶ μέλλοντες ταριχεύειν (traduction de Paul Vicaire, C.U.F., 1989 : « comme on coupe les cormes pour les mettre en conserve »), mais selon d'autres éditions τὰ ὠὰ « les œufs » (traduction de Luc Brisson, GF, 1998 corrigée en 2007 : morceau de phrase non traduit, considéré en note comme interpolé à partir de la suite « comme on coupe les œufs avec un crin »).

Veire tanbenModificar

Articles conèxesModificar

BibliografiaModificar

  • Thomas Scaravetti, Le Cormier : un arbre à redécouvrir, trésor de notre patrimoine, Paris, CNPF, , 296 p. (ISBN 978-2-916525-63-1).

Ligams extèrnesModificar

Modèl:Autres projets

Modèl:Portail

Catégorie:Arbre Catégorie:Flore (nom vernaculaire) Catégorie:Maloideae Catégorie:Plante médicinale

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Utilizaire:Jiròni&oldid=2306848 »