Angkor Vat

Angkor Vat (ò Angkor Wat) es un lo pus grand temple e monument religiós dau mond amb una superficia de 162,6 ectaras. Situat en Cambòtja dins lo complèx monumentau d'Angkor, foguèt construch a l'iniciativa dau rèi Suryavarman II au sègle XII dins lo quadre d'una politica destinada a tornar afiermar la poissança de la dinastia au poder. Temple d'Estat, teniá un ròtle centrau dins la dimension religiosa dei sobeirans khmers e èra dedicat au dieu indó Vishno. Pasmens, foguèt pauc a pauc abandonat amb lo declin de l'Empèri Khmer e pilhat durant d'invasions. Mai lei degalhs demorèron relativament menoras e l'installacion de monges bodistas empachèron l'abandon complèt dau site. Aquò menèt a una transformacion dei santuaris e lo complèx venguèt pauc a pauc lo centre d'un romavatge bodista.

Fotografia dau santuari principau d'Angkor Vat.

Monument pus famós de l'arquitectura khmer, Angkor Vat es ben conservat en despiech de son abandon parciau. Suscitèt un important interès en Euròpa a partir dau sègle XIX, çò que decidèt França a integrar sa region dins lo protectorat de Cambòtja en 1863. A aquela epòca, venguèt lo simbòl dau país. Puei, d'arqueològs comencèron l'estudi dau site. Sa restauracion foguèt iniciada au començament dau sègle XX mai trebolada per la vida politica agitada de Cambòtja. En 1992, foguèt classat au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat, çò que facilita sa preservacion. Uei, es un centre toristica major per l'economia cambotjana.

Istòria

La construccion dau site

Lei construccions anterioras

Fotografia dau Prasat Ak Yum.

Angkor Vat fa partida d'un ensembles d'au mens 80 sites arqueologics identificats que son situats dins lo relarg de la ciutat reiala d'Angkor Thom. Segon lei conoissenças actualas, la region es ocupada dempuei l'Edat dau Bronze coma l'indica la descubèrta de la necropòli de Koh Ta Meas (1800 avC). Lei construccions pus ancianas dau site actuau semblan de datar de 650. Lo Prasat Ak Yum, un temple piramidau, que foguèt probablament bastida durant lo sègle VIII es un exemple d'aqueleis edificis primitius. Mòstra tanben l'interès dei poders politics de la region per l'endrech car son estil arquitecturau indica una probabla origina reiala. De mai, es una manifestacion primitiva de la « torre temple » que venguèt una caracteristica de l'arquitectura khmer.

A la fin dau sègle VIII, un noble vengut de l'illa de Java, Suryavarman II, unifiquèt la region dau Cambòtja actuau e fondèt l'Empèri Khmer en 802. Fondèt una capitala a Hariharalaya mai sei successors li preferiguèron lo site de Yasodharapura situat a proximitat. Fondada per Yasovarman I^èr (889-910), aquela vila foguèt construcha sus lo site actuau d'Angkor. Dedicada a Shiva e ai rèires de sa dinastia, deviá permetre d'afiermar la poissança dau poder reiau. Aquò necessitèt de trabalhs complèxs per desviar la ribiera en provenància de Phnom Kulen fins a la vila novèla, per construrre un bacin sacrat e per bastir un temple montanha. Dich Phnom Bakheng, aqueu darrier es lo premier temple important installat sus lo site d'Angkor.

Abandonat de 921 a 944 au profiech de Chok Gargyar (uei Koh Ker), lo site d'Angkor foguèt tornat ocupar durant lo rèine de Rajendravarman II (944-968). Aquò entraïnèt la construccion de dos temples montanhas novèus (lo Mebon orientau e lo Pre Rup) e d'un palais reiau que foguèt acabat durant lo rèine de Jayavarman V (968-1000). Durant lei sègles seguents, Angkor gardèt son importància amb la construccion d'autrei temples montanha (Ta Kev, Baphuon...) e dau bacin dau Baray Occidentau, decidat a Vishnó, que venguèt una sèrva suplementària d'aiga per la vila.

La construccion d'Angkor Vat

Representacion de Suryavarman II sus un bas-relèu d'Angkor Vat.

La construccion d'Angkor Vat se debanèt durant lo rèine de Suryavarman II (1113-1150). Monument pus prestigiós dau site, es un temple montanha que tèn un plan equilibrat e una arquitectura que respècta lei règlas classicas de l'arquitectura khmer. Un suenh particular foguèt tanben portat ais ornaments. Angkor Vat foguèt temple d'Estat durant la màger part dau sègle XII. L'intrada principala foguèt orientada vèrs l'oèst per onorar Vishnó mai lei trabalhs d'acabament deis ornaments èran pas finits a la mòrt de Suryavarman II que marquèt la fin dei trabalhs principaus. Puei, en 1177, Angkor foguèt pilhada per lei Chams, un pòble originari dau sud dau Vietnam actuau. Pasmens, lei degalhs demorèron limitats a Angkor Vat.

La construccion d'Angkor Thom

Article detalhat: Angkor Thom.

Après lo pilhatge de 1177, lo rèi Jayavarman VII (1181-1218) decidèt de construrre una capitala novèla sus lo site d'Angkor. Dich Angkor Thom, la vila novèla ocupèt la màger part dau luòc e integrèt mai d'un temple pus ancian dins son perimètre fortificat. Pasmens, laissèt Angkor Vat en defòra de son barri. Fòrça ambiciós, lo projècte foguèt jamai acabat en causa de problemas financiers après la mòrt de son iniciator. Aquelei construccions mòstran l'evolucion religiosa de la monarquia khmer car la vila e lei temples principaus son dedicats au bodisme. Lei divinitats indoïstas, se son encara presentas, son relegadas a un ròtle pus segondari.

L'abandon parciau dau site

Plan d'Angkor Vat establit per de romieus japonés entre 1623 e 1636.

A partir dau sègle XIV, lei Khmers deguèron faciar l'arribada dei Tais dins la region e la region foguèt pilhada mai d'un còp. En 1431, après una desfacha novèla, perdiguèron son influéncia regionala e foguèron de còps vassalizats per de vesins pus poderós. Desplacèron tanben sa capitala a l'èst car Angkor èra pas pron alunchada de la frontiera. Au sègle XV, de modificacions aguèron luòc en Angkor Vat per o transformar en temple bodista. Venguèt ansin un luòc de romavatge bodista coma l'indican divèrseis inscripcions datant dei sègles seguents. Aquò permetèt de mantenir una preséncia umana dins l'endrech, çò qu'empachèt son abandon totau e i limitèt lo desvolopament de la jungla. En revènge, Angkor Thom foguèt abandonada au començament dau sègle XVII.

Leis Europèus descurbiguèron lo temple au sègle XVI. Una dei premierei descripcions dau luòc foguèt redigida en 1586 per lo monge portugués António da Madalena († 1589). Pasmens, aqueu temple suscitèt pauc d'interès en Euròpa avans la publicacion dau racònte dau viatge en Asia dau Sud-Èst d'Henri Mouhot (1826-1861). Mai Mouhot realizèt d'errors importantas dins la datacion dei roïnas car pensava qu'èran contemporanèas de l'Empèri Roman. La popularitat rapida dau temple en França menèt París a perseguir sa guèrra còntra Siam en Indochina per i integrar lei roïnas d'Angkor dins lo protectorat francés de Cambòtja en 1863.

La redescubèrta dau site

Fotografia d'Angkor Vat en 1866.

A partir dau començament dau sègle XX, de recèrcas arqueologicas foguèron iniciadas per estudiar l'istòria dau site. D'efiech, a aquela epòca, i aviá pas de documents escrichs disponibles sus l'origina dei monuments e la transmission orala aviá encoratjat l'emergéncia de mites sus la creacion dau temple per lei dieus. Lei recèrcas permetèron de precisar la datacion e l'origina khmer dei construccions. En 1908, lei trabalhs de restauracion comencèron a l'iniciativa de l'Escòla Francesa d'Extrèm Orient. Pasmens, foguèron trebolats per lei conflictes que se debanèron dins la region a partir deis ans 1940. Dins aquò, de trabalhs importants poguèron aver luòc durant leis ans 1960. En 1992, a l'eissida de la guèrra civila, Angkor Vat foguèt inscrich sus la lista dau patrimòni mondiau menaçat per trobar de sòus per perseguir sei trabalhs. O demorèt fins a 2004. Uei, una collaboracion internacionala es estada organizada, principalament a l'entorn de França, de Japon e de China, e una autoritat governamentala es estada creada per coordenar lei trabalhs e lei recèrcas.

Arquitectura

Lo plan generau dau site

Angkor Vat ocupa una superficia rectangulara de 1 500 × 1 300 m. Inspirat per lei crèires religiós indós, es una combinason de temple montanha, de dogas e d'un ensemble de tres galariás concentricas enviroutant lo santuari centrau. Divèrsei consideracions celestialas dictèron plusors caracteristicas dau temple coma son orientacion èst-oèst e lei linhas de vista dempuei lei terrassas interioras que permetián d'observar de fenomèns astronomics, coma de solsticis, au nivèu de certanei torres. De mai, lei torres principalas son alinhadas amb lo Soleu levant a l'equinòcci de prima.

Au contrari de la màger part dei temples khmers, Angkor Vat es orientat vèrs l'oèst. Per una partida deis arqueològs e deis istorians, aquò indica una volontat d'utilizar lo temple coma monument funerari. Divèrsei bas-relèus, qu'invèrsan l'òrdre tradicionau de certanei representacions indós, sostènon aquela teoria. Pasmens, per d'autreis arqueològs e istorians, aquelei particularitats pòdon s'explicar per l'associacion dau luòc amb Vishnó.

• 
  Plan generau d'Angkor Wat
• 
  Plan generau dau santuari centrau
• 
  Esquèma dau santuari centrau
• 
  Lo Soleu a l'auba durant l'equinòcci de prima

L'estil arquitecturau

Article detalhat: Arquitectura khmer.

Angkor Vat es lo monument de referéncia qu'a permés de definir l'arquitectura khmer classica qu'es tanben de còps dicha « estil d'Angkor Vat ». Inspirada per d'autreis estils arquitecturaus dau Sud-Èst Asiatic, aviá per objectiu d'exprimir una idèa d'armonia amb l'utilizacion d'un plan geometric simetric. Per aquò, Angkor es fach de plusors edificis tipes coma de torres redentadas ogivalas amb una forma de flor de borron de lòtus. Lo lòtus es un simbòl sacrat frequent en Asia. Se tròban tanben de terrassa crucifòrmas que permèton d'auçar leis obratges pus importants e de galariás que permèton de liar lei monuments importants entre elei.

Leis ornaments muraus son fòrça nombrós amb d'apsaras son de ninfas celestialas caracteristicas de l'indoïsme, d'imatges centrats enviroutats per de garlandas e de scenas narrativas sovent compausadas de plusors personatges. Una varianta deis apsaras son lei deveta que son de divinitats segondàrias representadas sota forma de dançaira. Au sen de la decoracion, se fau nòtar l'importància dei bas-relèus e dei frontons. Lei representacions figuradas son pus estaticas que dins de temples pus vièlhs. Per aquela rason, l'estil deis esculturas d'Angkor Vat es sovent considerat coma conservator.

• 
  Torre redentada ogivala en forma de borron de lòtus
• 
  Torres, galariás e terrassa dau santuari centrau d'Angkor Vat
• 
  Arc trencat d'un dei temples d'Angkor
• 
  Galariá d'Angkor Vat
• 
  Exemple d'apsara
• 
  Exemple d'ornament de tipe « imatge centrat »
• 
  Exemple d'ornament de tipe « scena narrativa »
• 
  Fronton ornat d'una intrada subremontada d'una torre

Leis elements de remarca

Lei galariás exterioras

Lo perimètre pus exterior dau site d'Angkor es constituït d'una faissa de tèrra de 30 m e de dogas d'una largor d'aperaquí 190 m. Permèton de limitar l'espaci rectangular ocupat per lei galariás exterioras e per lo santuari centrau. Una muralha d'una longor de 1 024 m, d'una largor de 802 m e una autor de 4,5 m marca lo limit entre aquel espaci e lei dogas. De construccions dichas gopurams marcan lei quatre ponchs cardinaus lòng d'aquela muralha.

L'intrada principala se tròba a l'oèst dau complèx onte una cauçada caladada de 200 m permet de passar lei dogas e d'arribar a la terrassa que supòrta lo gopuram de l'oèst que tèn tanben lo ròtle de portau principau. Lo passatge se fa per la premiera galariá qu'es constituïda de pielons carrats vèrs l'exterior e d'una muralha bòrnia vèrs l'interior. Lo plafon es decorat per de motius representant de lòtus. Lei muralhas son dominadas per de bas-relèus figurant d'apsaras e de figuras masculinas que dançan sus d'animaus caracolant.

Après lo portau principau, se tròba una segonda cauçada de 350 m que passa dins un pargue. Lòng dau camin, i a dos bacins e dos bastiments pichons que son tradicionalament dichs « librariás ». Dins aquò, lor foncion vertadiera es desconeguda. La cauçada es tanben decorada per de nagas, de sèrps mitics estacats a l'aiga que gardan lei tesaurs de la natura e que portan la prosperitat. Puei, una plataforma e d'escaliers, flancats de lions, menan a la segonda galariá qu'es ornada d'un lòng bas-relèu narratiu e de scenas de l'epopèia de Mahabharata.

La tresena galariá definís un espaci de 150 × 200 m. L'accès es assegurat per una terrassa crucifòrma. A l'interior, lo bastit es decopat en tres nivèus liats entre elei per d'escaliers. Aquelei nivèus vènon mai e mai pichons. Lo pus auta es ocupat per lo santuari centrau. De torres subremontan leis angles de cada terrassa. De « librariás » suplementàrias enquadran tanben la construccion centrala. Lei bas-relèus de la zòna son principalament ornats de scenas eissidas d'epopèias indianas ò de l'istòria d'Angkor. Durant lo periòde de foncionament dau temple, certaneis espacis èran probablament inondats per simbolizar l'ocean situat a l'entorn dau Mont Meru dins la mitologia indó.

• 
  Fotografia aeriana dau site
• 
  Caçauda d'accès au gopuram oèst
• 
  Cauçada e intrada principalas dau complèx
• 
  « Librariá » dau pargue entre lei doas premierei galariás
• 
  Escultura de nagas lòng de la segonda cauçada

Lo santuari centrau

Dotze escaliers fòrça sobdes permèton d'arribar au santuari centrau. Son lo simbòl de la dificultat dau camin per agantar lo reiaume dei dieus. A la cima d'aqueleis escaliers, i a un plateforma caladada de forma carrada qu'es devesida en quatre corts per dos corredors subreauçats. Un autre corredor subreauçat se situa lòng dau bòrd exterior de la plataforma e envirouta l'ensemble dau nivèu. A cada angle d'aqueu corredor, se tròba una torre. Una cinquena torre, que sa cima es lo ponch pus auta dau complèx, se situa au centre de la plataforma. Aqueu grop de cinc torres forma la siloeta caracteristica dau site.

La torre centrala a una basa carrada. Au nivèu de cada fàcia, i a un pichon santuari. Lo santuari principau se situa au centre de l'edifici. Inicialament dedicat a Vishnó, conteniá una estatua d'aur de la divinitat. Pasmens, uei, aquela estatua a disparegut e de representacions de Boda ocupan lei santuaris segondaris. Un sistèma de galariás permet de liar lei quatre santuaris pichons. Es ornat de la representacion d'un sèrp portaire de tèstas de lions e de garudas.

• 
  Fotografia dei cinc torres centralas
• 
  Estructura centrala d'Angkor Vat
• 
  La torre centrau que representa lo Mont Meru
• 
  Una dei quatre torres d'angle de la plataforma centrala
• 
  Escaliers de la partida centrala
• 
  Santuari bodista dins la partida centrala
• 
  Esculturas de la torre centrala

Lei decoracions

Lei decoracions dau temple son fòrça nombrosas e generalament dirèctament integradas a la construccion sota forma de bas-relèus. A l'origina, lei tèmas chausits èran inspirats per la mitologia indó, especialament per leis epopèias de Ramayana e de Mahabharata, per lei creaturas miticas d'aquelei legendas (devas...), per leis autrei mites estacats a Vishnó e per scenas istoricas liadas a la dinastia imperiala khmer. Lei batalhas miticas de Lanka e de Kurukshetra ocupan ansin una plaça importanta sus lei muralhas dau complèx.

• 
  Exemple de deva
• 
  Representacion de Vishnó e deis asuras
• 
  Combat entre Krishna e Bana
• 
  Batalha entre devas e asuras
• 
  Representacion d'una procession istorica dau rèine de Suryavarman II

Lei tecnicas de construccion

Exemple de bastit en Angkor Vat.

Lei materiaus principaus utilizats per la construccion dau temple son de gres de colors diferentas en provenància de peirieras situadas a mai de 40 km. En particular, en causa de son importància dins lei mites fondators de la monarquia khmer, una gròssa quantitat de gres dau Mont Kulen foguèt utilizada. La laterita foguèt tanben de còps utilizada, principalament per leis edificis exteriors e per d'estructuras escondudas. Lo nombre de blòts es estimat entre 5 e 10 milions. Lei pus pesucs agantan 1,5 tona. Lei tecnicas de transpòrt d'aquelei materiaus son pas ben conegudas. Existiá un sistèma de canaus entre Angkor e lo Mont Kulen mai l'ipotèsi d'un transpòrt rotier demòra plausibla per fòrça arqueològs. Un còp arribat sus lo site, lei blòts èran ajustats d'un biais precís, probablament per de metòdes de rodatge. Aquò permet de mantenir la construccion en plaça sensa necessitar de ciment.

Totei lei decoracions que figuran dins lo temple son estadas escultadas per de tecnicas de talha. Divèrsei descubèrtas arqueologicas indican un mestritge d'aquel art per lei Khmers tre lo sègle VII. D'autra part, lei gres son generalament de ròcas ben adaptadas a l'escultura. Pasmens, de traucs dins lei muralhas indican probablament la preséncia d'ornaments metallics, probablament fachs de bronze, que son desenant dispareguts.

De reconstitucions modèrnas, menadas dins lo quadre de l'arqueologia experimentala, an permés de mostrar la possibilitat d'escultar un blòt de 1,2 m en 60 jorns. D'autrei recèrcas an mostrar la possibilitat d'extraire 400 tonas de ròcas dins 12 peirieras en 22 jorns. La man d'òbra necessària a la construccion d'Angkor Vat comprenguèt donc probable plusors miliers d'obriers e demandèt la mobilizacion d'artesans fòrça qualificats.

Lo site actuau

Restauracion e proteccion

Dempuei 1995, lo site d'Angkor Vat es plaçat sota l'autoritat de l'APSARA (Autoritat per la Proteccion dau Site e lo Management de la Region d'Angkor). Es una organizacion governamentala que dispausava de 3 000 emplegats en 2023. Es encargada de dirigir leis operacions de recèrca, de proteccion e de conservacion sus la zòna. Lo classament dau site au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat per l'UNESCO permet pereu de trobar de sòus per finançar una partida dei trabalhs necessaris. Una part relativament dei drechs d'intrada pagats per lei toristas, 28 %, es egalament atribuïda au budget de gestion de l'endrech.

Un centre toristic major

Dempuei leis ans 1990, Angkor Vat es venguda una importanta destinacion toristica. En 2004, lo nombre de toristas estrangiers aguent vesitat lo site èra estimat a 560 000 (sus un totau d'un milion de toristas estrangiers). Amb lo desvolopament dau torisme dins lo país, aqueu nombre es passat a 2,6 milions en 2018. A l'ora d'ara, aquela afluéncia a pas causat de degalhs importants ai vestigis.

Un simbòl nacionau de Cambòtja

Drapèu actuau de Cambòtja.

Tre la fin dau sègle XIX, la descubèrta dei liames entre Angkor Vat e lo pòble khmer foguèt utilizada per lo poder locau. Ansin, una pagòda de fusta inspirada per lo temple foguèt construcha per representar Cambòtja a l'Exposicion Universala de 1889 organizada a París. D'un biais generau, leis autoritats colonialas s'interessèron fòrça a Angkor Vat e i financèron de trabalhs importants de restauracion. D'efiech, per elei, aquò èra lo simbòl de la politica de proteccion de l'eiretatge de civilizacions menaçadas de disparicion per França. Ansin, lo drapèu adoptat per representar lo protectorat de Cambòtja portava una representacion dau temple.

A partir de 1936, lo temple foguèt tanben utilizat coma simbòl per leis independentistas. Ansin, lo premier jornau d'aqueu movement foguèt dich « Nagarvatta » segon una transcripcion dei mots nokor (« la vila/Angkor ») e vat (« lo temple »). En 1948, lo Reiaume de Cambòtja adoptèt a son torn un drapèu portant una representacion dau monument. Aquò foguèt lo cas per totei sei successors a l'excepcion dau drapèu provisòri en vigor en 1992-1993 durant lo periòde d'administracion dau país per lei Nacions Unidas. Uei, de manifestacions violentas pòdon aver luòc en Cambòtja en cas de manca de respècte envèrs lo temple.

Annèxas

Liames intèrnes

• Angkor.
• Angkor Thom.
• Apsara.
• Arquitectura khmer.
• Bodisme.
• Indoïsme.
• Khmer (empèri).
• Lòtus.
• Naga.
• Patrimòni Mondiau de l'Umanitat.
• Suryavarman II.
• Temple montanha.

Bibliografia

• (fr) Bruno Dagens, Angkor : la forêt de pierre, Gallimard, coll. « Découvertes Gallimard / Archéologie » (n° 64), 1989.
• (fr) Louis Frédéric, L'Art de l'Inde et de l'Asie du Sud-Est, Flammarion, Tout l'art, 1994, pp. 359-395.
• (fr) Maurice Glaize, Les monuments du groupe d'Angkor, Albert Portail, 1944.
• (fr) Michel Petrotchenko, Le guide des Temples d'Angkor, Amarin Printing and Publishing, 2013.
• (en) S. Sribhadra, E. Moore e M. Freeman, Palaces of the gods, khmer architecture in Thailand, River Books, 1992.
• (en) Takashi Suzuki, The history of Srivijaya, Angkor and Champa, Mekong Publishing, 2019.