Wikipèdia

Crapòna

una comuna francesa
(Redirigit dempuèi Crapona)

Vilatge d'Occitània

Crapòna[1] (Craponne-sur-Arzon en francés) z-es una comuna velaiesa situada dins lo departament del Naut Léger e la region d'Auvèrnhe Ròse Aups, ancianament d'Auvèrnhe.

Crapòna
Craponne-sur-Arzon
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Lo merchat en estiu.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 45° 19′ 55″ N, 3° 50′ 56″ E
Superfícia 33,37 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala 		 
1 063 m
940 m
771 m
Geografia politica
País Velai Armas de Velai Armas de Lengadòc Lengadòc
Estat Bandièra de França França
Region
84 		Auvèrnhe Ròse Aups
Departament
43 		Naut Léger Armas deu Departament de Naut Léger
Arrondiment
432 		Lo Puèi de Velai
Canton
4308 		Burèu centralizator delh canton de la Plana delh Naut Velai Granitic (chapluòc delh canton de Crapòna davant 2015)
Intercom
244300208 		CA delh Puèi de Velai
Cònsol Laurent Mirmand
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018) 		1 966 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

2 007 ab.
Densitat 65,69 ab./km²
Autras informacions
Còde postal 43500
Còde INSEE 43080

Geografia

modificar
 Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Comunas vesinas

modificar
 
Distanças e posicion relativa
  Crapòna
 Julhanja
(5,0 km)
 Chomelh
(7,6 km)


Perimètre del territòri

modificar

Toponimia

modificar

Las fòrmas ancianas son : In pago Vellaico, in vicaria Craponense, vès 990, Castrum de Crapona en 1267, Cazei Craponæi en 1387, Crapona in Vallavia en 1501, Crappone alh secle XVI, Crapponne en 1695, Craponne en 1881 [2].
Segon Dauzat, Crapòna deriva d'un tèma preceltic, *crapp, dont la basa seriá *c(a)r-, "ròc", "pèira", acompanhat del sufixe -onem[3].
Segon Joan Arçac, que se pronóncia pas amb certitud, i auriá la basa preindoeuropèa *kar-, redusida a *kr-, pueis lo tèma *krap(p)-, *krep(p)-, dont lo sens seriá « fenda, ròc, escravassa », qu'explica lo nom de Crapòna. La motivacion seriá un ròc chavat de bacins que tresplombava lo borg. Aquelh ròc saguèt dinamitat alh secle XIX per permetre a la viá ferrada e a la gara de s'implantar. D'aquelh ròc venián de fònts, çò que pòt justificar la finala -onna, tipica delhs idronimes, segon l'abat Duffieux [4].

Douilloux

modificar

Las fòrmas ancianas son : Villa de Doleus, vès 1020, Villa quæ dicitur Doleus lo Coper en 1266, Grangia de Doleus, sive d'Aurfolia en 1279, Doleus la Chalm en 1286, Furchæ de Doleuys en 1311, Doleu en 1331, Mansus de Doleus Daurat en 1344, Doliou-Dourat en 1507, Doulhioux en 1569, Doulioux-Daurat en 1569, Douliouse en 1888[5]. Lo passatge de Doleus a Dolius sembla degut a la tendéncia auvernhata a barrar e tonic en i.
Segon Joan Arçac, lo nom s'explica per la racina preindoeuropèa *tol-/*tul-, « nauçada, bòça ». La finala es la meima qu'a Déols, ancianament Dolus, e Dolus, qu'èra Dolos alh secle V. Los apondis lo Coper (latin cupreum, « coire », Aurfolia, de are (gallic) e fodiculare, latin « furar, fogenar (furgar) », e Daurat fan pensar que i aviá una explotacion minèira que serviá a l'obrador monetari de Montdolius, citat per Boudon-Lashermes [6].
Precisem que Déols e Dolus serián per Xavier Delamarre de proprietats de *Dolos, nom celtic d'òme malurosament inatestat [7].

Solatges

modificar

Las fòrmas ancianas son : Villa de Solaticis en 938, Solatjes en 1213, Solatges en 1289 [8].
Per d'autres luòcs, Dauzat interprèta lo nom coma una mena de redevença medievala sobelhs blats, nocion que se tròba dins lo Petit Levy[9], e los Féniés coma « sediment, baldra », amb un sens pus precís de « champ en tèrra alluviala » [10]. Solatge es sobre un travèrs, pas lònh d'un riu, l'omonime d'Avairon es al fons d'una comba e aquò's tanben lo cas de Solatge (Aude), çò que va dins lo sens de la segonda solucion. Mas per aqueste Solatges, i a un dobte : lo vilatge es près d'Arzon, mas sus un travèrs normalament eissujat coma chau. Lo nom, pasmens, pòt designar las tèrras avalh.
En mai de las precedentas, Joan Arçac fornís una autra solucion, un bas latin *solaticus, derivat de solatus, expausat alh solelh. Lo vialatge es pusleu orientat alh sud, o sud-sud-oèst [11].

Pòntempeirat

modificar

Pòntempeirat èra un priorat que dependiá de l'abadiá de Doa. Saguèt erigit en sucursala lo 31 de mai de 1840. Las fòrmas ancianas son : Pons Enpeyra en 1311, Pons Peyrat en 1343, Pons Empeyratus en 1347, Pons Hempeyrat en 1386, Pons Ampeyrat en 1392, Pons Empeyratz en 1420, Prioratus Pontis Lapidei en 1505, Le peaitge de Pohant Empeyrat en 1507, Le Pont-Emperat en 1618, Pont d'Emperat en 1644, Pont de Lempereur (sic) vès 1680, Prior S. Mariæ Magdalenæ de Pontempeyrat en 1715, Pont-Imperat en 1767, Pont-Tempeyrat en 1820 [12].
Pòntempeirat es alh passatge de la Bolena sus l'Ança. S'agís d'un pònt en pèira [13]. La varianta Pònt Peirat es pus frequenta en occitan.

Istòria

modificar
 
Partida eissida de l'article francés

Lo nom de Crapòna es citat per las primièras fes en un document vas 990. Situat dempuèi l'epòca gallo-romana a l'encrosament de vias estrategicas, lo borg campanhard de Crapòna se desvolopèt coma vila merchanta, ont se tenian de merchats e de fièras, aital coma na testifican encara de nombroses toponimes (carrièra de la friperie, Marchadial, etc.). Al l'èra feudala, lo bourg èra environat d'una muralha, bastida l'an 1450, de la qualas doas tors defensivas pichonas son estadas preservadas fins a uèi, e defendut en otra per un chastèl, demolit, a l'excepcion delh donjon, en 1576. Aquelh chastel apertenguèt taiqua 1240 alhs barons de Beumont, davant de passar a las mans dels senhors de Chalencon, que vendran Panhac l'an 1420.
En 1789, Crapòna dependiá de la província d'Auvernhe, de l'eleccion de Soire, de la subdelegacion de Sent Amanç de Ròcha Savina e delh presidial de Riam. Sa gleisa parochala, diocèsi delh Puèi e archipreirat de Sant Pàulhan, èra delh vocable de Sant Caprasi; l'avesque del Puèi presentava a la cura [2].

Administracion

modificar
Lista deus cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
2014 (2026) Laurent Mirmand divèrs dreita chap d'entrepresa
març de 2001 2014 Christian Robert UMP retirat
junh de 1995 2001 Henri Arnaud   dentista
març de 1989 1995 Georges Bellut UDF conselhèir generau (1988-1994)
setembre de 1983 1989 Émile Pin    
març de 1977 1983 Georges Beyssac    
març de 1965 1977 Jean Petit    
mai de 1953 1965 Joseph Thévenon    
octobre de 1947 1953 Trioulaire    
octobre de 1944 1947 Émile Pin    
junh de 1944 octobre de 1944 Jean Orelle    
1941 junh de 1944 Paul Surrel   mètge
  1941      
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia

modificar
modificar « persona »
 v · d · m  		Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 2192, totala: 2228
 

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
3 533 3 293 3 215 3 262 3 828 3 779 3 763 4 036 3 627

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
3 781 3 630 3 847 3 731 3 713 3 601 3 693 3 530 4 082

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
3 767 3 830 3 713 3 379 3 320 3 087 3 219 3 064 2 891

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
2 925
 3 004
 3 086
 3 186
 3 008
 2 653
 2 217
 2 172
 2 149
2 201
2009 2010
2 156
2 194 		2 164
2 200
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
 
Evolucion de la populacion 1962-2008


  • En 2018 la populacion èra de 1966 abitants e la densitat èra de 58,92 ab/km².

Luòcs e monuments

modificar
  •  
    Crapòna, ostau de comuna, domnon.
  •  
    Lo domnon.
  •  
    Ostau de viala ancian, amb botigòla.
  •  
    Plaça delh Fòr, anciana bassa cort delh chastel.
  •  
    Tor delh Marchadial.
  •  
    Tor Pasturèl, secle XVI.
  •  
    Charrèiras estreitas delh centre.
  •  
    Barri Constant.
  •  
    Baloard delh Nòrd.
  •  
    Maison de Santat, plaça delh Marchadial.
  •  
    Ostau Calemard de Montjoly, secle XVII.
  •  
    Ostau particular, charrèira Faucon, secle XVII.
  •  
    Ostau particular, charrèira Santa Maria, secle XVII.
  •  
    Fònt de pèira de barena, alh Marchadial Vielh.
  •  
    L'Ostau de Comuna.
  Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas amb la comuna

modificar

Veire tanben

modificar

Ligams extèrnes

modificar

Nòtas

modificar
  1. ↑ Institut d'Estudis Occitans, Comission Toponimica Occitana, Luòcs, basa de donadas de toponimia occitana. Cèrca «Crapòna».
  2. ↑ 2,0 et 2,1 Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 97 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f146.item
  3. ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, reedicion Librairie Guénégaud, 1984, p. 225
  4. ↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 56-57
  5. ↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 107-108 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f156.item
  6. ↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 85-86
  7. ↑ Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 139 e 296
  8. ↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 273 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f322.item
  9. ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 663
  10. ↑ Bénédicte Boyrie-Fénié, Jean-Jacques Fénié, Toponymie des Pays Occitans, edicions Sud-Ouest, 2007, p. 369
  11. ↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 415
  12. ↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 216 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f265.item
  13. ↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 367
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Crapòna&oldid=2438195 »