Castèthgelós

Castèthgelós^[1] (Casteljaloux en francés) o Castèlgelós^[2] es ua comuna vasadesa ^[3] de Gasconha, situada dens lo departament d'Òut e Garona e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Castèthgelós
Casteljaloux

L’ostau comunau (« meria »)

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

44° 18′ 55″ N, 0° 05′ 20″ E

Superfícia

30,59 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

168 m
65 m
55 m

Geografia politica

Gasconha

Vasadés (centrau)

França

Nerac

Los Bòscs de Gasconha (Castèlgelós avant 2015)

Intercom
ZZZZZZZZZ

CC deus Tuquets e Lanas de Gasconha

Cònsol

Julie Castillo
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

4 533 ab.

Evolucion de la populacion

4 589 ab.

Densitat

151,85 ab./km²

Autras informacions

Gentilici

Casteljalousains (en francés)

Còde postal

47700

Còde INSEE

47052

Geografia modificar

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Comunas a l'entorn.

Perimètre deu territòri modificar

Comunas confrontantas de **Castèthgelós**
Pocinhac		La Bastida Castèthamorós
Bausiac		Lairitz e Montcassin
Pindèras	Pompunha	La Reunion

Toponimia modificar

Castèthgelós a la Revolucion, e uei

Las fòrmas ancianas son Castrum Gelosium, en latin, en 1121, Castedgelos, en occitan, en 1242, Castrum Gelosii, Gelosii Castrum, en latin, en 1242-1255, Casted Gelos, en occitan, en 1242-1255, Castelgelous, en 1262, Castelgelos (frais menors de ~), en occitan, en 1326, Castro-Geloux (castrum de ~), en 1341, Castrum Gelosium, en latin, en 1370, Castet-Gelos, en occitan, en 1383, Castelgelos, en occitan, en 1407, Castelgeloux, en occitan, en 1498, Castelgelloux, en occitan (?), en 1598, Castet Jaloux, en francés, en 1594, Castelgeloux, en 1652, Castelgeloux, en francés (mapa deu sègle XVII) ^[1].

Castèlgelós es format de dus elements que pausan sengles problèmas. Lo purmèir ven d'una de las fòrmas occitanas deu mot latin castellum. I a divergéncia entre duas honts. Lo siti Toponimia occitana dona Castèl(gelós) ^[2], donc ua fòrma lengadociana, mès tanben ua fòrma francesa, qu'es un nom comun ( « un castel ») e que pòt representar variantas diferentas deu resultat deu latin castellum; cau benlèu sospieitar ua influéncia de la fòrma oficiala, mès i a d'atestacions en Castel- en occitan tanlèu lo sègle XIV (o XIII). Bénédicte Boyrie-Fénié dona la fòrma normala en gascon Castèth(gelós), dab la prononciacion [kas'tɛtje'lus] ^[1] (-tje- se legeish « tyé- ») mès jamèi se sap pas dens son libe se la prononciacion es observada o supausada; a l'entorn de la vila, la prononciacion sembla ni [kas'tɛtje'lus], ni [kas'tɛlje'lus], mès [kas'tɛlja'lus]. Lo segond element pòt estar l'adjectiu gelós, mès son sens manca d'evidéncia : « expausat, perilhós », per Dauzat ^[4], « emparat dab un zèl coratjós », per Negre, citat per B. Boyrie-Fénié; Astor, citat tanben per B. Boyrie-Fénié parla d'ua « proteccion gelosa ». Bénédicte Boyrie-Fénié ha remarcar que la proximitat de Castèthamorós poiré justificar l'idèa de Negre [enter los dus Castèth, lo rapòrt poiré estar au revèrs de çò que pensa la toponimista], mès evòca tanben las recèrcas de Miquèu Grosclaude sus ua basa idronimica, probablament preceltica, gel-, relevada dens plan de noms de rius gascons, com Gelós que passa au vilatge deu medish nom. E d'un aute costat, quan lo sens de gelós li sembla incontestable, Miquèu Grosclaude l'explica dens son sens ancian « zelat, prompte a venjar las injúrias » ^[5]^, ^[1].

Joan Glaudi Dinguirard, en se basant sus ua lenga de Bigòrra nommada semedia per Virgilius Maro Grammaticus, eventualament diferenta deu basque, que conten l'expression mota gelus, sinonime de mons altus, ha ua ipotèsi que dens los noms com Castèlgelós, Ainhice-Mongelòs o Castèthgelòs, gelòs auré lo sens de « haut ». Lo mot seré donc un oronime e non pas un idronime. Dinguirard sosten l'explicacion per tres rasons de mèi : 1. gelòs, fòrma que se tròba dens dus cas, a un ò obèrt mentre que l'adjectiu occitan gelós a un o barrat; 2. i a ua parentat, benlèu per azard, entre gelus/gelòs e gara, que significa « haut » en basque; 3. lo mot gelòs/gelós es present en toponimia qu'en Gasconha occidentala, la partida mens latinizada. Dens lo cas de (Castèl/Castèth)gelós, ua atraccion paronimica auré hèit passar la fòrma d'origina -gelòs a l'adjectiu occitan gelós ^[6]. Ua dificultat es lo passatge de gelus deu sègle VII a Gelòs, l'auta dens lo cas de Castèlgelós es que lo castèth èra sus la riba d'Avance (nom francés), çò que justifica pas un oronime, mès meilèu un idronime, com los que Miquèu Grosclaude estudièt. D'un aute costat, un castèth pòt estar qualificat de « haut » per son bastiment, per la hautor de las tors.

Istòria modificar

Avant 1806, Lupiac (nom francés e probablament occitan) estó annexat a Castèlgelós ^[7] [en realitat, Lupiac es dens La Reunion e benlèu que sonque una partida de la parròpia de Lupiac es dens la comuna, o tot simplament tota la parròquia de Lupiac es dens La Reunion]

En 1841, Saint-Gervais (nom francés) estó tanben annexat a Castèlgelós ^[7]. Lo lòc èra situat au sud-oèst de la vila, mès se vei pas mèi sus las mapas de l'IGN actualas; sus la mapa d'Estat major, St Gervais es plaçat au sud de la vila ^[8], com se n'estosse un barri; es confirmat per lo cadastre napoleonenc, qui muisha que Sent Gervasi correspond haut o baish au quart Sud-Oèst de la comuna actuau de Castèlgelós, damb lo caplòc tòca-tocantas damb la vila.^[9]

Administracion modificar

Lista deus cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
heurèir de 2017	2026^[10]	Julie Castillo ^[11]
març de 1994	30 de gèir 2017 (demission) ^[12]	Jean–Claude Guenin	UDF pui UMP, LR	quadre comerciau, agent immobiliari, conselhèir bancari, cabinet de conselh
març de 1983 ? 1980 ?	1994	José Bès	UMP
mai de 1953 ? 1954 ?	1983 ? 1979 ?	Joseph Turroques	CNIP (Independents e Paisans)	deputat (1958-1962)
1953 ?	1954 ?	Adrien Remeyse ?
1945	1953	Pierre Duffiet	PCF
1944	1945	Daniel Blanchard
1941	1944	André Pitous
1940	1941	André Bernard Mailhavet
1935	1939	Antoine Bridon
1933	1935	François Vervial
1929	1933	Achille Trescos
1919	1929	André Bernard Mailhavet
1917	1919	Achille Trescos
1905	1916	Louis Lagasse
1897	1905	Joseph SCARPATETT ?
1896	1897	Antoine Bridon
1892	1895	Julien Auguste Dubarry
1881	1891	Henri Dufis
1877	1880	Raymond Martin
setembre 1877	decembre 1877	Jean Dufis
1870	1877	Raymond Martin
1865	1870	Jean Joseph Sallefranque
1851	1864	Laurent Rémy Dartaud
1848	1851	Marcelin Barsalou
1847	1848	Laurent Rémy Dartaud
1837	1846	Pierre Lamarque
1835	1836	Pierre Dufis
1831	1834	Botet de Lacaze
1830	1831	Adrien Barsalou
1827	1829	Auguste de Labarrière
1816	1826	Francis Demothes
1808	1816	Pierre Barthélémy de Morin
1804	1808	Francis Demothes
1800	1804	Honoré Béraud de Montesquiou
1799	1800	Gabriel Mauran
1797	1798	Nicolas Sallefranque
1795	1797	François Gaubert
1794	1795	Pierre Samazeuilh (escrit Samareuilh)
1793	1794	Etienne Renous
elegit en 1790		Béraud de Montesquiou ^[13]
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Avant la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra caplòc deu canton de Castèlgelós; es adara burèu centralizator deu canton de Les Forêts de Gascogne (en francés), donc Los Bòscs (las Ahorèsts ? las Seuvas ?) de Gasconha.