Una unitat de mesura es un escandau necessari a la mesura d'una grandor fisica. Permet de comparar de grandors de meteissa natura. Lo desvolopament continü dei sciéncias e dei tecnicas a entraïnat una multiplicacion d'aqueleis unitats. Ansin, a la fin dau sègle XIX, comencèt un important esfòrç internacionau destinat a uniformizar leis unitats utilizadas e a melhorar sei definicions. Per aquò, foguèt signada en 1875 la Convencion dau Mètre que fondèt leis institucions cargadas d'organizar aqueu trabalh :

Uei, lo sistèma principau d'unitats de mesura es lo Sistèma Internacionau d'Unitats, sovent dich « sistèma SI », que tèn sèt unitats fondamentalas : lo quilograma, lo mètre, la segonda, lo mòl, la candela, lo kelvin e l'ampèr. Pasmens, existís d'autrei sistèmas fòrça utilizats e fondats sus l'usatge d'unitats coma lo grama ò lo centimètre.

Noms e simbòls deis unitats

modificar

Per convencion, lei noms d'unitats son de noms comuns que prènon la marca dau plurau. La màger part an un simbòl que comença per una majuscula per leis unitats nomadas en onor d'una personalitat e una minuscula per leis autrei. Per exemple, lo pascal, que vèn dau sabent e teologian occitan Blaise Pascal (1623-1662), a per simbòl « Pa ». En revènge, lo simbòl dau mètre es « m ». L'excepcion unica es per lo litre que pòu s'escriure amb una minuscula ò una majuscula.

Unitats derivadas dau Sistèma Internacionau d'Unitats

modificar
Grandor Unitat Simbòl Expression Relacion
Frequéncia Hertz Hz s-1 Frequéncia = 1 / periòde
Fòrça Newton N kg.m.s-2 Fòrça = massa × acceleracion
Pression Pascal Pa kg.m-1.s-2 Pression = fòrça / superficia
Energia, trabalh e quantitat de calor Joule J kg.m2.s-2 Trabalh = fòrça × longor
Poissança Watt W kg.m-1.s-3 Poissança = trabalh / temps
Carga electrica Coulomb C A.s Carga = corrent × temps
Tension electrica Volt V kg.m2.A-1.s-3 Tension = trabalh / carga
Resisténcia Ohm Ω kg.m2.A-2.s-3 Resisténcia = tension / corrent
Conductància electrica Siemens S kg-1.m-2.A2.s3 Conductància = Corrent / tension
Capacitat electrica Farad F kg-1.m-2.A2.s4 Capacitat = carga / tension
Camp magnetic Tesla T kg.A-1.s-2 Induccion = tension × temps / superficia
Flux magnetic Weber Wb kg.m2.A-1.s-2 Flux d'induccion = temps × tension
Inductància Henry H kg.m2.A-2.s-2 Inductància = tension × temps / corrent
Temperatura Celsius Gra Celsius °C K - 273,15
Angle plan Radian rad
Angle solid Estereoradian sr
Flux luminós lumen lm cd.sr
Esclairament luminós lux lx cd.sr.m-2
Activitat Becquerel Bq s-1
Dòsi radioactiva gray Gr m2.s-2
Dòsi equivalenta e dòsi eficaça sievert Sv m2.s-2
Activitat catalitica katal kat mol.s-1
Superficia, airau mètre carrat
Volum mètre cubic m3 m3
Velocitat mètre per segonda m.s-1 m.s-1
Velocitat angulara radian per segonda rad.s-1 s-1
Acceleracion mètre per segonda carrada m.s-2 m.s-2
Acceleracion angulara radian per segonda carrada rad.s-2 rad.s-2
Moment d'una fòrça Newton.mètre N.m kg.m2.s-2
Nombre d'ondas m-1 m-1
Massa volumica quilograma per mètre cubic kg.m-3 kg.m-3
Massa lineïca quilograma per mètre kg.m-1 kg.m-1
Volum massic mètre cubic per quilograma m3.kg-1 m3.kg-1
Concentracion molara mòl per mètre cubic mol.m-3 mol.m-3
Volum molar mètre cubic per mòl m3.mol-1 m3.mol-1
Capacitat termica e entropia Joule per kelvin J.K-1 kg.m2.s-2.K-1
Capacitat termica molara e entropia molara Joule per mòl kelvin J.mol-1.K-1 kg.m2.s-2.mol-1.K-1
Capacitat termica massica e entropia massica Joule per quilograma kelvin J.kg-1.K-1 m2.s-2.K-1
Energia molara Joule per mòl J.mol-1 kg.m2.s-2.mol-1
Energia massica Joule per quilograma J.kg-1 m2.s-2
Energia volumica Joule per mètre cubic J.m-3 kg.m-1.s-2
Tension capillara Newton per mètre N.m-1 kg.s-2
Flux termic Watt per mètre carrat W.m-2 kg.s-3
Conductivitat termica Watt per mètre kelvin W.m-1.K-1 kg.m.K-1.s-3
Viscositat cinematica mètre carrat per segonda m2.s-1 m2.s-1
Viscositat dinamica Pascal segonda Pa.s kg.m-1.s-1
Densitat de carga Coulomb per mètre cubic C.m-3 A.s.m-3
Densitat de corrent Ampèr per mètre carrat A.m-2 A.m-2
Conductivitat electrica Siemens per mètre S.m-1 A2.s3.kg−1.m−3
Conductivitat molara Siemens mètre carrat per mòl S.m2.mol-1 A2.s3.kg−1.mol−1
Permittivitat Farad per mètre F.m-1 A2.s4.kg−1.m−3
Permeabilitat magnetica Henry per mètre H.m-1 m.kg.s−2.A−2
Camp electric Volt per mètre V.m-1 m.kg.A−1.s−3
Excitacion magnetica Ampèr per mètre A.m-1 A.m-1
Luminància Candela per mètre carrat Cd.m-2 Cd.m-2
Quantitat de lutz lumen segonda lm.s Cd.s
Exposicion Coulomb per quilograma C.kg-1 A.s.kg−1
Debit de dòsi Gray per segonda Gy.s-1 m2.s-3
Debit massic Quilograma per segonda kg.s-1 kg.s-1
Debit volumic Mètre cubic per segonda m3.s-1 m3.s-1

Unitats tradicionalas non derivadas dau sistèma internacionau

modificar

En certanei sectors, d'unitats ancianas e non estandardizadas son totjorn utilizadas. Lei pus frequentas son :

Liames intèrnes

modificar

Bibliografia

modificar

Nòtas e referéncias

modificar