Premiera guèrra de l'òpi
La Premiera guèrra de l'òpi es una guèrra que se debanèt d'aost de 1839 a aost de 1842. Opausèt lo Reiaume Unit a l'Empèri Chinés. Es la consequéncia dei tensions comercialas sinoeuropèas dau sègle XVIII. D'efiech, pauc desirós d'establir de liames marchands amb Euròpa, China aviá més en plaça una reglementacion estricta per limitar e taxar lei cambis. Lo pòrt de Canton foguèt l'unica vila onte leis Europèus avián lo drech d'intrar e leis autoritats exigissián de lingòts d'argent coma mejans de pagament. Aquela demanda entraïnèt rapidament un desequilibri comerciau.
.jpg)
Per faciar aquela situacion, lei Britanics, gràcias a la Companhiá deis Índias Orientalas, desvolopèron la còntrabanda d'òpi. Aquò li permetiá de rentabilizar sei trajèctes vèrs Canton. Pasmens, creèt una situacion sanitària grèva en China. Dins l'Empèri, lo poder centrau assaièt de reagir mai la corrupcion de l'administracion empediguèt l'aplicacion dei mesuras destinadas a luchar còntra lei trafecs. Finalament, a la fin deis ans 1830, una politica pus activa foguèt adoptada per sasir e destrurre leis estòcs de dròga. Maucontents, lei marchands britanics obtenguèron lo sostèn dau govèrn de Londres per protegir seis interès.
Lo Reiaume Unit mandèt donc un còrs expedicionari dins la region de Canton. Tecnicament ben superiors ai joncas chinesas, lei naviris de la Royal Navy enregistrèron de succès aisats. Lei Britanics menacèron ansin la vila de Canton e obtenguèron la signatura de plusors tractats li permetent d'obtenir la dubertura comerciala de China en 1843. Un an pus tard, França e leis Estats Units obtenguèron de condicions similaras. Per lei Qing, la desfacha còntra de « barbars » foguèt una suspresa totala que destabilizèt lo país en causa de l'indemnitat de guèrra de pagar, de la perseguida dau comèrci de l'òpi e de la pèrda de prestigi de l'emperaire. Tre la fin deis ans 1840, de revòutas grèvas comencèron dins mai d'una region coma la Revòuta Taiping.
Causas
modificarLei tensions comercialas sinoeuropèas
modificar
Lo comèrci dirècte entre China e Euròpa comencèt au sègle XVI amb l'arribada dei Portugués e deis Espanhòus en Asia dau Sud-Èst. Lei premiers installèron un comptador a Canton avans de fondar Macao en 1550. Lei segonds establiguèron de colonias ai Filipinas onte creèron la vila de Manila en 1571. Au sègle seguent, arribèron tanben leis Olandés que bastiguèron de comptadors en Indonesia e en Formosa. Enfin, lei Rus intrèron en contacte amb lei Chinés en Asia.
En 1685, l'emperaire Kangxi (1662-1723) reglementèt aqueu comèrci amb un edicte qu'autorizèt la dubertura de totei lei pòrts de l'Empèri ai naviris estrangiers. Pasmens, de taxas importantas èran previstas. De guildas foguèron creadas per servir d'intermediaris e collectar aquel impòst. Ansin, lei cambis sinoeuropèus demorèron limitats. Durant la segonda mitat dau sègle XVIII, l'emperaire Qianlong (1736-1796) decidèt de redurre mai aqueu comèrci amb la sarradura dei frontieras maritimas franc dau pòrt de Canton. Lei guildas foguèron encargadas de fixar lei pretz e lei quantitats de marchandisas exportadas e importadas. Dins Canton, per empedir tot contacte dirècte, l'aprendissatge dau chinés foguèt enebit ais estrangiers e totei lei marchands europèus foguèron gropats au sen de 13 comptadors isolats gerits per la Companhiá deis Índias Orientalas.
Aquel isolacionisme foguèt impausat per leis elèits chinés qu'èran tradicionalament fòrça conservators. Èran sostenguts per la populacion qu'èra egalament fòrça ostila ais estrangiers. De mai, per lo govèrn imperiau, i aviá ges de besonh d'establir de relacions comercialas amb un país exterior car l'Empèri èra autosufisent. En revènge, en Euròpa, la mòda dei produchs chinés aviá suscitat una demanda fòrta. Ansin, plusors país, coma lo Reiaume Unit comencèron d'importar de quantitats importantas de bens chinés (tè, seda... etc.). Òr, coma lei Chinés acceptavan unicament l'argent coma mejan de pagament, aquò creèt un desequilibri comerciau mai e mai important. Doas missions diplomaticas britanicas assaièron d'obtenir de concessions, especialament la possibilitat de realizar de cambis « marchandisas còntra marchandisas », en 1793 e 1816. Se turtèron a un refús.
Lo desvolopament dau comèrci de l'òpi
modificar
Se lo govèrn centrau èra ostil au comèrci amb leis Europèus, la posicion dei marchands evolucionèt pauc a pauc. D'efiech, amb l'aumentacion mai e mai importanta de la demanda de tè, l'activitat venguèt fòrça lucrativa. Per ganhar mai de sòus, mai d'un marchand favorizèt lo desvolopament dei culturas de tè, generalament au detriment d'autrei culturas coma aquela de coton. Ansin, pauc a pauc, China deguèt sortir de son autarquia e acceptar de cambis de marchandisas. Pasmens, leis autoritats chinesas, en declin après plusors sègles d'immobilisme, èran desenant pas capablas de luchar còntra la còntrabanda.
D'efiech, a partir dau sègle XVII, l'usatge de l'òpi venguèt pus frequent au sen de la populacion. Fabricada ais Índias, aquela dròga foguèt premier venduda per lei Portugués. Pasmens, rapidament, lei Britanics – e leis Estatsunidencs – venguèron leis actors principaus d'aqueu trafec. Entre la fin dau sègle XVIII e 1830, son volum passèt de 4 000 caissas anualas a 40 000. Per lei Britanics, aquò èra l'ocasion de recuperar de lingòts d'argent e refusèron de cambiar sei cargaments d'òpi còntra de marchandisas.
Per lei Chinés, lo desvolopament dau comèrci de l'òpi èra donc una operacion economica marrida. De mai, la substància creava de problemas grèus per la santat deis abitants. Lo comèrci de l'òpi foguèt donc enebit tre 1729 per l'emperaire Yong Zheng. En 1796, un decrèt decidèt d'aplicar la pena de mòrt ai trafegants. De mesuras foguèron tanben adoptadas còntra lei consumaires. Enfin, en 1809, lo govèrn impausèt la presentacion d'un certificat indicant l'abséncia d'òpi a bòrd dei naviris. Dins aquò, la corrupcion quasi generala dei foncionaris chinés dau periòde empediguèt una aplicacion eficaça d'aquelei mesuras. Ansin, en 1835, lo nombre de fumaires d'òpi èra estimat a dos milions dins l'Empèri e la màger part de son comèrci èra organizada per la Companhiá deis Índias Orientalas.
La reaccion chinesa
modificar
A partir de la fin deis ans 1830, l'emperaire Daoguang (1820-1850) decidèt d'adoptar de mesuras pus eficaças. Per aquò, organizèt un debat entre partisans de l'enebiment e de la dubertura dau comèrci de l'òpi. En 1838, sa conclusion foguèt la nominacion de Lin Zexu, un governador de províncias dau sud de l'Empèri qu'aviá obtengut quauquei succès còntra lo trafec, coma comissari imperiau de la província de Canton. Partisan de la dubertura dau país mai de l'enebiment dau comèrci de l'òpi, foguèt encargat d'arrestar lo trafec.
En març de 1839, après una planificacion li permetent d'establir la lista dei fumadors de la vila, Lin Zexu ordonèt de confiscar totei leis estòcs d'òpi. En cambi, prepausèt de cargaments de tè. Se lo proprietari de la dròga èra estrangier, deviá tanben renonciar au comèrci amb lei Chinés. Aperaquí 1 188 t d'òpi foguèron destruchas. Lin promulguèt tanben un reglament novèu qu'organizèt l'inspeccion sistematica de cada naviri europèu avans son intrada dins lo pòrt.
Aquelei decision suscitèron un important maucontentament entre lei marchands britanics. Ansin, demandèron au govèrn de Londres d'intervenir per obtenir de reparacions. Foguèron sostenguts per una campanha de premsa. En parallèl, la volontat dei trefegants britanics de perseguir seis activitats menèt a d'escaromochas entre naviris britanics e chinés. En consequéncia, en genier de 1840, l'emperaire decidèt de sarrar lo pòrt de Canton ai Britanics.
Aquela novèla entraïnèt un debat au Parlament Britanic entre lei partisans d'operacions militaras e leis adversaris dau comèrci de l'òpi. Lei premiers aguèron causa ganhada e, per protegir la libertat de comèrci, lo mandadís d'un còrs expedicionari foguèt decidit. Leis incidents recurrents entre marins britanics e chinés foguèron utilizats coma pretèxtes.
Debanament
modificarLei premiers succès britanics
modificarEn abriu de 1840, lei Britanics organizèron una flòta de 16 naviris de linha, 4 canonieras e 28 transpòrts portant una fòrça terrèstra de 4 000 òmes. S'aqueu nombre limitat pòu en partida s'explicar per lei dificultats logisticas dau periòde, illustra tanben la bòna percepcion per lei Britanics de la feblessa tecnica de l'armada e de la marina chinesa. Aquela esquadra arribèt dins la region de Canton en junh. Una ataca dirècta còntra la vila mau capitèt car Lin aviá construch una linha de paus per blocar la navegacion a l'intrada dau pòrt.
Lei Britanics conquistèron alora Hong Kong – qu'èra encara una aglomeracion menora – per organizar una ataca pus importanta. Lei combats vertadiers comencèron en julhet amb un premier combat navau que veguèt dos naviris britanics batre una flòta de 29 naviris. Puei, lo fòrt susvelhant l'embocadura dau Riu dei Pèrlas. Aquò li permetèt de blocar l'accès maritim a Canton. Inquiet, l'emperaire condamnèt Lin Zexu a l'exili e lo remplacèt per un aristocrata, Qishan, que foguèt cargat de negociar.
Qishan acceptèt inicialament lei demandas britanicas de destruccions dei fortificacions establidas per son predecessor e de reduccion de la garnison. En revènge, refusèt leis autrei revendicacions de Londres (represa dau comèrci amb lei Britanics, remborsament dei cargaments d'òpi destruchs e cession de Hong Kong). Pasmens, après la conquista de quauquei fòrts suplementaris, acceptèt. Signèt ansin la convencion de Chuanbi. Lo tèxte prevesiá tanben lo pagament d'una indemnitat de sièis milions de dolars.
La desfacha chinesa
modificar
L'importància de l'indemnitat entraïnèt una reaccion dau govèrn imperiau qu'aviá pas autorizat Qishan a negociar de clausas d'aqueu tipe. L'emperaire decidèt donc de declarar formalament la guèrra au Reiaume Unit lo 29 de genier de 1841 e la convencion de Chuanbi foguèt jamai ratificada[1]. Lo generau Yishan, nebòt de Daoguang, foguèt dirigida vèrs Canton amb una armada. De son caire, lei Britanics ocupèron la region de Canton e i installèron plusors posicions defensivas, especialament dins la vila de Ningoo.
L'arribada dei fòrças de Yishan necessitèt plusors setmanas de movement e seis assauts se turtèron a de defensas ben organizadas. Après plusors desfachas, lei Chinés foguèron obligats de se retirar dins Canton. Lo 27 de mai, Yishan deguèt signar a son torn un armistici que prevesiá lo versament de sièis milions d'indemnitat. Per obtenir mai dins lei negociacions de patz, lei Britanics organizèron una demonstracion de fòrça vèrs Nanquin en aost de 1842. Dirèctament menaçat, Daoguang capitulèt e signèt lo Tractat de Nanquin que marquèt la fin dau conflicte.
Consequéncias
modificar
La guèrra s'acabèt per una victòria complèta dei Britanics qu'obtenguèron lo contentament de totei sei revendicacions a l'eissida de tres tractats signats en 1842-1843. Marcant lo començament dei tractats inegaus, permetèron ai Britanics d'obtenir :
- la cession de Hong Kong.
- la dubertura de cinc pòrts (Canton, Xiamen, Fuzhu, Ningbo e Shanghai) au comèrci britanic.
- lo pagament d'una indemnitat de guèrra de 21 milion de yuans, çò que representava un tèrç dau budget imperiau.
- la fixacion comuna dei drechs de doanas que venguèron rapidament fòrça febles, çò qu'agravèt lei problemas financiers dau govèrn centrau.
- lo drech de jutjar sei ressortissants segon sei lèis per leis infraccions comesas en China.
- la clausa de la « nacion pus favorizada ».
Per lei Qing, aquela desfacha èra una umiliacion qu'entraïnèt de problemas financiers e de trèbols sociaus grèus dins l'Empèri. D'efiech, tre 1844, França e leis Estats Units obtenguèron lei meteisseis avantatges comerciaus que lei Britanics. De mai, obtenguèron lo drech de mandar de missionaris dins lo país e d'i bastir de glèisas e de cementèris. Ansin, la contestacion se desvolopèt dins mai d'una region, çò que menèt a la Revòuta Taiping (1851-1864) e a divèrseis insureccions de païsans durant leis ans 1850-1860.
Annèxs
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificar- (en) Mao Haijian, The Qing Empire and the Opium War. The Collapse of the Heavenly Dynasty, Cambridge University Press, 2016.
- (en) Julia Lovell, The opium war: drugs, dreams and the making of China, Picador, 2011.
- (en) James Polachek, The inner opium war, Harvard University Press, 1992.