Montirat (Albigés)

Vilatge d'Occitània

Montirat (Montirat en francés ) es una comuna lengadociana en Segalar situada dins lo departament de Tarn e la region d'Occitània, ancianament de Miègjorn-Pirenèus.

Montirat Montirat
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Lo borg de Montirat.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	44° 09′ 36″ N, 2° 06′ 12″ E
Superfícia	27,78 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	516 m 380 m 170 m
Geografia politica
País	Lengadòc
Parçan	Segalar
Estat	França
Region 76	Occitània
Departament 81	Tarn
Arrondiment 811	Albi
Canton 8120	Monestièr abans 2015
Intercom 248100422	Comunautat de comunas Segalar Carmausin
Cònsol	Xavier Ichard (2015-2020)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	250 ab. Evolucion de la populacion 259 ab.
Densitat	9,72 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	81190
Còde INSEE	81180

Geografia

Comunas als tèrmes

Tarn

• Borionac de Mirandòl
• Jocavièlh
• Lo Segur
• Trevièn
• Monestièr
• Sant Cristòfol

Avairon

• Sent Andrieu de Najac
• Vòrs e Bar

Istòria

Dels catars a las guèrras de religion

La Garda de Viaur dins lo quadre teatral sul penjal de la costièra de Viaur totjorn foguèt lo vilatge pus poblat de la comuna de Montirat. Dins aquela comuna, dos pasatges autejavan autres còps de passar Viaur e d'anar cap al Roergue vesin: la Vicaça dins la parròquia de Canezac e la Nicosa, prèp de La Garda de Viaur. Es plan segur lo ròtle de passatge frontièra al tèrme de doas províncias qu'explica lo desvelopament relatiu important del vilatge de La Garda. Al sègle XVIII, i aviá pas encora de pont e lo passatge se fasiá per barca, puèi foguèron bastits una planca en 1860 e un pont de pèiras en 1875.

La Crosada dels Albigeses al sègle XIII estalvièt pas la region que lo catarisme èra dintrat prigondament coma o mòstran los registres de l'Inquisicion que castigava aprèp lo tractat de París contra los Parfèctes o los amics catars de la region de Còrdas e de Najac. Le 11 de mai de 1232, una senténcia arbitrala arrestèt una disputa existissent entre l'evesque d'Albi e lo comte Ramon VII de Tolosa, suls dreches respectius suls castèls de Montirat, Monestièr e Virac. En cambi de la renonciacion de l'evesque als seus dreches sus Virac, lo comte li balhèt sos resèrva d'omenatge lo castèl e la tèrra de Montirat. Saura e Beatritz, ambedoas filhas de Geraud de Cadola que possedissián La Garda de Viaur, se maridèron vèrs 1230 una amb Ozil de Morlhon e l'autra amb Pons de Sant Privat. Ozil de Morlhon, aviá ja perdut sos bens en 1214 per Simon IV de Montfòrt, los li tornèron aprèp la victòria de Ramon VII mas, suspectat d'eretgia, deguèt daissar una granda part de sas tèrras en Roergue al profèit de l'evesque de Rodés e veguèt sas possessions del País d'Albi, que La Garda de Viaur venent de son esposa, confiscadas per l'evesque d'Albi per crime d'eretgia. Aprèp l'escambi de 1232 e aquela confiscacion, gaireben tota la comunautat de Montirat relevèt pel temporal de l'evesque d'Albi. Un acòrdi se faguèt en 1282 entre aquel darrièr e lo rei Felip III de França, confirmant al profèit de l'evesque la possession de Montirat e de La Garda de Viaur.

A partir de 1348, la terribla epidèmia de Pèsta negra deimèt la val de Viaur. En 1360, lo tractat de Brétigny balhèt Roergue al rei d'Anglatèrra, Albigés demorèt al rei de França. La val de Viaur venguèt alara la frontièra de las tèrras d'ambedós reis. Se bastiguèt alara fòrça castèls e castelars: Turiès, Mirandòl, La Garda de Viaur, La Guépia e mai. Al començament del sègle XV, de companhiás de caminaires devastavan la region, a causa del conflicte entre dos candidats pet l'evescat d'Albi : Robert Dauphin e Bernart de Casilhac, lo darrièr sostengut pels senhors locals que prenguèron en 1436 Montirat e i placèron per capitani Flotard de Bar. Robert Dauphin prenguèt a son servici lo mercenari Rodrigo de Villandrando qu'assetgèt Montirat sens capitar. Al començament del sègle XVI, la val tornèt èsser tota poblada e es benlèu a aquela epòca astrada entre 1500 e 1550 que se tornèt bastir la glèisa de La Garda de Viaur. Mas la segonda mitat del sègle foguèt las guèrras de religion entre catolics e protestants que devastèron la region. Levat qualques senhors locals coma aquel de La Guépia, gaireben tota la val de Viaur demorèt catolica mas aiçò aquò empachèt pas las batalhas entre las armadas d'ambedos camps. En 1570, La Garda de Viaur possava una garnison de trenta òmes d'armas comandada pel capitani de Ròcafuèlha de la Sala. En 1581, los protestants prenguèron la vila e lo capitani catolic La Valeta de Cornuçon venguèt e l'assetgèt e la tornèt prendre tuant totes los defensors. En 1595, Montirat e La Garda son destacats de la Liga e recebon una garnison reialista. L’Edicte de Nantas en 1598 faguèt la patz dins la val de Viaur coma dins tot lo país.

La baroniá de Montirat

Las guèrras religiosas avian demandat fòrça a l'evesque d'Albi que deguèt entretenir una granda armada per combatre los protestants de son diocèsi. Per trobar las fonts necessàrias per lors entreten, deguèt vendre una partida de sos domenis. E en 1565 e 1572 lo cardenal Strozzi aviá vendut - pasmens amb una clausula per las tornar comprar - las senhoriás de La Garda de Viaur e de Montirat a un ric mercant del luòc, Guilhèm Ginestèl.

Guilhèm Ginestèl que venguèt Guilhèm de Ginestèl e fòrça ric, possedissiá une desena de bòrias dins la comunautat de Montirat e dins aquela vesina de Sent Andrieu. Pasmens, quand la situacion financièra de l'evesque d'Albi foguèt restablida, aquel volguèt far jogar la clausula per la tornar comprar mas Guilhèm de Ginestèl faguèt de dificultats per daissar sas aquisicions. En 1580, Joan Bories, procuror de l'evesque Julian de Medicis requereguèt Guilhèm de tornar a l'evesque las senhoriás. Los Ginestèls perseguèron la procedura e obtenguèron un arrèst del Grand Conselh a París en lor favor. L'afar se compliquèt amb l'arribada de la familha del Maine, barons carcinés, perque los Ginestèls avián de deutes amb aqueles. Francés del Maine venguèt proprietari de la molina de La Garda de Viaur. Pendent lo sègle XVII, las senhoriás de Montirat e La Garda de Viaur foguèron encara vendudas benlèu en 1645, aquel còp al senhor de Trevièn, Bernart de Castèlpèrs. Mas lo filh Carles de Castèlpèrs, vendèt lo 8 de decembre de 1663 a l'evesque d'Albi Gaspard de Dalhon del Lude ambedoas senhoriás. En 1688, un acòrdi entre Isabèl de Maran, veusa de Carles de Castèlpèrs e Enric de Dalhon del Lude, nebòt e eritièr de l'evesque, sus las rendas de las senhoriás vendudas. Las senhoriás de Montirat e La Garda de Viaur demorèron unidas al domeni temporal de l'arcavesque d'Albi mas los fieus de nivèl inferior demorèron dins las mans de l'eritièr designat, Enric de Dalhon del Lude. Los fèus passèron a Gaspard Ducrot puèi a Loïsa de Salvan, que se maridèt amb Antòni de Montserrat, conselhièr al Parlament de Tolosa. Sens enfant Loïsa de Salvan faguèt eritièra sa cosina Catarina de Fontvièlha.

La vigariá de La Garda de Viaur

Lo vilatge de La Garda de Viaur èra lo sèti d'une vigariá e la demorança d'un viguièr que i faguèt la justícia pel nom de l’evèsque d’Albi, senhor del luòc. La jurisdiccion associada s'espandissiá sus tota la comunautat de Montirat, mas tanben en Roergue, suls masatges de la Marsalariá, de la Nicosa e de la Capelaniá situada dins la parròquia de Sent Andrieu de Najac. La vigariá faguèt viure dins lo vilatge de La Garda de Viaur fins al sègle XVIII de professionals de justícia: en mai del viguièr (de còps qu'i a nomenat jutge), i aviá un procuror jurisdiccional, un grafièr, un o mai avocats, un sergent, dos o tres ussièrs. De notar que foguèt perseguit e empresonat a La Garda en 1766 Bernart Francés Balssa, lo paire d’Honoré de Balzac, per aver seduit e emprenhada una filha.

L’organizacion religiosa

La comunautat de Montirat comptava lo sèti de sièis parròquias: Sant Martin de Canesac, Sant Jaume de Montirat, Sant Miquèl de Darnís, Sant Tomàs de La Garda de Viaur, Sant Cristòl e Sant Dalmase mas los tèrmes d'aquelas parròquias èran pas exactament aqueles de la comunautat. Per exemple lo vilatge de la Bòria de Lezan ligat a la comunautat de Montirat dependiá de la parròquia de Nòstra Dama dels Infornats, dins la comunautat de Jocavièlh. La glèisa de Sant Martin de Canesac èra la glèisa matritz e aviá la primautat sus las tres parròquias de Sant Miquèl, de Montirat e de La Garda de Viaur. Aquò testimònia de l'anterioritat del vilatge de Canesac, fondacion de l'epòca galloromana, sus aqueles de Montirat e de La Garda, datant de l'epòca feudala. Lo rector de las quatre parròquias èra d'abitud lo meteis, nomenat per l'evesque d'Albi, lo servici essent assegurat dins las parròquias annèxas per un o mai vicaris. La decicacion a Sant Thomas de Canterbury (Thomas Becket) de la glèisa de La Garda se poiriá benlèu explicar perque lo sant foguèt victima del rei Enric II d'Anglatèrra(1152-1190) e que La Garda, plaça fòrta del rei de França fàcia a Roergue, possession del rei d’Anglatèrra.

Al sègle XVIII, la cura de Canesac èra dins lo districte de Pampalona e comptava tres annèxas: Sant Jaume de Montirat, Sant Tòmas de La Garda de Viaur e Sant Miquèl de Darnis. Lo colator de la cura de Canesac èra l'arcavesque d'Albi; es el que designava lo capelan. Tanben èra decimator: es el que percebiá lo dèime.

Dempuèi lo començament del sègle XVI, las curas de Canesac e La Garda de Viaur èran gaireben tot lo domeni reservat de la familha Ciron, familha de notaris originària de Carmauç venguts conselhièrs al Parlament de Tolosa e senhors de Carmauç. Quant a la branca ainada dels Ciron, senhors de Carmauç,

La glèisa de La Garda de Viaur

La glèisa de La Garda es subretot gotica e benlèu de la primièra mitat del sègle XVI. I a una nau de tres travadas voltadas en crosada d’ogivas, un cabeç plan e sièis capèlas. Lo campanar rustic es naut de vint-e-cinc mètres: fòrça massís. Las pinturas del retaule son del sègle XIX. De senhalar tanben una cròtz de pèira escultada.

Un ostal religiós ligat al convent de Bor foguèt creat a La Garda e serviguèt d'escòla per joves. A la parrròquia de La Garda de Viaur, èra ligat abans la Revolucion un convent de capucins nomenat l'Ermitage de Sant Josèp de la selva.

Eveniments marcants de l’istòria de Montirat e La Garda de Viaur

En 1709, la populacion de la comunautat de Montirat èra de 1400 abitants; en 1790: 1785 abitants. Los masatges pus poblats èran La Garda de Viaur (64 proprietaris pel vilatge e 21 pels escarts) e Montirat (34 proprietaris).

Cal notar l’empresonament al « castèl » de La Garda (benlèu l'ostal grand de quatre estatges al còr del vilatge) en 1766 de Bernart Francés Balssa per l'aver seduit e emprenhada de la parròquia de Canesac, Mariana Moïchos que refusèt d'esposar; aquel eveniment lo faguèt partir de sa tèrra cap a Albi e Tolosa puèi París ont se maridèt en 1797 a 51 ans. Venguèt en 1799 lo paire del romancièr Honoré de Balzac que situèt l’accion d’un de sos primièrs romans Clotilde de Lusignan dins un vilatge provençal nomenat Montyrat !

La tradicion orala conservèt lo sovenir del passatge a La Garda de Viaur de Joan Jaurés pendent las campanhas electoralas dins la circonscription de Carmauç ont afrontava lo marqués de Solages.

De la familha Ginestèl, mai rica del vilatge al sègle XVI venon lo navigator albigés La Peirosa e Emilia de Rodat, la santa de Roergue.

Administracion

Lista dels cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
febrièr de 2015	2020	Xavier Ichard
mai de 1998	2015 (demission)	Francis Bosc
març de 1971	mai 1998 (defuntat)	Louis Blanc
	1971
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 270, totala: 280
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
649	555	462	386	336	319	265	265	264 270
2009	2010
263 271	262 270
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 250 abitants.

Personas ligadas a la commune

• Bernart Francés Balssa, nascut a Montirat le 22 de julhet de 1746, paire d'Honoré de Balzac.

Veire tanben

• Comunas de Tarn

Ligams extèrnes

• Blòg personal sus Montirat
• Comitat de las fèstas de Montirat

Nòtas

Bibliografia

• (fr) Edmond Cabié, Les Gorges du Viaur, Albi, 1890, reed. Vent Terral, 2002
• (fr) Jean-Louis Dega, La vie prodigieuse de Bernard-François Balssa. Aux sources historiques de "La Comédie humaine", ed. Subervie, Rodés, 1998