Joan Francés de La Peirosa
Joan Francés de la Peirosa (Jean François de Galaup, comte de La Pérouse en francés) (lo 23 d'agost de 1741 -1788 ?), nascut en Albigés al castelet del Ga a doas lègas d'Albi, foguèt un oficièr de marina e un explorador. L'expedicion maritima a l'entorn del mond, que comandèt, desapareguèt còrses e bens a Vanikoro, illas Salamon, en 1788.
  | |||
| Nom | (fr) Jean-François de La Pérouse | ||
|---|---|---|---|
| Biografia | |||
| Naissença | 23 Agost de 1741 Castèl del Gau e Albi | ||
| Mòrt | 31 de decembre de 1788 (47 ans) Vanikoro | ||
Foncions | |||
| Donadas personalas | |||
| Nacionalitat | Francesa | ||
| Activitat | |||
| Activitat | 1756 | ||
| Carrièra militara | |||
| Arma | Marina de França (ca)  | ||
| Reng | Comodor (ca) | ||
| Conflicte | Guèrra de Sèt Ans | ||
|
| |||
| Autres | |||
| Conjunt | Eléonore Broudou (1783–) | ||
| Maire | Marguerite de Rességuier (fr) | ||
| Paire | Victor Joseph de Galaup (fr) | ||
| Fraires | Marianne Jacquette de Galaup (fr) | ||
| Prèmis | |||
Signatura  | |||
 | |||
Balhèt lo seu nom a un luòc de la banlèga de Sydney prèp d'ont abordèt en 1788 (La Perouse).
Biografia
modificarOrigina
modificarJoan Francés de Galaup, eissit d'una familha albigesa que sa noblesa remonta a 1558, dintrèt als Gardes de la marine a 15 ans, lo 19 de novembre de 1756, apondèt al seu lo nom de La Peirosa, aquel d'una tèrra recebuda de son paire. Foguèt encoratjat per un de sos parents, lo marqués Clamenç de Tafanèl de la Jonquièra. Pendent sos estudis a Brèst, s'engatgèt a l'edat de 17 ans dins los conflictes maritims de la Guèrra de Sèt Ans contra la Grand Bretanha al larg de l'America del Nòrd, en particular a Tèrra Nòva e sus Sant Laurenç amb son cosin Clément puèi amb lo cavalièr de Ternay, que vendrà lo seu vertadièr tutor.
La Marina
modificarA 15 ans, dintrèt dins la marina. A 18 ans, foguèt ferit e presonièr pendent la batalha dels Cardinals, prèp de Quiberon, entre lo marescal Hubert de Brienne de Conflans e l'amiral Edward Hawke. En setembre de 1763, Bidé de Chézac prenguèt amb el qualques gardas de la marina, entre los quals La Peirosa, per menar de Lorient a Brèst lo vaissèl nòu Les Six Corps
Foguèt encargat de dos viatges a las Índias coma comandant de la Seine. A l'illa de França, encontrèt la seuna futura femna, Eléonore Broudou, filha d'un armador nantés, devengut administrator de la marina.
Entremièg catòrze ans de patz, de 1764 a 1778, naviguèt dins l'Atlantic e dins l'ocean Indian, primièr en qualitat de simple oficièr, puèi coma comandant de mai d'una nau del rei.
La Guèrra d'Independéncia Americana
modificarDintrat en França en 1777, foguèt nomenat lòctenent de vaissèl e obtenguèt la crotz de Sant Loís pr'amor que salvèt Mahé dels assaliors indians.
A la represa de las ostilitats (en 1778), recebèt lo comandament de la fregata l'Amazone, e se distinguèt dins l'escadra del comte d'Estanh per la presa d'una fregata britanica, l'Ariel.
Participèt dempuèi a la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units d'America e als combats contra los Britanics de las Antilhas fins a Labrador, ont demostrèt sa valor maritima e militara en capturant dos fòrts britanics. En 1779, venguèt francmaçon[1].
Aquela expedicion faguèt pas dins lo temps una granda sensacion, a causa de son pauc d'importància ; mas desvolopèt los talents de la Peirosa, e lo faguèt conéisser coma oficièr capable de capitar una campanha de descobèrtas. Veniá de percórrer d'encontradas pauc conegudas, aviá agut de subremontar, dins un espaci fòrça restrench, gaireben totes los dangièrs que la navigacion pòt encontrar dins tota l'estenduda del glòbe.
Nomenat capitani de vaissèl a 39 ans, se maridèt religiosament amb Eléonore Broudou en 1783, contra l'avís del paire, e l'installèt as Albi.
L'expedicion
modificar
Aprèp lo Tractat de París (1783), foguèt causit per lo marqués de Castries, ministre de la Marina e per Loís XVI de França per dirigir una expedicion a l'entorn del mond per completar las descobèrtas de James Cook dins l'ocean Pacific.[2] Aprèp un long viatge fins a Austràlia, l'expedicion maritima desapareguèt còrs e bens a Vanikoro, illas Salamon, en 1788.
En 1844, la vila d'Albi, patria de l'illustre e desfortunat navigador, elevèt una estatua de bronze en omenatge a la Peirosa.
Recèrca de las traças de l'expedicion
modificarD'Entrecastèus
modificarUna expedicion partiguèt a sa recèrca en setembre de 1791. Dirigida per l'amiral d'Entrecastèus, partiguèt de Brèst lo 28 de setembre amb doas fregatas, La Recherche e L'Espérance. Atenguèt l'illa dels Pins lo 16 de junh de 1792 ; puèi lo 19 de mai de 1793, l'expedicion descobriguèt una illa novèla que d'Entrecastèus bategèt l'illa de La Recèrca. Mas foguèt sus aquela illa (tanben nomenada Vanikoro) que los subrevivents de l'expedicion La Peirosa trobèron refugi. E l'expedicion perseguiguèt sa rota cap a Surabaya sens jamai arribar.
De bruches
modificarDe temps a autres, de bruches alucavan lusors d'espèr, e una de las declaracions qu'aguèt lo mai de restontiment foguèt aquela que faguèt, en 1793, lo Britanic George Bowen, capitani de la nau l'Albemarle, davant las autoritats de Morlaix. Aquel oficièr pretendèt d'aver vist, dins la nuèch del 30 de decembre de 1791, sus la còsta de la Georgia Austràla, de tròces de vaissèl, de filats de man d'òbra europèa.
D'autres bruches coma aquel se succediguèron gaireben d'annada en annada, mas foguèron tròp pauc fondats per meritar l'atencion.
Dumont d'Urville
modificarEnfin, a la fin de 1825, un oficièr britanic espandiguèt dins lo public las particularitats seguentas. Segon un capitani american auriá descobèrt un grop d'illas ben pobladas e entornadas d'estèus, comuniquèt amb eles, e aviá vist entre las lors mans una crotz de Sant Loís e de medalhas coma las de la Peirosa.
D'Urville partiguèt de Tolon le 25 d'abril.
Dumont d'Urville reconeguèt aprèp l'explorator britanic Peter Dillon, dins l'illa de Vanikoro lo luòc possible del naufragi e de la mòrt de Joan Francés de La Peirosa. Retirèt dels coralhs ancoras, de peirièrs qu'avián apartengut a l'Astrolabe mai totjorn pas de traça de la Boussole.
Peter Dillon
modificarEn 1826-1827 Peter Dillon descobriguèt las rèstas del naufragi Vanikoro, Illas Santa Cruz (Illas Salamon), al nòrd de Vanuatu. Descobriguèt la campana de l'Astrolabe (la segonda nau comandada per Fleuriot de Langle) e peirièrs de bronze conservats pels abitants. Mas de la Boussole pas gaire de traça. Aprenguèt sus l'illa de Vanikoro « coma doas grandas naus s'encalèron per una nuèch de granda tempèsta : una auriá enfonzat, l'autra se seriá encalada e los subrevivents aurián pogut demorar sus un ponch de Vanikoro, nomenat Paiou. Cinc o sièis meses aprèp, de subrevivents serián tornats a bòrd d'un pichon batèl fabricat amb los tròces del grand. D'unes demorèron a Vanikoro, se mesclaràn pus tard als afrontaments dels indigènas. Lo darrièr dels subrevivents seriá mòrt pauc abans la venguda de Peter Dillon. »
Dins las annadas seguentas, dos autres exploradors franceses passèron per Vanikoro : Legoarant de Tromelin trobèt las ancoras e los canons que son depausats, dempuèi 1884, al pè del monument de La Peirosa as Albi.
Centenari de la mòrt de La Peirosa
modificarLas annadas 1960
modificarEn junh de 1962, un cabussaire neozelandés fixat a Pòrt Vila acompanhèt Pierre Anthonioz dins son expedicion. Reece Dicombe prospectèt l'estèu a l'entorn del jaciment de l'Astrolabe e localizèt rapidament, per 15 mètres de fons, de formas d'ancoras e de canons preses dins lo coralh. Remontèt un salmon de plomb que pensa èsser de La Boussole.
En 1964, Reece Discombe tornèt e remontèt peirièrs, una carrèla de bronze e d'autres objèctes qu'una partida es expausada al Musèu d'Albi.
Las recèrcas de l'associacion Salamon
modificarL'Associacion Salomon es estada creada per levar lo mistèri sus la fin tragica de l'expedicion de La Peirosa. I aguèt sièis campanhas d'escavament: 1981, 1986, 1990, 2003 e 2005.
- 1981
Tres cents pèças sortiguèron de las aigas: de vaissèla, de moneda mas se sap pas se provenon de la Boussole o de l'Astrolabe.
- 1986
Identificacion de las doas epavas. L'Astrolabe s'encalèt sus un ròc prèp de la Boussole que s'esquincèt sus los estèus de Vanikoro.
- 1990
D'arqueològs temptèron de trobar a tèrra las traças d'un campament francés. Mas sens succès.
- 1999 e la mediatizacion
Campanha filmada per France 3 per l'emission Thalassa Le mystère de Vanikoro (lo 12 de genièr de 2001. Jean-Christophe Galipaud, arqueològ de l'IRD trobèt de pròvas de l'existéncia d'un camp dels subrevivents a tèrra sus la riba drecha del riu Lauwrence. En mar, se remontèt d'objèctes nombroses.
- 2003
Descobèrta de l'esqueleta d'un companhon de La Peirosa.
- 2005
Descobèrta d'un sextant portant lo nom del fabricant «Mercier»; aquò confirma amb d'autres elements que lo comte de La Peirosa aviá naufragat en lo site de « La Faille » e aviá pas abordat dins l'illa...
- 2008
Expedicion entre lo 15 de setembre e lo 15 d'octobre.
Naus de La Peirosa
modificarÒbras de La Peirosa
modificar- Jean-François de La Pérouse, Voyage autour du monde sur l’Astrolabe et la Boussole, Paris : La Découverte / Poche, 2005. ISBN: 2-70712-782-5
- (en) Voyage Round the World; Performed in the Years 1785, 1786, 1787, and 1788, by the Boussole and Astrolabe chapitres VI à XII - Volume 2 chapitre XVI
- Carte D'Une Partie Du Grand Océan à l'E et S.E. de la Nouvelle Guinée pour l'intelligence du Voyage de la Frégate Espagnole la Princesa commandée par D. Francisco Antonio Maurelle en 1781 Paris 1789
- Carte du Grand Océan ou Mer du Sud dressée pour la relation du voyage de decouvertes faites par les frégates françaises la Boussole et l'Astrolabe dans les années 1785, 86, 87 et 88
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ Franc-maçons célèbres.
- ↑ Robert J. King, "William Bolts and the Austrian Origins of the Lapérouse Expedition", Terrae Incognitae, vol.40, 2008, pp.1-28.
Vesètz tanben
modificarLigams extèrnes
modificar- Sa généalogie sur le site geneanet samlap
- Le nouveau site de l'association Lapérouse Albi-France
- Détails sur l'expédition et l'équipage
- Site des amis du musée Lapérouse
- Maouna, 11 décembre 1787, la mort de Robert de Lamanon
- Opération Lapérouse 2005
- Opération Vanikoro 2008 - Blog d'actualités sur le navigateur Lapérouse