L'Isla de Baish

Pels articles omonims, vejatz isla.

L'Isla de Baish^[1] (L'Isle-Jourdain en francés) qu'ei ua comuna gascoa d'Occitània situada dens lo departament de Gers e la region d'Occitània, ancianament de Mieidia-Pirenèus.

L'Isla de Baish
L'Isle-Jourdain

Tor de la Collegiala Sent Martin.

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

43° 36′ 47″ N, 1° 04′ 53″ E

Superfícia

70,48 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

304 m
145 m
136 m

Geografia politica

Gasconha

França

Aush

L'Isla de Baish
(caplòc puish burèu centralizator)

Intercom
200023620

CC de la Gasconha Tolosana (residéncia)

Cònsol

Francis Idrac
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

8 961 ab.

Evolucion de la populacion

9 180 ab.

Densitat

108,95 ab./km²

Autras informacions

Gentilici

Lislés (plurau : lisleses)

Còde postal

32600

Còde INSEE

32160

La devisa de la vila es Hospes Atque Fidelis (Òste e Fidèla).

Geografia

Comuna situada a l'èst deu departament deu Gèrs au limit oèst de la Hauta Garona a 35 quilomètres de Tolosa sus Sava e a 40km au sud èst d'Aush.

En 2009 vengoc la segonda comuna mès poblada deu Gèrs. Es ara dins l'airau urban de Tolosa.

Es le sièti de la comunitat de comunas de la Gasconha Tolosana, creada en 2010, qu'a 14 comunas e mès de 20 000 abitants.

La vila se situa dins una plana argelosa a 170 m d’altituda qu’es entornejada peus costalats.

Lo climat es oceanic. Se caracteriza per las plojas abondentas (subertot ivèrn e prima), per la doçor de las temperaturas (ivèrn doç, autone sec), mès l’estiu es soent caud. L’autan (vent que veng deu Sud-Èst), e generalament caud, pòt bohar hòrt pendent quauques jorns.

Comunas a l'entorn.

Toponimia

Le nom es atestat en 1431 La Ylha En Jorda, e Ilha en Jorda en 1445^[2]. Segon Negre, l'occitan isla, ila qu'a devut aver le sens de vilatge entornejat de varats^[3].
Segon Dauzat, Isla que veng deu latin insula, medish sens. Le determinant (francés) qu'es le nom deu senhor^[4].

Istòria

Avant la conquista romana, la Gasconha es poblada peus Aquitans qu'èran considerats com pòbles de lenga basca. Aquò explica benlèu lo particularisme deu parlar gascon dins l’ensemble occitano-catalan.

Le país tolosan, on se tròba l’Isla de Baish, es pregondament romanizat. An trobat las roeinas de la vielha romana que s’apèra Bucconis. A la fin de l’empèri roman, la vila càmbia de nom en Ictium e se crestianiza.

Au sègle XII nèish vertadèrament l’Isla de Baish qu’es una etapa suu camin de Sent Jacme de Compostèla. Los sons espitaus de Sant Jacme e deu Sant Esperit aculhissen les romius. L’Isla de Baish deveng una part deu poderós Comtat de Tolosa. D’alhors, l’escut de la ciutat cap la crotz occitana qu’es lo simbèu de Tolosa. En 1096, Raimon, senhor de la ciutat, partís a las crotzadas e lo son hilh es batiat dins lo riu Jordan. Es pr’amor d’aquò que la vila s’apèra en francés l’Isle-Jourdain. Apèi la crotzada contra los albigeses, l’Isla de Baish es anexada au reiaume de França en 1271.

L’usatge de l’occitan coma lenga oficiau es interdit en 1539 per l’edit de Villers-Cotterêts. L'Isla de Baish estèc una plaça fòrt deu protestantisme tolosan conegoc las misèrias de las guèrras de religion au sègle XVI.

Dinc a la debuta deu sègle XX, L’Isla de Baish es un borg sus l’axe Aush-Tolosa on se debanan mercats e hèiras (coma la de la Sent Martin) qu’amassan les paisans deu Savés. Le Gèrs, coma tota l’Occitania, manca la revolucion industriala au sègle XIX. Per exemple, la region tolosana pèrd lo 24% de la soa populacion (sia 600 000 abitants) entre en 1850 e 1945.

A la debuta deu sègle XX, Claudi Augèr, le celèbre fondator deu diccionari francés Larousse, hè bastir un polit ostau sus la plaça principala. La guèrra 1914-1918 es catastrofica ende la vila que se pèrd una bèra partida de la joenèssa. Venecians e Padans la remplaçan dins las annadas 1920.

A partir de las annadas 1960, l’Isla de Baish profièita deu desvolopament tolosan çò que le permet de compensar l’exòdi rurau. la vila de l’Isla de Baish conegoc le desvolopament, mès estèc pas le cas deu son canton, regde rurau, que se despoblava rapidament.

A la debuta deu XXI, las causas s'accelèran pr'amor de l'aviada de Tolosa. L'Isla de Baish crèish rapidament e tanben tot le son campèstre. Atau la populacion sauta de 5500 abitants en 2000 a 7500 en 2010. La draubida d'una desviacion autorotièra pertot la creacion d'una zòna comercialo-industriala (dambe le líder de cela de piscina Abrisud) au Pont-Peirin.

Origina deu nom de la vila

Le Senhor de l'Isla, partit a las crotzadas, qu'auré batiat le son hilh dins le Jordan. La vila semblava a una isla, entre les rius Estelh e Sava, estèc aperada atau l'Isla de Baish (L'Isla en Jordan).

Una auta explicacion complementària ei que L'Isla de Baish per oposicion a L'Isla de Haut tanben sus Sava dins le departament de la Hauta Garona. Baish significa tanben en gascon le Nòrd quand Haut significa Sud.

Avèm donc un nom oficiau occitan L'Isla en Jordan qu'estèc pas jamès (?) emplegat per las gents que gardèn totjorn (?) l'apelacion L'Isla de Baish.

Le doblon, plan diferenciat, L'Isle-Jourdain e l'Isla de Baish ei donc plan ancian.

Administracion

Lista deus cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2014	2026	Francis Idrac	PS	retirat, president de la CC
març de 2001	2014	Alain Tourné	PS	president de la CC
1995	2001	Louis Aygobère/Loís Aigabèra	divèrs dreta	president de la CC
1977	1995	Michel Ghirardi/Miqueu Ghirardi	PS, puish PSU puish Les Verds	conselhèr regionau
1953	1977	Marius Campistron/Màrius Campistron	UDR	veterinari, conselhèr generau (1958-1964, 1970-1976)
1944	1953	Joseph Delieux/Josèp Delius	radicau	conselhèr generau (1934-1940, 1945-1951)
	1944
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 7679, totala:

4 146

3 792

4 159

4 257

4 307

4 933

4 865

4 921

4 773

4 867

4 954

4 864

4 671

4 479

4 572

4 442

4 305

4 122

3 885

3 774

3 313

3 560

3 535

3 527

3 536

3 447

3 675

4 002

4 195

4 358

5 029

5 560

6 471

6 755

7 025
7 191

2009

2010

7 296
7 466

7 336
7 509

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

En 2018 la populacion qu'èra de 8961 abitants e la densitat qu'èra de 127,14 ab/km².

Monuments

Pont Tornèr atestat dumpèi 1217
Tor campanèra^[5] deu sègle XIV
Collegiada ^[6] de 1785
Mercat cobèrt deu sègle XIX, reabilitat en Centre Musèu Europèu d'Art Campanèr ^[7] en 1994
"Casa Claude Augé/Claudi Auger" : ostau particular 1904 classat aus Monuments istorics
Capèra de Sant Jacme (dens l'encinta de l'ostau de retirada)
Capèra deu Clòs Florit 1857 non draubida au public, servís ende l'escòla e le collègi deu medish nom.
Castèth de Panat, bastit a la fin deu sègle XIX per Josep Samuel Brunet de Castelpers, marqués de Panat.

Personatges ligats dambe la vila

Sant Bertrand de Comenge (1050 L'Isla de Baish - 1123 Lugdunum Convenarum,Comenge)
Antòni Anselme (1652 - 1737), predicaire celebre
Armand Praviel/Pratvièlh (1875 - 1944 Perpinhan) Escrivan recompensat quate còps per l'Acadèmia deus Jòcs Floraus de Tolosa
Claudi Augé/Auger (1854 - 1924 Fontainebleau): grand lexicografe e editor de l'ostau d'edicion Larousse.
Nicolau Rei Bèthvéder (1970-) : lexicografe qu'escrivoc un diccionari suu parlar occitan de L'Isla de Baish.
Mantun internacionau de l'equipa de França de rugbi de XV : Elias Cester, Patric Tabacco, Sergi Laïrle, Joan Claudi Skrela (entrainaire).

Economia

A la debuta deu sègle XX, l’Isla de Baish es sustot un borg rurau on se teng un mercat important le dissabte. Dambe la crisi deu monde paisan, le campèstre deu Gèrs coneish una fòrta desertificacion.

Apèi la segonda guèrra mondiala, la proximitat de la capitala regionala, que coneish un dinamisme regde important, permet aquera reconversion. L’Isla de Baish profièita subertot de la prosperitat de l’industria aeronautica de Tolosa-Blanhac (15 000 emplegats). Per exemple, la creacion de la zòna industriala de l’Isla de Baish-Buconis s’explica pr’amor que Tolosa es solament a 33 km. S'installa un sostractan d'Airbus, que ditz Equip'Aero qu'es ara un deus mès bèls emplegaire deu Gèrs, o encara EcoCert que certifica les produits bios.

Podèm díser que l’Isla de Baish es una banlèga de Tolosa qu’aculhís monde hugissant le centre vila. Cau ajustar que l’Isla de Baish a vias de comunicacions modèrnas. I a una autorota acabada entre Tolosa e l’Isla de Baish, e i a tanben la linha de camin de her Aush-Tolosa.

La creacion au sègle XXI de la zòna d'activitat de la Gasconha tolosana au Pont-Peirin, dambe una connexion autorotièra, permet de tornar lançar l'economia. Se desvolòpa Abrisud que deveng le líder de la cela de piscina.

Educacion

Ensenhament Public : Escòla mairala Anne Franck, escòla mairala Jean de la Fontaine, Escòla purmèra René Cassin, escòla purmèra Paul Bert, escòla purmèra Lucie Aubrac, collègi Louise Michel, licèu Joseph Saverne/Josèp Saverna

Ensenhament Privat devath contracte d'associacion dambe l'Estat : escòla e collègi Nòstra Dama deu Clòs Florit

Escòla e collègi Nòstra Dama deu Clòt Florit

De notar que l'ensenhament de l'occitan a l'Isla de Baish, ei ancian e solidament implantat. Data de las annadas '60 deu sègle XX dambe Pèire Lassèrra. I a occitan au Licèu, aus collègis privat e public. Existís tanben dumpèi seteme de 2013, una seccion bilingua francés - occitan a la mairala publica.

Cultura

la MJC (Ostau deus Joens e de la Cultura) e que prepausa daubuns tipes d'activitats : teatre, dança, cors de musica...
lo cinèma... i a duas salas : la prumèra e que presenta filmes internacionaus, la segonda, mès petita, e qui mòstra filmes orientats Art e Ensai.
Aire J/Air-J (situat prèp deus collègis), un endret endeus 12-17 ans dambe activitats (Internet, Fotbolet...), o simplament tà se reünir. De sortidas pendent las vacanças que son tanben organizadas : patinadoira, lazer-quest...
las seradas hestivas Escota e Minja, la purmèra dimenjada de julhet : concerts (gratuits lo dissabte), gastronomia sus la Plaça de la Comuna, dambe promocion de la cultura occitana.
un carnaval gascon ei organizat cada an. Au son programa, que i a : jòcs gascons e après le procès, en occitan gascon, i a la cremacion de Mossur Carnavau, una palhassa de bòsc e de palha.
Ua tropa de teatre : l'Efemèra/l'Ephémère, ua aventura e qui a trenta ans o quasi. ^[8]