L'Espitalet (País de Fois)
|
Vilatge d'Occitània | 
|
L'Espitalet (en francés, L'Hospitalet-près-l'Andorre) es una comuna occitana del País de Fois situada dins lo departament d'Arièja e la region Occitània, ancianament de Miègjorn-Pirenèus.
|
L'Espitalet
L'Hospitalet-près-l'Andorre | ||
|---|---|---|
 | ||
| Geografia fisica | ||
| ||
| Coordenadas | 42° 35′ 30″ N, 1° 48′ 14″ E | |
| Superfícia | 26,12 km² | |
| Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
2 816 m 1 440 m 1 279 m | |
| Geografia politica | ||
| País | País de Fois  | |
| Estat |  França | |
| Region 76 |
Occitània  | |
| Departament 9 |
Arièja  | |
| Arrondiment 091 |
Fois | |
| Canton 0901 |
Nauta Ariège (Ax abans 2015 | |
| Intercom 240900266 |
CC de Nauta Arièja | |
| Cònsol | Arnaud Diaz (2020-2026) | |
| Geografia umana | ||
| Populacion Populacion totala (2018) |
100 ab.  100 ab. | |
| Autras informacions | ||
| Gentilici | [lez espita'lezi] [1] | |
| Còde postal | 09390 | |
| Còde INSEE | 09139 | |
Geografia modificar
Comuna situada dins los Pirenèus sus l'Arièja prèp del Principat d'Andòrra; accès al Pas de la Casa per las rotas RN 22 e RN 20 o RN 320 (Pas de Pimorens e Tunèl de Pimorens).
Perimètre del territòri modificar
Toponimia modificar
La prononciacion es [lespita'let] segon Fritz Krüger [1].
La prononciacion es [luspita'let] (P. Pojada). Las fòrmas ancianas son Sancta Susanna (nom de l'espital) en 1318-1325, L'ospital de Santa Susana en 1385, L'ospital de Senta Susana en 1390, Ospital de Ste Suzanne en 1418 (segon Dauzat) [2].
Segon Dauzat, le nom es lo diminutiu del latin hospitale, « ostal que i son recebuts d'òstes » e pren le sens d'un ostal espitalièr, sus un grand camin, tengut per d'òrdres religioses e mai que mai l'òrdre de Sant Joan de Jerusalèm [3][4].
Segon Negre, citat per Patrici Pojada, l'Espitalet ven de l'occitan ospital, espital, ambe'l sufixe diminutiu -et. Segon Astor, los Féniés, citats per Patrici Pojada, le nom garda la memòria d'un establiment ont recebon los malautes, los pelegrins, les viatjaires, les deseretats, erigit per una congregacion d'espitalièrs; lo resultat d'hospitale es assortit del sufixe diminutiu -et[2]. L'espital èra donc un ostal de refugi ont las gents que traversavan los pòrts e los passes de la sèrra pirenenca per temps de nèu o d’auratge s’abrigavan.
Segon Patrici Pojada, lo vilatge èra una dependéncia de la comunautat de Merens e le nom es motivat per un ancian refugi al pè del còl de Pimaurent (dins les Pirenèus, aquelis establiments son apelats espital o ospital. Le diminutiu -et es relativament recent[2].
La question del nom. L'apellatiu local es espital, mes la fòrma ospital es dins las fòrmas ancianas e foguèt fornida per l'enquista Sacaze de las annadas 1880. Pr'aquò, lo cercaire alemand Fritz Krüger, dins un article de 1911, escriu L'Espitalet. Segon P. Pojada, la fòrma occitana seriá L'Ospitalet[2], mes i a dins son afirmacion ni rasonament, ni pròva. Krüger aviá pas de rason d'inventar un nom de vilatge, ni un gentilici, [lez espita'lezi].
Istòria modificar
Origina de la fondacion del vilatge modificar
Segon la cronica de Vich, l’Espitalet deuriá sa fondacion al cavalièr Bertrand d’Enveight, nebot de Susana d’Enveight, doarièra de Cerdanha, que las termièras anavan fins a Merens. Susprés en 1003 amb son caval, per una tormenta de nèu sul penjal occidental del pas de Pimorens, lo Cavalier d’Enveight faguèt lo vòt, s'aviá la vida salva, de far un espital. Alara, dubriguèt amb son espada lo ventre de sa bèstia, n'arraquèt las entralhas e se lotgèt a lor plaça. Se podèt alara calfar, en esperant una enlusida e tornar trobar son camin.
Tenguèt sa promessa e uèi encara existís l’orador que faguèt construire prèp d'un pont nomenat Santa Susana. Lo refugi de Santa Susana foguèt menat per de religioses de l’ordre dels Espitalièrs de Sant Joan de Jerusalèm. La populacion de l’Espitalet se compausava de 7 a 8 religioses al servici de l’espital, ajudats per qualques trabalhadors volontaris (Donats) per sonhar los viatjaires e los romiaires, gardar los tropèls e cultivar las tèrras. Totes vivián paurament.
En 1791, l’Espitalet venguèt un masatge de Merens. Fins a la mitat del sègle XVII, l’Espitalet se nomenava Espital de Santa Susana. Après la pèsta de 1631 e segon los registres de l’estat civil de Merens, lo vilatge possedissiá una glèisa de Santa Susana, e un cementèri separat d'aquel de Merens.
Sègle XIX modificar
Vilatge prèp de la frontièra, L’Espitalet foguèt envasit pels Espanhòls en abril de 1793, en 1811 e 1812 quand « davalèron » dins la region d’Ax e fin a Tarascon.
Las minas de fèrre de Pimorens que servián a las fargas de la val d'Arièja n'en faguèron, encara mai, un passatge e un relais. En 1865, la rota RN 20 s’arrestavan a Merens, fins a la fin del sègle XIX.
D'avalancas demòran dins las memòrias: aquela del 4 genièr de 1895, aquelas dels 16 e 25 de decembre de 1906… Sa posicion sus la termièra e sa topografia fan de l’Espitalet un caireforc: un burèu de Pòstas a dubèrt lo 1èr d'octobre de 1898. Amb l'arribada del tren dempuèi Tolosa fins a Ripoll foguèt bastit un tunèl lo 20 d'octobre de 1908. Una usina idroelectrica i es installada e tanben un pòste de doanas.
En 1896, a L’Espitalet i aviá 28 ostals per 34 familhas e 139 abitants.
Epòca contemporanèa modificar
La rota d’Andòrra pel Pas de la Casa dempuèi la rota del Pas del Pimorens a dubèrt en 1933 e lo tunèl del Pimorens en 1994 al confinh del País de Fois, Cerdanha e Capcir.
Administracion modificar
- Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra del canton d'Ax; es ara del canton de Haute Ariège (en francés), donc de Nauta Arièja.
Demografia modificar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 152 | 136 | 155 | 148 | 145 | 132 | 108 | 134 | 131
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 131 | 138 | 143 | 140 | 141 | 127 | 140 | 147 | 139
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 148 | 136 | 193 | 125 | 80 | 125 | 117 | 122 | 133
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 193 |
161 |
186 |
171 |
146 |
166 |
107 |
98 |
89 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 91 92 |
94 95 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- En 2018 la populacion èra de 100 abitants e la densitat èra de 3,83 ab/km².
Lòcs e monuments modificar
Véser tanben modificar
Nòtas e referéncias modificar
- ↑ 1,0 et 1,1 https://archive.org/stream/revuededialectol03sociuoft#page/n154/mode/1up p. 147
- ↑ 2,0 2,1 2,2 et 2,3 Patrici Poujade, Dictionnaire toponymique de l'Ariège, ed. IEO d'Arièja, 2021, p. 209-210
- ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 355
- ↑ https://web.archive.org/web/20080205180116/http://www.histariege.com/hospitalet.htm
Ligams extèrnes modificar
Nòtas modificar
