Cronologia de l'istòria deu protestantisme
La cronologia de l'istòria deu protestantisme qu'amassa las datas seguentas :
- 1320 : Neishença de John Wyclif.
- 1384 : Decès de John Wyclif.
- 1455 : Neishença de Jacques Lefèvre d'Étaples.
- 1483 : Neishença de Martin Luther a Eisleben.
- 1492 : Neishença de Margarida de França, sòr deu rei Francés Ièr de França e futura regina Margarida de Navarra.
- 1503 : Neishença d'Enric II de Labrit, futur rei de Navarra.
- 1509 : Neishença de Joan Calvin a Noyon, Picardia.
- 1515 : Francés I de França rei.
- 1517 : Placardatge de las 95 Tèsis de Martin Luther suber la pòrta de la glèisa de Wittenberg.
- 1518 : Neishença d'Antòni de Borbon.
- 1521 : Formacion deu Cenacle de Meus autorn de Guillaume Briçonnet ; Edicte de Worms : Carles V condemna lo protestantisme dens lo Sant Empèri Roman Germanic.
- 1522 : Traduccion en alemand de la Bíblia per Martin Luther e debuta de l'estandardizacion d'aquesta lenga.
- 1525 : Maridatge de Martin Luther dab Caterina de Bora.
- 1527 : Maridatge de Margarida de França dab Enric II de Labrit : que vad regina de Navarra ; catolica mes pròcha deu Cenacle de Meus, qu'empara los òmis pròches de la Reforma e qu'influenciarà la soa hilha, la futura Joana III de Labrit.
- 1528 : Neishença de Joana III de Labrit, futura regina de Navarra qui impausè lo protestantisme en Bearn.
- 1530 : Estampada de la traduccion en francés de la Vulgata per Jacques Lefèvre d'Étaples.
- 1534 : Ahar deus Placards ; Enric VIII d'Anglatèrra impausa la soa glèisa dab l'Acte de Supremacia en tot horabandir lo catolicisme deu son reiaume.
- 1536 : Decès de Jacques Lefèvre d'Étaples ; Danemarc (dab Norvègia) e vad protestant.
- 1544 : Valdés incendian l'abadia e Senhanca.
- 1545 : Repression contra los Valdés gavidada per Paulin de La Garde e Joseph d'Agoult : vilatges cremats, massacres, forçaments, galeras e quitament ventas com esclaus ; Començament deu Concili de Trent, per 18 annadas.
- 1546 : Decès de Martin Luther a Eisleben.
- 1547 : Decès de Francés I de França ; Enric II rei de França.
- 1549 : Decès de Margarida de Navarra.
- 1553 : Maria Tudor reina d'Anglatèrra.
- 1555 : Decès deu rei de Navarra Enric II de Labrit ; Joana II de Labrit regina de Navarra ; Sant Empèri Roman Germanic : Patz d'Augsborg : cuius regio, eius religio.
- 1556 : Maria Tudor restableish lo catolicisme en Anglatèrra e persecuta los protestants.
- 1558 : Decès de Maria Tudor ; Elisabèta Ièr d'Anglatèrra reina.
- 1559 : Decès deu rei Enric II de França ; Francés II rei de França ; Elisabèta Ièr d'Anglatèrra restableish l'Acte de Supremacia e la Glèisa d'Anglatèrra.
- 1560 : Conjuracion d'Amboise ; decès deu rei Francés II de França ; Carles IX rei de França ; Joana II de Labrit, regina de Navarra, qu'abjura lo catolicisme.
- 1561 : Collòqui de Poissy ; ordonança legaliza lo protestantisme en Bearn : coexisténcia de las duas religions.
- 1562 : Edicte de Genèr : autorizacion deu culte protestant ; decès d'Antòni de Borbon ; Massacre de Wassy.
- 1563 : Arribada en Bearn de Jean Raymond-Merlin, predicator mandat per Joan Calvin a la demanda de Joana III de Labrit.
- 1564 : Decès de Joan Calvin ; fondacion de l'Academia d'Ortès ; publicacion deu catequisme en bearnés de Jean Raymond-Merlin.
- 1565 : Traduccion deus Psaumes de Dàvid en gascon peu Leitorés Pèir de Garròs.
- 1568 : Patz de Lonjumeau ; Edicte de Sant Maur : interdiccion deu culte protestant ; País Baishs : debuta de la Guèrra deus Gus motivada per rasons religiosas e qui desboca 84 annadas arron suber l'independéncia dab Espanha.
- 1569 : França ataca Bearn ; sièti de Navarrencs per Terride e retirada d'aqueste e de las òsts francesas a l'arribada de l'armada de Gabriel Ièr de Montgomery qui prepetra un massacre de catolics a Ortès ; batalha de Jarnac : mort deu princi de Condé.
- 1570 : Edicte de Sant German : autorizacion deu culte protestant ; 4 plaças de seguretat entaus protestants.
- 1571 : Ordonanças eclesiasticas de Bernart d'Arròs aprovadas peu Parlament de Navarra : protestantisme sola religion autorizada en Bearn.
- 1572 : Decès de Joana III de Labrit ; Noste Enric rei de Navarra ; maridatge deu Noste Enric dab Margarida de França ; Massacre de Sant Bertomiu.
- 1573 : Edicte de Bolonha : libertat de consciéncia mes pas de culte.
- 1574 : Decès deu rei Carles IX de França ; Enric III de França coroat rei.
- 1576 : Edicte de Beaulieu : libertat de culte.
- 1577 : Caterina de Borbon regenta deu reiaume de Navarra per lo son hrair Noste Enric.
- 1583 : Traduccion deus Psaumes de Dàvid en bearnés per Arnaut de Saleta ; l'Academia d'Ortès que vad Universitat d'Ortès e, en mei deus escolans, que forma estudiants per estar ministres deu culte, avocats o mètges.
- 1585 : Edicte de Nemours : interdiccion deu culte protestant.
- 1589 : Decès deu rei Enric III de França ; Noste Enric rei de França.
- 1598 : Edicte de Nantas : catolicisme religion deu reiaume, libertat de consciéncia e de culte entaus protestants e 144 plaças de seguretat.
- 1610 : François Ravaillac aucit Noste Enric ; Loís I de Navarra e XIII de França rei.
- 1618 : Defrinestacion de Pragas e debuta de la Guèrra de 30 ans.
- 1622 : Sièti de Montpelhièr per las tropas deu rei Loís XIII de França e rendicion de la vila prostanta qui vad definitivament catolica.
- 1624 : Debuta de la bastida de la ciutadèla de Montpelhièr (l'actuau licèu Joffre) per susvelhar lo Clapàs.
- 1629 : Sièti de la Rochèla, reddicion de La Rochèla e Patz d'Alès.
- 1648 : Tractat de Vestfàlia, independéncia de las Províncias Unidas (País Baishs).
- 1681 : purmèras dragonadas.
- 1685 : Revocacion de l'Edicte de Nantas dab l'Edicte de Fontainebleau ; començament oficiau e institucionau de las dragonadas, exili e Desèrt deus protestants.
- 1702 : Assassinat de l'abat de Chailar seguit d'ua repression contre los Valdés marca la debuta de la repression reiau e de la revòlta deus Camisards.
- 1704 - 1715 : Revòlta deus Camisards gavidada per Joan Cavalièr.
- 1730 : Encarceracion de Maria Durand
- 1760 : Assassinat de Marc Antòni Calàs e començament de l'ahar deus Calàs.
- 1768 : Liberacion de Maria Durand e de las autas presoèras de la Tor de Constança d'Aigas Mòrtas.
- 1787 : Edicte de Tolerància promulgat per Loís XVI de França qu'acaba las persecucions oficiaus contre los uganauts en França.