Antòni Bruni d'Entrecastèus
Antòni Raimond Josèp de Bruni, cavalièr d'Entrecastèus (Ais, 1737 – 1793), foguèt un marin provençal qu'explorèt la còsta d'Austràlia del temps que cercava l'expedicion desapareguda de Joan Francés de La Peirosa. Son nom apareis escrich de mai d'un biais. En francés, coma d'Entrecasteaux o Entrecasteaux del nom francizat del castèl qu'i nasquèt. Son pichon nom es Antòni, mas de còps l'apèlan Josèp. Lo nom de familha es Bruni, de còps grafiat Bruny.
Primièrs ans
modificarD'Entrecastèus nasquèt en 1737, dins lo castèl d'Entrecastèus, dins lo departament francés de Var. Dintrèt dins la marina en 1752, e se distinguiguèt dins la batalha de Menòrca, en 1757, contra los angleses. Après un afar familial volguèt daissar la marina, mas foguèt nomenat comandant de la flota en Índia, e governador de l'illa de França (uèi Maurici), 1787-1789. En 1791 es nomenat contraamiral.
Viatge d'exploracion
modificar
Las darrièras nòvas de l'expedicion de La Peirosa èran del 25 de febrièr de 1788. Lo 14 de julh de 1789 aguèt luòc l'assaut a la Bastilha de París. En plena euforia revolucionària l'Assemblada Nacionala carguèt Claret de Fleurieu, que ja aviá organizat lo viatge de La Perosa, que n'organize un autre per sa recèrca.
D'Entrecastèus foguèt lo comandament d'una expedicion per inspectar las còstas de Nòva Olanda (Austràlia) e seguir la rota prevista per La Peirosa. Los vaissèls son doas gabarras armadas en fregatas: La Recherche («la Recèrca»), amb Hesmivy d'Auribeau coma luòctenent, e l'Esperance («l'Esperança») amb Huon de Kermadec coma capitani e Denis de Trobiand coma luòctenent. La rèsta de l'equipatge compren lo cavalièr de Rossel, encargat de las observacions astronomicas e qu'acabarà d'escriure lo raconte del viatge; l'idrograf Beautemps-Beaupré, que faguèt las mapas d'Austràlia, e lo naturalista Oto de La Bilhardièra.
L'expedicion partiguèt de Brèst, lo 29 de setembre de 1791, e en arribant a Ciutat del Cap recebèt una informacion coma qué s'aviá vist d'indigènas a las illas de l'Amiraltat amb d'unifòrmes franceses. Entrecastèus arribèt en Tasmania lo 20 d'abril de 1792. Fins al 28 de març, van explorar e cartografiar l'illa que ja èra estada descobèrta per l'anglés Tobias Furneaux, en 1773. D'Entrecastèus descobriguèt que la còsta sud-èst èra devesida en una segonda illa, que nomenèt illa de Bruni, separada pel canal d'Entrecastèus. Las mapas que ne faguèt Beautemps-Beaupré decidiguèron mai tard los angleses a colonizar la còsta sud-èst de l'illa fondant l'actuala capitala Hobart. La Bilhardièra descobriguèt de nòvas espècias d'eucaliptus que s'adaptaràn ben a Euròpa.
En sortissent de Tasmania, los vents los portèron fins a la Nòva Caledònia, descobèrta per James Cook, ont explorèron tota la còsta oèst qu'aviá pas vista Cook. Los escuèlhs los empachèron de desbarcar e contunhèron per las illas Salamon e la Nòva Irlanda fins a arribar a las illas de l'Amiraltat. Durant tres jorns explorèron las illas mas trobèron pas cap unifòrme francès. Decidiguèron d'anar fins a la colonia olandesa de l'illa Ambon per cargar de viures.
Tornèron en Tasmania en seguissent la còsta oèst d'Austràlia ont descobriguèron l'archipèla Recherche e los scientifics trobèron de nòvas espècias dins la flora e la fauna. Arribèron en Tasmania lo 21 de genièr de 1793, lo meteis jorn que a París lo rei Loís XVI èra decapitat.
En camin per Tonga, trobèron las illas Kermadec que nomenèron amb lo nom del capitani de l'Esperance, que moririá dos meses pus tard. A las illas de Santa Cruz trobèron una illa nòva que nomenèron illa de la Recherche. Es justament Vanikoro ont s’èra naufragat La Perosa. Seguisson en cercant per las illas Salamon e las Louisiade fins que abandonan la recèrca.
Epilòg del viatge
modificarLo 20 de julhet de 1793 mòrt d'Entrecastèus d'escorbut e dissentariá. Auribeau pren en carga lo comandament e Rossel es lo novèl cap de l'Espérance. Quand l'expedicion partiguèt de Brèst, en plena revolucion francesa, l’equipatge èra devesit entre monarquics e republicans. A la mòrt dels dos capitanis, la situacion s'agreuja. A l'arribada a las colonias neerlandesas recebon la notícia de la proclamacion de la republica. Auribeau vòl pas tornar en França, demanda la proteccion dels olandeses e los revolucionaris l'acusan de traïson. Lo 23 d'agost se morís Auribeau e l’equipatge se’n tòrna en França en diferents vaissèls franceses o olandeses. Rossel es apreissat pels angleses que còpian las mapas d'Austràlia.
La Bilhardièra publica, en 1799, la Relation du voyage à la recherche de La Pérouse, amb un especial interès pels resultats dels naturalistas. En 1807, Beautemps-Beaupré publica l'Atlas du Voyage de Bruny-Dentrecasteaux, e Rossel, liberat pels angleses, publica lo relat oficial del viatge, en 1808.
Rota del viatge
modificar- Brèst, França, el 29 de setembre de 1791.
- Ciutat del Cap, 17 de genièr de 1792.
- Tèrra de Van Diemen (Tasmania), 20 d'abril a 28 de març.
- Illa dels Pins i Nòva Caledònia, 17 de junh.
- Illas Salamon
- Nòva Irlanda e Illas de l'Almiraltat, a l'Archipèla de Bismack, 26 de julh.
- Ambon, 6 de setembre a 13 d'octobre
- Tasmania, 21 de genièr a 27 de febrièr de 1793.
- Nòva Zelanda, illas Kermadec, Tongatapu
- Nòva Caledònia, 21 d'abril a 9 de mai. Mort Huon de Kermadec.
- Illas Santa Cruz, 19 de mai
- Salomon, Louisiade
Vaissèls e equipatge
modificar| Recherche | Espérance | |
|---|---|---|
| Tipe de vaissèl | Urca | Urca |
| Desplaçament | 500 tonas | 500 tonas |
| Equipatge | 113 | 106 |
| Comandant | Antòni Bruni d'Entrecastèus (contralmiralh, ascendit a vicealmiralh) |
J.M. Huon de Kermadec (capità de navili, mort a Nova Caledònia) |
| Luòctenent | A. Hesmivy d'Auribeau (comandant en substitució d'Entrecasteaux, mort a Java) |
Denis de Trobiand |
| Astronòm | Cavaller de Rossel (capità en substitució de Kermadec) |
Dom Pierson (amb funcions de capellà) |
| Idrogaf | C.F. Beautemps-Beaupré | |
| Naturalista | J.J. Houtou de La Billardière | Claude Riche |
Toponims del viatge
modificarLos toponims utilizats en memòria del viatge d'exploracion d'Entrecastèus, e qu’existisson encara e son utilizats uèi, son:
- Illa de Bruny, al sud-èst de Tasmania. En 1918 cambièron Bruni per Bruny.
- Canal d'Entrecastèus, entre las illas de Bruny i Tasmània.
- Esculhs d'Entrecastèus, al nord de Nòva Caledònia.
- Punta d'Entrecastèus, badia Esperance, archipèla Recherche e Parc Nacional D'Entrecasteaux al sud-oèst d'Austràlia.
- Illas Kermadec, al nord de Nòva Zelanda.
- Illas d'Entrecastèus, una d'elas es l'illa de Trobiand, en Papoa-Nòva Guinèa.
I a tanben:
- Una punta d'Entrecastèus dins l'illa d'Amsterdam
- Un riu Dentrecastèus en Tasmània