Thaler
Lo thaler es una moneda d'argent apareguda dins lo corrent dau sègle XV e demorada en circulacion en Euròpa fins au començament dau sègle XX. Èra una moneda d'argent. Aguèt una influéncia importanta sus l'economia mondiala entre lei sègles XVII e XVIII. En particular, demorèt l'unitat de còmpte dei país germanics fins au sègle XIX e foguèt a l'origina dau dolar estatsunidenc.
La creacion dau thaler èra una respònsa au besonh deis estats e dei marchands de la fin de l'Edat Mejana e dau començament de la Renaissença de tenir una moneda establa e largament reconeguda. Foguèt permesa per lo desvolopament de la produccion dei minas d'argent dau Sant Empèri Roman Germanic, especialament aquela de Jáchymov en Boèmia. Lo premier thaler i foguèt batut en 1518. Per la seguida, aquela pèça evolucionèt gaire e gardèt una meteissa talha e una massa d'argent constanta (entre 28 e 32 g), çò que li donèt una gròssa popularitat dins lo mond germanic, lei domenis dei Habsborg (Àustria, Espanha, Portugau, America dau Sud...), dins lo nòrd d'Itàlia e en Anglatèrra. Puei, ambé lo desvolopament deis empèris coloniaus anglés e olandés, lo thaler agantèt Africa, l'America dau Nòrd, Russia e la màger part d'Asia. Enfin, plusors país (França, Espanha, Anglatèrra...) creèron de pèças de moneda pròprias qu'èran fòrça similaras au thaler coma l'escut d'argent francés de sièis liuras qu'aviá una massa d'argent de 29,3 g.
L'usatge dau thaler comencèt de declinar ambé l'abandon progressiu dau bimetallisme en Euròpa. Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX, de pèças novèlas foguèron creadas per lo remplaçar e la fabricacion foguèt arrestada au començament deis ans 1870. Lei darrierei pèças europèas en circulacion foguèron retiradas en 1908. Pasmens, de thalers contunièron d'èsser utilizats dins d'autrei regions dau mond (Etiopia durant leis ans 1930, nòrd de Cameron fins a 2012). En America dau Nòrd, lei thalers olandés, dichs daalders, foguèron a l'origina dau dolar estatsunidenc.