America del Nòrd

	America del Nòrd
Superfícia	24 709 000 km²
Populacion	592 296 233
Densitat	25.7 ab./km²
Païses	23 estats sobeirans
Lengas principalas	anglés, espanhòl, francés, danés
Vilas principalas	Ciutat de Mexic · Nòva York · Los Angeles · Chicago · Boston · Toronto · San Francisco · Miami
Fus orari	UTC−10:00 a UTC±00:00

L’America del Nòrd (var. America dau Nòrd, America deu Nòrd) es una partida del continent american o, segon certans geografs, un continent a despart, entre l’ocean Atlantic a l’oèst, l’ocean Pacific a l’èst, l’ocean Artic al nòrd e l’America del Sud al sud.

Division geopolitica

Mapa fisica de l’America del Nòrd

L’America del Nòrd compta los païses seguents :

al nòrd-èst del continent, l’illa de Groenlàndia, la segonda illa del monde en importància après Austràlia. Politicament, es un territòri autonòm del reialme de Danemarc ;
Canadà qu’i apertenon las grandas illas situadas al larg de sas còstas :
- l’illa de Vancouver e las illas de la Reina Carlòta a l’oèst,
- l’Illa del Prince Edoard, Tèrra Nòva e l’illa del Cap Breton a l’est,
- l’archipèla arctic canadian amb l’illa d'Ellesmere, l’illa de Baffin, e l’illa Victoria al nòrd ;
al larg de las còstas de Canadà, l’archipèla de Sant Pèire e Miquelon, territòri restacat a França ;
los Estats Units, amb las illas Aleutianas e Alaska ;
las Bermudas, territòri autonòm del Reialme Unit ;
Mexic

Populacion

Païses o territòris dependents	Populacion	Superfícia	Densitat
	(est. 2007-01-07)	(km²)	(/km²)
Bermudas (Reialme Unit)	66 163	53	1 248
Canadà	33 390 141	9 984 670	3,3
Estats Units (amb Alaska e Hawaii)	301 139 947	9 630 091	31
Groenlàndia (Danemarc)	56 344	2 166 086	0,03
Mexic	107.000.000	1 972 550	55
Sant Pèire e Miquelon (França)	7 036	242	29
Total	443 360 522	23 752 692	18,7

Eretatge de las diferentas èrsas d’imigracion de son istòria, l’America del Nòrd presenta dos grops etnoculturals plan diferenciats.

Lo primièr al nòrd, es l’ensemble anglosaxon, compausat de Canadà e dels Estats Units. Los amerindians i son totjorn presents, mas dins una proporcion menèla. La majoritat de la populacion i es d'origina europèa (sens desbrembar los apòrts de l'immigracion recenta, los afroamericans e los ispanics). La lenga mai utilizada es l’anglés amb una fòrta minoritat francesa en Canadà.

Lo segond al sud, ont la majoritat de la populacion i es mestissa (espanhòls e amerindians), la part dels amerindians i es fòrça mai granda en Mexic (6,7% de la populacion). Ça que la emplegan las lengas europèas (mai que mai l’espanhòl), lo tot mestissat amb las culturas amerindianas e africanas tanben.

Istòria

Istòria precolombiana

Familha de lengas en America dau Nòrd a l'arribada deis Europèus

Exploracion europèa

L’America del Nòrd suls Glòbes de Marly (1683)

Segon los darrièrs desvolopaments de la recerca istorica, les primièrs europèus qu’acostèron en America del Nòrd foguèron los Vikings (amb lo famós Eric lo Roge) en l’an 1000: escandinaus venguts de Groenlàndia que temptèron una colonizacion de Tèrra Nòva (vestigis arqueologics de l’Anse-aux-Meadows).

Colonizacion europèa

Geografia

Relèu

La region se compausa d'ensembles diferenciats que se succedísson d’èst en oèst. La part orientala es dominada per de planas costièras estrechas al nòrd (Canadà e Nòva Anglatèrra e pus largas al sud (Florida). Darrièr aquestes espacis planièrs se troban de cadenas montanhosas pauc nautas, ancianas e erodadas : los Apalaches mens de 2000 m de naut. Lo calm de las Laurentidas constituís l'essencial de la peninsula de Labrador. Anant cap a l’oèst, se trapan d'espacis relativament planièrs e pauc nauts, escampilhats de lacs (lac de l’Orsa, grand lac dels Esclaus, lac Winnipeg et los Grands Lacs). Mai al sud, la val de Mississipí constituís l’esquina del centre de l’America del Nòrd. Puèi, la region de las Grandes Planas e lo piemont de las Rocosas se succedisson amb d'altituds de mai e mai nautas. L’oèst de l’America del Nòrd es una succession de cadenas mai o mens parallèlas que constituisson un arrestador a la circulacion. Aqueste ensemble montanhós, pus larg als Estats Units qu'en Canadà, es entrecopat per replanats e combas. Los darrièrs espacis abans l’ocean Pacific se caracterizan per una granda activitat volcanica e sismica : es una part importanta de la cencha de fuòc del Pacific.

Los Grands Lacs : lo lac Erie, en ivèrn
Denali, trescòl de l’America del Nòrd (Estats Units)
Las Montanhas Rocosas, en Canadà
Los Apalaches (Estats Units)

Nòtas e referéncias

Bibliografia

Wikidata: Q49
Multimedia: North America