Combat liure

Lo combat liure es un espòrt de combat complèt qu'associá lo pugilat e la lucha au còrs a còrs, onte lei dos combatents pòdon utilizar fòrça tecnicas. Segon lei federacions, son autorizadas de tecnicas de percussion coma de còups de pè, de ponh, de ginolh e de coide, de tecnicas de projeccions e de somission (grappling) e de còups que i a certanei tecnicas de percussion au sòu. Leis organizacions mai coneissudas de combat liure son lo Pride FC au Japon, l'UFC e lo Strikeforce ais Estats Units. Espòrt considerat coma recent, lo combat liure existís en realitat despuei fòrça longtemps e se'n retròban de traças dins abòrd d'arts ancians.

Generalitats

Sota la denominacion de combat liure si ramblan generalament lei disciplinas seguentas, lei noms variant segon lei ponchs de vista e lei periòdes :

lei mixed martial arts (MMA), literalament "arts marciaus mixtes", tèrme anglofòn per designar de rescòntres interdisciplinaris que son possibles qu'en combat liure (per exemple un boxaire pòu afrontar un luchaire dins lo quadre permissiu de l'MMA). Aqueu tèrme prenguèt un sens reau despuei que lei combatents comprenguèron l'importància de s'entraïnar ais espòrts nombrós que permeton d'abordar certanei fasas dei combats (cross training). Uei, lo tèrme permete de definir precisament aquest nòu espòrt de combat, deis influéncias multiplas ;
lo free-fight, anglicisme faus que designa lo "combat liure" ;
lo vale tudo, nom portugués que si pòu tradurre per "tot es permés", l'ancèstre dau combat liure modèrne ;
lo no holds barred (NHB), tèrme que convèn qu'ais afrontaments qu'an gaire de règlas, coma lei tornegs de tipe vale tudo taus l'IVC, e lei premiers Ultimate Fighting Championships ;
lo pancraci.

Lo concèpte dei premiers tornegs de combat liure registrats èra simple : dos òmes, dins un octogòn o sus un ring, s'afrontan dins un combat onte quai totei lei còups son permés. Lei biais de ganhar un combat son lo K.O., T.K.O. o la somission (l'abandon d'un combatent) o encara la decision unanima o partejada.

L'objectiu d'aquelei tornegs èra de permetre la confrontacion d'espòrts de combat diferents (concèpte de mixed martial arts) per determinar qué estils èran mai eficaç.

Après un començament fòrça controversiat, en causa d'una campanha de marketing que promoviá l'ultravioléncia e l'abséncia de règlas dei premiers tornegs mediatizats, lo combat liure venguèt un espòrt definit, ben enquadrat e reglamentat.

D'aquelei premiers tornegs, sovent saunós, descende lo combat liure modèrne, leis organizacions e leis infrastructuras son lei memei despuei lo començament mai lei règlas evoluèron en causa de la pression de certans mèdias, de certans politicians e esportius ancians. Despuei, venguèt rare de trobar una organizacion qu'autorize lei còups de tèsta o lei còups ai partidas genitalas per exemple. Pasmens, lei tecnicas mai eficaças rèstan presentas (somissions au sòu e còups convencionaus que vènon de la bòxa pès-ponhs). De medecins assistisson ai combats, lèsts per far arrestar un rescòntre que vendriá tròup perilhós per un combatent. Maugrat son evolucion, lo combat liure rèsta criticat per sa violéncia e lei destractaires son nombrós.

Lei partisans dau combat liure, elei dién que practicat d'un biais enquadrat, es pas pus dangeirós que d'autreis espòrts de combat : la gròssa varietat de tecnicas despartisse lei zònas d'impacte, e ensin demenisse lei probabilitats de traumatisme cranian coma a la bòxa per exemple (onte la tèsta si pica fòrça). Dins aquò, la bòxa anglesa professionala es pas mai reputada per èstre bòna per la santat, e es mai que mai per de rasons istoricas que joïsse d'una acceptacion sociala melhora.

Uei lo combat liure es vengut un espòrt de combat, onte lei combatents dispausan de l'arsenau tecnic pus vast possible, e permete coma aquò de combatre dins lo respèct de certanei règlas que son indispensablas per preservar la santat dei combatents (aquelei règlas varián segon leis organizacions).

Per evoluir au combat liure, fau mestrejar lei tres distàncias de combat : lo combat de drech a distància onte s'utilizan sustot de còups de ponhs e pès, lo combat de drech au còrs a còrs (veire clinch, grappling e takedown) e enfins lo combat au sòu, distància onte si pòu temptar de sometre l'adversari ambé d'estranglaments e de claus de braç o de camba, o faire de ground and pound, valent a dire aprofichar una posicion avantatjosa au sòu per picar l'adversari. Si negligisse deguna distància e cada combatent a son domeni de predileccion e sei feblessas, qu'assaia d'atenuar per un entraïnament particularament complèt (veire cross training).

Leis organizacions de combat liure mai mediatizadas son l'UFC (Ultimate Fighting Championship) e lo Pride (Pride Fighting Championship), que siguèt rescatat en 2007 per lo premier. A l'ora d'ara, aquela forma de combat es en plena creissença mediatica, e es venguda pus populara que lo K-1 o la bòxa anglesa.

Istoric dau combat liure

Leis originas : lo pankration

Scena de pankration : un arbitre punisse amb un foit un atlèta que tempta de crebar l'uelh de son adversari, kylix dau Pintre de la Fondariá, v. 490-480 av. J.C., British Museum (E 78)

Lo pankration (pancraci grègo) siguèt una dei premierei formas d'espòrt de combat sensa arma ambé pasmens un minimum de règlas. Siguèt introduch ai Juecs Olimpics en 648 av. J.C. Lo mot pankration es l'associacion dau mot pan que significa "tot" e kratos que significa "poissança", e descriu ben l'espòrt qu'es una mescla de bòxa e de lucha. An aquela epòca l'espòrt a que doas règlas, pas mòrdre e pas picar leis uelhs, e mai s'aquelei tecnicas son autorizadas an Esparta. Lei rescòntres prenon fin que quand un deis adversaris es inconscient o si somete en fasent signe ambé la man. Sovent, leis afrontaments duran d'oras e de còups que i a s'acaban ambé la mòrt d'un, o mai dei dos combatents. Lo pankration venguèt l'espòrt mai popular ai Juecs Olimpics e dins la Grècia antica.

Lei rescòntres prenián plaça dins una arena, superficia carrada d'aperaquí 12 a 14 pès de costat. Un arbitre armat d'un baston o d'un foit velhava de far respectar lei règlas. Lei tecnicas utilizadas mai sovent èran lei còups de ponh, de ginolh, de coide e de pè, lei claus articulàrias e leis estranglaments. Lei còups de pè ai cambas, a l'engue e au ventre èran frequents. E mai se leis escambis de drech existissián, la gròssa majoritat dei combats si debanava au sòu, onte lei presas de somissions e lei còups èran permés. Lei practicants de pankration èran reputats per seis aptitudas e seis abiletat au còrs a còrs. L'estrangulacion èra la causa mai comuna dei decès au moment dei combats.

Lei Luchaires, reproduccion d'una estatua de bronze dau sègle III, Uffizi, Florença, Itàlia

Leis atlètas de pankration de la Grècia antica, lei pankratiasts (παγκρατιαστές), venguèron d'eròis, e l'objècte de mites e legendas nombrós. Arrichion, Dioxippus, Polydamas d'Escotossa, Milon de Crotone son aquelei que laissèron mai de traças. E mai si pensa qu'Eracles siguèt pankratiast. Alexandre lo Grand cerquèt de lei recrutar coma soudats, en causa de son abiletat legendària au combat sensa arma. Quand envaïssèt Índia en 326 avans J.C., fòrça pankratiasts combatèron dins sei rengs. Si poiriá que sieche l'origina deis arts marciaus chinés, que prenguèron sovent sei raiç en Índia an aquela epòca. Lo pankration siguèt la bèla premiera forma de combat coneissuda de çò que vendrà puei çò qu'ara si dién leis arts marciaus mixtes.

Lo declin dau pankration en Grècia, que coïncidisse ambé la montada en poissança de l'Empèri Roman, veguèt d'espòrts mai reglamentats taus que la lucha e la bòxa venir lei formas principalas de combat en Occident, dau temps que leis arts marciaus tradicionaus si desvelopavan en Asia. Aquela situacion contunièt dins lo corrent dei sègles, e èra totjorn presenta en 1925, quand lo combat liure faguèt sa reaparicion a Rio de Janeiro, en Brasil.

Lo ju-jitsu brasilier

Mitsuyo Maeda, subrenomat Count Koma, l'òme que transmetèt a la familha Gracie sei tecnicas de judo e de ju-jitsu.

Se fòrça combats sensa règlas s'organizèron en Euròpa a la fin dau sègle XIX entre luchaires e autreis esportius, au moment de tornegs esportius veritables o de concors artistics (music hall), siguèt en Brasil que lo novelum dau combat liure s'efectuèt realament.

Lo combat liure modèrne a mai que d'una influéncia, d'en premier lei rescòntres violents de vale tudo en Brasil e puei lo shoot wrestling au Japon. Lo vale tudo, que significa "tot es permés", apareissèt dins leis annadas 1920 en Brasil ambé lo famós Challenge Gracie qu'opausèt la familha Gracie a d'autrei representants d'arts marciaus. Per ben comprendre la reaparicion dau combat liure, es necessari de s'atardar sus l'istòria de la familha Gracie en Brasil.

En 1801, George Gracie emigra d'Escòcia vèrs Brasil e s'installa dins la província dau Pará, au Nòrd-Èst dau país. Au començament deis annadas 1900, un Japonés, Mitsuyo Maeda, s'installa tanben dins la mema region, mandat per lo govèrn japonés que l'i voliá establir una colonia. Venguèt rapidament l'amic de Gastão Gracie, una figura politica locala, e lo fiu de George Gracie. Gastão ajudèt Maeda an establir la colonia japonesa en usant de son influéncia.

Mitsuyo Maeda, de drech a senèstra de la fòto, e sei premiers escolans en Brasil.

Maeda èra coneissut per son abiletat politica, mai tanben per una autra rason au Japon : èra un campion reconeissut de judo. Siguèt coma aquò que Maeda, o Count Koma, subrenom qu'eiretèt d'un sejorn en Espanha, somondèt coma remerciament per l'ajuda que Gastão li agut donat d'ensenhar a son fiu Carlos lei coneissenças sieuas de judo e de ju-jitsu. Maeda entraïnèt lo jove Carlos de 15 ans fins a 21 ans, puei s'entornèt au Japon. Un còup que son mèstre siguèt partit, Carlos comencèt d'ensenhar l'art de Maeda a sei fraires, Hélio, Jorge, Osvaldo e Gastão Jr.. An aqueu moment lei fraires Gracie comencèron d'adaptar lei tecnicas de Maeda afin de lei rendre mai eficaças. Siguèt en 1925 que Carlos partèt per Rio de Janeiro amb Hélio, d'11 ans mai jove, onte durbèron una acadèmia de ju-jitsu. Un dei fraires, Hélio Gracie, qu'èra lo pus jove (16 ans) e lo pus leugier (que 62 kg) quand comencèt d'aprendre lo ju-jitsu, podiá pas participar ais entraïnaments e observava son fraire mai vièlh qu'ensenhava cada jorn. Quand Carlos podiá plus participar ai cors, Hélio siguèt convidat a lo remplaçar. En rason de sa talha, comencèt d'adaptar lei règlas de basa dau ju-jitsu seguent son pichon gabarit. Presentèt l'aplicacion de la poissança a l'art, que permete an un combatent pus pichon de batre un pus grand. Experimentèt aquela modificacion e aumentèt lei tecnicas de basa per lei rendre eficaças dins totei lei categorias. Totei comencèron lo desvelopament d'un art marciau nòu : lo Gracie ju-jitsu.

Carlos e Hélio contunièron de progressar e de perfeccionar l'art dedins son acadèmia nòva. Carlos imaginèt, afin d'atirar l'atencion e de si promòure, un plan de marketing coneissut coma "Challenge Gracie". Publiquèt una seria d'anóncias dins diferents jornaus de Rio que comprenián una fòto d'eu, gaire impressionant fisicament, una publicitat per l'acadèmia, e una escomessa : "Se volètz un braç o de còstas rots, contactar Carlos Gracie an aquest numèro." E siguèt coma aquò que comencèt lo novelum deis arts marciaus mixtes ; Carlos, puei son jove fraire Hélio, seguits per lei fius dei dos òmes, lancèron e tenguèron d'escomessas nombrosas ai combats de vale tudo, còntra de representants d'escòlas diferentas : karate, bòxa, capoeira...

Pauc a cha pauc, la popularitat d'aqueleis escomessas s'escampèt dins tot Rio, e lei combats, inicialament interdichs per lo public, comencèron de ramblar totjorn mai de monde, fins a prendre plaça dins lei grands estadis de fotbòl. Un dei premiers d'aquelei combats professionaus siguèt l'afrontament entre lo campion brasilian de bòxa en pes leugier, Antonio Portugal, e lo fraire de Carlos, lo pus jove, lo pus pichon e lo pus leugier : Hélio. Hélio ganhèt lo combat en 30 segondas per una somission, e siguèt considerat coma un eròi. An aquela epòca, Brasil aviá pas d'icòna esportiva internacionala, e Hélio prenguèt aquela plaça.

Masahiko Kimura diguèt que se son combat còntra Hélio durava mai de 3 minutas, consentiriá en lo declarar venceire.

L'existéncia d'aqueleis escomessas siguèt coneissuda au Japon, e de grands combatents japonés venguèron participar an aquela forma nòva de competicion còntra lei Gracie, car pensián qu'èran a corrompre seis arts tradicionaus. De campions japonés nombrós afrontèron Hélio que, ambé sei 65 kg, èra sovent largament pus leugier que seis adversaris. Sei doas soletei desfachas, còntra Masahiko Kimura e Valdemar Santana, restèron dins la legenda. Hélio contunièt de defendre lo nom dei Gracie ensin que son art marciau entre 1935 e 1951. A 49 ans, sa desfacha còntra Santana siguèt son darrier combat. Venguèt au fiu l'ainat de Carlos, Carlson, qu'aviá 17 ans an aqueu moment, de prendre la relèva. Puei siguèron lei fius d'Hélio, Rolls, Rickson e Rorion que contunièron lo "Challenge Gracie".

Lo vale tudo venguèt immensament popular : venguèt rapidament lo segond espòrt mai popular, en tèrmes de venda de bilhetas, en Brasil darrier lo fotbòl. Aquò es un estatut que si retròba encar a l'ora d'ara. Si formèron d'equipas e d'organizacions nombrosas, e de rescòntres comencèron de s'organizar regularament un pauc pertot dins lo país. Ai combats s'afrontavan de combatents d'estils diferents, especialament de ju-jitsu brasilier, de muay thai e kickboxing, de lucha (lucha libra e lucha grègoromana) e de bòxa. Ambé lo succès creissent dau Gracie ju-jitsu, certans membres de la familha partèron ais Estats Units.

L'aparicion de l'MMA modèrne

Au començament deis annadas 1980, Rorion, lo fiu l'ainat d'Hélio, parte ais Estats Units per ensenhar lo Gracie ju-jitsu en Califòrnia. Coma son paire e son oncle avans eu, fa la promocion dau famós "Challenge Gracie", e l'i aponde un detalh : somonde 100 000 dollars a cu lo batrà, eu o un de sei fraires, dins un combat de vale tudo. Encar un còup, aqueleis escomessas donan una gròssa popularitat au ju-jitsu brasilian. Quand Rorion realiza lo potenciau de l'estil de combat de sa familha, decidisse de crear una organizacion per promòure son art ais Estats Units.

Après d'ans de trabalh e de promocion de son art familiau, Rorion rescòntra Art Davie, un òme d'afaires que s'èra ja interessat an aquel espòrt après un viatge en Tailàndia ont assistiguèt an un rescòntre de tipe vale tudo. Davie utilizèt sei relacions dins l'industria de la television per organizar un rescòntre d'eu e Rorion ambé Bob Meyrowitz, lo president de Semaphore Entertainment Group (SEG), una societat especializada dins lo pay-per-view deis eveniments esportius. Ensems, lei tres òmes creèron l'Ultimate Fighting Championship, un torneg que sa tòca èra de far s'afrontar d'adversaris d'estils diferents. L'UFC 1 a luec lo 12 de novembre de 1993 a Denver (Colorado). Aqueu torneg d'un genre nòu, averat tres còups per son fraire Royce, coneissèt un succès important e entraïnèt un trevirament prefond dins lo monde deis espòrts de combat. A l'UFC 1 si vendon 86 000 pay-per-views ; a partir dau tresen UFC, son mai de 300 000 pay-per-views que si vendon per cada eveniment. Se l'MMA s'es fach una placeta dins l'espòrt american, si tirassa totjorn una reputacion fòrça marrida. D'efèct, lei sièis premiers UFC avián gaire gaire de règlas : pas de limit de pes, pas de limit de temps, pas d'equipament de proteccion obligatòri. Lei soletei règlas èran de pas picar leis uelhs, de pas mòrdre e de pas arrapar lei partidas. Lo combat si podiá arrestar que per una intervencion de l'arbitre, un knockout o una somission. Aquesta si podiá senhalar de boca o en picant tres còups en signe d'abandon. Lei rescòntres an luec dins una gàbia de cledís octogonala que li dién "l'Octogòne".

Lei premiers UFC siguèron de tornegs onte lei combatents realizavan mai que d'un combat dins lo corrent d'una serada, amb eliminacion dirècta fins a la finala.