Art romanic
L'art romanic se desvolopèt en l'Euròpa Occidentala del sègle X al sègle XIII, aprèp la dislocacion de l'Empèri Carolingian.
En mai de las influéncias evidentas romanas apareisson de novèlas tendéncias lombardas que s'exprimiguèron per de novèlas formas e estructuras inspiradas pels edificis encara subsistissent, tanben i a una assimilacion clara dels modes orientals.
L'estil novèl lèu s'espandiguèt per totas las culturas europèas mediterranèas, traversant los Alps cap als païses de Ren e tanben los Pirenèus per tota la Peninsula Iberica.
Al començament l'estil èra especialament foncional e austèr, utilizant subretot pèira de talha. Per la nau s'aplicava la volta de brèç, sens decoracions o duberturas. Plan sovent la pòrta de dintrada es situada del costat del miègjorn e sola dubertura, amb d'escasses fenèstras de doble arcas. E mai a l'exterior de las absidas e dels murs ressortissiá de lesenas (o faciada lombarda) e d'arcs cècs. Las naus podián èsser divididas amb de pilastres units per arcs de plen cindra.
A la fin del sègle XI se produguèron de cambis importants com las primièras realizacions amb de pèiras polidas, de decoracions esculturalas de las fenèstras, portals, capitèls, veirals e objèctes de culta, ... E foguèt, al sègle XII, qu'esclatèt la construccion de las grandas òbras romanicas, amb pinturas muralas, enlairament de grands campanars, clastras... Mai totjorn limitats pels recorses arquitectonics que melhorèron basicament l'estil gotic.
Los elements de l'arquitectura romanica
modificar
S'agís d'un art subretot religiós que las construccions seguisson de dessenhs centrats o -es la moritat- de dessenhs diches de basilicas. Se trapa dins aqueles darrièrs los elements seguents :
- a la dintrada, lo timpan; fòrça simple suls primièrs edificis romanics, aquel element venguèt totjorn mai decorat a l'encòp per magnificar l'ostal de Dieu e participar a l'instruccion religiosa en prepausant de scènas de libres liturgics; que de tèmas representats, i a per exemple aquel del Tetramòrf (los quatre animals de l'Apocalipsi, simbòls dels quatre Evangelistas), aquel del jutjament darrièr, ...
- la nau d'una o mai travadas, amb vòuta dicha plen cindra (vòuta tunèl o amb arcs doblats), en brèç brisat, en vòuta d'arestas, en fila de copòlas.
- un crosièr en general simple o amb de capèlas escalonadas; se pòt pasmens trobar de glèisas sens crosièr per las construccions mai umilas o amb dos crosièrs, en particular en Alemanha ont se desvolopèt l'arquitectura otoniana.
- un còr
- una absida amb o sens absidiòlas
A l'exterior del bastiment, figuran d'elements decoratius al començament fòrça simples coma la paret lombarda, puèi mai rics amb de fòrça esculturas. Lo bastiment es orientat cap a l'Èst
A la fin del primièr art romanic apareisson los deambulatòris que lor desvolopament s'explica pel vam del culte de las relíquias e dels pelegrinatges.
L'estructura del dessenh, fòrça simpla al començament venguèt pus complèxa a l'apogèu (Clunhic) subretot dins l'organizacion de la partida Èst de las construccions (crosièr, còr, absida) ; en reaccion a aquela riquesa arquitecturala ostentatòria, l'art cistercenc pretend de tornar a la simplicitat.
Los autres domenis de l'art romanic
modificarL'enluminadura dels manuscrits
modificar
Fòrças escòlas regionalas convergiguèron per produire los primièrs manuscrits enluminats: l'escòla d'Anglatèrra e del nòrd de França "channel school" influénciada fòrça par l'art Anglosaxon tardiu, alara que Occitània l'estil es d'influéncia iberica, e en Alemanha e en dejós l'art otonian perseguèt e los estils Bizantins influiguèron Itàlia. A la fin del sègle XII, las influéncias recipròcas de totes aqueles estils se mesclèron, tot en gardant de diferéncias regionalas.
Lo subjècte tipic de l'enluminadura romanica es la Bíblia, ont cada libre pòt èsser prefaciat per una granda Iniciala illustrada, e los Salmièrs, ont de majusculas inicialas èran enluminada tanben. De cicles de scènas podián èsser representadas sus de paginas entièrament enluminadas, de cop qu'i a mai d'una pagina per scèna, dins de compartiments. Las Bíblias avián en particular de paginas de dimensions grandas e podián èsser religats en mai d'un volum. Per exemple, lo Salmièr de Sant Alban, aquel d'Hunter, la Bíblia de Winchester, aquela de Fécamp, de Stavelot e de Parc Abbey. A la fin d'aquel periòde, de talhièrs comercials d'escribas e d'artistas venguèron importants, e l'enluminadura, e los libres en general, venguèron totjorn mai disponibles pel clerjat coma pels laïcs.
Pintura romanica
modificar
De largas superfícias de parets e de vòutas del periòde romanic son aisidament disponibles per la decoracion murala. Malurosament, fòrça d'aquelas pinturas foguèron destruidas per de restauracions, o perque las parets tornèron èsser engeissadas o pintadas..
La pintura d'una glèisa seguis un esquèma classic, derivat d'exemples precedents de mosaïcs. Lo punt focal es dins la vòuta de nau, amb un Crist en Majestat o un Crist redemptor sus son tròn e una mandòrla enquadrada per quatre elements alats, simbòls dels Quatre Evangelistas, en comparason dirècta amb los exemples de las coberturas ornadas o las enluminaduras dels evangeliaris de l'epòca. Se la Verge Maria es la dedicacion de la glèisa, pòt remplaçar Crist. Sus las parets de l'absida, en dejós, son representats los sants e apòstols. Sus las arcas del santuari èran de figuras dels apòstols, profètas, o los 24 aujòls gaujoses de l'Apocalipsi, regardant lo Crist, o son simbòl jos forma d'anhèl, a la cima de l'arca. La paret nòrd de la nau pòt presentar de scènas narrativas de l'Ancian Testament, e la paret sud lo Novèl Testament. Sul mur oèst de darrièr i a lo Jutjament darrièr, amb un Crist sus un tròn que jutja a la cima [1].
Las Frescas son aisidas de realizar, mas cal trabalhar lèu perque sus un enduit fresc. Aquela tecnica pauc costosa explica que de glèisas modèstas avián de decoracions pintadas. Las colors son vivas.
-
Fresca de Sant Climent de Taüll, Catalonha, Començament del sègle XII -
Sant Andrèu e Sant Pèire dins la glèisa de Vals, País de Fois, Occitània -
Crist en majestat dins la glèisa de Jaleirac Auvèrnha, Occitània -
Fresca del Jutjament Darrièr de la Catedrala de Santa Ceselha d'Albi, Occitània -
Fresca del Jutjament Darrièr de la Catedrala de Santa Ceselha d'Albi, Occitània
Veirals
modificar
Los fragments mai ancians coneguts de veirals pintats medievals serián del sègle X. Los personatges mai ancians pintats intactes son los cinc profètas del veiral d'Augsborg, (fin del sègle XI). Dins las catedralas de Le Mans, Canterbury e Chartres, e la Basilica de Sant-Denís de París, fòrça panèls del sègle XII son encara presents. Los artesans del veiral foguèron pus lents que los arquitèctes per cambiar lors estils, e fòrça veirals de la primièra partida del sègle XIII se pòdon considerar coma romanics. Entre las bèlas òbras conegudas, i a lo veiral de l'an 1200 de la catedrala d'Estrasborg (en partida dins lo musèu) e aquel de l'an 1220 de la glèisa de Sant Kunibert a Colonha.
Elements de l'escultura romanica
modificar
En primièr decòra los capitèls dins las cròtas, las clastras e las glèisas. A la fin del sègle XI, sortisson sus las faciadas de las glèisas, del biais dels antics Arcs de trionfs[2]. L'escultura ven « monumentala ». A de fins pedagogicas, aquelas d'ensenhar la vida dels apòstols e dels sants, d'illustrar de passatges de l'Ancian Testament. S'inspira dels bas relèus e dels capitèls romanics mas subretot dels imatges plaçats dins los manuscrits enluminats e suls objèctes d'orfebreriá.
- L'escultura sus capitèls: s'espand a partir de l'an mil, alara que los començaments èran timids: dins las glèisas italianas de la primièra mitat del sègle XI se repetís lo modèl corintian, mai o mens estilizat. Endacòm mai (Borgonha, Catalonha) s'ensagèt de capitèls d'entrelaces e de fuèlhas d'acant. Mas, lèu, los animals e las figuras antropomorficas apareisson, pasmens demòran raras abans 1050. La Basilica de Sant Sarnin de Tolosa (segonda mitat del sègle XI) consèrva 260 capitèls romanics[3].
Los principals escultors coneguts de l'epòca romanica son: lo Mèstre de Cabestanh, Bernard Gilduin, Gislebert, Unbertus, Wiligelmo, Niccolo e Antelami
Esculturas e ensembles romanics remarcables :
- La faciada de la glèisa de Nòstra Dama la Granda de Peitieus.
- Lo lindal de l'abadiá de Sant Genís de Fontanes (Rosselhon), mai anciana escultura romanica datada.
- Abadiá de Saint-Benoît-sur-Loire (Loiret), la torre pòrge.
- Abadiá de Sant Pèire de Moissac (Carcin, Occitània), portal sud, vèrs 1120.
- Catedrala de Saint-Lazare d'Autun (Sòna e Léger), portal occidental, vèrs 1135.
- Catedrala de Santa Maria d'Auloron (Bearn), portal oèst, vèrs 1130.
- Abadiá de Mosac (Auvèrnhe),
- Abadiá de Bel Luec (Lemosin), timpan.
Las ivòris
modificarSe trapa de bèls cofrets d’ivòri, que un de l'epòca carolingiana al musèu de Clunhic; es de marquetariá de fusta colorada e ivòria, amb d'entrelaces e quadres bordant d'animals fantastics[4].
Los olifants, que lor nom deriva etimologicament d'elefant, essent talhats dins l'extremitat de lors defensas. Lors usatges, a l'Edat Mejana, èran variats: instruments de musica, banas per beure o caissa de relíquias.
L'apogèu de l'orfevreria
modificar
En relacion amb lo desvolopament del culte de las relíquias, los orfèbres produson de reliquiaris e de caissas de granda qualitat.
Ligams extèrnes
modificar
- (es)El Portal del arte románico
- (ca)Romànic a Catalunya
- (fr) (en) (it) (es)Monuments romanics e escultura per region sul site Romanes.com
- (fr) Portal sus l'art romanic
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ (en)James Hall, A History of Ideas and Images in Italian Art, p154, 1983, John Murray, London, ISBN 0-7195-3971-4
- ↑ (fr)Georges Duby, Jean-Luc Daval, La sculpture, ..., page 266
- ↑ (fr)Georges Duby, Jean-Luc Daval, La sculpture, ..., page 276
- ↑ (fr)Danièle Gaborit-Chopin, in Byzance, l'art byzantin dans les collections publiques françaises, Paris, 1993, no 20, p. 63-65 ;