Ton (peis)

Los tons son de peisses oceanics de la familha dels scombridèus: ton roge, ton blanc, ton albacore, ton patudo, e ton listao. Los tres darrièrs son de tons tropicals.

Lo ton es plan disponible mas lo risc de subrepesca es grand. La captura mondial de tonids es de l'òrdre de 4,5 milions de tonas per an.

Zoologia

Espècias

Aquela familha de nadaires veloces (fins a 80 km/h) e de madaiers voraces (cada jorn fins a 30 % de lor pes en peisses pichons o crustacèus) compte una dotzena d'espècias. Vaquí per òrdre descreissent de quantitats pescadas.

• listao (Katsuwonus pelamis) es un tonid tropical. Es l'espècia mai pescada amb 2,8 milions de tonas en 2006 (60 % de las pescas de ton).
• lo ton jaune o albacore (Thunnus albacares) es un ton tropical. Fa de cabussadas a des prigondors fins a 1 000 m al larg de las Seichèlas e representa 24 % des pèsca.
• patudo (Thunnus obesus) (10 % de las pèscas).
• lo ton blanc (Thunnus alalunga) es mai pichon que lo roge. Se pèsca en superfícia.
• las tres espècias de tons roges, mai grosse, pesant fins 500 quilogramas.
  • Thunnus thynnus, present dins l'Atlantic e la Mediterranèu e autrescòps en mar del Nòrd pòt viure fins a 40 ans e passar 200 kg.
  • Ton roge del Sud: Thunnus maccoyii.
  • Ton roge del Pacific: Thunnus orientalis.

• Euthynnus alletteratus, ton tropical.
• 
  Katsuwonus pelamis
• 
  Thunnus albacares
• 
  Thunnus obesus
• 
  Thunnus alalunga
• 
  Thunnus atlanticus
• 
  Thunnus maccoyii
• 
  Thunnus thynnus
• 
  Euthynnus affinis
• 
  Euthynnus lineatus
• 
  Euthynnus alletteratus
• 
  Thunnus tonggol

Descripcion

Un ton d'aletas negras

Los tons, per lor talha granda, lor idrodinamisme e lor bona vision, son de nadaires fòrça rapids. Pasmens se son de poiquilotèrmes, son los sols peisses, amb unes grands làmias, que possedisson un sistèma d'escambiaires de calor lor permetent de gardar al caud lors muscles e lors viscèras. Aquel sistèma, nomenat rete mirabile, es basat sul contacte entre de capillars venoses, que lo sang es caufat per l'activitat musculara, e de capillars arterials, que lo sang freg venent de brànquias se caufa al contacte dels capillars venoses. Pasmens aquel sistèma es pas tan elaborat per totas las espècias de tons e es pas tant desvelopat pels jovees que pels adults. Son los grands tons roges (podent passar 4 mètres e aténher 700 kg) que son capables de trevar las aigas mai frejas, pòdon pescar fins en Islàndia. Al contrari de gaireben totas las espècias de peisson qu'an la carn blanca, aquela dels tons es sovent rosada, a causa de lor importanta vascularizacion.

Lo ton es un nadaire infatigable que localiza las flòtas amassant de milièrs d'individús coma de sardas, d'anchòias, d'esparts (Sprattus sprattus), de vairats, e medusas que se noirisson.

Un aliment

Lo ton se consèrva fòrça plan en bòstia de consèrva.

Lo ton es una font de proteïnas e conten pauc de colesteròl. Lo ton conten fòrça elements nutritius, coma lo fosfòr, lo selèni, las vitaminas A e D, e tanben del grop B. Lo ton roge se destria del ton blanc per son naut taus en acids grassas omega-3 coma l'acid eïcosapentaenoïc (EPA) e l'acid docosaexanoïc (DHA). D'etudis mòstran que la consomacion de ton a d'efièch favorables sus la santat cardiovasculara e reduiriá la mortalitat per malautiá cardiovasculara.

Per de rasons de conservacion, lo ton es sovent comercializat en consèrva. Al Japon, le ton se consomís crud jos forma de sushi o de sashimi, de formas de preparacion que se popularizan en Occident; la partida ventrala, o ton gras, essent mai apreciada. Fòrça païses del Pacific, de las còstas africanas e de la Mediterranèa podent lo consomir fresc, fòrça receptas existisson, coma cruda o en marinada de citron.

A causa de sa posicion de predator, e per que conte fòrça lipids, lo ton roge tend a colomar de polluents coma los organoclorats o dins la carn lo mercuri, metal fòrça toxic, per exemple jos forma de metilmercuri. D'analisis facha al començament dels ans 1970 sus d'espécimens ancians de tons (e d'espadons) escandilhats dins los musèus fa pensar qu'aquel fenomèn se deu pas sonque a las pollucions recentas.

Economia: pesca e elevatge

Las tecnicas de pèsca

La madraga

La pèsca del ton en Sicília
aiga fòrta de Jean-Pierre Houël, 1782.

La madraga es una tecnica de pesca del ton roge tradicionala en Mediterranèa. Consistís a prene de flòtas de peisses pendent lors migracions lo long de las còstas. De fialats de grandas dimensions son pausats de biais a formar una tenda e a dirigir los tons cap a la « cambra de mòrt ». Los fialats son ancorats al fond e tenguts en superfícia per de flotaires. Quand de peisses son preses, de naus se plaçan a l'entorn de la cambra de mòrt, puèi los fialats son levats pauc a pauc de biais a quichar los tons sus unes mètres carrats e la mesa a mòrt interven. Aquela pèsca artisanala, mas que demanda de mejans e d'organizacion, se practica de prima a l'estiu, per exemple al larg de las còstas de Sicília e de Tunisia. Son importança es tan reducha que demora pas mai qu'una ponhada de madragas en Sicília alara que n'aviá mai de 250 dins los ans 1960. Aquel metòde arcaïc e pauc rendable demora encara a causa del prètz naut balhats pels crompaires japoneses. Los Japoneses consomisson 15 % del peis mondial, mas 90 % del ton roge.

Existís doas menas de madraga: la madraga dintranta e la madraga sortenta.

• La madraga dintranta (1355 tonas en 1992) pen los tons en mai e junh, a l'intrada de l'estrech de Gibartar, al moment ont aqueles peisses dintran en Mediterranèa per groar. Son quatre espanhòlas (1271 tonas) e tres marrocanas (84 tonas).
• La madraga sortenta (770 tonas en 1992) se practica sus las còsta mediterranèas e a l'èst de Gibartar, quand los tons tornan a l'ocean. Cinc païses son concernits: Itàlia, Tunisia, Marròc, Libia e Espanha.

Las madragas son fòrça criticadas. En mai de lor crudeltat se captura las femes al moment que van groar.

Las escas vivas

Pèsca amb escas.

Aquela pèsca, creada al Portugal en 1926, foguèt enseguida desvelopada en Califòrnia abans de se desvelopar en Euròpa dins los ans 1950, per exemple en Bascoat. Cette technique de pêche consiste à capturer et à conserver vivants de petits poissons tels que des sardines ou des anchois, que l'on utilisera comme appâts après avoir repéré un banc de thons. Les thons sont ainsi pêchés à la canne.

L'objectiu es d'atirar lo ton mai près de la nau e de l'i manténer lançant de sardinas o d'anchòia vivants. Los pescaires mesclan a lors escas d'aquets sens ardelhon al tèrle de las linhas. D'autre pòdon alara peuvent alara ferrar lor presa. De giscles d'aiga lançadas a la superfícia de l'aiga simulant lo bombilhament de las sardinas e amagant los pescaires. Los tons excitats venon mai aisit de prene. Aquela pèsca tend desaparéisser en França, mas demora en Africa o dins los païses del Pacific qu'an de grandas fonts d'escas vivas.

Los fialats derivants

La pèsca als tonids mejans de fialats derivants foguèt enebida per l'Union europèa a comptar del 1èr de genièr de 2002. Son de fialats flotants de fòrça granda longor (sus de quilomètres) que las les malhas foguèron alargadas per prene las espècias de granda talha coma los tons. Se lor repròcha lor manca de selectivitat (tanben prenon de dalfins e tortugas marinas) e lor tròp granda eficacité, dangirosa pel manten de las fonts.

La senna

Tres tonièrs-sennaires amarrats a Portvendres, en France.

Es una aisina de pèsca utilizada subretot jols tropics dins una flòta de tonièrs-sennaires congelators. Son de naus poderosas de 50  120 mètres amb de motors de 4 000 ch. Van 16 noses e son equipats per trobar las flòtas de tons amb d'electronic (radar, sonar), nis d'agaça e a vegada elicoptèrs.

La senna utilizada es un fialat gigantesc largat en arc de cercle a l'entorn de la nau. Pòt cobrir fins a 21 ectaras. Sols los cais de Dakar, Abidjan o de Pointe-Noire (en Africa de l'oèst) son vasts que cal per los desplegar en cas de grandas remendadas. La campanha de pèsca pòt durar fins a 45 jorns. Las flòtas de tons son sovent gaitats per d'òmes amb de poderoses gemèlas dins los nis d'agaça (los òmes tròban los ausèls que s'amassan al dessús de la flòta de peisses, o los tons que sautan a la superfícia. Los radars modèrnes pòdon detectar los ausèlz a fòrça granda distança). Un còp trobat, lo tonièr deu se mòure a mens de 10 m sus la drecha del la flòta de peisses dins la meteissa direccion e a la meteissa velocitat. Al bon moment, lo tonièr larga son equif, Trïnant la senna e ensag de contornar los peisses. L'encerclament e la presa duran mai d'una òra. Lo fialat es mantengut dins l'aiga e los peisses son levat mejans una grande poseta nomobrada amb un palanc. Los peisses son alara sul pic caiguts dins las tinas de la nau, emplidas d'aiga sal refrigerada. Un sol còp de senna pòt permetre de prene fins a 200 tonas de tons et la manòbra dur fins a 15 oras.

L'esquif servís a la manòbra del fialat.

Aquela tecnica se desolopèt dins los ans 1950 jos vam de pescaire franceses. La sason del passatge del ton dins las aigas costièras del golf de Gasconha es corta e dura pas que 4 a 5 meses.

La linha

Vision d'artiste de la pèsca a la traïna dels tons.

Lo ton se pòt pescar a la traïna. Aquela tecnica foguèt fòrça utilizada pels pescaires bretons e del Bascoat que sabián ont traïnar lors linhas segon de interpretant los signes a la superfícia de l'aiga

De naus de tonatges majans a gròs practican tanben la pèsca al palangra per prene de tons que sont congelats o gardats sus un lièch de glaç pendent la campanha de pèscas d'unes jorns a de setmanas. Aquel tipe de pèsca es practicada per exemple dins lo Pacific Sud.

Enjòc economic e subrepesca

Istoric de las presas

Elevatge

De tons dans un aquarium public.

L'elevatge del ton se desvolopa mas s'agís de fach d'engraissar des peisses preses pendent de sasons de pèsca per enseguida los vendre sul mercat japonés. Los tons son preseses per de tonièrs senneire puèi installat dins de gàbias circulàrias de 200 000 m³ e norits amb de peisses pichons (sardinas, vairat). La Croàcia e l'Austràlia son los líders d'aque mercat.

La reproduccion en captivitat es mestrejada dins la recerca mas es pas aplicada a granda escala.

Annèxes

Articles connèxes

• Peis
• La pesca professionala