Pèire Solatges

Pèire Solatges (Pierre Soulages en francés; Rodés, 24 de decembre de 1919-Nimes, 25 d'octòbre de 2022) èra un pintor e gravaire abstrach, fòrça conegut per son usatge dels rebats de la color « negre », que nomenava negre-lutz o otranegre. Pintrèt mai de 1 500 quadres que nomenava totes del mot de pintura seguit de la data e del format. Èra un dels principals representants de la pintura informala.

Pèire Solatges en 2019

Percors

Pèire Solatge perdèt lo paire en 1924. Dempuèi tot jove, a Rodés, aquel roergàs èra pivelat per las pèiras vielhas, los materials usats e patinats pel temps, l'artesanat del país e los paísatges aspres, subretot los Causses. Aviá sonque uèit ans quand respondèt a una amiga de sa sòrre ainada que li demandava çò qu’èra a dessenhar amb de tinta sus une fuèlha blanca: un paísatge de nèu. « Çò que voliá far amb la tinta, çò diguèt, èra far venir lo blanc del papèl encora mai blanc, mai luminós, coma la nèu. Es pel mens l’explicacion que ne dòni ara. »

A dotze ans, son regent lo menèt, amb la classa, visitar l’Abadiá de Santa Fe de Concas, que se revelèt sa passion de l’art romanic e lo desir confús de venir un artista. Acompanhava dins sas recercas un arqueològ local e descobriguèt d'esperel al pé d’un dolmèn de puntas de sagetas e de tèsts preïstorics que dintrèron al musèu Fenaille de Rodés. Foguèt pertocat per las pinturas rupèstras de la Cauna del Puèg Mèrle suls Causses de Carcin, de Font de Gaume en Dordonha, d’Altamira en Cantàbria, puèi de Las Caus en Perigòrd (descobèrta en 1940).

Pintor

Comencèt a pintrar dins son Avairon natal abans de « montar a París » a dètz e uèit ans per venir professor de dessenh. Lai passèt lo concors de dintrada a l’Escòla Superiora Nacionala de las Bèlas Arts. I foguèt admés en 1938 mas decoratjat per la mediocritat e lo conformisme de l’ensenhament que s’i donava, tornèt a Rodés. Pendent aquela corta estada a París, frequentèt lo musèu del Lovre e vesèt las exposicions de Cesana e Picasso que foguèron per el de revelacions, l’incitant a tornar a çò sieu, a Rodés, per se consacrar pas qu’a la pintura.

Foguèt mobilizat en 1940, mas desmobilizat en 1941. S'installèt en zona liura, a Montpelhièr, e frequentèt assiduament lo Musèu Fabre. Refractari al Servici del Trabalh Obligatòri en 1942, passèt lo rèsta de la guèrra prèp de vinhairons de la region que l'amaguèron.

La postguèrra

En 1946, s'installèt dins la banlèga parisenca per se consacrar entièrament a la pintura. Comencèt a pintar de quadres abstraches en utilizant lo tan de notz, ont lo negre domina, e que foguèron quadres refusats al Salon d'automne de 1946. Los exposèt al Salon dels subreindependants en 1947, que los quadres escurs i se faguèron remarcar entre los autres, fòrças colorats: «Anatz vos far fòrça enemics», prevenguèt alara Picabia. Trobèt un talhièr a París, carrièra Schoelcher, prèp del Montparnasse.

A partir de 1948, participèt a d'exposicions a París e en Euròpa, coma a « Französische abstrakte malerei », dins de musèus alemands, amb los primièrs mèstres de l'art abstrach tal Kupka, Domela, Herbin eca. En 1949, obtenguèt sa primièra exposicion personala a la galariá Lydia Conti a París ; expausèt tanben a la galariá Otto Stangl, de Munic, per la fondacion del grop Zen 49. En 1950, figurèt dins d'exposicions collectivas à Nòva York, Londres, São Paulo, Copenaga. D'autras exposicions de grop presentadas a Nòva York viatjant aprèp dins de musèus americans, coma « Advancing French Art » (1951), « Younger European Artists » (Musèu Guggenheim, 1953), « The New Decade » (Museum of Modern Art de Nòva York, 1955). Expausèt sovent a la galariá Kootz de Nòva York e a la galariá de França a París. Al començament dels ans 1950, sos quadres comencèron a dintrar dins los mai grands musèus del mond coma la Phillips Gallery a Washington, lo Musèu Guggenheim e lo Museum of Modern Art de Nòva York, la Tate Gallery de Londres, lo Musèu nacional d'Art modèrne de París, le Museu de Arte moderna de Rio de Janeiro eca. A l'ora d'ara, mai de 150 de sas òbras se trapan dins los musèus. En 1960 se faguèron las seunas primièras exposicions retrospectivas dins los musèus d'Hannover, Essen, Zuric e L'Aia. E mai d'autras. De 1949 a 1952, Solatges realizèt tres decòrs de teatre e ballets e sas primièras gravaduras d'aigafòrta al talhièr Lacourière.

L'experiença de l'Otranegre

En genièr de 1979, Solatges en trabalhant sus un quadre apondèt, retirèt de negre pendent d'oras. Savent pas mai que far, daissèt lo talhièr, desemparat. Quand tornèt dos oras mai tard: «Lo negre aviá tot envasit, a tal punt qu'èra coma s'existissiá pas mai». Aquela experiença marquèt un cambi de cap dins son trabalh. Lo meteis an, expausèt al Centre Jòrdi Pompidor sas primièras pinturas monopigmentària, fondadas sul rebat de la lutz suls estats de superfícia del negre, nomenat mai tard « otranegre ».

Òbras aprèp son experiença de l'Otranegre

Solatges causiguèt l’abstraccion, perque ditz veire pas l’interes de passar «pel bestorn de la representacion [...] Representi pas, çò ditz, presenti. Depenhi pas, penhi.».

A partir 1979, la pintura de Solatges es pròche de l’estil abstrach de Hans Hartung amb de tons restrenches que los efètes de clarobscur son perceptibles, tanben en transparéncia.

Aprèp 1979, los quadre utilizan fòrça de relieus, d'òscas, de regas dins la matèria negra que creson a l'encòp de jòcs de lutz e de... colors. Perqu'es pas la valor negra d'esperla que'es lo subjècte de son trabalh, mas la lutz que revèla e organiza: s'agís doncas d'aténher un al delà del negre, que lo tèrme d'otranegre utilizat per qualificar sos quadres dempuèi la fin dels ans 1970; que tanben l'utilizacion del qualificatiu « monopigmentàri » melhor qu'aquel de « monocròma» per qualificar la pintura de Solatges.

L'otranegre presenta una varietat d'efèctes: utilizacion de colors coma lo brun o lo blau, mescladas al negre; utilizacion del blanc en contraste violent amb lo negre e de blanc sus l'entièra superfícia del quadre; utilizacion, aprèp 2004, de l'acrilic, qui permet d'efèctes de matèria fòrça mai importants e dona la possibilitat de contrastes mat/brilhant...

Es una de las personalitats a l'origina de la creacion de la cadena de television Arte.

Entre 1987 e 1994, realizèt 104 veirals, trabalhant amb lo talhièr de Jean-Dominique Fleury a Tolosa, per la glèisa abadiala de Concas.

En 2007, lo Musèu Fabre de Montpelhièr li consacrèt una sala per presentar la donacion facha pel pintor à la vila. Aquela donacion compren 20 quadres de 1951 a 2006 d'entre los majors dels ans 1960, dos grands otranegres dels ans 1970 e de grands poliptics.

Un musèu Solatges foguèt bastit a Rodés. L'artista faguèt una donacion de 250 òbras (pinturas sus tela e sus papièr, bronzes, totalitat de l'òbra estampada, òbra de joinessa e trabalh preparatòris a la realizacion dels veirals de l'abadiala de Concas) e un fons documentari important per la comunautat d'aglomeracion del Grand Rodés. L'artista d'esperel depausèt la primièra pèira d'aquel musèu lo dimècres 20 d'octòbre de 2010. Lo musèu foguèt inaugurat en preséncia del president de la Republica, François Hollande, lo 30 de mai de 2014.

Nòtas e referéncias

Sorsas

• (fr)"Pierre Soulages, la peinture passion". Entrevista amb Jacques Bouzerand, "Le Point", 25 de decembre de 1989, n° 901, p. 98-102.
• (fr)Pierre Soulages: « Entrevista amb Jean Pierrard », Le Point, 31 de març de 2003, n° 1585, p. 100.
• (fr)Pierre Soulages, « Entretien avec Christophe Donner », Le Monde 2, 3 de febrièr de 2007, p. 48-52.
• Françoise Jaunin, (fr)Pierre Soulages, lumières d'« outrenoir », article sul site officiel du ministèri francés dels Afars estrangièrs.
• (fr)Lo Site oficiel de Pèire Solatges.
• "Pierre Soulages, Fiat Lux..." Intrevista dins " mon oeil sur l'art

Articles connèxes

• Musèu Solatges

Ligams extèrnes

• Site oficial del pintre
• pierre soulages
• suls veirals de Concas

Bibliografia (fr)

• Hubert Juin, Soulages, le musée de poche, Éditions Georges Fall, Paris, 1958.
• Michel Ragon, Les Ateliers de Pierre Soulages, Albin Michel, Paris, 1990.
• Pierre Encrevé, Soulages. L'Œuvre complet, 3 vol. (1946-1958, 1959-1978, 1979-1997), Paris, Éditions du Seuil (catalogue raisonné de 1 174 œuvres).
• Nathalie Reymond, Soulages, la lumière et l’espace, Paris, éd. Adam Biro, 1999.
• Henri Meschonnic, Le Rythme et la lumière avec Pierre Soulages, Odile Jacob, 2000.
• Pierre Soulages, Noir lumière, entretiens avec Françoise Jaunin, Lausanne, éd. La Bibliothèque des arts, 2002.
• Entretien Pierre Soulages et Jacques Le Goff À propos des vitraux de Conques ou comment intégrer une œuvre contemporaine dans un lieu chargé d'histoire. Le Pérégrinateur Éditeur, Toulouse, 2003.
• Pierre Encrevé, Soulages. Les Peintures. 1946-2006, Paris, Éditions du Seuil, 2007 (réédition du précédent ouvrage du même auteur, augmentée d'un chapitre concernant la période 1998-2006, mais avec beaucoup moins de reproductions).
• Jean-Michel Le Lannou, La Forme souveraine. Soulages, Valéry et la puissance de l'abstraction, Paris, Éditions Hermann, 2008.
• Pierre Soulages, Écrits et propos, textes recueillis par Jean-Michel Le Lannou, Paris, Éditions Hermann, 2009.
• Gérard Georges Lemaire, Pierre Soulages au fond de la rétine de Roger Vailland, Les Lettres françaises, septembre 2005.
• Roger Vailland, Comment travaille Pierre Soulages ?, revue L'Œil de mars 1961, rééd. dans Chronique d'Hiroshima à Goldfinger (tome II), 1984, et Les Cahiers Roger Vailland.
• Roger Vailland, Le Procès de Pierre Soulages (copie sur Pierre-Soulages.com), article daté février 1962, revue Clarté n° 43 de mai 1962 ; rééd. dans Le Regard froid, 1963 ; rééd. dans Chronique d'Hiroshima à Goldfinger (tome II), 1984.
• Pierre Encrevé, Les Soulages du Musée Fabre, Gallimard, septembre 2008.
• Michel Ragon, Pierre Soulages, coll. "Ateliers d’artistes", 245 x 245, photographies de Vincent Cunillère 80 illustrations couleurs, couverture en carton brut sérigraphié, édition bilingue français/anglais, Thalia, octobre 2009.
• Pierre Encrevé, Soulages – 90 peintures sur toiles / 90 peintures sur papier, 230 x 287, dans un coffret sérigraphié, 182 illustrations couleurs, Gallimard, novembre 2009.
• Pierre Encrevé & Alfred Pacquement, Soulages, catalogue de l’exposition, 235 x 280, 245 illustrations couleurs, Éditions du Centre Pompidou, octobre 2009; réédition complétée et augmentée, novembre 2011
• Xavier Isle de Beauchaine, Soulages – Album de l’exposition, parcours en images d’une sélection d’œuvres, texte de Pierre Soulages "Image et signification", 270 x 270, version bilingue français/anglais, Éditions du Centre Pompidou, octobre 2009.
• Jean-Noël Cristani, Soulages, le noir et la lumière, coédition Éditions du Centre Pompidou/p.o.m. Films, 2009, 52 minutes.
• Roger Vailland et la fabrique de la peinture, Alain Georges Leduc, mars 2009, revue des ressources.
• Jacques Laurans, Pierre Soulages. Trois lumières, éd. Verdier poche, 2009 [1^a éd. Farrago, 1999].