Joan Francés Champolion

Pels articles omonims, vejatz Champolion (omonimia).

Joan Francés Champolion (dit "lo joen"), (Fijac, Òlt, lo 23 de deceme de 1790 - París, lo 4 de març de 1832) orientalista, erudit e filològ occitan considerat com lo fondator de l'egiptologia modèrna per'mor de s'estar escadut lo purmèr (mercés a la soa coneishença deu còpte e a ua replica de la Pèira de Roseta) a tornar léger los ieroglifs (e tanben los autes sistèmas grafics de l'antiquitat egipciana com lo ieratic e lo demotic) en bèth muishar qu'èran ua combinason de signes ideografics e fonetics.

Educacion

Joan Francés Champolion que vadó a Fijac lo darrèr d'ua familha de sèt mainatges (dus deus sons hrairs que s'èran morts abans la soa neishença). A l'atge de ueit ans que's mudè a Grenòble dab lo son hrair. Hèra chin, la Campanha d'Egipte e las soas garbas iconograficas que'u marquèn e que hen germiar en lo son esperit lo gost per l'antiquitat egipciana e las lengas orientaus. Lo son hrair qu'ahortí aquera vocacion e que l'ajudè a la desvolopar. Mainatge dorèc e determinat, Champolion qu'aprengó un sarròt de lengas (enter las quaus, de segur, lo còpte) e, a l'edat de 20 ans, que mestrejava lo latin, lo grèc, l'ebrieu, lo sanscrit, l'arabi, lo siriac, lo caldèu, l'etiopian, lo persan, lo chinés, e d'autas lengas. En 1809 que vadó professor d'istòria a Grenòble. Per'mor de la soa simpatia bonapartista, que devó har un paus e exilià's a Fijac en 1816. Que tornè a Grenòble en 1817 e que s'i maridè dab Rosina Blanc, sòr de la molhèr deu son hrair.

La grana descobèrta

En 1819, que comprengó en estudiar lo Libe deus Morts que lo ieratic qu'èra ua forma simplificada deus ieroglifs. Enter 1822 e 1824 que tribalhè au deschiframent de la Pèira de Roseta qui pòrta inscripcions en ieroglifs, ieratic e grèc ; qu'èra estada descobèrta per l'armada de Napoleon, e còp sec, presa peus anglés ; per'mor d'aquò, Champolion que tribalhè sus ua replica. Los punts de partida de la soa descobèrta que son expausats dens la soa Letra au Sénher Dassier relativa aus ieroglifs fonetics. A despart de las soas immensas coneishenças filologicas, Champolion que sabó avià's de plan e causir los bons sendèrs de recèrca com, lo de la tèsi segon la quau los ieroglifs n'èran pas un sistèma purament ideografic (com lo chinés) ni purament fonetic (com lo noste) mes los dus au còp. Dab aquera purmèra ipotèsi (qui n'èra pas partatjada peus sons malurós competitors com l'anglés Thomas Young) Champolion qu'arremarquè que lo tèxte grèc e parlava deus monarcas Cleopatra e Ptolemèu. De mei, lo tèxte egipcian que muishava duas menas diferentas de cartochas.

Cartocha de Ptolemèu on se legeish P T O L M I I S.

La soa dusau ipotèsi que ho alavetz que lo cartocha èra lo signe determinatiu (qu'ei a díser, ideografic) per definir ua paraula com estant un nom reiau. Com aqueths dus noms reiaus e partatjan las letras P, T e L, que las cerquè e las trobè. Qu'avèva començat d'arrevirar e la soa erudicion que hasó la rèsta. Adarron qu'apliquè la medisha tecnica a la Lista deu Reis de Turin entà enriquir lo son alfabet. Lo son tribalh que'u miè tà la redaccion d'ua Gramatica Egipciana (véder lo ligam externe juson). Qu'ei coneguda l'anecdòta segon la quau, de descobrir quin deschifrar los ieroglifs, e's seré estavanit d'emocion.

Las recèrcas seguentas

L'obelisc de Loxòr

Que ho conservator de las Antiquitats egipcianas deu Lovre e que i apielè las purmèras colleccions en demandar fons a Loís XVIII e Carles X. Qu'adobè lo projècte de har arrecotir l'obelisc de la Plaça de la Concòrdia entà París, çò qui's comencè peu son despart de Loxòr en 1831 e la soa quilhada en 1833. Enter 1828 e 1830 que podó fin finala viatjar en Egipte, dab lo son disciple Ippolito Rosellini, mercés a l'ajuda economica de Carles X e deu duc de Toscana Leopòld II. Per'mor d'aquò lo periple qu'ei brembat com l'Expedicion Francotoscana. Rosellini publicore en italian los dessenhs e las nòtas deu son mèste dens Monumenti dell'Egitto e della Nubia. Champolion qu'i hascó aquesidas arqueologicas, e que'u dè lo parat d'i estudiar mantun texts gravats suus monuments egipcians. Mercès aus sons tribalhs enlugarnants, au son retorn, que ho nomat professor d'egiptologia au Collègi de França e membre de l'Acadèmia de las Inscripcions e Bèras letras.

Qu'ei sepelit au cemitèri deu Père Lachaise.

Ligam extèrne

Champollion: Gramatica Egipciana (fr)

Portal Egiptopèdia

Accedissètz dirèctament als articles de Wikipèdia concernent l'Egipte antica :