Cultura de Mississipí
La cultura de Mississipí es una cultura indigèna d'America dau Nòrd que s'estendiguèt entre 800 e 1600 a l'èst de Mississipí. Apareguèt dins lei regions drudas de la vau dau fluvi e influencièt lei populacions vivent dins lei vaus dei ribieras vesinas. Foguèt a l'origina d'una civilizacion agricòla caracterizada per la bastida de torets rectangulars protegits per de fortificacions de fusta. Desvolopèt un artesanat important (terralhas, objèctes de fusta, etc.) e de rets comercialas curbent una partida importanta dei Grands Plans Americans. Divèrseis elements mòstran tanben l'existéncia de crèires religiós presentant de trachs comuns amb lei religions mesoamericanas (sacrificis umans, importància dei ponchs cardenaus, etc.).
La cultura de Mississipí agantèt son apogèu a la fin dau sègle XIV. Lo site de Cahokia es lo pus emblematic d'aqueu periòde amb una populacion estimada entre 10 000 e 20 000 abitants. Lei rasons dau declin dei vilas mississipianas son mau conegudas, mai la màger part dei centres importants èran abandonats quand lei premiereis explorators europèus arribèron dins la region durant la premiera mitat dau sègle XVI. Lei cambiaments climatics liats au Pichon Temps Glaciari e una esplecha agricòla tròp intensiva semblan d'èsser lei dos factors principaus. Quauquei vilatges subrevisquèron a aqueu declin. Pasmens, foguèron decimats per lei malautiás difusadas per leis Europèus e dispareguèron pauc a cha pauc. Lei darrierei comunautats encara en plaça foguèron expulsadas de sei tèrras per leis Estatsunidencs a la fin dau sègle XIX.
Istòria
modificarEn causa de l'abséncia de documents escrichs, l'istòria de la cultura de Mississipí es subretot coneguda gràcias ai descubèrtas realizadas per leis arqueològs e, durant lei periòdes pus tardius, per lei racòntes dei viatjaires europèus. Aquò a permés de desgatjar una cronologia generala e de definir de sosculturas regionalas caracterizadas per una istòria e de trachs especifics.
La cronologia generala
modificarLa cronologia generala de l'istòria de la cultura de Mississipí es devesida en tres periòdes principaus. Aquela definicion es pauc satisfasenta car sembla fòrça arbitrària. D'efiech, es pas totjorn aplicabla a un site donat. Es donc de considerar coma un quadre generau que pòu localament presentar de variacions importantas. Son premier periòde, dich periòde mississipian ancian, va de 1000 a 1200. Correspònd a de societats eissidas de la fasa finala dau Periòde Silvicòla aguent realizat una transicion vèrs una societat sedentària, centralizada, ierarquizada e agricòla. La cultura dau gròs blat aguèt probablament un ròtle centrau dins aquela evolucion en permetent la formacion de sobras e de vilas. Lo segond periòde, lo mississipian mejan, va de 1200 a 1400. Es considerat coma l'apogèu de la cultura car correspònd a son airau d'expansion territòriala maximalas e a l'existéncia d'aglomeracions importantas coma Cahokia.
Lo tresen periòde es lo mississipian tardiu. Va de 1400 a 1540. Es marcat per de signes de conflictes militars, de trèbols politics e de movements importants de populacion. Lo site de Cahokia foguèt abandonat entre 1350 e 1400[1] e leis autrei centres urbans encara ocupats se fortifiquèron. Pasmens, d'un biais generau, lei construccions novèlas venguèron pus raras e la populacion sembla de demenir. Aqueu declin es generalament atribuït ais efiechs climatics dau Pichon Temps Glaciari, de la desforestacion e d'una caça tròp intensiva. A partir de 1500, foguèt accelerat per la difusion dei malautiás europèas (variòla, senepion, etc.) que decimèron lei populacions localas. Pasmens, la disparicion dei comunautats mississipianas foguèt pas unifòrma car de culturas regionalas subrevisquèron, de còps fins a la fin dau sègle XIX, dins lei regions encara favorablas a l'agricultura.
Lei culturas regionalas
modificarLo mississipian centrau
modificar
Lo mississipian centrau designa la cultura mississipiana « classica » que s'estendiá dins la vau centrala de Mississipí, dins la vau bassa d'Ohio e dins una partida de Kentucky, de Tennessee e d'Alabama a l'apogèu de la cultura de Mississipí. Lei sites datant d'aqueu periòde tènon generalament de torets ceremoniaus importants, de complèxes residenciaus e de fortificacions. Divèrseis artefactes mòstran l'existéncia d'un elèit, especialament sus lo site de Cahokia.
Aquela vila, la pus importanta e la pus sofisticada de la cultura de Mississipí, se formèt a partir d'un abitat pus ancian per venir un centre important dins lo corrent dau sègle XI. Centre urban precolombian pus important au nòrd de Mexic, èra constituïda de 120 torets despartits sus una superficia de 16 km². Lei cavaments i trobèron de traças de metallurgia dau coire[2], d'observacions astronomicas[3] e de sacrificis umans[4]. D'autrei sites importants d'aqueu periòde son Angel Mounds[5], Kincaid, Moundville e The Parkin[6].
Lo mississipian sud apalachian
modificar
Lo sud apalachian designa una cultura regionala caracterizada per de terralhas ornadas de decoracions especificas (diamants, cauquilhas, etc.)[7]. A son apogèu, èra presenta sus un territòri situat en Alabama, en Georgia, en Carolina dau Nòrd, en Tennessee e dins lo nòrd de Florida. Es benlèu una cultura preexistenta, apareguda entre 800 e 1000, qu'adoptèt lei trachs culturaus de la cultura de Mississipí. Son site principau es d'aqueu d'Etowah que foguèt ocupat per una vila de 1100 a 1625. Lei vilas èran installadas dins lei plans inondables e organizadas a l'entorn de plataformas de tèrra. Èran protegidas per de fortificacions.
Lo mississipian caddoan
modificarL'airau dau mississipian caddoan s'estendiá dins l'èst d'Oklahoma, l'oèst d'Arkansas, lo nòrd-èst de Texas e lo nòrd-oèst de Loïsiana. Aquela cultura viviá dins de regions pus eissuchas situadas au sud-oèst de la vau centrala de Mississipí. La talha dei populacions, lei menaças militaras e la complexitat dei societats i èran mens importantas que dins leis autrei culturas mississipianas. Pasmens, l'agricultura gardava un ròtle centrau car lei sites principaus se situan dins lei vaus favorablas a la cultura dau gròs blat (Spiro, Battle Mound Site, etc.).
La cultura mississipiana caddoana es eissida dei pòbles caddoans presents dins la region dempuei 200 apC. Evolucionèt vèrs la sedentaritat a partir de 800. Vèrs 1000, aviá adoptat lei trachs caracteristicas dei culturas mississipianas. Sei vilatges èran mens desvolopats que dins leis autrei regions mississipianas e rarament fortificats. Après 1400, lei vilas foguèron pauc a cha pauc abandonadas au profiech d'un abitat pus dispersat. En 1540, quand l'explorator espanhòu Hernando de Soto (1497-1542) explorèt la region, sei racòntes depintan ansin un mòde de vida rurau. Durant lei sègles seguents, lei malautiás originàrias d'Euròpa decimèron la populacion que passèt de 200 000 abitants en 1500 a 8 000 en 1700. A la fin dau sègle XIX, lei darrierei comunautats foguèron expulsadas en direccion dau territòri indian d'Oklahoma per leis Estatsunidencs. Lei Caddos d'Oklahoma son leis eiretiers d'aquelei pòbles[8].
La cultura de Plaquemine
modificarLa cultura de Plaquemine ocupèt la vau bassa de Mississipí entre 1200 e 1700. Foguèt fòrça influenciada per lo mississipian centrau situat au nòrd[9]. Pasmens, coma per lo sud apalachian, la terralha gardèt de decoracions pròprias. Lei sites principaus son Medora, Anna, Emerald Mound, Winterville e Holly Bluff. A partir dau sègle XVI, leis abitants d'aquela cultura intrèron en contacte amb leis explorators e lei marchands europèus. Foguèron tanben decimats per lei malautiás, mai certanei comunautats subrevisquèron fins a la fin dau sègle XVII ò au començament dau sègle XVIII.
Organizacion e societat
modificar
Lei societats mississipianas èran caracterizadas per un ensemble de trachs comuns que permèton de lei diferenciar dei culturas dei periòdes precedents e seguents. L'agricultura intensiva, especialament la produccion de gròs blat, i aviá una plaça centrala. Permetiá de produrre l'alimentacion necessària a la subrevida de comunautats importantas que vivián sus de plataformas piramidalas fachas de tèrra. L'economia d'aquelei comunautats èra pron desvolopada per permetre la mesa en plaça d'una division dau trabalh. Mai d'un site mòstra ansin de vestigis de complèxes religiós, de quartiers d'abitacion e d'una activitat artesanala exercida per d'especialistas. Una ret comerciala permetiá l'escambi de produchs sus de distàncias importantas. Aquelei societats èran ierarquizadas e dirigidas per un elèit aristocratic. De guèrras opausavan probablament certanei ciutats entre elei car lei sites èran generalament fortificats.
De crèires religiós comuns existissián[10]. Dichs Southern Cult (« Culte Meridionau »), son coneguts per l'existéncia d'objèctes funeraris ornats de motius especiaus dins tot l'airau de la cultura de Mississipí. Lei pus coneguts son de discs de cauquilhatges marins, utilizats coma gorgerins, e de concas marinas decoradas de dessenhs incisats (uelh uman dins un paume de man, uelh en plors, crotz complèxas, figuras umanas aladas e volantas, rais de glòria). Aquelei motius aparéisson tanben sus de fuelhs de coire trabalhats, sus de paletas de pèira e sus de textils policròms. Enfin, de destraus e de massas de pèira polida e de vas en forma de tèsta umana èran egalament associats ai rites funeraris. Lei principis d'aqueu culte son desconeguts. Quauquei trachs empruntats ai religions mesoamericanas semblan presents, coma l'existéncia de sacrificis umans e l'importància dei ponchs cardenaus e de la mòrt, mai permèton pas d'obtenir de detalhs sus lei divinitats ò sus la cosmologia dei Mississipians.
Cultura e tecnologia
modificarArquitectura
modificar
Lei societats mississipianas avián pas lo mestritge de la talha de pèira ò de la maçonariá. Sei tecnicas de construccion èran donc fondadas sus la fusta e la tàpia. Lei Mississipians construsián de plataformas piramidalas de basa rectangulara. Un centre urban ordinari èra compausat d'un vintenau de plataformas ont èran bastits leis ostaus e lei construccions pus complèxas. Pasmens, lei centres pus importants èran pus estenduts. Per exemple, Cahokia èra construcha sus au mens 120 plataformas, çò que li permetèt d'assostar, a son apogèu, una populacion estimada entre 10 000 e 20 000 abitants[11][12].
Agricultura e caça
modificarLeis abitants dei centres de la cultura de Mississipí avián lo mestritge d'una agricultura basada sus la produccion de gròs blat. Lei varietats cultivadas permetián doas recòltas cada an gràcias a un periòde de creissença de 120 jorns. D'aisinas de pèira èran utilizadas per lo trabalh agricòla. Lei faiòus, lei cocordas e lo virasoleu èran tanben cultivadas. Aquò correspònd a l'agricultura tradicionala de Mesoamerica. Aquela alimentacion èra completada per la culhida (fruchs, nòses, etc.) e per la caça (cèrvi, dindon, etc.). A proximitat dei rius e dei lacs, la pesca èra tanben practicada.
Artesanat e terralha
modificar
La cultura de Mississipí produguèt una quantitat importanta de terralhas que se caracterizan per l'utilizacion frequenta d'agents de tremp constituïts de cauquilhatges fluviaus (e pus rarament marins). Èran decorats per de dessenhs incisats, de motius pintats ò de decòrs estampats per de textils[13][14]. Lei formas èran variadas e lei terralhiers mississipians èran capables de fabricar una larga gama d'objèctes (discs, pipas, pèrlas, olas, recipients divèrs, urnas funeràrias, etc)[15]. De tradicions diferentas existissián segon lei regions e leis epòcas, çò que permet de definir de culturas diferentas a partir dei terralhas descubèrtas sus lei sites. Aquò permet tanben d'observar l'intensitat deis escambis comerciaus entre lei diferentei ciutats.
D'artesans de Cahokia sabián trabalhar lei metaus ductiles, especialament lo coire. Un mestritge de tecnicas de metallurgia, implicant de caufar e de refrejar lei metaus, es pereu possible. D'objèctes de coire son estats trobats sus au mens un desenau de sites mississipians. An un aspècte similar ais objèctes fabricats a Cahokia. En 2024, èra pas encara determinat se lo centre de trabalh dau coire de Cahokia èra un cas unic (ò rar) ò se d'autrei sites avián desvolopat un artesanat similar.
Astronomia
modificarLei vestigis de Cahokia presentan cinc ceucles de paus situats a l'oèst dau site principau. Construchs entre 900 e 1100, èran compausats d'un nombre creissent de paus. L'interès de l'estructura es desconeguda. Pasmens, d'observacions contemporanèas mòstran la possibilitat de l'utilizar coma calendier solar car d'alinhaments amb certanei plataformas permèton de marcar lo solstici d'ivèrn e leis equinòccis[16]. D'autreis ipotèsis suggerisson la possibilitat d'utilizar lei paus per seguir lo movement de la Luna[17]. Lei ceucles son donc generalaments vist coma un sistèma astronomic primitiu, probablament associat amb de ceremònias religiosas.
Annèxas
modificarLiames intèrnes
modificarBibliografia
modificar- (en) R. Barry Lewis e Charles Stout (dir.), Mississippian Towns and Sacred Spaces, University of Alabama Press, 1998.
- (en) Mark A. Rees e Patrick C. Livingood (dir.), Plaquemine Archaeology, University of Alabama Press, 2006.
- (en) Dean Snow, Archaeology Of Native North America, Prentice Hall, 2010.
- (en) Biloine Young e Melvin L. Fowler, Cahokia: The Great Native American Metropolis, University of Illinois, 2006.
Nòtas e referéncias
modificar- ↑ (en) D. P. Pompeani, B. W. Bird, J. J. Wilson, William P. Gilhooly III, Aubrey L. Hillman, Matthew S. Finkenbinder e Mark B. Abbott, « Severe Little Ice Age drought in the midcontinental United States during the Mississippian abandonment of Cahokia », Sci Rep., 2021, vol. 11, p. 13829.
- ↑ (en) John E. Kelly, Lucretia S. Kelly e James Brown, Summary of 2008 Field Excavations to Locate the Copper Workshop in the Mound 34 Area, Central Mississippi Valley Archaeological Research Institute, 2009.
- ↑ (en) Mary Thomas, American Woodhenge: Archaeoastronomy at Cahokia, BA thesis, Northern Illinois University, 2005.
- ↑ (en) Biloine Young e Melvin L. Fowler, Cahokia: The Great Native American Metropolis, University of Illinois, 2006, p. 148.
- ↑ (en) David Pollack, Caborn-Welborn - Constructing a New Society after the Angel Chiefdom Collapse, University of Alabama Press, 2004, p. 24.
- ↑ (en) Charles M. Hudson, Knights of Spain, Warriors of the Sun, University of Georgia Press, 1997.
- ↑ (en) Leland G. Ferguson, dins Peterson A. Drexel, South Appalachian Mississippian: A Definition and Introduction, Thirty First Southeastern Archaeological Conference.
- ↑ (en) Timothy K. Perttula, The Caddo Nation : archaeological and ethnohistoric perspectives, Austin, University of Texas Press, 1992.
- ↑ (en) Mark A. Rees, Patrick C. Livingood, Douglas C. Wells e Richard A. Weinstein, « Extra regional contact and culktural interaction at the Coles Creek - Plaquemine transition : Recent data from the Lake Providence Mounds, East Carroll Parish, Louisiana », dins Plaquemine Archaeology, University of Alabama Press, 2007, pp. 38–55.
- ↑ (en) Adam King, Southeastern ceremonial complex : chronology, content, context, Tuscaloosa, University Alabama Press, 2007.
- ↑ (en) L. V. Benson, M. S. Berry, E. A. Jolie, J. D. Spangler, D. W. Stahle, E. M. Hattori, « Possible impacts of early-11th-, middle-12th-, and late-13th-century droughts on western Native Americans and the Mississippian Cahokians », Quaternary Science Reviews, 2007, vol. 36, pp. 336-350.
- ↑ (en) L. V. Benson, T. R. Pauketat e E. R. Cook, « Cahokia's Boom and Bust in the Context of Climate Change », American Antiquity, 2009, vol. 74, n° 3, pp. 467-483.
- ↑ (en) Melvin L. Fowler e Robert L. Hall, « Archeological Phases at Cahokia », Papers in Anthropology, 1972, n° 1.
- ↑ (en) Dan F. Morse, Report on excavations at the Zebree site 1969, Research Report 4, Arkansas Archeological Survey, 1975.
- ↑ (en) William C. Sturtevant e Raymond D. Fogelson (dir.), Handbook of North American Indians: Southeast, Smithsonian Institution, 2004, p. 556.
- ↑ (en) William Iseminger, Cahokia Mounds : America's First City, The History Press, 2010, pp. 121-136.
- ↑ (en) Mary Thomas, American Woodhenge: Archaeoastronomy at Cahokia, Bachelors thesis, Northern Illinois University, 2005.