Cosmologia

La cosmologia o filosofia de la natura es l'estudi de l'estructura e l'istòria de l'univèrs a una granda escala. Se maina de l'origina, de l'estructura, e de las leis de l'Univèrs. Es ligada a l'astronomia, la filosofia e de segur la religion. Lo tèrme cosmologia foguèt introduït per l'escolastica e lo racionalisme alemand.

La cosmologia es de las sciéncias mai ancianas. La recèrca de nòstras originas de longa a fascinat l'umanitat. Se sòl devesir istoricament en quatre etapas: l'êpòca grèga, lo temps medieval, l'epòca modèrna e l'epòca contemporanèa.

La cosmologia grèga

Los presocratics ensagèron de resòlvre la question d'un principi qu'expliquèsse los cambiaments fisics. Aquò foguèt desvolopat un pauc mai per d'autres autors (veire l'article Cosmologia grèga).

La cosmologia medievala

La concepcion aristoteliana se perlonguèt pendent l'Edat Mejana, a mai se lo cristianisme portèt d'innovacions importantas dins la cosmologia, amb d'idèas coma la providéncia, la creacion, lo miracle, e mai d'autras. Veire Cosmologia medievala.

La cosmologia modèrna

Las aportacions de Copernic, de Giordano Bruno, de Galileo Galilei, de Kepler, de Newton e d'autres, revolucionèron las idèas de l'Antiquitat e de l'epòca medievala. Vejatz Cosmologia modèrna.

Cosmologia contemporanèa

Las descobèrtas de las sciéncias faguèron que a l'acabar del sègle XIX, e al començament del sègle XX, se poguèsse crear un còrpus que la cosmologia, alunhada de las especulacions dels sègles precedents, se carguèsse de contengut scientific, basat sus las descobèrtas en astronomia, teoria de la relativitat e mecanica quantica. La cosmologia contemporanèa venguèt alara, a partir d'un ensems d'especulacions, una sciéncia autentica. Veire Cosmologia contemporanèa. Tre aquel moment, demòran una tièra de tèmas d'interès pels scientifics:

Lo futur de la cosmologia

Veire l'article del futur de la cosmologia

L'abondància de matèria, e la manca d'antimatèria.
La forma de l'Univèrs.
La teoria inflacionària.
L'expansion creissenta de l'univèrs.
Actualament s'ensaja de detectar las ondas gravitatòrias.
Lo projècte Supernòvas e Cosmologia es a preparar la mesa en orbita del telescòpi SNAP.
Lo projècte d'observatòri en orbita GLAST.